تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان (مورد مطالعه: سالمندان منطقه 6 در سال 1400)
الموضوعات :
سیدعطالله سینائی
1
(استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور تهران، ایران )
مهناز جلیلی
2
(استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور کرج، ایران )
فاطمه کمالخانی
3
(کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور، کرج، ایران)
الکلمات المفتاحية: رضایت از زندگی, سبک زندگی, سرمایه اجتماعی, اعتماد اجتماعی,
ملخص المقالة :
سالمندي يكي از دوران های زندگي هر انساني است که بی شک برررسی رضایتمندی این دوران و مطالعه سرمایه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثر بر آن، برای هر جامعه ضروری است. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان منطقه 6 شهر تهران است که از نظریه انواع سرمایه ها وسبک زندگی بوردیو، استفاده شده است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، سالمندان منطقه 6 شهر تهران در سال 1400 بودند که براساس فرمول کوکران تعداد 384 نفر انتخاب شدند تا بررسی شود که آیا بین سرمایه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سبک زندگی با رضایتمندی سالمندان شهر تهران، رابطه ای وجود دارد. ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی ابزار تحقیق توسط روایی صوری و پایایی آن نیز توسط آلفای کرونباخ مطلوب ارزیابی گردید و تجزیه و تحلیل داده ها با رگرسیون چندمتغیره و نرم افزار SPSS انجام شد. یافته های پژوهش نشان می دهد، رگرسیون سرمایه اجتماعی با687/0، اعتماد اجتماعی با 312/0، انسجام اجتماعی با 235/0، سبک زندگی با 168/0، بر رضایت از زندگی در بین سالمندان تاثیر مثبت دارد؛ نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد؛ سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، سبک زندگی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان تاثیر مثبت دارد
آذین، احمد و قایدگیوی، فرود(1396). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی(مطالعه موردی: شهروندان 65 18 سال شهر یاسوج)، هشتمین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.
حسینی، فائق(1378)، سبک زندگی، هویت و ارزش، سایت مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای همشهری، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره 14 و 15.
خالقی عباس آبادی، سمیرا و هاشمی رزینی، هادی(1396). رابطه ویژگیهای شخصیتی کار آفرینانه با سرمایه اجتماعی و سرمایه روانشناختی مدیران اجرایی، دومین کنگره بین المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی، تهران.
خسروی, مهدیه؛ شیخی، سعید؛ ناظری بافقی، الهه السادات(1399). نقش جوانان به عنوان سرمایههای انسانی و نیروی کار در پیشرفت و توسعه کشور، سیزدهمین کنگره ملی پیشگامان پیشرفت، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
دهقان، کبری(۱۳۹۴). اثربخشی درمان مرور زندگی بر اضطراب مرگ و رضایت از زندگی زنان سالمند شهر تهران ۱۳۹۳ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
دورقی، خدیجه و همایی، رضوان(1395). بررسی رابطه‌ی سبکهای زندگی، امید به زندگی و معنای زندگی با رضایت از زندگی در مددکاران بهزیستی شهرستان آبادان، اولین همایش بین المللی افق‌های نوین در علوم انسانی، تهران.
رجبی فرجاد، حاجیه و معدن کار، رزیتا(1398). تأثیر سرمایه اجتماعی بر کارآفرینی سازمانی با نقش میانجی ظرفیت سازمانی(مورد مطالعه: شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد).
رحمانی فیروزجاه, علی؛ فاطمه باقری جامخانه و سید حسن رسولی(1399). بررسی تاثیرسبک زندگی خانوارها برمیزان مصرف آب شهرستان ساری، چهارمین مجمع توسعه فناوری و کنفرانس بین المللی یافتههای نوین عمران معماری و صنعت ساختمان ایران(Ircivil2019)، تهران دانشکده فنی سالن شهید چمران، دبیرخانه دائمی کنفرانس.
رویین تن, محبوبه؛ زارعی، آمنه(1398). کندوکاو پنداره‌های ذهنی دانشجویان ساکن در سراهای دانشجویی، از زندگی در سرا: مورد مطالعه دانشجویان دختر سرای فرزانگان دانشگاه بوعلی سینا، اولین همایش زندگی دانشجویی فرصتها و آسیب‌ها با تاکید بر دانشجویان ساکن سراهای(خوابگاه‌های) دانشجویی، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
سبحانی, اسرافیل(1399). اخلاق اجتماعی و سبک زندگی، هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی ایران، بصورت الکترونیکی، مرکز مطالعات و تحقیقات علوم و فنون بنیادین در جامعه موسسه آموزش عالی آل طه.
شایگانی, فاطمه؛ هنرور، بهنام(1396). کیفیت زندگی سالمندان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی دولتی تحت پوشش نظام مراقبت‌های ادغام یافته سالمندی، شهر شیراز، دومین کنگره ملی روان شناسی و آسیب‌های روانی اجتماعی، چابهار، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استانداری استان سیستان و بلوچستان سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار و سایر دستگاههای علمی و اجرایی استان.
غیاث, مجید؛ الهام بیگی و پگاه اسدی اوف(1398). بررسی تأثیر سرمایههای اجتماعی بر عملکرد مالی سازمان با نقش میانجی فعالیتهای کارآفرینانه، همایش ملی کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات، بابلسر، دانشگاه مازندران.
قنادی، نیلوفر(1398). تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد مالی از طریق فعالیتهای کارآفرینی در شرکتهای شهرک صنعتی مبارکه، کنفرانس بین المللی مدیریت، حسابداری، اقتصاد و بانکداری در هزاره سوم، تهران، شرکت همایش آروین البرز.
کلهری، شاهپور و مهدی حسین پور(1397). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر گرایش کارآفرینی با در نظر گرفتن نقش واسطه‌ای قابلیت‌های دینامیک، دومین کنفرانس بین المللی تحولات نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، تهران، موسسه آموزش عالی علامه خویی(ره) شرکت بین المللی کوش.
گهرکبودی، علی و کیاکجوری، کریم(1396). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد مالی شرکتهای کشتیرانی با توجه به نقش تعدیل گری فعالیتهای کارآفرینانه، دومین کنفرانس بین المللی مدیریت و حسابداری، تهران.
محمدی، اسفندیار و ملکشاهی نژاد، رائد و منصوری، خالق(1399). تأثیر سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر توانمندسازی کارکنان(مورد مطالعه: کارکنان شهرداری ایلام)، همایش ملی بهبود و بازسازی سازمان و کسب و کار، تهران.
محمودیان، حسین؛ کوششی، مجید؛ ترکاشوند، محمد؛ رشوند، مرجان(1392). مطالعه ی تطبیقی ویژگی های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی استان های کشور با تاکید بر شاخص های جمعیتی، تهران: سازمان ثبت احوال ایران.
مزارعی، سیده مریم(1393). انسجام خانواده و سپردن سالمند به سرای سالمندان. پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته علوم اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم اجتماعی.
Argon Koara(2014). The effects of social capital on financial and non financial innovation and performance. The catalyzing effect of corporate entrepreneurship. Journal of Business Research 88(20): 234–246.
Gu Y. and Wei H.(2016). Analysis of the relationship between lifestyle and life satisfaction using transparent and nonlinear parametric models," 2016 22nd International Conference on Automation and Computing(ICAC), Colchester. 7(6): 54 59.
Haimin Pan(2018). Social Capital and Life Satisfaction across Older Rural Chinese Groups: Does Age Matter? Social Work. 63(1):75–84.
HE, Xinyu & LEE, Sungkee & Lee, Sunwoo.(2017). Life Satisfaction and Social Capital of the Chinese Elderly. Asian Journal of Human Services. 13(12): 46 62.
Lang Richard, Fink Matthias(2019). Rural social entrepreneurship: The role of social capital within and across institutional levels. Journal of Rural Studies. 70.
Lu Nan., Spencer, Margaret., Sun, Qian., Vivian W. Q. Lou(2020) Family social capital and life satisfaction among older adults living alone in urban China: the moderating role of functional health, Aging & Mental Health.12(4): 132 145.
Murphy, Michael(2017). Demographic determinants of population aging in Europe since 1850. Population and Development Review, vol. 43, Issue No. 2, pp. 257 283.
