بررسی مولفه های توسعه اقتصادی صنعت توریسم در شهر کرمانشاه
الموضوعات :فاطمه جلائی پور 1 , میثم موسائی 2 , نیره پیراهری 3 , منصور وثوقی 4 , منصور شریفی 5
1 - 0
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
4 - دانشگاه علوم تحقیقات
5 - استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران
الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی: توریسم, توسعه اقتصادی, جامعه.,
ملخص المقالة :
هدف اصلی مقاله بررسی مولفه های توسعه اقتصادی صنعت توریسم شهر کرمانشاه می باشد .گردشگری سفری موقتی و کوتاه است که در آن گردشگر برای سیر و سیاحت به منطقه‌ای خارج از محل سکونت و کار خود می‌رود. گردشگری به جابجایی موقت مردم به مکانی خارج از محل زندگی و کار معمولی‌شان و اطلاق شده است. به طوری که مسافران در مدت اقامت مقصد، فعالیت‌هایی انجام می‌دهند و برای رفع نیازهای آنها تسهیلات ویژه‌ای فراهم می‌شود .گردشگری از دیرباز با اشکال خاص خود در جوامع بشری بر اساس انگیزه، اصل سفر و جابه‌جایی وجود داشته و طی مراحلی سیر تکاملی خود را طی کرده است. تحول اساسی در گردشگری را می‌توان با انقلاب صنعتی شناخت که تحول شگرفی در زندگی و به خصوص حمل و نقل به وجود آورد. امروزه فعالیت‌های گردشگری به عنوان بخش چهارم فعالیت‌های انسان پس از کشاورزی و صنعت و خدمات محسوب می‌گردد و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در سال 2020 میلادی به‌عنوان سودآورترین صنعت جهان درآید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در توسعه صنعت گردشگری باید به نقاط قوت آن در کرمانشاه از جمله وجود آثار تاریخی و میراث فرهنگی غنی در کنار وجود زیر ساخت های عمرانی توجه وافر داشت و از ظرفیت بالقوه توسعه این صنعت استفاده کرد. با طراحی چنین الگویی انتظار می رود توسعه گردشگری به شکل معناداری باعث افزایش سطح درآمد، اشتغال و افزایش بهره وری گردد.
منابع
- ابراهیم زاده، عیسی(1395). توسعه توریسم و تحولات کارکردی آن در ایران، دانشگاه زاهدان.
- ابراهيمي، عبدالحميد(1396) ارمغان(1389)، محسنی(1396 ، تأثير صنعت جهانگردي بر متغيرهاي اقتصادي،) محيطي، فرهنگي و اجتماعي ایران، مجموعه مقالات همايش جهانگردي و جمهوري اسلامي ايران، کیش: صص 500-492.
- پدريان، مرتضي(1394)، اثرات اقتصادي و فرهنگي توريسم»، مقالات برگزيده‌ی سمينار اصفهان و جاذبه‌هاي ايران‌گردي و جهانگردي، اصفهان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي اصفحان، صص 78-65.
- پور کاظمی، محمدحسین، رضایی، جواد(۱۳9۵)، بررسی کارایی صنعت گردشگری با استفاده از روشهای نا پارامتری(ایران و کشورهای منطقه)»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره ۱۱، صص 302-281.
- پوريا، پيروز(1394)، مقدمه‌اي بر برنامه‌ريزي جهانگردي»، ماهنامه‌ی اطلاعات سياسي ـ اقتصادی، س 3، ش 45 و 46، صص 75-58.
- دایی کریم زاده، سعید(1392). بررسی اثر گردشگری بر نابرابری درآمدی مطالعه موردی کشورهای گروه D8. همایش منطقه ای صنعت توریسم.
- رضوانی( 1394)، کاظمی(1396) مدیریت اطلاعات سلامت، شماره 7(ویژه نامه)؛ صص 516- 524.
- ساری صراف ،بهروز جلالی ،کمالی طاهره، آذین جلال،(1394) پهنه بندی توریسیم با استفاده از شاخص فضای جغرافیایی ،دانشگاه آزاد اسلامی اهر ،صص39-26
- سرایی، محمد حسین(1390). بررسی وضعیت گردشگری در شهر شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از تکنیک SOWT . مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 49، شماره1.صص26-39.
- شفیع‌زاده، اسرافیل(۱۳9۳)، اکو توریسم در ایران چیزی در حد صفر»، تهران، نشریه جهان صنعت. صص34-47.
- طیبی،کمیل(1395) بررسی رابطه بین گردشگری و رشد اقتصادی(ایران و کشورهای OECD ). مجله دانش و توسعه، شماره 24 ، صص 63-84.
- قادری، اسماعیل(۱۳9۳)، آشنایی با صنعت جهانگردی(۲)»، ماهنامه کجا، شماره ۱، صص 51-35
- مرادي، مريم، و فياضي، مرجان(1395). مديريت گردشگري، اصول، مباني و مفاهيم. مشهد: چاپ به نشر
- موسایی، میثم (1386). اقتصاد توریسم، چاپ اول، انتشارات: همدان؛ نور علم.
- Dehghanian, S. , Shahnooshy, N. , Ghorbani, M. , Dinghazali, F. , and Shrimper, R. A. , 2005, Economics of Agricultural Markets, Ferdoosi University of Mashhad, First Printing. Mashhad.(in Persian)
- Divsalar, A. , 1996, Study and Identify the Local Markets of Mazandaran, Sari, Mazandaran Jihad Organization, Management and Promotion of Popular Participation, Mazandaran.(in Persian)
- Ebrahimi, A. & Khosravian, M. R. , 2005, Factors Affecting Growth and Development of Tourism in the Province, Proceedings of the First National Conference on the Role of Tourism Development in Mazandaran Province, Resanesh Publication, Tehran.(in Persian)
- ecology). Tehran: Allame taba tabaey university press. Edition. 21 Hall, C.(2015). Tourism Planning Policies, Processes and Relationship. Pearson Education;
- Hall, M. & Lew, A.(2015), Understanding and managing tourism impacts: an integrated approach, London: Routledge. handbook. New York: AMACOM Hall, M.(2016).
- Kazemi, M. , 2008, Perceptions Analysis of Zahedan Citizens on Tourism Development in Chabahar, Journal of Geography and Development, Vol. 6, No. 12, PP. 81-100.(in Persian)
- Kikuchi, Ayaka, & Ryan, Chris.(2016). Street markets as tourist attractions-Victoria Market, Auckland, Tourism Management, 31(2), 155-166 .
- Tai, E.(2015). Festivals as ritual assertions for sustaining diaspora communities: Comparing cases in the USA and Japan. Obsidian, 9(1), 107–123
- Wagner, O. , Peters, M. R. , Schuckert, M.(2009). Internal Branding In Tourism Destinations: Implications for Tourism Policy and Research. International Journal of Tourism Policy, Vol. 2, No. 4.
