تأملی در رویکرد متفکران غربی به فلسفۀ شرق
الموضوعات :
1 - دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: فلسفۀ شرق, فلسفۀ غرب, فلسفۀ تطبیقی, فلسفۀ چینی, فلسفۀ ژاپنی, اروپامحوری,
ملخص المقالة :
بحث دربارۀ معنا و وجود فلسفه در شرق، پیش درآمد هرگونه تبادل اندیشه و تفاهم بین شرق و غرب محسوب میشود. ریچی، مبلغ مسیحی، برای نخستین‌بار کتابی با عنوان کنفوسیوس: فیلسوف چینی نوشت و اندیشه‌های او را به غرب معرفی کرد؛ سپس، تحت تأثیر وی، لایب‌نیتس و کریستین ولف نه‌تنها وجود فلسفه در شرق، بویژه چین را مسلم انگاشتند بلکه معتقد بودند از رهگذر آن میتوان کاستیهای موجود در فلسفه و الهیات غربی را مرتفع ساخت. اما با کانت، نگاه نژادپرستانه و از موضع برتر به تفکر دیگر اقوام آغاز شد و اصل فلسفه در شرق زیر سؤال رفت. این نگاه اروپامحور در غرب، با هگل وارد مرحلۀ نوینی شد؛ نگاه او به تفکر شرقی، نگاه تحقیرآمیز و سلسله‌مراتبی بود. پس از وی دوسن، شوپنهاور، نیچه، هوسرل، ویتگنشتاین، هایدگر و بسیاری از متفکران غربی دیگر، از خوان گستردۀ شرق بهره‌مند شدند. در کل، میتوان گفت انکار یا تردید در مشروعیت فلسفۀ شرق از سوی بعضی از غربیها، فاقد پشتوانۀ منطقی و بیشتر برخاسته از احساسات ملی‌گرایانه است. واکنش خود اندیشمندان شرقی نیز در اینباره جالب توجه است؛ جمعی از اینکه فیلسوفان غربی آنگونه که باید و شاید به تفکر شرق بها نداده و از آن برای برون‌رفت از بحرانهای انسان معاصر بهره نبرده‌اند، گلایه دارند و برخی همگام با غربیها، البته با انگیزه‌یی متفاوت، از اطلاق عنوان فلسفه بر میراث کهن خود احتراز میجویند تا از اصالت و درهم آمیختگی آن با تفکر غربی، صیانت کنند.
ارسطو (1378) متافیزیک، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
ادواردز، پل (1375) فلسفه تاریخ: مجموعه مقالات از دایرةالمعارف فلسفه، ترجمۀ بهزاد سالکی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ایزوتسو، توشیهیکو (1384) آفرینش، وجود و زمان، ترجمۀ مهدی سررشته‌داری، تهران: مهر اندیش.
سعید، ادوارد (1386) شرق‌شناسی، ترجمۀ لطفعلی خنجی، تهران: امیرکبیر.
رورتی، ریچارد (1390) فلسفه و آینه طبیعت، ترجمۀ مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز.
ژیلسون، اتین (1385) هستی در اندیشه فیلسوفان، ترجمۀ سیدحمید طالب‌زاده و محمدرضا شمشیری، تهران: حکمت.
کربن، هانری (1369) فلسفه ایرانی، فلسفه تطبیقی، ترجمۀ سیدجواد طباطبایی، تهران: توس.
گودرزی، مرتضی (1393) هیدگر و حکمت دائویی، تهران: علمی.
یو‌ـ‌لان، فانگ (1400) تاریخ فلسفۀ چین، ترجمۀ فرید جواهرکلام، تهران: فرزان روز.
ناکامورا، هاجیمه (1378) شیوه‌های تفکر ملل شرق، ترجمه مصطفی عقیلی و حسین کیانی، تهران: حکمت.
Defoort, C. (2006). Is “chinese philosophy” a proper name? a response to Rein Raud. Philosophy East and West, vol. 56, no. 4, pp. 625-660.
Dijkstra, T. (2020). A Chinese philosopher in European dress: the review of the first Latin translation of Confucius (1687) in the Philosophical Transactions and Its Preoccupation with Chinese Chronology. Foreign devils and philosophers. Ed. by T. Weststeijn. pp. 205-224. Leiden: Brill.
Heidegger, M. (1959). On the way to language. trans. by P. Hertz. New York: Harper and Row publishers.
James, G. C. M. (1993). stolen Legacy: Greek philosophy is stolen Egyption philosophy. Africa World press.
Kasulis, T. (2019). Japanese philosophy. Stanford encyclopedia of philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/japanese-philosophy/.
Kimmerle, H. (2016). Hegel’s Eurocentric concept of philosophy. Confluence: Journal of World Philosophies, no. 1;
https://scholarworks.iu.edu/iupjournals/index.php/confluence/article/view/524
Liu, J. (2016). The problem of philosophy in classical Chinese thought: the text Zhuāngzǐ as case study. A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts, University of Washington.
Mall, R. A. (2000). The concept of an intercultural philosophy. translated from the German by M. Kimmel. Polylog: Forum for intercultural philosophy.
Mark, E. (2016). Similarities between eastern & western philosophy. World History Encyclopedia. https://www.worldhistory.org/article/855/similarities-between-eastern--western-philosophy
Masson-Oursel, P. (1926). Comparative philosophy. trans. by V. C. C. Collum. London: Kegan. Paul Trench Trubner Coltd.
Mills, L. H. (2010). Zoroaster, Philo and Israel, being a treatise upon the antiquity of the Avesta. . Nabu press.
Nakamura, H. (1988). The meaning of terms “philosophy” and “religion” in various traditions. In James, book, Interpreting across Boundaries: new essays in comparative philosophy. From the Princeton university press. pp. 127-151.
Norden, B. W. Van (2017). Taking back philosophy: a multicultural Manifesto. New York: Columbia university press.
Park, P. K. J. (2014). Africa, Asia, and the history of philosophy: racism in the formation of the philosophical canon, 1780–1830. State university of New York press.
Rigsby, C. A. (2010). Nishida on Heidegger. Continental philosophy review, vol. 42, no. 4, pp. 511-553.
Rorty, R. (1989). Review book: Interpreting across boundaries: new essays in comparative philosophy by G. James and E. Deutsch, 1988. Princeton university press. Philosophy East and West, vol. 39, no. 3, pp. 332-337.
Ryden, E. (2013). Copleston and Chinese philosophy. Heythrop Journal, vol. 54, no. 2, pp. 424-434.
Segovia, F. (2000). Interpreting beyond borders. Sheffield academic press.
Tartaglia, J. (2014). Rorty's thesis of the cultural specificity of philosophy. Philosophy east and west, vol. 64, no. 4, pp.1018-1038 .
Teng, S. (1957). The predispositions of Westerners in treating Chinese history and civilization. The Historian. vol. 19, no. 3, pp. 307-327.