Peng, Y., & Lin, T.(2018). Social capital and preventive care use among the elderly under Taiwan's National Health Insurance. Archives of gerontology and geriatrics, 75, 28 36.
Sun J, Xiao T, Lyu S, Zhao R.(2020). The Relationship between Social Capital and Depressive Symptoms among the Elderly in China: The Mediating Role of Life Satisfaction. Risk Manage Health Policy.13(3):205 213.
Williams, Nick, Robert Huggins, Piers Thompson(2017). Social Capital and Entrepreneurship: Does the Relationship Hold in Deprived Urban Neighborhoods? 48(4). 8 28.
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان (مورد مطالعه: سالمندان منطقه 6 در سال 1400)
* سیدعطالله سینایی ** مهناز جلیلی *** فاطمه کمالخانی
* استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور تهران، ایران sinaee@pnu.ac.ir
** استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور کرج، ایران mahnazjalili@alumni.ut.ac.ir
*** کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور، کرج، ایران
تاریخ دریافت: 22/06/1402 تاریخ پذیرش: 26/07/1402
چکیده
سالمندي يكي از دورانهای زندگي هر انساني است که بیشک برررسی رضایتمندی این دوران و مطالعه سرمایههای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثر بر آن، برای هر جامعه ضروری است. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان منطقه 6 شهر تهران است که از نظریه انواع سرمایهها وسبک زندگی بوردیو، استفاده شده است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، سالمندان منطقه 6 شهر تهران در سال 1400 بودند که براساس فرمول کوکران تعداد 384 نفر انتخاب شدند تا بررسی شود که آیا بین سرمایههای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سبک زندگی با رضایتمندی سالمندان شهر تهران، رابطهای وجود دارد. ابزار گردآوری دادهها نیز پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی ابزار تحقیق توسط روایی صوری و پایایی آن نیز توسط آلفای کرونباخ مطلوب ارزیابی گردید و تجزیه و تحلیل دادهها با رگرسیون چندمتغیره و نرمافزار SPSS انجام شد. یافتههای پژوهش نشان میدهد، رگرسیون سرمایه اجتماعی با687/0، اعتماد اجتماعی با 312/0، انسجام اجتماعی با 235/0، سبک زندگی با 168/0، بر رضایت از زندگی در بین سالمندان تاثیر مثبت دارد؛ نتایج حاصل از آزمون فرضیهها نشان داد؛ سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، سبک زندگی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان تاثیر مثبت دارد.
واژههای کلیدی: رضایت از زندگی، سبک زندگی، سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی.
نوع مقاله: علمی
نویسنده عهدهدار مکاتبات: سیدعطالله سینائی Sinaee@pnu.ac.ir |
1- مقدمه و طرح مساله
ايران جامعه‌ای در حال سالمند شدن است. در ميان سیاست‌های اجتماعی در سطح خرد و كلان، بايستي متناسب با اين سنين از جامعه، مورد تحول و بازبيني قرار گيرد. سالمندان از یکسو به دلیل کهولت سن و کاهش توانایی عملکردی و از سوی دیگر به این دلیل که یکی از آسیب‌پذیرترین قشرهای جامعه هستند، می‌بایست نیازهای آنان در ابعاد جسمی، اجتماعی و روانی ارزیابی و بررسی شود [18]. سالمندي يكي از دوران زندگي هر انساني است كه از فرايند كودكي، نوجواني و جواني عبور كرده و به يك مرحله‌ای ديگر از زندگي قدم گذاشته است [26]. شکل ماشینی زندگی کنونی، آپارتمان‌نشینی و فضای کوچک منازل، کاهش تعداد فرزندان، مهاجرت فرزندان به سایر کشورها و دور شدن آنان به هر شکل از والدین باعث میشود که سالمندان دچار معضلات و مشکلات تنهایی، افسردگی، اضطراب و درنهایت بیماری‌های جسمی و روانی شوند و این امر بر رضایت اجتماعی آنها از زندگی و جامعه اثر می‌گذارد [11].
بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی بر سالمندان فضار روحی و روانی آورده و موجب می شود چندان این سالمندان نتوانند سبک زندگی سالم، ورزش محور و اجتماع مبنا را اختیار نمایند این موضوع به همراه تنهائی که گریبانگیر این قشر است به همراه کاهش ارتباطات اجتماعی آنان می تواند موجب کاهش اعتماد اجتماعی و افت سرمایه اجتماعی در بین سالمندان شوند [16]. همچنین به علت تورم افسارگسیخته، بدترشدن وضعیت معیشتی بسیاری از سالمندان و بازنشستگان در ایران بسیاری از روابط بین سالمندان با جامعه محلی رنگ می بازد از یک سو سالمندان به علت مسائل مربوط به احساس امنیت اجتماعی چندان با جامعه محلی ارتباط برقرار نمی نمایند از سوی دیگر هم به علت انباشت مسائل و مشکلات اقتصادی کمتر رغبت به حضور در اجتماع محلی و توسعه تعاملات خود می شوند بنابراین مشاهده می شود سالمندان به علت فشارهای اقتصادی می توانند از دایره ارتباطات اجتماعی روزمره حذف شوند که می تواند بسیار بر جامعه و خود آن ها صدمات جبران ناپذیری وارد سازند.
رضایت از زندگی، بیانگر نگرش مثبت فرد نسبت به جهانی است که در آن زندگی میکند و درواقع همان احساس خشنودی است که در پی دستیابی به آن است. سالمندان در دنیای مدرن، به دلیل تراکم جمعیتی کلان‌شهرها، افزایش اختلال در ساختار خانواده و شکاف نسلی و مهاجرت و تغییرات سریع از گذر از دنیای سنتی به مدرن، سطح رضایتمندی کمتری را تجربه میکنند. گاهی تنهایی و حسرت و گاهی شرایط اجتماعی زندگی بر این امر اثرگذار شده است[6].
رضایت از زندگی متاثر از شرایط عینی زندگی و انتظارات فردی نیز است (هیدی و موفلز1، 2016: 70). در اين ميان سبک زندگی در بین سالمندان میتوان بر سطح رضایت آنها تاثیرگذار باشد. اگر سالمندان در سبک زندگی خود بیشتر به سمت ورزش، سبکهای غذائی سالم، مشارکت اجتماعی پویا و اواقات فراغت مثبت و اثربخش حرکت کنند طبیعی است به علت پیوندهای قوی که با جامعه برقرار میکنند و به سلامت جسمی و روحی خود اهمیت قائل هستند میتواند رضایت از زندگی بیشتری را تجربه نمایند [2].
110 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
1. نوع، روش، سبک اثاثیه (پیشین)، شکلدادن یا طراحی چیزی (مانند مویسر) یا شیء (مانند تکهای از لباس یا اسباب و وسایل) تا به نظر جالب و جذاب آید، کیفیت برتر در ظاهر، طراحی یا رفتار. تطابق با معیار شناخته شده[8].
2. شیوه و روش انجام چیزی خصوصاً شیوههایی که برای فرد، گروه از مردم، مکان یا دورههای نوعی باشد.
اجرا یا انجام اموری که تمایزدهنده فرد یا گروه یا سطح... خاصی باشد. نوع تصور و فردیتی که در افعال و
سلیقههای شخص ارائه می شود. شیوه بیان چیزی (در زبان یا هنر یا موسیقی یا...). که مشخصه فرد خاص یا
گروه خاص یا مردم خاص یا دوره خاصی است. سلیقه و زیبایی متمایز، سلیقه عمومی در زمان خاص. طرز
نگرش خاص فردی و سلیقه که بیانگر و ممیز راه زندگی است. شیوه انجام چیزی، خصوصاً راهی که نشاندهنده
تاکید بر طرز نگرش خاص یا مشخصه دوره معینی باشد [8].
3.خصوصاً در پوشیدن، مُد روز رایج، برتری مدگونه، سبک، مد زودگذر، هوس و میل مفرط، عادت و مرسوم
تجمل، زیادهروی یا ولخرجی.