- Walker, J. & Walker, J.(2011), Tourism concepts and practices, New Jersey: Prentice Hall.
فصلنامه راهبرد توسعه/ سال نوزدهم/ شماره 1 (پیاپی73)/ بهار 1402/ 280-258
Quarterly Journal of Development Strategy, 2023, Vol. 19, No.1 (73), 258-280
بررسی مولفه های توسعه اقتصادی
صنعت توریسم در شهر کرمانشاه
فاطمه جلائی پور1
میثم موسائی2
نیر پیراهری3
منصور وثوقی4
منصور شریفی5
(تاريخ دريافت 11/4/1402 ـ تاريخ تصويب 19/4/1402)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
چكيده
هدف اصلی مقاله بررسی مولفه های توسعه اقتصادی صنعت توریسم شهر کرمانشاه می باشد .گردشگری سفری موقتی و کوتاه است که در آن گردشگر برای سیر و سیاحت به منطقه‌ای خارج از محل سکونت و کار خود می‌رود. گردشگری به جابجایی موقت مردم به مکانی خارج از محل زندگی و کار معمولی‌شان و اطلاق شده است. به طوری که مسافران در مدت اقامت مقصد، فعالیت‌هایی انجام می‌دهند و برای رفع نیازهای آنها تسهیلات ویژه‌ای فراهم می‌شود .گردشگری از دیرباز با اشکال خاص خود در جوامع بشری بر اساس انگیزه، اصل سفر و جابه‌جایی وجود داشته و طی مراحلی سیر تکاملی خود را طی کرده است. تحول اساسی در گردشگری را می‌توان با انقلاب صنعتی شناخت که تحول شگرفی در زندگی و به خصوص حمل و نقل به وجود آورد. امروزه فعالیت‌های گردشگری به عنوان بخش چهارم فعالیت‌های انسان پس از کشاورزی و صنعت و خدمات محسوب می‌گردد و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در سال 2020 میلادی به‌عنوان سودآورترین صنعت جهان درآید.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در توسعه صنعت گردشگری باید به نقاط قوت آن در کرمانشاه از جمله وجود آثار تاریخی و میراث فرهنگی غنی در کنار وجود زیر ساخت های عمرانی توجه وافر داشت و از ظرفیت بالقوه توسعه این صنعت استفاده کرد. با طراحی چنین الگویی انتظار می رود توسعه گردشگری به شکل معناداری باعث افزایش سطح درآمد، اشتغال و افزایش بهره وری گردد.
واژگان کلیدی: توریسم، توسعه اقتصادی، جامعه.
JEL: A14,D24,Z30,Z31,Z38
1- مقدمه و بیان مسئله
گردشگری نقش بسیار مهمی را در رفاه اجتماعی و اقتصادی جوامع میزبان ایفا می‌کند. بر اساس اعلام شورای جهانی گردشگری و سفر، گردشگری در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین صنعت جهانی است و این انتظار وجود دارد که مشارکت مالی آن در سال 2016 به بیش از 6 تریلیون دلار و حدود 9/0 تولید ناخالص جهانی برسد و بیش از 260 میلیون شغل در سطح جهانی ایجاد کند؛ که این به معنای 7/8% از استخدام جهانی و یک شغل به ازای هر 5/11 شغل موجود در سراسر جهان است کروز6 (2015) در تبیین کارکردهای گردشگری به موارد زیر اشاره می‌کند (هال7، 2015).
گردشگری می‌تواند فاصله‌ای روان‌شناختی و فرهنگی افراد را از حیث نژادها، رنگ‌ها، مذاهب و در مراحل مختلف اجتماعی و توسعه پوشش دهد. به وسیله تسهیل روابط اجتماعی حقیقی در میان افراد، گردشگری می‌تواند ادراک بین‌المللی را ارتقا بخشد، به صنعت صلح جهانی تبدیل شود و به افراد کمک کند تا بر تعصبات خود غلبه کنند.هم گردشگر و هم جامعه میزبان می‌توانند مزایای فراوانی را از تعاملات اجتماعی بر اساس تجربیاتی که گردشگری فراهم می‌کند به دست آورند. هر دو می‌توانند موارد فراوانی را از یکدیگر یاد بگیرند.گردشگری دارای مشارکتی معنادار در اقتصاد بسیاری از کشورها است که به طور نمونه می‌توان به ترکیه، مالزی، تایلند، مصر اشاره کرد.گردشگری، اثرات مثبت و عمده‌ای بر جامعه میزبان دارد که این آثار عبارت‌اند از: افزایش شناخت و درک جامعه و فرهنگ میزبان، بهبود شهرت و اعتبار فرهنگی جوامع میزبان در نزد جامعه جهانی، معرفی و رواج ارزش‌ها و رویه‌های جدید، بهبود شاخص‌های عدالت اجتماعی، ارتقاء سطح زندگی، رفاه عمومی و تعادل و توازن منطقه‌ای صنعت گردشگری، امروزه از اهمیت بسیاری زیادی در جهان برخوردار است. در سال‌های اخیر، در کشور ایران نیز، به این صنعت توجه ویژه‌ای شده است و تلاش‌ها در جهت رونق این صنعت و افزایش گردشگران بوده است.
بزرگ‌ترین تولید و مصرف قرن بیست و یکم حول محور تولید و مصرف اوقات فراغت است. گردشگری بحث مهمی از اوقات فراغت را پر می‌کند و پر کردن اوقات فراغت، منجر به یک عمل اقتصادی می‌گردد، گردشگری با همه مضامین علمی و فلسفی که در آن نهفته است یک عمل اقتصادی است و پیش‌بینی می‌شود که یکی از مهم‌ترین محرکه‌های اقتصادی قرن حاضر باشد (پاپلی یزدی، سقایی، 1395 :65-78).
جهانگردی بر اقتصاد جهانی تأثیر می‌گذارد و با انتقال ثروت از بخش غنی و ثروتمند جهان به کشورهای فقیر و تولید مشاغل گوناگون، پیشرفت و توسعه کشورها را موجب می‌گردد (مرادی، فیاضی، 1395).
