تبیین حقیقت صراط مستقیم از منظر عرفانی امام خمینی (ره)
الموضوعات :پوران باقری افشار 1 , مریم بختیار 2 , علی یار حسینی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز
2 - دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد مسجد سلیمان
الکلمات المفتاحية: قرآن, صراط مستقیم, عرفان, حقیقت, امام خمینی,
ملخص المقالة :
صراط مستقیم یکی از مهمترین موضوعاتی است که قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام بدان اشاره کرده¬اند. امام خمینی (ره) نیز در بیانات وآثار قلمی خویش هم به زبان توده ی مردم و هم عارفانه از آن سخن گفته اند. ایشان، سعادت انسان را در قرار گرفتن در صراط مستقیم و حرکت و رشد در این مسیر متعالی می دانند. در این پژوهش توصیفی - تحلیلی "حقیقت صراط مستقیم از منظر عرفانی امام خمینی (ره)" تبیین شده است. اهمیت معنای حقیقی و ملکوتی و سلوک عرفانی امام، تحقیق علمی پیرامون حقیقت صراط را لازم و ضروری نشان داد. چرا که تا آن حقیقت ملکوتی آشکار نشود نمی¬توان سراغ مصادیق آن رفت و همچنین عدم درک حقیقت صراط، تعدد صراط را در پی خواهد داشت. حقایق مانند بطون هستند که سخن از یک حقیقت، رد و نفی حقیقت دیگر نیست. اگر حقیقت صراط، توحید و ولایت است این دو امر از یکدیگر جدا نیستند و اگر صراط در دنیا کشیده شده است، در واقع همان مسیر صحیح توحید و پذیرش ولایت است. درکلام امام خمینی (ره) صراط مستقیم تشریعی که ادامه صراط تکوینی است از عالم دنیا ی محسوس آغاز می¬شود و تا لقا ءالله که مقصد نهایی است کشیده شده است و هنگامی که در جهان آخرت حجاب ها کنار برود این صراط به صورت پلی محسوس بر روی جهنم مشاهده خواهد شد. در حقیقت صراط اخروی تجسم صراط دنیوی است. در دیدگاه عرغانی امام خمینی انا لله و انا الیه راجعون و اسفار اربعه در حقیقت اشاره به صراط مستقیم است. در این سفر روحانی، انسان¬ها با سیر و سلوک و طی کردن آن، به کمک هادیان صراط مستقیم به حقیقت صراط می¬رسند.
قرآن
نهج‌البلاغه
ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین (1405). عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، قم: دار سید الشهداء للنشر
ابن بابویه، محمد بن علی (بی تا). ترجمه عیون اخبار‌الرضا علیه‌‌السلام، مترجم: حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق
ابن عربی، بی تا. فتوحات مکیه، چاپ اول. بیروت: دار الصادر
امینی نژاد، علی (1390). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، چاپ دوم. قم: انتشارات آموزشی و پژوهشی امام خمینی
جوادی آملی، شیخ عبدالله (1378). تفسیر تسنیم، چاپ نهم. قم: نشر اسراءِ
حسن زاده آملی، حسن (1381). هزار و یک کلمه، چاپ دوم. قم: بوستان کتاب
شیرازی، صدر الدین محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، چاپ دوم. بی جا: مرکز نشر دانشگاه.