در حال حاضر طبق آمار 10 درصد جمعیت جامعه را سالمندان تشکیل میدهند؛ اما به نظر میرسد برنامه خاصی برای حضور پویا و مداوم این قشر در جامعه وجود ندارد. نهادهای متولی بهداشتی یا آموزشی یا نهادهای محلی نظیر شهرداری و حتی نهادهای غیردولتی چندان فعالیت لازم برای آموزش سبک زندگی سالم ندارند؛ دولت برای این قشر بسته های حمایتی جنسی، نقدی در نظر ندارد بسیاری از این سالمندان بعد از بازنشستگی هم به دنبال معیشت باشند و اساساً بازنشستگی برای این گروه معنا ندارد این موضوع سبب می شود ارتباطات این سالمندان هرروز گسیخته تر شده، سبک زندگی آن ها توام با استرس و فشار روانی شده و در نهایت نوعی گم گشتگی و حتی بیهویتی دوران سالمندی در این سن برای آن روی میدهد.
اغلب، رضایت از زندگی سالمندان به طور جامع در اغلب پژوهشها مورد بررسی قرار نگرفته و اساساً پژوهشها درک واقعی از رضایت زندگی سالمندان و عوامل مؤثر بر آن ندارند. یکی دیگر از شکافهای نظری پژوهشها عدم محورقراردادن سبک زندگی در سالمندان است و و بررسی دقیقاً ابعاد و کارکردهای سبک زندگی سالم در بین سالمندان است؛ در بسیاری از پژوهشها سبک زندگی سالمندان با سایر سنین یکسان پنداشته شده در حالی که وضعیت خاص سالمندان ایجاب میکند که عناصری از سبک زندگی در این قشر کمرنگ و عناصری دیگر پررنگ شوند همچنین نحوه استفاده از انواع عناصر سبک زندگی نیز مهم است که برای بسیاری از افراد سالمندان در این دوره بیشتر وقتگذرانی میکنند در حالی که شواهد نشان میدهد به علت داشتن اوقات فراغت بیشتر، برخی از سالمندان توانستهاند با ایدههای جدید فرصتها و توانمندیهای جدیدی در حوزه کسب و کار را کشف نماید. همچنین در اغلب پژوهشها، سالمندان در این دوره سنی با جامعه محلی چندان ارتباط ندارند در حالی که اتفاقاً سالمندان میتواند سرمایههای اجتماعی جدیدی را میتوانند تشکیل دهند و در بازتولید فرهنگ، ارزشهای نسل بعدی مؤثر باشند. توجه به شکافهای نظری و خلاءهای پژوهشی سبب شد که پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سئوال باشد؛ سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان چه تاثیری دارد؟ چه نوع سبک زندگی به رضایت یا نارضایتی سالمندان می گردد؟ لذا این تحقیق با هدف بررسی رابطه سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان منطقه 6 شهر تهران انجام شده است.
2- پیشینه تحقیق
رضایت از زندگی به معنی احساس فرد در مورد عملکرد و شرایط زندگیاش و یا به عبارت دیگر ارزیابی سلامت و بهزیستیاش است. رضایت از زندگی در سالمندان اهمیت زیادی دارد چرا که وجود اوقات فراغت و برخی از
ناتوانیهای ذهنی و جسمی باعث میشود که این گروه اغلب رضایت از زندگی چندانی از وضعیت فردی نداشته باشند در کنار آن عوامل اجتماعی مؤثر بر رضایت از زندگی تعیینکننده است. در واقع، رضایت از زندگی در بین سالمندان را باید به عوامل متعددی نسبت داد. پدیدههای اجتماعی، تحت تاثیر عوامل متعددی شکل گرفته و گسترش می یابند که رضایت از زندگی در سالمندان نیز به عنوان یک پدیده اجتماعی، مورد توجه اندیشمندان اجتماعی بوده و سبک زندگی و سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر آن، مورد تحقیق و پژوهش واقع شده است. در ادامه، نتایج این تحقیقات داخلی و خارجی ارائه شده است.
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 111
|
محمدیمهر و همکاران (1397) پژوهشی با عنوان «تأثیر آموزش مبتنی بر سبک زندگی سالم، بر شادکامی و رضایت از زندگی در سالمندان: کارآزمایی کنترل‌شده تصادفی» انجام دادند. نتایج نشان داد آموزشهای سبک زندگی سالم بر شادکامی و رضایت از زندگی سالمندان تأثیر مثبت دارد.
رستمی و همکاران (1396) پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی (مطالعه موردی زوجین شهرستان دلفان) انجام دادند. نتایج نشان داد؛ بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی در بین زوجین شهرستان دلفان رابطه مثبت (مستقیم) وجود دارد.
عربزاده و همکاران (1396) پژوهشی با عنوان
«پیشبینی رضایت از زندگی در دانشجویان براساس سبک زندگی اسلامی و هوش معنوی» انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد که سبک زندگی اسلامی، هوش معنوی با رضایت از زندگی دانشجویان رابطه مثبت و معنادار دارند.
اسمعیلی و همکاران (1396) پژوهشی با عنوان
«پیشبینی خودکارآمدی و رضایت از زندگی دانش آموزان دبیرستانی بر اساس سرمایههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی» انجام دادند. یافتههای این مطالعه بیانگر آن است که رفتارهای فرهنگی میتواند خودکارآمدی اجتماعی را به طور مثبت و معناداری پیشبینی کند و کالای فرهنگی و رفتارهای فرهنگی به طور مثبت و معنادار و اعتماد اجتماعی منفی و معنادار میتوانند خودکارآمدی عاطفی را پشبینی کنند. علاوه بر این، یافتههای پژوهش نشان داد مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و کالای فرهنگی رابطه منفی و معناداری با رضایت از زندگی دارند.
[1] پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی (مطالعه موردی: شهروندان 65 18 سال شهر یاسوج)» انجام دادند. یافتهها نشان داد بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. بین مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی با رضایت از زندگی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد.
[27]2 پژوهشی با عنوان «رابطه بین سرمایه اجتماعی و علائم افسردگی سالمندان در چین: نقش واسطه‌ای رضایت از زندگی» انجام دادند. نتایج نشان داد که تأثیر اعتماد بر علائم افسردگی به طور کامل با رضایت از زندگی واسطه بوده است. این مطالعه نشان میدهد که سرمایه اجتماعی تأثیر مثبتی بر علائم افسردگی در افراد مسن دارد.
[24]3 پژوهشی با عنوان «سرمایه اجتماعی خانواده و رضایت از زندگی در میان افراد مسن که تنها در شهرهای چین زندگی میکنند: نقش تعدیلکننده کارکرد سلامت» انجام دادند. یافتهها نشان داد که سلامت عملکرد بر ارتباط بین سرمایه اجتماعی خانواده و رضایت از زندگی مؤثر میباشد. تعامل خانواده با رضایت از زندگی در افراد مسن بدون معلولیت که به تنهایی زندگی میکنند ارتباط مثبت دارد. سرمایه اجتماعی خانواده با رضایت از زندگی در بین معلولان رابطه مثبت داشت.
ژی4 و همکاران(2019) پژوهشی با عنوان «ویژگیهای سبک زندگی سالمندان و سهم آنها در رضایت از زندگی: مطالعه موردی در جزیره هاینان» انجام دادند. نتایج نشان داد که زنان تمایل به زندگی طولانی‌تر از مردان دارند. بیشتر سبکهای زندگی سالمندان از این حیث بود که آنها از یک رژیم غذایی سبک پیروی می‌کردند و سیگار نمی‌کشیدند و الکل نمی‌نوشیدند. سالمندان در شرایط جسمی بهتر، با ارزیابی بالاتری از خود و همچنین کسانی که "عادت‌های الکلی و دخانیات" دارند، از زندگی خود رضایت بیشتری دارند. از عوامل بررسی شده در رگرسیون لجستیک، رضایت از خواب تنها عاملی بود که با رضایت از زندگی ارتباط مثبت داشت.
112 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
[22]6 پژوهشی با عنوان «رضایت از زندگی و سرمایه اجتماعی سالمندان چینی» انجام دادند: این مطالعه پیمایشی با هدف بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی سالمندان بر رضایت از زندگی انجام شده است. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه در مورد رضایت از زندگی سالمندان نشان میدهد که تنها وضعیت سلامتی سالمندان از نظر آماری قابل توجه است. برعکس، سرمایه اجتماعی از نظر آماری چندین عامل قابل توجه در رضایت از زندگی آنها دارد. از بین مؤلفههای ساختاری سرمایه اجتماعی، مشارکت غیررسمی، مشارکت رسمی و شبکه‌های اجتماعی رسمی از نظر آماری بر رضایت از زندگی سالمندان معنی دار هستند. در میان عوامل شناختی سرمایه اجتماعی، هنجارهای متقابل و اعتماد بین فردی از نظر آماری از عوامل قابل توجه هستند.