گردشگری از دیرباز با اشکال خاص خود در جوامع بشری بر اساس انگیزه، اصل سفر و جابه‌جایی وجود داشته و طی مراحلی سیر تکاملی خود را طی کرده است. تحول اساسی در گردشگری را می‌توان با انقلاب صنعتی شناخت که تحول شگرفی در زندگی و به خصوص حمل‌ونقل به وجود آورد. امروزه فعالیت‌های گردشگری به عنوان بخش چهارم فعالیت‌های انسان پس از کشاورزی و صنعت و خدمات محسوب می‌گردد و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در سال 2020 میلادی به‌عنوان سودآورترین صنعت جهان درآید (مهدی نژاد، سقایی). ایران کشوری پهناور، تمدن ساز با بهره‌گیری از سوابق تاریخی و فرهنگی و ویژگی‌های محیطی و طبیعی خود، توان توریستی قابل توجهی را داراست اما متأسفانه از نظر گردشگری و اخذ درآمد رتبه 60 و از نقطه نظر هزینه گردشگری رتبه 40 را دارا می‌باشد؛ که بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) تعداد جهانگردان جهان در سال 2020 به بیش از 56/1 میلیارد نفر خواهد رسید. سه منطقه جهان که در سال 2020 بیشترین تعداد جهانگرد را خواهند داشت به ترتیب عبارت‌اند از: اروپا (717 میلیون جهانگرد)، شرق آسیا و اقیانوسیه (397 میلیون نفر)، آمریکا (282 میلیون نفر) آفریقا، خاورمیانه و جنوب شرق آسیا به ترتیب در مقام‌های بعدی قرار دارند (مرادی، فیاضی، 1395).
در این میان اکوتوریسم یکی از اجزای مختلف گردشگری می‌باشد که از رشد قابل توجه و روز افزونی برخوردار بوده است و ابزاری مهم برای توسعه پایدار محسوب می‌شود. با میلیاردها دلار درآمد سالیانه اکوتوریسم صنعتی واقعی است که توانمندی بالایی برای رقابت اقتصادی ایجاد می‌کند، به علاوه اکوتوریسم در اغلب موارد به شکلی متفاوت از سایر بخشهای گردشگری عمل می‌کند، زیرا این شاخه از توریسم، مزایای توسعه پایدار از جمله حفاظت از منابع طبیعی، آموزش بازدیدکنندگان درباره مقوله پایداری و کسب سود توسط مردم بومی را نیز دارا است. تحقیقات نشان می‌دهد که گردشگران طبیعی بیشتر علاقه‌مند به مناطق بکر و محیط‌های دست‌نخورده هستند. ایران کشوری پهناور، تمدن ساز با جغرافیای چهار فصل و کلکسیونی از گیاهان و پرندگان دنیا و با بهره‌گیری از سوابق تاریخی و فرهنگی و ویژگی‌های محیطی و طبیعی خود، توان توریستی و اکوتوریستی قابل توجهی را دارا است. لذا با توجه به مطالب فوق و اهمیت صنعت گردشگری در ایران، در این پژوهش به تحلیل و بررسی تأثیر صنعت توریسم بر اقتصاد جامعه پرداخته شده است.
2- مبانی نظری
2-1- توریسم (گردشگری)
شاید بتوان گفت که تعریفی واحد برای گردشگری وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال، در لغت نامه دهخدا، گردشگری عبارت است از مسافرت به نقاط مختلف جهان به منظور تفریح و سرگرمی. در فرهنگ وبستر نیز گردشگری عبارت است از مسافرت‌هایی که به منظور تفریح انجام می‌شود. ازآنجایی‌که امروزه، می‌توان گردشگری را به عنوان یک صنعت مهم محسوب کرد، به همین جهت در علوم مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از این علوم، علم اقتصاد است. در واقع به دلیل نقش پررنگ گردشگری در اقتصاد، بررسی جنبه‌های اقتصادی گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است. به منظور این مهم نیز، از تئوری‌های اقتصادی در تجزیه وتحلیل مؤلفه‌های گردشگری استفاده می‌شود. گردشگری در مقایسه با سایر بخش‌هایی که از دید اقتصادی مورد مطالعه قرار می‌گیرند، چند ویژگی خاص دارد: تحرک ناپذیری منابع، محدودیت‌های ظرفیتی، فصلی بودن و عدم امکان آزمودن کالاهای جهانگردی قبل از خرید از جمله آن‌هاست که در برخی موارد تئوری‌های مرسوم اقتصادی قادر به تجزیه‌وتحلیل نیست و لازم است تا تئوری‌ها را کمی تغییر داد و یا تئوری‌های جدیدی برای بررسی آنها ارائه کرد (موسایی، 1386: 7-6).
یکی از راهبردهایی که اخیراً در اغلب کشورهای جهان موردتوجه قرارگرفته، توسعه و گسترش گردشگری نواحی محروم و دارای پتانسیل‌های لازم برای گسترش این صنعت می‌باشد (قادری، ۳6: ۱۳9۳).
ایجاد اشتغال و توسعه منطقه‌ای از آثار مهمی است که توسعه صنعت گردشگری به همره آورده است (شفیع‌زاده، 4۲: ۱۳9۳). یکی از عرصه‌های تنوع‌بخش اقتصاد کشور با توجه به تنوع محیطی و مزیّت‌های نسبی موجود، صنعت گردشگری است (لی جان8، ۲5: 2016).
اگرچه گردشگری در زمان‌های قدیم بیشتر از مقوله اجتماعی موردتوجه بوده اما باید اذعان نمود که در عصر حاضر بیشتر از دیدگاه اقتصادی مطرح‌شده و سهمی مهم در درآمد ملی برای آن منظور می‌گردد (رامشت و همکاران، 48: 1394). آمارهایی که سازمان جهانی جهانگردی ارائه می‌دهد نشان‌دهنده اثرات مهمی است که گردشگری در سطح جهان بر سیستم اقتصادی دارد. درآمد گردشگری بین‌المللی در سال ۱۹۹۸ بالغ بر 8% کل درآمدهای صادراتی جهان و ۳۷% صادرات در بخش خدمات را تشکیل داده و با توجه به رشد 4 تا 5 درصدی این صنعت در دهه ۹۰، صاحب‌نظران پیش‌بینی می‌نمایند اگر رشد گردشگری به همین شکل ادامه یابد، درآمد حاصل از این صنعت در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۲ تریلیون دلار و تعداد جهانگردان به یک میلیارد و شش‌صد میلیون نفر خواهد رسید (WTO,2016:24). بررسی‌ها نشان می‌دهد که صنعت گردشگری در دنیا، اکنون سومین صنعت پردرآمد پس از نفت و خودرو است. بر اساس آمارهای ارائه‌شده سالانه 5/3 میلیارد سفر انجام می‌شود که ۷۰۰ میلیون آن بین کشوری و دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون مسافرت داخلی است. از مجموعه این سفرهای بین کشوری، سهم ایران یک‌میلیون و پانصد هزار سفر، یعنی حدود 2/0 از سهم جهانی است (پور کاظمی، رضایی، 1395: 3).