...........................، ( 1381). شرح برزاد المسافر، چاپ اول. قم: بوستان کتاب
عطار نیشابوری فریدالدین (1376). لسان‌الغیب، محقق: حسین حیدرخانی مشتاقعلی، تهران: انتشارات سنایی
غزالی، ابوحامد محمد ( 1386). ترجمه ی احیای علوم الدین، محقق: حسین خدیوجم، تهران: نشر علمی و فرهنگی
فیض کاشانی، ملامحمد محسن (1371). نوادر الاخبار، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران
قیصری، حکیم داوود (1375). شرح فصوص الحکم قیصری، محقق: سید جلال الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
کلینی، محمد بن یعقوب (بی تا) اصول کافی، ترجمه‌ی سید جواد مصطفوی، تهران: نشرکتاب فروشی علمیه اسلامیه
مجلسی، ملامحمدباقر (1403). بحار الانوار، بیروت: نشر مؤسسه وفا
...........................، (1392) تفسیر سوره ی حمد، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
...........................، ( 1378). آداب الصلاة، چاپ هفتم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
...........................، ( 1380). شرح چهل حدیث، چاپ 24. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
..........................، ( 1382). شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ هفتم. قم: تنظیم و نشر و آثار امام خمینی
..........................، ( 1389). صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
..........................، (1383). دیوان امام، تهران: تنطیم و نشر و آثار امام خمینی امام خمینی (بی تا).
..........................، (بی تا). تقریرات فلسفه امام خمینی، بی جا: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
موسوی خلخالی، صالح (1322). شرح مناقب محیی الدین ان عربی، چاپ اول. تهران: کتابخانه ی خورشید
نسفی، عزیزالدین ( 1386). الانسان الکامل، تهران: انتشارات طهوری.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 48 ـ 29
تبیین حقیقت صراط مستقیم از منظر عرفانی امام خمینی (ره)
پوران باقری افشار 1
مریم بختیار 2
علی یار حسینی 3
چکیده
صراط مستقیم یکی از مهمترین موضوعاتی است که قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام بدان اشاره کردهاند. امام خمینی (ره) نیز در بیانات وآثار قلمی خویش هم به زبان توده ی مردم و هم عارفانه از آن سخن گفته اند. ایشان، سعادت انسان را در قرار گرفتن در صراط مستقیم و حرکت و رشد در این مسیر متعالی می دانند. در این پژوهش توصیفی - تحلیلی "حقیقت صراط مستقیم از منظر عرفانی امام خمینی (ره)" تبیین شده است. اهمیت معنای حقیقی و ملکوتی و سلوک عرفانی امام، تحقیق علمی پیرامون حقیقت صراط را لازم و ضروری نشان داد. چرا که تا آن حقیقت ملکوتی آشکار نشود نمیتوان سراغ مصادیق آن رفت و همچنین عدم درک حقیقت صراط، تعدد صراط را در پی خواهد داشت. حقایق مانند بطون هستند که سخن از یک حقیقت، رد و نفی حقیقت دیگر نیست. اگر حقیقت صراط، توحید و ولایت است این دو امر از یکدیگر جدا نیستند و اگر صراط در دنیا کشیده شده است، در واقع همان مسیر صحیح توحید و پذیرش ولایت است. درکلام امام خمینی (ره) صراط مستقیم تشریعی که ادامه صراط تکوینی است از عالم دنیا ی محسوس آغاز میشود و تا لقا ءالله که مقصد نهایی است کشیده شده است و هنگامی که در جهان آخرت حجاب ها کنار برود این صراط به صورت پلی محسوس بر روی جهنم مشاهده خواهد شد. در حقیقت صراط اخروی تجسم صراط دنیوی است. در دیدگاه عرغانی امام خمینی انا لله و انا الیه راجعون و اسفار اربعه در حقیقت اشاره به صراط مستقیم است. در این سفر روحانی، انسانها با سیر و سلوک و طی کردن آن، به کمک هادیان صراط مستقیم به حقیقت صراط میرسند.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه‌عرفان‌اسلامی‌و اندیشه‌های امام خمینی(ره)، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
Email: p.bagheryafshar@gmail.com
[2] . استادیار، گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Bakhtyarmaryam@yahoo.com
[3] . استادیار، گروه عرفان اسلامی، واحد مسجد سلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجد سلیمان، ایران.
Email: Hoseinimis@gmail.com
تاریخ دریافت: 22/3/1401 پذیرش نهایی: 27/6/1401
