اثربخشی طرحواره‌درمانی بر سبک‌های خوردن، ذهنیت‌های طرحواره‌ایِ کودک شاد و بزرگسال سالم در افراد چاق مبتلا به اختلال پرخوری: مطالعه تک‌آزمودنی
الموضوعات :مریم نوری زاده میرابادی 1 , مرجان حسین زاده تقوایی 2 , رضا مولودی 3 , شیدا سوداگر 4 , مریم بهرامی هیدجی 5
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحدکرج، دانشکده روانشناسی، گروه روانشناسی
2 - استادیار، گروه روانشناسی، واحد کرج ، دانشگاه ازاد اسلامی، کرج، ایران
3 - مرکز تحقیقات سومصرف و وابستگی به مواد- گروه روانشناسی بالینی
4 - گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
5 - گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
الکلمات المفتاحية: طرحواره‌درمانی, سبک‌های خوردن, ذهنیت‌های طرحواره‌ای کارآمد, کودک شاد, بزرگسال سالم, چاقی, اختلال پرخوری,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی بر سبک‌های خوردن و ذهنیت‌های طرحواره‌ای کارآمد در افراد چاق مبتلا به اختلال پرخوری انجام شد. طرح پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با ساختار تک آزمودنی از نوع ABA بود. جامعه آماری این پژوهش مشتمل بود بر کلیه زنان چاق مبتلا به اختلال پرخوری که در سالهای 1400-1399 به یک کلینیک لاغری شهر تهران مراجعه کرده بودند. از جامعه آماری پژوهش، با توجه به ملاک‌های ورود به پژوهش و خروج از آن، هشت نفر انتخاب شدند. ابزارهای جمعآوری دادهها شامل پرسشنامه سبک‌های خوردن داچ (DEBQ)، پرسشنامه ذهنیت‌های طرحواره یانگ (SMQ)، و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود. طرحواره‌درمانی در قالب 20 جلسه 90 دقیقه‌ای گروهی، و 4 جلسه تکمیلی انفرادی 45 دقیقه‌ای اجرا شد. شرکت‌کنندگان، 3 بار در مرحله خط پایه، و 10 بار در مرحله مداخله ارزیابی قرار شدند. و 8 هفته پس از مداخله، هر 2 هفته یک‌بار، به‌وسیله ابزار اندازه‌گیری مورد پیگیری قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل دادهها ابتدا نمره‌های شرکت‌کنندگان به‌صورت انفرادی طی سه مرحلة خط پایه، ده مرحلة مداخله، و چهار مرحلة پیگیری جمعآوری گردید و در ادامه با استفاده از نمودار روند نمره‌های شرکت‌کنندگان در مراحل مختلف خط پایه، مداخله، و پیگیری، مورد تحلیل دیداری قرار گرفت. سپس با استفاده از شاخص‌های اندازة اثر، درصد داده‌های ناهمپوش (PND)، درصد بهبودی و شاخص تغییرات معتبر (RCI)، میزان اثربخشی درمان تعیین گردید. یافته‌ها نشان داد که نمره‌های ذهنیت‌های کارآمدِ؛ کودک شاد، و بزرگسال سالم در مرحلة مداخله نسبتِ به مرحلة خط پایه در مورد بیشتر شرکت‌کنندگان دارای روند صعودی و افزایشی و معنادار بود. نمره‌های سبک‌های خوردن هیجانی در مورد همة افراد و سبک‌های خوردن بیرونی و بازداری‌شده نیز در مورد اکثر افراد، سیر نزولی و کاهشی داشت و معنادار بود. همچنین نمره‌های شاخص RCI حاکی از ثبات نتایج طرحواره‌درمانی در مرحله پیگیری بود.
اصغری ابراهیم‌آباد، محمدجواد؛ نعمتی، محسن؛ مشهدی، علی؛ رضایی، ملیحه (1394). اثربخشی طرحواره‌درمانی هیجانی گروهی بر نمایه توده بدنی، خوردن هیجانی و خود کارآمدی وزن در زنان دارای وزن اضافه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. وزارت علوم تحقیقات و فناوری ـ گروه روانشناسی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه فردوسی مشهد.