2-2-گردشگری در توسعه خدمات و زیرساخت‌ها:
قابلیت‌های عمده صنعت گردشگری مانند گسترش انواع خدمات، ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه زیرساخت‌ها -که درنهایت توسعه انسانی را به همراه می‌آورد- از عمده دلایلی است که در راستای آن می‌بایست بدان اهتمام ویژه‌ای داشت. بدون شک اقلیم و آب‌وهوا یکی از پارامترهای مهم در توسعه صنعت گردشگری برای هر منطقه جغرافیایی است. چه بسیار مناطقی که زیرساخت‌های موجود جهت توسعه صنعت گردشگری را دارا بوده ولی به دلیل عدم برخورداری از شرایط اقلیمی مناسب درزمینه توسعه گردشگری در حوزه خود راه به‌جایی نبرده‌اند. یکی از مؤلفه‌های ضروری برای گردشگران شرایط اقلیمی مکان مقصد است که اکثر گردشگران به‌واسطه آن در سفر خود شرایط اقلیمی مطلوب یا آسایش را مدنظر قرار می‌دهند و این عامل خود نقش مهمی در تصمیم‌گیری گردشگران برای انتخاب مقصد سفر و نهایتاً توسعه زیرساخت‌های مرتبط می‌باشد (ساری صراف و همکاران:65: 1394).
2-3-گردشگری در توسعه اقتصادی بازارچه های محلی
در اصل توسعه اقتصادی در هر کشوری نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش‌ها و فعالیت‌های مختلف اقتصادی آن کشور است . یکی از قلمروهایی که توان جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و به پیروی از آن، توسعه اقتصادی را در پی دارد، گردشگری است. در دهه‌های اخیر توسعه گردشگری در تمامی عرصه‌ها، چه در سطح ملّی و منطقه‌ای و چه در سطح بین‌المللی، مورد توجّه برنامه ریزان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرارگرفته است (طیبی و همکاران، ۱۳9۶: ۸۴).
توسعه گردشگری به عنوان مجموعه فعالیت‌های اقتصادی، تأثیر بسزایی در تقویت بنیان‌های اقتصادی جوامع داشته و نقش آن به‌عنوان منبع جدیدی برای ایجاد اشتغال، کسب درآمد، دریافت‌های مالیاتی بیشتر، جذب ارز و تقویت زیرساخت‌های اجتماعی مورد تأیید است (کاظمی، ۱۳96: ۱).
از سوی دیگر آگاهی جوامع از اینکه گردشگری منبع درآمدی ارزی بسیار مناسب و قابل‌توجهی در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می‌دهد، سبب شده است که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به‌عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می‌دانند (ابراهیمی و خسرویان 1394) و از این طریق این کشورها توانسته‌اند حضور آگاهانه و فعالانه در عرصه ارتباطات و اطلاعات جهانی را به‌سوی توسعه کشورشان برای مردم خود به ارمغان آورند (شریف‌زاده، مرادی نژاد، ۱۳9۱: ۵۲)
از عرصه‌های مهم اقتصادی که با کارکردهای گردشگری همبستگی اجتناب‌ناپذیری داشته و خود به‌نوعی جاذبه گردشگری به شمار می‌رود، بازار یا بازارچه‌های محلی است. این مکان‌ها در طول دوران مختلف حیات بشری و در جوامع گوناگون، به اشکال مختلف شکل و تکامل‌یافته و عملکردهای گوناگونی برای سکونتگاه منشأ خود و ناحیه پیرامون آن داشته‌اند. به گفته دیگر، بازار به‌عنوان کانون مبادله کالا (رضوانی، ۱۳9۲: ۱۰۷)، سرآغاز و هسته بسیاری از سکونتگاه‌ها، به‌ویژه در ایران بوده است. بنا به نظر پیرنیا، واژه بازار ریشه فارسی دارد. این مکان، علاوه برداشتن نقش خریدوفروش، محل تفریح، قطب سیاست و مرکز اجتماع و برخورد مردم نیز بوده است .
تشکیل بازار در ابتدا ناشی از اضافه‌تولید محصولات کشاورزی و دامداری بوده، اگرچه، عوامل دیگری ازجمله نیاز بشر به انواع وسایل، اجتماعی بودن بشر، عدم توانایی افراد در برآوردن کامل نیازهای خود، نیز در این زمینه تأثیرگذار بوده‌اند. اتّکای بازارهای محلی به تولیدات محلی بومی و جاذبه‌های اقتصادی آن، سبب تحوّلات اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه‌ها می‌شود، این فرایند در بازار موردمطالعه نیز دیده می‌شود. این بازار نخست به‌طور غیررسمی از تجمّع تعدادی دست فروش تشکیل‌شده و طی زمان، کم‌کم با افزایش تعداد این فروشندگان و دریافت مجوّز فعالیت در منطقه گسترش یافت و آنگاه، به‌عنوان یک پدیده جغرافیایی در تعامل با فضای خاص منطقه قرارگرفته و با آثار متقابلی که بر یکدیگر گذاشته‌اند، مکان و فضایی خاص را به وجود آورده‌اند. بازارها در دوران گذشته هنگام جشن‌های ملی و مذهبی نیز نقش مهمی داشته‌اند و همچنین به‌عنوان نهادی شهری و اجتماعی، نمایانگر همبستگی و یکپارچگی مردم به شمار می‌آمدند. این پژوهش ناظر بر تعریف جغرافیایی از بازار است که شامل موقعیت‌هایی است که خریداران و فروشندگان در مکانی خاص، برای انجام مبادلات مربوط به انتقال مالکیت کالاها با یکدیگر دیدار می‌کنند. در برخی موارد مکان‌ها و زمان‌های ویژه‌ای به این امر اختصاص می‌یابد، ازاین‌رو، خریداران و فروشندگان احتمالی می‌دانند که چه هنگامی و در کجا مبادلات را انجام دهند (دهقانیان و دیگران، ۱۳9۴: ۱۳).
اما در تعریف بازار، از آن به‌عنوان محل اجتماع فروشندگان و خریداران (عمید، ۱۳۵۴: ۱۶۹) یادشده است. این تعریف نشانگر کارکرد اقتصادی بازار است؛ بنابراین بازار به‌طور عمده پدیده‌ای اقتصادی (باوجود کارکردهای دیگر آن) است. در میان بسیاری از عوامل انسانی و طبیعی، نقش و اهمیت عوامل اقتصادی در پیدایش روابط بین روستایی بسیار بیشتر است (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، ۱۳9۶: ۴۵)، علاوه بر آن، خود زمینه پیدایش سکونتگاه‌های بسیاری بوده است و رشد و سبب تکوین آنها شده است.