وینتوا7 و همکاران(2016) پژوهشی با عنوان «سبک زندگی فعال به عنوان تعیینکننده رضایت از زندگی در بین دانشجویان دانشگاه» انجام دادند. نتایج نشان داد، دانشآموزان با سبک زندگی فعال در مقایسه با
دانشآموزان با سبک زندگی غیرفعال سطح رضایت کلی زندگی را به طور قابل توجهی بالاتر نشان دادند.
[20]8 پژوهشی با عنوان «تحلیل رابطه بین سبک زندگی و رضایت از زندگی با استفاده از مدل‌های پارامتری شفاف و غیرخطی» انجام دادند. نتایج بیش از 10000 نمونه بررسی شده نشان داد که بین سبک زندگی و رضایت از زندگی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
مروري بر تحقيقات صورت گرفته در سطح ملي و
بينالمللـي نشـان ميدهـد كـه ارتبـاط بـين سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان در ایران و جهان مورد توجه بوده است، اما در تهران چنين مطالعهاي انجام نشده است. تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور نشان میدهد، ارتباط مثبت و معناداری بین سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان وجود دارد، با این وجود این تحقیقات تصویری کامل از عوامل موثر بر رضایتمندی سالمندان ارائه نمیکنند. مطالعه حاضر به شناخت ارتباط بین سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان شهر تهران میپردازد که بـه علت تحليـل سطوح جزئي اين متغيرها، از ويژگي نوآورانه به ويژه در گستره داخلي بهرهمند است.
در اين راستا، با توجه به روند رو به گسترش سالمندی در ایران و در سراسر جهان و لزوم توجه به سالمندان و كاسـتي مطالعـات اجتمـاعي در زمينه ارتباط بین سبک زندگی و سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان در شـهر تهران، مطالعـه كنـوني، اهميت و ضرورت بالايي دارد.
3- مبانی نظری
در این تحقیق از دیدگاههای پیر بوردیو در خصوص انواع سرمایهها (اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی) بهره گرفته شده است.
بوردیو در تفسیر انواع سرمایه برای عوامل اجتماعی (انسان و یا نهاد اجتماعی زمینه قدرت) سیاست را از همه مهمتر میبیند، به ترتیبی که سلسله مراتب روابط قدرت و زمینه سیاسی، ساختار همه زمینههای دیگر را تعیین
میکند. بوردیو، همه انواع سرمایه را در شرایطی خاص قابل تبدیل به سرمایه اقتصادی میداند. نظام خوی و خصلتی که افراد کسب میکنند به موفقیت
(موفقیتهایی) که در جامعه کسب میکنند بستگی دارد، یعنی وابسته به میزان بهرهمندی از سرمایه است. از نظر بوردیو، سرمایه هر گونه خاستگاه و سرچشمه در عرصه اجتماعی است که در توانایی فرد برای بهرهمندی از منافع خاصی که در این صحنه حاصل میگردد، مؤثر واقع شود (استونز) 335 :1379،1 بوریو با کاربرد مفهوم «فضای اجتماعی»
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 113
|
114 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
مفهوم رضایت از زندگی13 بعد ذهنی مفهوم کیفیت زندگی14 است که بطور کلی مبتنی بر درک فرد از وضعیت جسمی، روانی، اجتماعی و محیطی خود و احساسی رضایت مندی و شادمانی از بودن در این وضعیت میباشد. اولین بیان دقیق از کیفیت زندگی را، سازمان بهداشت جهانی ارائه داد. اما این سازه به طور جدی در اواخر دهه ۱۹۷۰ به عنوان بخشی از شاخصهای زندگی اجتماعی پدیدار شد. سازمان بهداشت جهانی رضایت از زندگی را دریافت هر فرد از وضعیت زندگیاش با توجه به فرهنگ و نظام ارزشی که در آن زندگی میکند و ارتباط این دریافتها با اهداف و انتظارات، استانداردها و اولویت‌های مورد نظر قرد میداند [5]. رضایت از زندگی یا رضایتمندی ادراک یا احساسی کلی مثبت در مورد کیفیت زندگی است[1].
رضایت از زندگی بر حسب کارکرد انطباقی و یا از طریق تسلطی که قرد بر محیط دارد نیز تعریف میشود. یعنی هرچه تسلط فرد بر زندگیاش بیشتر باشد احساسی رضایت از زندگی در وی بیشتر خواهد بود. رضایت از زندگی با توانایی شخص جهت تسلط بر محیط همبستگی مثبت دارد و این الگو بر اساس فرضیه خود شکوفایی مطرح میشود. البته باید توجه داشت که محیط در اینجا نقشی حائز اهمیتی دارد [21]15.
اساس و دوام هر جامعه‌ای در زندگی جمعی و اجتماعی است و مبنا و پایه این زندگی جمعی، وجود سرمایه اجتماعی16 و عناصر آن است[12]. تعریف رایج سرمایه اجتماعی در جریان اصلی جامعه‌شناسی آمریکایی بویژه در روایت کارکردگرایانه آن عبارت است از روابط دو جانبه تعاملات و شبکه‌هایی که در میان گروههای انسانی پدیدار می‌گردند و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی به عنوان پیامد تعهدات و هنجارهایی پیوسته با ساختار اجتماعی یافت میشود [23]17. سرمایه اجتماعی، عبارت است از یک ظرفیت (جوهر اجتماعی) که هماهنگی و همکاری را در جامعه و گروه، تسهیل میکند. در واقع، میتوان سرمایه اجتماعی را یک مفهوم مرکب که دارای سه بعد: ساختار، محتوا و کارکرد است، تلقی نمود که ساختار اجتماعی آن، همان شبکه ارتباطات اجتماعی است و محتوای آن، عبارت از اعتماد و هنجارهای اجتماعی است و کارکرد آن نیز همان عمل متقابل اجتماعی است [7].
رابرت پاتنام18 سرمایه اجتماعی را مجموعه اعتماد، هنجارها، و شبکه‌های پیوند که همکاری را برای سود متقابل سهیل میکند میداند که نتیجه آن انواع متفاوتی از کنشهای جمعی است. او سه شاخص برای سرمایه اجتماعی در نظر میگیرد: آگاهی، مشارکت و نهادهای مدنی [27]19. به نظر کلمن20 سرمایه اجتماعی شیئی واحد نیست، بلکه انواع چیزهای گوناگونی است که دو ویژگی مشترک دارد : اول همه آنها شامل جنبه‌ای از یک ساخت اجتماعی هستند، دوم کنشهای معین افرادی که در درون یک ساختار قرار دارند را تسهیل میکنند. شکل معینی از سرمایه اجتماعی در تسهیل کنش معین ارزشمند بوده و ممکن است برای کنشهای دیگر بی‌فایده یا کم‌فایده باشد [28]21. از دید فوکویاما سرمایه اجتماعی وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزشهای غیر رسمی است که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است، در آن سهیم هستند [14]. مشارکت در ارزش‌ها و هنجارها به خودی خود باعث تولید سرمایه اجتماعی نمی‌گردد، چرا که این ارزش‌ها و هنجارها ممکن است به هنجارها و ارزشهای منتهی باشد [3]. فوكوياما22، سرمايه اجتماعي را «مجموعه هنجارهاي سيستم‌هاي اجتماعي است كه موجب ارتقاي سطح همكاري اعضاي آن سيستم گرديده و موجب پايين آمدن سطح هزينه‌هاي تبادلات و ارتباطات مي‌گردد». سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه‌های تبادلات و ارتباطات میگردد [19]23. از نظر بوردیو (1985) سرمایه اجتماعی عبارت است از مجموعه‌ای از منابع بالفعل یا بالقوه، که بر اساس مالکیت یک شبکه بادوام از روابط کم و بیش نهادینه شده از آشنایی و شناخت متقابل و دو جانبه، پیوند یافته است. بورديو مفهوم سرمايه اجتماعي را در دهه 70 و 80 گسترش داد. مفهوم سرمايه اجتماعي در نظريه بورديو با تئوري طبقه وي ارتباط دارد [13]. به نظر بوردیو سرمایه شکل‌های متنوعی دارد: سرمایه اقتصادی (ثروت)، سرمایه فرهنگی (صلاحیت، دانش)، سرمایه نمادین (افتخار، پرستیژ) و سرمایه اجتماعی (پیوندهای اجتماعی و اعتماد). سرمایه اجتماعی جمع منابع واقعی یا بالقوه‌ای است که حاصل از شبکهای بادوام از روابط کمابیش نهادینه‌شده، آشنایی و شناخت متقابل یا به بیان دیگر عضویت در یک گروه است [15].