رضایی، ملیحه. (1394). اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی گروهی بر نمایه توده بدنی، خوردن هیجانی و خودکارآمدی وزن در زنان دارای وزن اضافه.
صلواتی، م‍ژگان؛ یکه‌یزدان دوست، رخساره. (1389). طرحواره درمانی (راهنمای ویژه متخصصان روانشناسی بالینی)، تهران: دانژه، چاپ اول.
فراهانی، حجت‌اله؛ عابدی، احمد؛ آقا‌محمدی، سمیه؛ کاظمی، زینب (1392). مبانی کاربردی طرح‌های مورد منفرد در پژوهش‌های علوم رفتاری و پزشکی، (چاپ اول)، روانشناسی و هنر.
نوفرستی، اعظم؛ و حسن‌آبادی، حمیدرضا (1397). تحلیل دادهها در طرح‌های آزمایشی تک آزمودنی. مجله رویش روانشناسی، سال هفتم، (12) 306-291.
Aloi, M., Rania, M., Caroleo, M., Carbone, E. A., Fazia, G., Calabrò, G., & Segura‐Garcia, C. (2020). How are early maladaptive schemas and DSM‐5 personality traits associated with the severity of binge eating?. Journal of Clinical Psychology, 76 (3), 539-548.
Arentz, A., & Van Genderen, H. V. (2009). Schema therapy for borderline personality disorde. New York: Guilford Press.
Aslam, M., Siddiqui, A. A., Sandeep, G., & Madhu, S. V. (2018). High prevalence of obesity among nursing personnel working in tertiary care hospital. Diabetes & Metabolic Syndrome, 12(3), 313-316.
Bamelis, L. L. M., Evers, S. M. A. A., Spinhoven, P., & Arntz, A. R. (2014). Results of a multicenter randomized controlled trial of the clinical effectiveness of schema therapy for personality disorders. American Journal of Psychiatry, 171, 305-322.
Barazandeh, H., Kissane, D. W., Saeedi, N., & Gordon, M. (2018). Schema modes and dissociation in borderline personality disorder/traits in adolescents or young adults. Psychiatry Research, 261, 1-6. DOI: 10.1016/j.psychres.2017. 12.023.
Barlow, D. H. Q., & Hersen, M. (1984). Single case experimental designs. Boston: Allyan & Bacon.
Basile, B., Tenore, K., & Mancini, F. (2019). Early maladaptive schemas in overweight and obesity: A schema mode model. Heliyon. 17, 5(9), e02361. doi: 10.1016/j.heliyon.2019.e02361. PMID: 31687536; PMCID: PMC6819863.
Braet, C., & Wydhooge, K. (2000). Dietary restraint in normal weight and overweight children: A cross-sectional study. International Journal of Obesity and Related Metabolic Disorders, 24 (3), 314-318. DOI:10.1038/sj.ijo.0801129.
Burlingame, G. M., Strauss, B., Joyce, A., MacNair-Semands, R., MacKenzie, K. R., Ogrodniczuk, J., & Taylor, S. (2006). CORE Battery–Revised: An assessment toolkit for promoting optimal group selection, process, and outcome. New York, NY: American Group Psychotherapy Association.
Calvert, F., Smith, E., Brockman, R., & Simpson, S. (2018). Group schema therapy for eating disorders: study protocol. Journal of Eating Disorders, 6 (1), 1-7.
Dennin, M. H., & Lee, M. S. (2018). Body dysmorphic disorder in pediatric dermatology. Pediatric Dermatology, 35 (6), 868-874.
Farrell, J. M., Reiss, N., & Shaw, I. A. (2014). The schema therapy clinician's guide: A complete resource for building and delivering individual, group and integrated schema mode treatment programs. New York: John Wiley & Sons.