تشکیل بازار در ابتدا ناشی از اضافه‌تولید محصولات کشاورزی و دامداری بوده است. اگرچه، عوامل دیگری نیز در این زمینه نقش داشته‌اند که از آن دسته می‌توان به نیاز بشر به انواع وسایل، اجتماعی بودن بشر، عدم توانایی افراد در برآوردن کامل نیازهای خود (صحرایی چاله سرایی، ۱۳9۱: ۹۶) اشاره کرد.
اضافه‌تولید محصولات، مبادله را (در انواع و سطوح مختلف) گریزناپذیر می‌کند. مبادله نیز به‌نوبه خود نیازمند ایجاد ارتباط بین سکونتگاه‌ها و مناطق است. پُرواضح است که این وضعیت موجب پیدایش حرکت و جریان اقتصادی در سطح منطقه و بین مناطق می‌شود (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 1396: ۴۷).
به‌این‌ترتیب نظریه‌پردازان رشته جغرافیا، سرآغاز پیدایش شهرها و تکوین آنها را، مبادلات کالاها می۔ دانند (شفقی، ۱۳94: ۲۶). در برخی از سکونتگاه‌ها که کالاهای مازاد بیشتر و درنتیجه با ناحیه وسیع‌تری روابط متقابل داشته‌اند (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 1396: ۵۱)، مکانهایی به وجود آمد که محل اجتماع مبادله کنندگان کالای فروشندگان و خریداران بود. فضای کالبدی این مکان‌های اقتصادی و نحوه اثرگذاری آن برجذب گردشگران، موضوع موردمطالعه این پژوهش است. تاکنون درزمینه بررسی رابطه گردشگری، توسعه اقتصادی و بازارهای محلی، فعالیت‌های خارجی و داخلی متعدّدی انجام‌شده است.
بنابراین تبادلات کالا و وجود مکانی برای چنین تبادلاتی که می‌توان بازارهای مکاره، بازارهای هفتگی و مانند آنها را نتیجه پیدایش آن دانست، در مطالعات گوناگون به اشکال مختلف مورد کنکاش قرارگرفته است. در این میان تشکیل بازارهای هفتگی - که یکی از انواع مهم و فراگیر در ایران است - را می‌توان به‌عنوان مرحله‌ای میان اقتصاد معیشتی و مراکز تجارتی دائمی دانست، زیرا جمعیت این نواحی به آن اندازه نیست که بتواند بقای دکان‌داران و مغازه‌داران دائمی را تضمین کند (سلمانی جلودار، ۱۳94: ۱).
در همین زمینه (رابطه گردشگری و توسعه بازارچه) گلایپتیس9 در الگویی، رابطه گردشگری و توسعه اقتصادی را در مدل گرافیکی خود، برای نشان دادن مراحل مختلف انتشار بازدیدکنندگان از مفاهیم استقرار، توسعه، یکپارچگی و تثبیت، تقویت، تشدید و انتشار استفاده کرده که می‌توان آن را به‌عنوان مدلی برای تبیین گسترش بازار در بندر ترکمن استفاده کرد. بر این اساس در مرحله نخست بازارهایی به شکل منفرد و جدا و غیررسمی شکل می‌گیرند، همانند آنچه در مراحل اولیه شکل‌گیری این بازارچه رخ‌داده است. در مرحله دوم این بازارها با گسترش فعالیتها و افزایش حوزه نفوذ توسعه می‌یابند. پس از گذشت مدّتی با افزایش تقاضا و کشش، این بازارها توسعه فیزیکی بیش‌ازپیش یافته و این شرایط موجب تثبیت و یکپارچگی این بازارها می‌شود. پس از تقویت و تشدید این وضعیت، صنوف مختلف به‌صورت خوشه‌هایی از یکدیگر جداشده و به‌صورت مستقل، کارکرد اختصاصی می‌یابند (هال،2014).
2-4-گردشگری و توسعه اقتصادی پایدار در جوامع محلی:
امروزه جشنواره‌ها و رویدادهای ویژه یکی از رو به رشدترین بخشهای تجارت گردشگری هستند. ازآنجایی‌که رویدادها الزاماً نیازمند تحولات زیرساختی نمی‌باشند، از منظر توسعه پایدار می‌توانند نقش برجسته‌ای در ترویج برنامههای فرهنگی و طبیعت‌گردی داشته و بدین ترتیب در حفاظت از جنبه‌های فرهنگی و زیست‌محیطی مقاصد گردشگری نقش قابل توجهی داشته باشند (جعفری10، 1396: ۲۱۰). مزایای جشنواره‌ها و رویدادهای ویژه در مناطق روستایی و شهرهای کوچک از اهمیت بیشتری برخوردار است. نقش این رویدادها به‌ویژه از بعد بهبود کیفیت زندگی به واسطه تقویت اقتصاد محلی، اشتغال‌زایی، توسعه مقاصد روستایی، ارتقای فرهنگ و تاریخ بومی و فراهم آوردن فرصت‌های تفریحی، فرهنگی و آموزشی برای ساکنین، پروراندن حس غرور ملی، کمک به حفاظت از محیط‌های طبیعی و اجتماعی و فرهنگی حساس، سهیم بودن در توسعه پایدار منطقه و ایفای نقش به عنوان مقصدی برای بازدیدکنندگان واجد اهمیت است. هدف اساسی جشنواره‌های محلی تنها به بازآفرینی روح جشن‌های قدیمی و اجراهای سنتی محدود نمی‌شود بلکه پیام آموزشی برای نسل‌های جدید به همراه دارد تا بیشتر درباره آداب‌ورسوم و فرهنگ خود بیاموزند و آن را حفاظت کرده و تداوم بخشند (تای11، 2015). به این ترتیب توسعه، رویدادهای محلی در این مناطق، نقش به سزایی در توسعه گردشگری و کمک به پایداری جامعه محلی از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و زیست‌محیطی خواهد داشت (کازینسکی12، 2014).
یانژکو، مولز و ریچی13 (2012) در بررسی اثرات اقتصادی رویدادها و جشنواره‌ها عنوان می‌کنند که رویدادها با ایجاد تنوع در محصولات گردشگری به برطرف نمودن مشکل فصلی بودن، توزیع عادلانه پول، افزایش فرصت‌های شغلی تمام وقت، افزایش طول اقامت گردشگران و افزایش در پرداختی گردشگران در آن منطقه کمک می‌کنند، همچنین موجب افزایش آگاهی در رابطه با مقصد، عِرق ملی و همبستگی جامعه محلی می‌گردد. البته به عقیده آنها این تأثیرات با توجه به اندازه و مقیاس رویداد از رویدادهای مبتنی بر جامعه محلی مانند یک نمایش فرهنگی تا رویدادهای بزرگ مانند المپیک متفاوت است. برگزارکنندگان جشنواره‌ها به ویژه جشنواره‌های کوچک مقیاس محلی که بودجه اندک و منابع محدودی برای بازاریابی دارند، بایستی به طور منظم استراتژی‌های بازاریابی خود را ارزیابی نموده، اطلاعات مربوط به فعالیت‌های فرهنگی جشنواره را گسترش داده و مخاطبین بیشتری را در این زمینه مطلع نمایند (ساوینویک و دیگران، ۲۰۱۲ :682-694).