سبک زندگی، نوع، روش، سبک اثاثیه، شکلدادن یا طراحی چیزی (مانند مویسر) یا شیء(مانند تکهای از لباس یا اسباب و وسایل) تا به نظر جالب و جذاب آید، کیفیت برتر در ظاهر، طراحی یا رفتار. تطابق با معیار شناخته شده، شیوههای که برازنده و مناسب پنداشته میشود، خصوصاً در رفتار اجتماعی، زیبایی، ظرافت یا سهولت: شیوه یا تکنیک. نحوه عرضه، خصوصاً در موسیقی یا یکی از هنرهای زیبا را گویند [10]. از دیدگاه زیمل24، سبک زندگی، کل به هم پیوسته صورت‌هایی است که افراد یک جامعه، مطابق انگیزه‌های درونی و سلایق خودشان و به واسطه تلاشی که برای ایجاد توازن میان شخصیت ذهنی و زیست‌محیط عینی و انسانی‌شان به انجام می‌رسانند، برای زندگی خود بر می‌گزینند[20]. بوردیو25 با نشان دادن اینکه سبکهای زندگی محصول منشها وخودمنشها نیز تابعی از انواع تجربهها و از جمله تجربه آموزش رسمی هستند، و بیان این نکته که الگوهای مصرف اصلیترین بروز سبکهای زندگیاند، ارتباط میان آموزش رسمی در ساختار سرمایهداری و بازتولید آن را تحلیل کرد [4].
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 115
|
از نظر بوردیو، سرمایه هر گونه خاستگاه و سرچشمه در عرصه اجتماعی است که در توانایی فرد برای بهرهمندی از منافع خاصی که در این صحنه حاصل میگردد، مؤثر واقع شود. بوردیو معتقد سرمایه اجتماعی، حاصل از شبکهای بادوام از روابط کمابیش نهادینه‌شده، آشنایی و شناخت متقابل یا به بیان دیگر عضویت در یک گروه است است؛ اما سرمایه اجتماعی در فضای اجتماعی و میدان کنش فرد شکل میگیرد؛ هر قدر سرمایه فرد بیشتر باشد، در فضای اجتماعی در موقعیت بالاتری قرار میگیرد. در همین رابطه وی معتقد است سبک زندگی نیز اعمال طبقهبندی شده کنش اجتماعی فرد است که نشاندهنده موقعیت طبقاتی وی است. از نظر بوردیو، مردمی که در فضای اجتماعی مشابهی قرار دارند، ذائقههای مشابه و سبکهای زندگی مشابه دارند.
پژوهش حاضر بر مبنای نظریات گفته شده، به دنبال بررسی و آزمون فرضیههای رابطه میان سبک زندگی و سرمایه فرهنگی (سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی) و رضایتمندی سالمندان منطقه 6 شهر تهران است.
116 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
شکل1. مدل مفهومی پژوهش
4- روش تحقیق
در پژوهش حاضر از روش پيمايشي، براي بررسی
فرضیههای رابطه میان میان سبک زندگی و سرمایه فرهنگی (سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی) و رضایتمندی سالمندان منطقه 6 شهر تهران استفاده شد. جامعه آماري، شامل سالمندان منطقه 6 شهر تهران در سال 1400 بودند. براي انتخاب حجم نمونه نيز در بين افراد جامعه آماري با استفاده از فرمول کوکران، 386 نفر به عنوان نمونه اصلی پژوهش تعیین شده است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بوده است که در این تحقیق برای تعیین پایایی ابزار سنجش از آزمون کرونباخ استفاده شد. ضرایب آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرها بالای 0.70 برآورد شد که قابل قبول بود. ابزار اندازهگیری با تعریف عملیاتی و آلفای کرونباخ هرکدام در جدول 1 آمده است، که نشاندهنده پایایی پرسشنامه طراحی شده میباشد. همچنین برای سنجش میزان اعتبار از پرسشنامه های استفاده شده در تحقیقات معتبر و مشابه استفاده شد و به منظور ارتقاء سطح اطمینان، از نظرات 5 نفر از اساتید در این زمینه بهره گیری شده است. بدين ترتيب مي توان گفت كه ابزار سنجش پژوهش حاضر از قابليت اعتماد يا پايايي لازم برخورد است. برای بررسی فرضیهها، ابتدا هر یک از سرمایه های فرهنگی سنجیده شده و سپس تأثیر آن بر متغیر رضایتمندی سالمندان بررسی میگردد. برای سنجش سرمایه فرهنگی از معرف های سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی و برای هر کدام 5 شاخص استفاده شده است. در پژوهش حاضر بر مبنای روش نمونه‌گیری سهمیهای، پرسشنامه تکمیل شد. در نهايت، داده هاي پرسشنامه به وسيله
نرمافزار spss تجزيه و تحليل شد. تجزیه و تحلیل دادهها براساس رگرسیون چندمتغیره و با روش اینتر صورت گرفت.
جدول 1. ضرایب آلفای کرونباخ متغیرها
متغیر ها | ضریب آلفا |
سرمایه اجتماعی | 788/0 |
سرمایه فرهنگی | 759/0 |
سرمایه اقتصادی | 789/0 |
سبک زندگی | 758/0 |
رضایتمندی | 788/0 |
5- یافتهها
ابتدا نتایج توصیفی ارائه شده است و سپس با استفاده از تکنیکهای آمار استنباطی، فرضیهها مورد بررسی قرار گرفته اند. به لحاظ جنسیتی، 60.7 درصد از پاسخگویان معادل 233 نفر زن و 39.3 درصد معادل 151 نفر مرد بودند. از لحاظ سنی، پاسخگویان با محدوده سنی 70 66 سال با 121 نفر و 31.5 درصد بیشترنی تعداد را به خود اختصاص دادهاند و پاسخگویان 75 71 ساله نیز با 107 نفر و 27.9 درصد رد رده دوم قرار دارند. در رده سوم به لحاظ فراوانی، پاسخگویان 65 61 ساله با 20.6 درصد و 79 نفر قرار دارد و پاسخگویان بالای 76 سال نیز با 13.5 درصد و 52 نفر و در نهایت پاسخگویان 60 ساله با 6.5 درصد و 25 نفر قرار دارند. از لحاظ تحصیلی، پاسخگویان دارای مدرک کاردانی با 27.3 درصد و 105 نفر، دارندگان مدر کارشناسی با 25.5 درصد و 98 نفر و در نهایت دارندگان مدرک دیپلم با 23.2 درصد با فراوانی 89 نفر به عنوان سه گروه تحصیلاتی با بیشترین فراوانی بودند. دارندگان مدرک کارشناسیارشد با 11.2 درصد و 43 نفر، دارندگان مدرک زیردیپلم با 9.1 درصد و 35 نفر و دکتری نیز با 3.6 درصد و 14 نفر در ردههای بعدی قرار دارند.