Fay, S. H., & Finlayson, G. (2011). Negative affect-induced food intake in non-dieting women is reward driven and associated with restrained-disinhibited. Eating Subtype Appetite, 56 (3), 682-686.
Geerts, M., Elske, M. Laura, R., & Jaap, P. (2020). Behavioral and psychological factors associated with suboptimal weight loss in post-bariatric surgery patients. Eating and Weight Disorders, 1, 351-357.
Ghahari, S., Veisy, F., Atef Vahid, M. K., & Zarghami, M. (2021). Psychometric properties of Persian version of short schema mode inventory. East Asian Archives of Psychiatry, 31(4), 105-111.
Guerdjikova, A. I., McElroy, S. L., Kotwal, R., Welge, J. A., Nelson, E., Lake, K., D' Alessio, D., Keck, P. E., & Hudson, J. I. (2008). High‐dose escitalopram in the treatment of binge‐eating disorder with obesity: A placebo‐controlled monotherapy trial. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, 23 (1), 1-11. DOI:10.1002/hup.899.
Hales, C. M., Carroll, M. D., Fryar, C. D., & Ogden, C. L. (2020). Prevalence of obesity and severe obesity among adults: United States, 2017-2018. National Center for Health Statistics Data Brief, (360), 1-8.
Han, S., & Kahn, J. H. (2017). Attachment, emotion regulation difficulties, and disordered eating among college women and men. The Counseling Psychologist, 45 (8), 1066-1090.
Hilbert, A. (2019). Binge-eating disorder. Psychiatric Clinics, 42 (1), 33-43.
Keski-Rahkonen, A., Bulik, C. M., Pietiläinen, K. H., Rose, R. J., Kaprio, J., & Rissanen, A. (2007). Eating styles, overweight and obesity in young adult twins. European Journal of Clinical Nutrition, 61 (7), 822-829.
Keski-Rahkonen, A., Neale, B. M., Bulik, C. M, Pietilainen, K. H., Rose, R. J, Kaprio, J., & et al. (2005). Intentional weight loss in young adults: Sex-specific genetic and environmental effects. Obesity Research, 13, 745-753.
Klatzkin, R. R., Gaffney, S., Cyrus, K., Bigus, E., & Brownley, K. A. (2018). Stress-induced eating in women with binge-eating disorder and obesity. Biological Psychology, 131, 96-106.
Legenbauer, T., Radix, A. K., Augustat, N., & Schütt-Strömel, S. (2018). Power of cognition: How dysfunctional cognitions and schemas influence eating behavior in daily life among individuals with eating disorders. Frontiers in Psychology, 9, 2138.
Lobbestael, J., van Vreeswijk, M., Spinhoven, P., Schouten, E., & Arntz, A. (2010). Reliability and validity of the short Schema Mode Inventory (SMI). Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 38 (4), 437-458.
Low, S., Chin, M. C., & Deurenberg-Yap, M. (2009). Review on epidemic of obesity. Annals Academy of Medicine Singapore, 38 (1), 57.
Macgowan, M. J., & Wong, S. E. (2014). Single-case designs in group work: Past applications, future directions. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 18 (2), 138-158. DOI:10.1037/gdn0000003.
Maher, A., Cason, L., Huckstepp, T., Stallman, H., Kannis‐Dymand, L., Millear, P., Mason, J., Wood, A., & Allen, A. (2021). Early maladaptive schemas in eating disorders: A systematic review. European Eating Disorders Review, 30, 3-22. DOI: 10-1002/erv.2866.
McIntosh, V. V., Jordan, J., Carter, J. D., Frampton, C. M., McKenzie, J. M., Latner, J. D., & Joyce, P. R. (2016). for transdiagnostic binge eating: A randomized controlled trial of cognitive-behavioural therapy, appetite-focused cognitive-behavioural therapy, and schema therapy. Psychiatry Research, 240, 412-420.
Nagl, M., Hilbert, A., de Zwaan, M., Braehler, E., & Kersting, A. (2016). The German version of the Dutch eating behavior questionnaire: psychometric properties, measurement invariance, and population-based norms. PloS One, 11 (9), e0162510.