دولت‌ها بایستی از قابلیت‌های بازار این جشنواره‌های محلی در ارتقای گردشگری کشور خود آگاه بوده تا بتوانند فرصتی برای افراد خارج از مرزها به منظور تجربه فرهنگ منحصربه‌فرد و اصیل اقوام مختلف خود در یک بازه زمانی کوتاه فراهم آورند (دوبریس و دیویس14، 2015).
اکثر جشنواره‌ها در جوامع محلی برگزار می‌شود، بنابراین امکان دوام مستمر آنها به بالا بودن سطح تکرار بازدید بستگی دارد و بازگشت بازدیدکنندگان زمانی اتفاق خواهد افتاد که نسبت به تجربه پیشین خود تا حد زیادی راضی باشند. در نتیجه، برای حصول رضایت باید نیازهای بازدیدکنندگان که در پی ارضای آن هستند را شناسایی نمود (کرامپتون و مک کی، 2016 :425-439).
شناسایی انگیزه مخاطبین جشنواره، مقدمه‌ای برای تأمین رضایت دیدارکنندگان است که سطح رضایت آنها تأثیر مستقیمی بر تمایل به بازدید مجدد می‌گذارد (ساوینویچ و دیگران، ۲۰۱۲ :682-694). درک رضایت کلی مخاطبین یکی از عوامل کلیدی در موفقیت جشنواره‌هاست چرا که منجر به سودآوری و تبلیغات دهان به دهان15 مثبت و بازدید مجدد در آینده می‌شود (مک دوال،2013 :221) که خود نشان‌دهنده وفاداری مشتریان است
یک رویداد موفق موجب افزایش طول مدت اقامت و پرداختی‌های گردشگر می‌شود در نتیجه ورود گردشگر به منطقه به خاطر وجود رویداد ویژه یا جشنواره با خود پول، تنوع بازار، اشتغال‌زایی و افزایش درآمدزایی واقعی و بالقوه به همراه دارد یعنی توجه در مفهوم اثر اقتصادی شامل اثرات مستقیم، غیرمستقیم و القایی و اهمیت اقتصادی16 به معنای تغییر درآمد (هزینه) خالص ساکنین محلی و مشاغل جامعه بومی که ناشی از مخارج گردشگران بوده و در رابطه با سیاست‌ها، رویدادها و خدمات گردشگری ایجاد شده‌اند (تیرل و جانستون، 2015 :94-100).
ازاین‌روی، با بررسی هرچه دقیق‌تر رویدادها و جشنواره‌های برگزار شده در کشور، می‌توان گام‌های مؤثرتری در جهت توسعه و گسترش موفقیت‌آمیز این نوع گردشگری در کشور برداشت. ازآنجایی‌که در گردشگری پایدار، جوامع محلی و حمایت آنها از توسعه گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است، با افزایش اثرات و اهمیت مثبت اقتصادی و اجتماعی رویداد در منطقه می‌توان بومیان را به حفظ و تداوم آئین‌های سنتی خود در قالب جشنواره‌های ملی و بین‌المللی تشویق نمود.
2-5- توسعه گردشگری در حوزه اقتصادی و زیست محیطی:
گسترش صنعت گردشگری ارتباط مستقیمی با بهبود وضـعیت اقتـصادی و همبستگی ملی دارد. گردشگری به افزایش تحرک در تولید و توزیع، ایجاد مـشاغل و خدمات گوناگون و کمک به سرعت گردش پول منجر می‌شود، به همـین جهـت در محاسـبات اقتصادی گردشگری به دو ضریب فزاینده اشـاره مـی‌شود: ضـریب افـزایش درآمـد و ضریب افزایش اشتغال. ضـریب افـزایش درآمـد در گردشـگری سـبب افـزایش ثروت و ضریب افزایش اشتغال موجب ایجاد مشاغل جدید از طریق گردشگری می‌شود (پوریا، 1394: 70). درهم‌تنیدگی فعالیت‌های اقتصادی حول محور گردشگری با دیگر شاخص‌های اقتصاد به حدی است که به‌عنوان‌مثال رشـد اقتصادی موجب رشد گردشگری و افول اقتصادی موجب افول گردشگری می‌گردد (پدریان، 1394: 66).
از ویژگی‌های گردشگری این است که پول و گردشگر از مرکز به پیرامـون حرکـت می‌کنند. هیچ رسته اقتصادی دیگری (صنعتی، خدماتی، کشاورزی) این‌همه انـسان را از مراکز عمده سکونتی و شهرهای بزرگ به‌سوی منـاطق دورافتـاده کوهـستانی، جنگلـی، صحرایی، ساحلی و روستایی به حرکت درنمی‌آورد. البته بازخور سرمایه و سود سرمایه از پیرامون به مرکز نیز به وجود می‌آید و بدین‌صورت گردشگری در عدالت اجتمـاعی و توزیع اجتماعی درآمدها و عدالت جغرافیایی در سطح ملی نقش ایفا مـی‌کنـد (پاپلی یزدی، 1395: 11 و 12).
گردشگری از لحاظ دارا بودن قابلیت تحرک در تولید و توزیع و ایجاد خدمات گوناگون، سرعت بخشیدن به گردش پول و سرانجام ایجاد اشتغال، یکی از مهم‌ترین منابع تولید استان‌های محروم است و می‌توان به سود اقتصاد ملی از آن بهره گرفت (عباس‌نژاد، 1375: 30).