[1] . Heady and Muffels
[2] .Sun
[3] .Lu
[4] . Zhe
[5] .Haimin
[6] .He
[7] . Kvintova
[8] . Gu and Wei
[9] . StenHope
[10] . Lankster
[11] . Rach
[12] . Murphy
[13] . Life Saatisfaction
[14] 2. Quality of Life
[15] . Haimin
[16] . Social Capital
[17] . Lang , Fink
[18] 1. Robert Putnum
[19] . Sun, Xiao, Lyu, Zhao
[20] 3 Coleman
[21] 4. Williams , Huggins , Thompson
[22] 5. Fukuyama
[23] 6. Argon-Koara
[24] . Georg Simmel
[25] . Pierre Bourdieu
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 117
|
متغیر | رده | فراوانی | درصد | متغیر | رده | فراوانی | درصد |
جنس |
|
|
|
تحصیلات | زیر دیپلم | 35 | 9/1 |
مرد | 151 | 3/39 | دیپلم | 89 | 2/32 | ||
|
|
| فوق دیپلم | 105 | 3/27 | ||
|
|
|
|
| لیسانس | 98 | 5/25 |
| زن | 233 | 7/60 |
| فوق لیسانس | 43 | 2/11 |
|
|
|
|
| دکتری | 14 | 6/3 |
درامد | 3 تا 2500 میلیون تومان | 78 | 3/20 | سن
| 60 | 25 | 5/6 |
3100 تا 3500 | 118 | 7/30 | 61 تا 65 | 79 | 6/20 | ||
3600 تا 4 | 85 | 1/22 | 66 تا 70 | 121 | 5/31 | ||
4100 تا 4500 | 73 | 19 | 71 تا 75 | 107 | 9/27 | ||
| بیش از 5 میلیون تومان | 30 | 8/7 |
| بالای 76 | 52 | 5/13 |
دارند. سرمایه اجتماعی نیز با میانگین 54.25، با سه مؤلفه مشارکت اجتماعی و انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی دارای وضعیت مطلوب و مساعدی با بیشترین تاثیر بر متغیر رضایتمندی سالمندان میباشد. همچنین سبک زندگی با میانگین 16.58 تاثیرش در سطح متوسط به بالا است. بنابراین میتوان گفت، تاثیر سبک زندگی و سرمایه فرهنگی بر رضایتمندی سالمندان در حد بالا قرار دارد. |
در این تحقیق، برای دریافت نظرات پاسخگویان از 25 گویه و از طیف لیکرت با پنج گزینه استفاده شده و از 1 تا 5 امتیازبندی شده است. بر این اساس، نمره 5 بیانگربالاترین میزان تاثیر و نمره 1 بیانگر کمترین میزان تاثیر می باشد و نمره 3 به بالا، نشان گر بالاتر از حد متوسط تاثیر است. نتایج آمار نشان میدهد، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی به ترتیب با میانگین 16.070 و 17.32 و 16.33 بر رضایتمـندی سالمنـدان تاثیـری بالاتر از حد متوسـط |
متغیر | تعداد گویه | میانگین نظری | میانگین بدست آمده(نمره کل) | میانگین براساس طیف 1 5 | انحراف معیار |
مشارکت اجتماعی | 5 | 15 | 16.7057 | 3.34 | 2.28844 |
انسجام اجتماعی | 5 | 15 | 17.3125 | 3.46 | 2.15853 |
اعتماد اجتماعی | 5 | 15 | 16.3302 | 3.26 | 1.5369 |
سرمایه اجتماعی | 15 | 45 | 54.2500 | 3.61 | 5.10740 |
سبک زندگی | 5 | 15 | 16.5823 | 3.31 | 2.23033 |
رضایتمندی | 5 | 15 | 15.8956 | 3.17 | 2.33534 |
118 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
میتوان گفت، سرمایه اجتماعی محصول نوعی سرمایه گذاری فردی یا جمعی، آگاهانه یا ناآگاهانه است که به دنبال تثبیت یا باز تولید آنگونه روابط اجتماعی است که مستقیماً در کوتاه مدت یا بلند مدت قابل استفاده هستند. بنظر میرسد سرمایه اجتماعی بین سالمندان در ارتباط با دوستان یا آشنایان به خوبی تثبیت شده است که بر سطح رضایت از زندگی آنان تأثیر مثبت دارد. سالمندان مورد تحقیق از دانش، اطلاعات و سواد کافی برخوردا هستند که این موضوع باعث شده که بتوانند با جامعه محلی ارتباط خوبی برقرار نمایند و از رسانه های نوین نیز استفاده کنند در واقع سرمایه فرهنگی این گروه برای آنها در این سن حالت توانمندکننده دارد.
از نظر بوردیو، سرمایه اجتماعی به عنوان شبکهای از روابط ودیعهای طبیعی یا اجتماعی نیست، بلکه در طول زمان برای کسب آن باید تلاش کرد. سرمایه اقتصادی جزو سرمایههایی است که قدرت مانور زیادی به گروهی نظیر سالمندان میدهند؛ داشتن سرمایه اقتصادی قوی بر بهبود کیفیت زندگی و سطح زندگی تأثیر مثبت دارد. از منظر بوردیو،، سرمایه اقتصادی یا ثروت مادی، در واقع قدرت پرداخت برای شکلی از سرمایه است که میتواند تبدیل به کالاهای مادی تبدیل شود. افراد با داشتن سرمایه اقتصادی میتوانند کالاهای فرهنگی بیشتری را در اختیار داشته باشند و از امکانات تحصیلی و آموزشی بیشتری برخوردار شوند و از این طریق سرمایه فرهنگی خود را افزایش دهند. بدین طریق موقعیت افراد بر حسب حجم و نوع سرمایه آنها مشخص میشود و جایگاه آنان را ابتدا در خانواده و سپس در جامعه مشخص میسازد. شاید بتوان گفت باتوجه به سطح متوسط و بالابودن سرمایه اقتصادی سالمندان، این سرمایه اقتصادی برای سالمندان نوعی فراغت بال نیز به ارمغان میآورد این موضوع باعث میشود این سالمندان در انجمنهای محلی یا تعاملات محلی نیز مشارکت کنند و موجب افزایش سرمایه اجتماعی شوند.
بین سبک زندگی سالم، شادکامی و رضایت از زندگی همبستگی زیاد و معنی داری وجود دارد. زیمل در این ارتباط معتقد است؛ سبک زندگی، تجسم تلاش انسان است برای یافتن ارزشهای بنیادی یا به تعبیری فردیت برتر خود در فرهنگ عینیاش و شناساندن آن به دیگران». به عبارت دیگر انسان برای معنای مورد نظر خود (فردیت برتر) شکل (صورت)های رفتاریای را بر
میگزیند. از منظر بوردیو، سبکهای زندگی محصول منشها وخودمنشها نیز تابعی از انواع تجربهها و از
جمله تجربه آموزش رسمی هستند، و بیان این نکته که الگوهای مصرف اصلیترین بروز سبکهای زندگیاند،
ارتباط میان آموزش رسمی در ساختار سرمایهداری و بازتولید آن را تحلیل کرد. از نظریه بوردیو سبک زندگی که شامل اعمال طبقهبندی شده و طبقهبندیکننده فرد در عرصههایی چون تقسیم شبانه روز، نوع تفریحات و ورزش، شیوه معاشرت، اثاثیه و خانه، آداب سخن گفتن و راه رفتن است، در واقع عینیتیافته و تجسمیافته ترجیحات افراد است. از یک سو، سبکهای زندگی
شیوههای مصرف عاملان اجتماعی ای است که دارای رتبهبندیهای مختلفی از جهتشان و مشروعیت اجتماعیاند. این شیوههای مصرفی بازتاب نظام اجتماعی سلسله مراتبی است.