Narimani, M., & Ghasemi Nejad, M. (2014). The role of psychological factors in predicting binge eating disorder. Journal of School Psychology and Institutions, 3 (3), 86-105.
Nejati, V., Alipour, F., Saeidpour, S., & Bodaghi, E. (2017). Psychometric properties of Persian version of Dutch eating behavior questionnaire. Journal of Fundamentals of Mental Health, 20 (1), 5-14.
Petry, N. M., Martin, B., & Finocche, C. (2001). Contingency management in group treatment: A demonstration project in an HIV drop-in center. Journal of Substance Abuse Treatment, 21 (2), 89-96. https://doi.org /10.1016 /S0740-5472(01)00184-2.
Petry, N. M., Weinstock, J., & Alessi, S. M. (2011). A randomized trial of contingency management delivered in the context of group counseling. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 79 (5), 686-696. https:// doi.org/10.1037/a0024813.
Phillips, K. E., Kelly-Weeder, S., & Farrell, K. (2016). Binge eating behavior in college students: What is a binge?. Applied Nursing Research, 30, 7-11.
Polivy, J., & Herman, C. P. (2002). Causes of eating disorders. Annual Review of Psychology, 53 (1), 187-213.
Pourjaberi, B., & DashtBozorgi, Z. (2019). The effectiveness of schema therapy on eating disorder and rumination of obese adolescent girls. Community Health Journal, 13 (1), 1-10.
Pugh, M. (2015). A narrative review of schemas and schema therapy outcomes in the eating disorders. Clinical Psychology Review, 39, 30-41.
Rasouli Saravi, S., Hassani, F., Keshavarzi Arshadi, F,. Farzad, V., & Sepahmansour, M. (2020). Effectiveness of group schema therapy on eating attitude and self-regulation in overweight adolescent females with binge Eating disorder. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 7 (1) , 20-28.
Saad, F., Doros, G., Haider, K. S., & Haider, A. (2020). Differential effects of 11 years of long-term injectable testosterone undecanoate therapy on anthropometric and metabolic parameters in hypogonadal men with normal weight, overweight and obesity in comparison with untreated controls: Real-world data from a controlled registry study. International Journal of Obesity, 44 (6), 1264-1278.
Saldias, A., Power, K., Gillanders, D. T., Campbell, C. W., & Blake, R. A. (2013). The mediatory role of maladaptive schema modes between parental care and non-suicidal self-injury. Cognitive Behaviour Therapy, 42 (3), 244-257.
Simpson, S. G., Morrow, E., & Reid, C. (2010). Group schema therapy for eating disorders: A pilot study. Frontiers in Psychology, 16 (1), 182. doi: 10.3389/fpsyg.2010.00182.
Tanofsky-Kraff, M., Schvey, N. A., & Grilo, C. M. (2020). A developmental framework of binge-eating disorder based on pediatric loss of control eating. American Psychologist, 75 (2), 189.
Van Strien, T., Frijters, J. E., Bergers, G. P., & Defares, P. B. (1986). The Dutch Eating Behavior Questionnaire (DEBQ) for assessment of restrained, emotional, and external eating behavior. International Journal of Eating Disorders, 5 (2), 295-315.
Van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (2012). The Wiley-Blackwell handbook of schema therapy: Theory, research, and practice. John Wiley & Sons.
Wardle, J., & Beales, S. (2009). Control and loss of control over eating: An experimental investigation. Journal of Abnormal Psychology, 97 (1), 35.
Yaghoubi, R., Bayazi, M. H., Babaei, M., & Asadi, J. (2020). Comparison of the Effectiveness of Emotion-Focused Therapy Group and Schema Group Therapy on the Difficulties in Emotion Regulation and Health Promoting Lifestyle of Obese Women. International Journal of Health Studies, 6 (4).
Young, J. E., Atkinson, T., Arntz, A., Weishaar, E., & Weishaar, M. (2008). Schema Mode Questionnaire. New York: Schema therapy Institute.