بنابراین، ازجمله کارکردهای مثبت گردشگری می‌توان به ایجاد اشتغال، افزایش عرضـه نیـروی کـار، افـزایش اسـتانداردهای زنـدگی در منـاطق محروم، افزایش سرمایه‌گذاری، معرفی منطقه به‌عنوان یک مقصد گردشگری و تجـاری اشاره کرد. البته بدیهی است که توسعه هر صنعتی در دنیا دارای آثار مثبت و منفی است و برای استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مثبت گردشگری، به برنامه‌ریزی دقیـق نیـاز است، چرا که در حوزه اقتصادی توسط گردشگری می‌تواند دارای آثار مخرب و منفی مانند تورم زیاد بهای زمین در جامعه محلی، افزایش قیمت‌ها و حاکم شدن دیدگاه کاسب‌کارانه در مناطق گردشگری باشد. همچنین فصلی بودن اغلب مشاغل صنعت گردشگری از معایب آن محسوب می‌شود، زیرا بسیاری از جاذبه‌های گردشگری ماهیتاً به گونه‌ای هستند که در فصول و ایام خاص، امکان بازدید یا استفاده از آنها وجود دارد. مثلاً بازدید از مناظر پوشیده از برف یا مشاهده مراسم سنّتی مناطق مختلف که در ایام خاصی از سال برگـزار می‌شود، در تمام فصول امکان‌پذیر نیست. همچنین محدودیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردشگران در تعیین ایام مـسافرت آنها مؤثر است. برای مثال، بخش اعظم سفرهای تفریحی، سیاحتی و زیارتی ایرانیان در ایام تابستان یا نوروز انجام می‌شود، بنابراین ظرفیت‌های موجود، از جمله نیروی انسانی، در تمام فصول به کار گرفته نمی‌شوند. به همین جهت، باوجود مزایای فراوان اقتـصادی توسعه گردشگری، فصلی بودن، دشواری مشاغلی که به ساکنان تحمیل می‌شود و حتی ضعف بنیه مالی ساکنان در سرمایه‌گذاری برای توسعه امکانات زیربنایی و روبنایی این صنعت در منطقه و همچنین مشارکت نداشتن آنها در سیاست‌گذاری و تـصمیم‌گیـری در این زمینه، از جمله عواملی است که آثار مثبت اقتصادی توسعه گردشگری را برای ساکنان کم‌رنگ و آنان را بدبین می‌نماید (ابراهیمی، 1396: 493).
3- روش تحقیق
این تحقیق از نوع تحقیقات توصيفي – رابطه اي است كه به روش كمي برای کشف، توصیف، تشریح و مدل‌سازی موضوع تحقیق انجام شده است تا به شناسایی موضوع تحقيق و احصاء عوامل تأثیر گذار بر آن و تبيين ویژگی‌های‌شان بپردازد.جهت بررسی عملیاتی مدل، الگوي تحقيق بوسيله پيمايش در ميان جامعه آماري تحقيق مردم شهر کرمانشاه مورد کنکاش قرار گرفت. به دلیل بزرگ بودن جامعه آماری، نمونه آماري بر اساس فرمول حداكثري كوكران و به صورت تصادفي در دسترس انتخاب شد و پرسشنامه در ميان ايشان توزیع شد. حجم نمونه بر اساس فرمول آماري كوكران معادل 384 نفر مي‌شود.
طبق نتایج جدول شماره 1، 43/79 درصد از پاسخ گويان مرد و 57/20 درصد از آن ها زن بوده است.
درصد | فراوانی | جنسیت |
43/79 | 305 | مرد |
57/20 | 79 | زن |
100 | 384 | کل |
شکل شماره (1) نمودار دایره ای توصيف جنسيت
جدول شماره (2) توصيف سابقه کاری
درصد | فراوانی | سن |
69/4 | 18 | 1-5 سال |
71/17 | 68 | 6-10 سال |
35/21 | 82 | 11-15 سال |
52/25 | 98 | 16 الی 20 |
79/19 | 76 | 20 الی 25 سال |
94/10 | 42 | بیشتر از 25 سال |
100 | 384 | کل |
شکل شماره (2) نمودار دایره ای توصیف سابقه کاری
جدول شماره (3) توصيف سطح تحصيلات
درصد | فراوانی | مدرک |
38/9 | 36 | فوق دیپلم |
82/51 | 199 | لیسانس |
35/42 | 136 | فوق لیسانس |
39/3 | 13 | دکتری |
100 | 384 | کل |
شکل شماره (3) نمودار دایره ای توصيف سطح تحصيلات
جدول شماره (4) توصیف متغیرهای تحقیق و کدها
سازه | تعداد | کمترین | بیشترین | میانگین | انحراف معیار | چولگی | کشیدگی |
صنعت توریسم | 384 | 1.31 | 5.00 | 4.0658 | 73814. | 1.392- | 2.910 |
توسعه اشتغال | 384 | 1.25 | 5.00 | 3.9756 | 80629. | 1.431- | 2.523 |
افزایش درآمد | 384 | 1.21 | 5.00 | 4.0000 | 80032. | 1.492- | 2.796 |
توسعه زیر ساخت‌های گردشگری | 384 | 1.42 | 5.00 | 3.9767 | 69958. | 1.419- | 3.019 |
جدول شماره (5) مدل اندازه گیری: بارهای عاملی، پایایی و روایی همگرا
سازه ها | مولفه ها | سوال ها | روایی همگرا | پایایی | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
میانگین واریانس (AVE) | بار عاملی | t-Values | پایایی ترکیبی (CR) | آلفای کرونباخ | ||||
صنعت توریسم | جذب گردشگران خارجی با توجه به قدمت تاریخی کرمانشاه | Q1 | 0.861 | 0.967 | 136.129 | 0.961 | 0.946 | |
Q2 | 0.887 | 30.027 | ||||||
Q3 | 0.901 | 32.365 | ||||||
Q4 | 0.955 | 84.371 | ||||||
ایجاد گردشگری پایدار در کرمانشاه | Q5 | 0.857 | 0.918 | 41.397 | 0.923 | 0.834 | ||
Q6 | 0.933 | 71.771 | ||||||
ارتقاء رفاه و روحیه ملی | Q7 | 0.868 | 0.941 | 85.974 | 0.929 | 0.849 | ||
Q8 | 0.923 | 43.393 | ||||||
Q14 | 0.958 | 91.410 | ||||||
به‌کارگیری خلاقیت و نوآوری در تولید محصولات | Q15 | 0.699 | 0.935 | 78.606 | 0.821 | 0.630 | ||
Q16 | 0.724 | 9.539 | ||||||
توسعه اشتغال | تاسیس فروشگاه‌های صنایع دستی توسط زنان | Q17 | 0.768 | 0.836 | 9.184 | 0.868 | 0.704 | |
Q18 | 0.915 | 70.357 | ||||||
افزایش تنوع شغلی | Q19 | 0.880 | 0.938 | 41.734 | 0.936 | 0.864 | ||
Q20 | 0.939 | 47.007 | ||||||