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 119
|
متغیر پیشبین | R | R2 | sig | β | t | F | sig |
سرمایه اجتماعی | 0.687 | 0.472 | 0.000 | 0.687 | 8.253 | 3470.666 | 0.000 |
اعتماد اجتماعی | 0.312 | 0.097 | 0.000 | 0.312 | 2.997 | 399.934 | 0.000 |
مشارکت اجتماعی | 0.235 | 0.055 | 0.000 | 0.235 | 2.557 | 136.343 | 0.000 |
انسجام اجتماعی | 0.168 | 0.028 | 0.000 | 0.168 | 4.352 | 156.258 | 0.000 |
سبک زندگی | 0.574 | 0.330 | 0.000 | 0.574 | 13.710 | 187.961 | 0.000 |
سطح رضایت از زندگی آنها نیز 0.574 واحد براساس نتایج بدست آمده مشخص شد که بین سرمایه اجتماعی( اعتماد، مشارکت، انسجام) و رضایتمندی سالمندان ارتباط مثبت وجود دارد. مجموعاً براساس نتایج بدست آمده باید گفت سالمندان مورد تحقیق از سطوح بالایی از سرمایه اجتماعی و فرهنگی برخوردار بودند که این دو نوع سرمایه اجتماعی قابلیت تبدیل به سرمایه اقتصادی را نیز دارد همچنین سطح سرمایه اقتصادی و سبک زندگی سالمندان نیز کمی بیشتر از متوسط بود که نشان میدهد این سالمندان تاحدودی فراغت بال از مسائل مادی دارند و سبک زندگی سالمی را دنبال میکنند. در واقع افزای شاعتماد اجتماعی بین سالمندان منجر به مشارکت و انسام اجتماعی میشود این مشارکت به ویژه در عرصه های فرهنگی قابل توجه است چرا که سرمایه فرهنگی از مشارکت در حوزه فرهنگی پدید میآید و تاحدودی نیز بستگی به علم، دانش، و مهارت سالمند دارد. اما مساله این جاست که تعامل و همافزایی بین سرمایه اجتماعی و فرهنگی میتواند همدیگر را تقویت نماید و بر کیفیت زندگی و شادابی سالمندان تاثیرگذار باشد. در همین رابطه نبود دغدغه مالی بین سالمندان نیز در مشارکت اجتماعی و به ویژه اهمیت قائل شدن به اوقات فراغت و ورزش نیز مؤثر است بنابراین بنظر میرسد تمامی سالمندان مورد مطالعه از پیوندهای قوی اجتماعی و همیاری نیز برخوردار بودند. با توجه به اینکه میزان سالمندی در مطالعه حاضر و مطالعات دیگر در ایران و جهان متوسط رو به بالا است، باید تدابیری جهت رضایتمندی این رده سنی صورت گیرد. در این شرایط، باید عوامل موثر بر رضایتمندی سالمندان مانند سبک زندگی و سرمایههای فرهنگی موثر |
در ارتباط با نتایج مربوط به رگرسیون نیز مشاهده |
بر رضایتمندی این رده سنی مشخص شود و
برنامهریزیهای لازم در این زمینه انجام پذیرد.
6- بحث و نتیجهگیری
اين پژوهش بر آن بود تا به مطالعه جامعه شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و سبک زندگی در رضایتمندی سالمندان منطقه 6 شهر تهران بپردازد. هر چند این تحقیق، در شهرهای دیگر ایران و حتی در جهان انجام شده است، اما بررسی رابطه ی بین سرمایه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، سبک زندگی بر رضایتمندی سالمندان شهر تهران، انجام نشده است. لذا انجام اين مطالعه كه در قالب پرسشنامه از طريق پيمايش انجام شد، بيانگر اين مطلب است كه بین سرمایه اجتماعی و سه مولفه آن؛ اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و انسجام اجتماعی و رضایت از زندگی در بین سالمندان ارتباط مستقیم و معناداری با یکدیگر وجود دارد. بدین معنی که با افزایش سرمایه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سالمندان رضایتمندی آنها نیز افزایش مییابد. بوردیو معتقد است سرمایه فرهنگی قابل انتقال است به عنوان نمونه سالمندان مورد تحقیق در قالب دانش و اطلاعات عمومی میتوانند آن را به دیگران انتقال دهند و موجب افزایش آگاهی اجتماعی نیز شوند. همچنین این سرمایه میتواند برای صاحبش سرمایه اجتماعی نیز به ارمغان آورد مثلاً سالمندان دارای مدرک فوق لیسانس یا دکترا میتوانند در باشگاهها یا انجمنهایی با علایق مشترک گرد هم آیند و این تعامل میتواند سطوح اعتماد و مشارکت اجتماعی آنها را بالا ببرد. رضایتمندی از جمله مفاهیمی است که دارای ابعاد ذهنی و عینی است و شرایط اجتماعی اقتصادی و انتظارات افراد بر آن تاثیر دارد. همین موضوع در بین اقشار مختلف نیز اهمیت فراوانی دارد اما در بین سالمندان اهمیت مضاعفی دارد چرا که بعد از عمری کار و تلاش در دوره سالمندی نیازمند تامین نیازهای عاطفی اجتماعی خود هستند که در این زمینه شیوه درست زندگی و الگوهای سبک زندگی سلامت محور به همراه مشارکت و سرمایه اجتماعی میتواند سطح رضایت در بین سالمندان را تحت تاثیر قرار دهد.
در تبیین نتایج حاصل از این تحقیق، باید گفت، اساساً رضایت زندگی در سالمندان حالت ملموس و عینی دارد و بیشتر رضایتمندی حاصل ارتباطات اجتماعی و کیفیت زندگی است زمانی که این ارتباطات گسترش یابد و سالمند بتواند در جامعه مشارکت موثری داتشته باشد بهتر خواهد توانست رضایت را کسب نماید. در همین رابطه وجود اعتماد اجتماعی در روابط سالمند
تعیینکننده است، چون منجر به ایجاد سرمایه اجتماعی میشود. همانطور که نتایج پژوهش رستمی و همکاران (1396) نشان داد؛ بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی زوجین ارتباط مثبتی وجود دارد. و چون سرمایه اجتماعی و اعتماد همانند چسبی عمل میکند که سالمند را به جامعه و ارتباطات اجتماعی پیوند میدهد بنابراین سطح رضایتمندی زندگی بالا میرود.
120 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
نتایج این پژوهش با یافته پژوهشسان و همکاران (2020)، لئو و همکاران (2020)، هایمن و همکاران (2018) و هی و همکاران نیز همسو است که نشان دادند؛ بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی در میان سالمندان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بوردیو نیز معتقد است سرمایه اجتماعی محصول محصول سرمایه گذاری فردی اجتماعی برای تثبیت و بازتولید روابط مبتنی بر اعتماد و کارکردی است که به عینه در این پژوهش این مورد دیده شد.
از نتایج دیگر این تحقیق، متوجه شدیم، سبک زندگی بر رضایت از زندگی در بین سالمندان تاثیر مثبت دارد؛ در واقع سالمندانی که اغلب سبک زندگی سلامت محور نظیر ورزش کردن منظم و استفاده از غذاهای سالم، سطح رضایتمندی بیشتری دارند. از منظر بوردیو، سرمایه اقتصادی یا ثروت مادی، در واقع قدرت پرداخت برای شکلی از سرمایه است که میتواند تبدیل به کالاهای مادی تبدیل شود. افراد با داشتن سرمایه اقتصادی میتوانند کالاهای فرهنگی بیشتری را در اختیار داشته باشند و از امکانات تحصیلی و آموزشی بیشتری برخوردار شوند و از این طریق سرمایه فرهنگی خود را افزایش دهند. بدین طریق موقعیت افراد بر حسب حجم و نوع سرمایه آنها
مشخص میشود و جایگاه آنان را ابتدا در خانواده و سپس در جامعه مشخص میسازد. این یافته، نتایج پژوهش کوچانی اصفهانی و همکاران (1398) و محمدی مهر و همکاران (1397) را تایید میکند. زیمل در این ارتباط معتقد است؛ سبک زندگی، تجسم تلاش انسان است برای یافتن ارزشهای بنیادی یا به تعبیری فردیت برتر خود در فرهنگ عینیاش و شناساندن آن به دیگران» است؛ در واقع سالمندانی که دارای سبک زندگی سلامت محور و معنی هستند نوعی هویت و عینیت جدید به زندگی خود میدهند که پیامد آن سطح رضایت بالاست.
هچنین نتایج این مطالعه، با یافته پژوهش دورقی و همایی (1395) همسو است که نشان دادند: بین متغیرهای سبک زندگی، امید به زندگی و معنای زندگی با رضایت از زندگی رابطه‌ی مثبت و معناداری وجوددارد. در یافتهای همسوی دیگر نیز این یافته همسو با یافتههای پژوهش ژی و همکاران (2019)، وینتوا و همکاران (2016) و گو و وی (2016) است. از منظر بوردیو، سبکهای زندگی محصول منشها وخودمنشها نیز تابعی از انواع تجربهها و از جمله تجربه آموزش رسمی و الگوهای مصرف هستند.
منابع
1. آذین، احمد و قایدگیوی، فرود (1396). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت از زندگی (مطالعه موردی: شهروندان 65 18 سال شهر یاسوج)، هشتمین کنفرانس بینالمللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.
2. حسینی، فائق (1378)، سبک زندگی، هویت و ارزش، سایت مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای همشهری، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره 14 و 15.
3. خالقی عباس آبادی، سمیرا و هاشمی رزینی، هادی (1396). رابطه ویژگیهای شخصیتی کار آفرینانه با سرمایه اجتماعی و سرمایه روانشناختی مدیران اجرایی،
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 121
|
این پژوهش به مانند سایر تحقیقات، دارای
محدودیتهایی چون عدم اظهار نظر واقعی پاسخگویان به پرسشنامهها، محدود بودن اجرای تحقیق در منطقه 6 تهران، بدلیل هزینه زیاد تحقیقات گستردهتر بود. در نهایت، به برنامه‌ریزان و سیاستگذاران در حوزه رفاه رده سنی سالمندان، پیشنهاد میگردد که با توجه به رابطه مستقیم و معنادار سرمایه فرهنگی، اجتماعی و اقصادی و سبک زندگی با رضایتمندی سالمندان، از مؤسسات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جهت اجرای برنامه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برای رده سنی سالمندان حمایت نمایند، زیرا می تواند گامی مؤثر در این راستا تلقی شود. همچنین توصیه میشود، آموزش های لازم برای سبک زندگی و نیازمندی های این رده سنی به افراد جامعه داشته باشند. با توجه به اهمیت موضوع رضایتمندی سالمندان، لازم است در شوراهای
سیاستگذاریهای کلان اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کارگروهی تخصصی با حضور متخصصان جامعه‌شناسی و سایر رشته‌های تخصصی تشکیل شود و تدابیر لازم جهت برنامه ریزی ویژه جهت رضایتمندی این رده سنی صورت بپذیرد.
دومین کنگره بین المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی، تهران.
4. خسروی, مهدیه؛ شیخی، سعید؛ ناظری بافقی،
الههالسادات(1399). نقش جوانان به عنوان سرمایههای انسانی و نیروی کار در پیشرفت و توسعه کشور، سیزدهمین کنگره ملی پیشگامان پیشرفت، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
5. دهقان، کبری (۱۳۹۴). اثربخشی درمان مرور زندگی بر اضطراب مرگ و رضایت از زندگی زنان سالمند شهر تهران ۱۳۹۳ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
6. دورقی، خدیجه و همایی، رضوان(1395). بررسی رابطه‌ی سبکهای زندگی، امید به زندگی و معنای زندگی با رضایت از زندگی در مددکاران بهزیستی شهرستان آبادان، اولین همایش بین المللی افق‌های نوین در علوم انسانی، تهران.
7. رجبی فرجاد، حاجیه و معدن کار، رزیتا (1398). تأثیر سرمایه اجتماعی بر کارآفرینی سازمانی با نقش میانجی ظرفیت سازمانی (مورد مطالعه: شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد).
8. رحمانی فیروزجاه, علی؛ فاطمه باقری جامخانه و سید حسن رسولی (1399). بررسی تاثیرسبک زندگی خانوارها برمیزان مصرف آب شهرستان ساری، چهارمین مجمع توسعه فناوری و کنفرانس بینالمللی یافتههای نوین عمران معماری و صنعت ساختمان ایران (Ircivil2019)، تهران دانشکده فنی سالن شهید چمران، دبیرخانه دائمی کنفرانس.
9. رویین تن, محبوبه؛ زارعی، آمنه (1398). کندوکاو پنداره‌های ذهنی دانشجویان ساکن در سراهای دانشجویی، از زندگی در سرا: مورد مطالعه دانشجویان دختر سرای فرزانگان دانشگاه بوعلی سینا، اولین همایش زندگی دانشجویی فرصتها و آسیب‌ها با تاکید بر دانشجویان ساکن سراهای (خوابگاه‌های) دانشجویی، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
10. سبحانی, اسرافیل (1399). اخلاق اجتماعی و سبک زندگی، هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی ایران، بصورت الکترونیکی، مرکز مطالعات و تحقیقات علوم و فنون بنیادین در جامعه موسسه آموزش عالی آل طه.
11. شایگانی, فاطمه؛ هنرور، بهنام (1396). کیفیت زندگی سالمندان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی دولتی تحت پوشش نظام مراقبت‌های ادغام یافته سالمندی، شهر شیراز، دومین کنگره ملی روان شناسی و آسیب‌های روانی اجتماعی، چابهار، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان شورای هماهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر استانداری استان سیستان و بلوچستان سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار و سایر دستگاههای علمی و اجرایی استان.
12. غیاث, مجید؛ الهام بیگی و پگاه اسدی اوف (1398). بررسی تأثیر سرمایههای اجتماعی بر عملکرد مالی سازمان با نقش میانجی فعالیتهای کارآفرینانه، همایش ملی کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات، بابلسر، دانشگاه مازندران.
122 تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران
|
14. کلهری، شاهپور و مهدی حسین پور (1397). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر گرایش کارآفرینی با در نظر گرفتن نقش واسطه‌ای قابلیت‌های دینامیک، دومین کنفرانس بینالمللی تحولات نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، تهران، موسسه آموزش عالی علامه خویی(ره) شرکت بین المللی کوش.
15. گهرکبودی، علی و کیاکجوری، کریم (1396). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد مالی شرکتهای کشتیرانی با توجه به نقش تعدیلگری فعالیتهای کارآفرینانه، دومین کنفرانس بینالمللی مدیریت و حسابداری، تهران.
16. محمدی، اسفندیار و ملکشاهی نژاد، رائد و منصوری، خالق (1399). تأثیر سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر توانمندسازی کارکنان (مورد مطالعه: کارکنان شهرداری ایلام)، همایش ملی بهبود و بازسازی سازمان و کسب و کار، تهران.
17. محمودیان، حسین؛ کوششی، مجید؛ ترکاشوند، محمد؛ رشوند، مرجان (1392). مطالعه ی تطبیقی ویژگیهای اقتصادی اجتماعی و فرهنگی استانهای کشور با تاکید بر شاخصهای جمعیتی، تهران: سازمان ثبت احوال ایران.
18. مزارعی، سیده مریم (1393). انسجام خانواده و سپردن سالمند به سرای سالمندان. پایان نامه
کارشناسیارشد. رشته علوم اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم اجتماعی.
19. Argon Koara(2014). The effects of social capital on financial and non financial innovation and performance. The catalyzing effect of corporate entrepreneurship. Journal of Business Research 88(20): 234–246.
20. Gu Y. and Wei H.(2016). Analysis of the relationship between lifestyle and life satisfaction using transparent and nonlinear parametric models," 2016 22nd International Conference on Automation and Computing(ICAC), Colchester. 7(6): 54 59.
21. Haimin Pan (2018). Social Capital and Life Satisfaction across Older Rural Chinese Groups: Does Age Matter? Social Work. 63(1):75–84.
22. HE, Xinyu & LEE, Sungkee & Lee, Sunwoo.(2017). Life Satisfaction and Social Capital of the Chinese Elderly. Asian Journal of Human Services. 13(12): 46 62.
23. Lang Richard, Fink Matthias(2019). Rural social entrepreneurship: The role of social capital within and across institutional levels. Journal of Rural Studies. 70.
24. Lu Nan., Spencer, Margaret., Sun, Qian., Vivian W. Q. Lou(2020) Family social capital and life satisfaction among older adults living alone in urban China:
تأثیر سبک زندگی و سرمایه اجتماعی .../ سیدعطالله سینائی و همکاران 123
|
25. Murphy, Michael(2017). Demographic determinants of population aging in Europe since 1850. Population and Development Review, vol. 43, Issue No. 2, pp. 257 283.
26. Peng, Y., & Lin, T.(2018). Social capital and preventive care use among the elderly under Taiwan's National Health Insurance. Archives of gerontology and geriatrics, 75, 28 36.
27. Sun J, Xiao T, Lyu S, Zhao R.(2020). The Relationship between Social Capital and Depressive Symptoms among the Elderly in China: The Mediating Role of Life Satisfaction. Risk Manage Health Policy.13(3):205 213.
28. Williams, Nick, Robert Huggins, Piers Thompson(2017). Social Capital and Entrepreneurship: Does the Relationship Hold in Deprived Urban Neighborhoods? 48(4). 8 28.