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید | Q21 | 0.803 | 0.931 | 81.357 | 0.891 | 0.761 | ||
Q22 | 0.860 | 16.133 | ||||||
افزایش درآمد | رشد تولید و فروش محصولات تولیدی | Q29 | 0.888 | 0.938 | 41.621 | 0.941 | 0.875 | |
Q30 | 0.947 | 67.346 | ||||||
افزایش خرید صنایع دستی | Q31 | 0.897 | 0.940 | 26.505 | 0.945 | 0.885 | ||
Q32 | 0.954 | 89.113 | ||||||
رونق اقتصادی با افزایش آمار توریسم | Q33 | 0.733 | 0.908 | 45.835 | 0.891 | 0.817 | ||
Q34 | 0.743 | 9.756 | ||||||
Q35 | 0.906 | 40.360 | ||||||
بهبود سطح زندگی مردم کرمانشاه | Q36 | 0.855 | 0.916 | 37.054 | 0.922 | 0.831 | ||
Q37 | 0.933 | 68.482 | ||||||
تسهیل در امر صادرات کالا در گمرک | Q38 | 0.796 | 0.9.7 | 27.218 | 0.921 | 0.872 | ||
Q39 | 0.864 | 17.383 | ||||||
Q40 | 0.905 | 33.000 | ||||||
توسعه زیر ساخت‌های گردشگری | بهبود خدمات رفاهی استانی و هتلداری | Q43 | 0.837 | 0.929 | 49.359 | 0.939 | 0.902 | |
Q44 | 0.908 | 37.387 | ||||||
Q45 | 0.907 | 41.611 | ||||||
وجود بازارچه‌های محلی | Q46 | 0.714 | 0.892 | 36.086 | 0.606 | 0.833 | ||
Q47 | 0.795 | 9.903 | ||||||
داشتن پتانسیل لازم سرمایه‌گذاری | Q48 | 0.664 | 0.839 | 13.804 | 0.854 | 0.749 | ||
Q49 | 0.710 | 6.479 | ||||||
Q50 | 0.892 | 45.466 | ||||||
صادرات محصولات بومی به کشورهای همسایه | Q51 | 0.911 | 0.955 | 89.375 | 0.953 | 0.902 | ||
Q52 | 0.953 | 79.212 | ||||||
ایجاد امنیت شغلی درکرمانشاه | Q53 | 0.632 | 0.924 | 39.518 | 0.459 | 0.769 | ||
Q54 | 0.641 | 4.030 | ||||||
جدول شماره (6) ضرایب همبستگی و روایی واگرا میان متغیرهای تحقیق
| صنعت توریسم | توسعه اشتغال | توسعه اشتغال | توسعه زیر ساخت‌های گردشگری | توسعه انسجام اجتماعی |
توسعه هویت اجتماعی | توسعه ارتباطات اجتماعی | AVE |
صنعت توریسم | 0.872 |
|
|
|
|
|
| 0.761 |
توسعه اشتغال | 0.823 | 0.846 |
|
|
|
|
| 0.716 |
افزایش درآمد | 0.829 | 0.788 | 0.842 |
|
|
|
| 0.709 |
توسعه زیر ساخت‌های گردشگری | 0.845 | 0.830 | 0.841 | 0.778 |
|
|
| 0.606 |
جدول شماره (7)شاخص های برازش کلی مدل های اندازه گیری و ساختاری
شاخص افزونگی (CV Red) | شاخص اشتراک (CV Com) |
|
| 0.761 | صنعت توریسم |
0.484 | 0.716 | توسعه اشتغال |
0.486 | 0.709 | افزایش درآمد |
0.539 | 0.606 | توسعه زیر ساخت‌های گردشگری |
جدول شماره (8)شاخص های AVE , R2
ساختار | R2 | AVE |
|---|---|---|
ایجاد گردشگری پایدار درکرمانشاه | 0.913 | 0.857 |
ارتقاء رفاه و روحیه ملی | 0.880 | 0.868 |
به‌کارگیری خلاقیت و نوآوری در تولید محصولات | 0.609 | 0.699 |
تاسیس فروشگاه‌های صنایع دستی توسط زنان | 0.784 | 0.768 |
افزایش تنوع شغلی | 0.833 | 0.880 |
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید | 0.799 | 0.803 |
جذب افراد از روستاهای اطراف به کرمانشاه | 0.929 | 0.801 |
بازگشایی بازارچه‌های مرزی | 0.949 | 0.825 |
رشد تولید و فروش محصولات تولیدی | 0.896 | 0.888 |
افزایش خرید صنایع دستی | 0.777 | 0.897 |
رونق اقتصادی با افزایش آمار توریسم | 0.901 | 0.733 |
بهبود سطح زندگی مردم کرمانشاه | 0.692 | 0.855 |
تسهیل در امر صادرات کالا در گمرک | 0.917 | 0.796 |
شناسایی نیازهای گردشگران | 0.927 | 0.865 |
بهبود خدمات رفاهی استانی و هتلداری | 0.890 | 0.837 |
وجود بازارچه‌های محلی | 0.827 | 0.714 |
داشتن پتانسیل لازم سرمایه‌گذاری | 0.715 | 0.664 |
صادرات محصولات بومی به کشورهای همسایه | 0.795 | 0.911 |
ایجاد امنیت شغلی درکرمانشاه | 0.787 | 0.632 |
5- نتیجه گیری
صنعت توريسم، فعاليتهاي مختلفي را در برگرفته و با بخشهاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگـي بـه طـور مسـتقيم و غيرمسـتقيم در ارتبـاط اسـت. بنابراين از عوامل اساسي در ايجاد تحول و دگرگوني در بخش گردشگري، مطالعه همه جانبه ي آثـار مثبـت، منفي و نگاه منطقه اي به توسعه ي گردشگري است. در اين راستا، برنامه ريزي و مديريت كارآمد بـراي تقويـت اثرات مثبت و كاهش اثرات منفي در جهت ايجاد نگرشي مثبت به اثرات گردشگري در جامعـه مـدنظر اسـت.
امروزه به دليل آثار چشمگير فعاليتهاي گردشگري، در مناطق پذيرنده گردشـگران، توجـه ويـژهاي بـه ايـن بخش از فعاليتها معطوف شده است. توسعه گردشگري بر اجـزاي اقتصـادي – اجتمـاعي و فرهنگـي جامعـه اثرگذار است و مناطقي داراي توانهاي گردشگري، بيشتر مورد توجه هستند. براي دستيابي بـه موفقيـت در مديريت و توسعه گردشگري، برنامه ريزي در تمام سطوح الزامي است توسعه گردشگري بدون برنامـه ريـزي، موفقيتي را در بر نخواهد داشت، و اين باعث مسائل و مشكلات اجتماعي، اقتصـادي، و محيطـي بـراي جامعـه ميزبان مي شود. پيشنهاد ميگردد براي توسعه مـديريت گردشـگري پايـدار و برنامـه ريـزي در ايـن زمينـه، سازمانهايي كه از منافع گردشگري بهره مند مي شوند بيشتر مشاركت داشته و بخشي از درآمدهاي حاصل از گردشگري خود را براي رفاه و ارائه خدمات به گردشگران اختصاص دهند تا نقش مؤثري در توسعه پايدار ايفـا نمايند. اين امر نيازمند مشاركت تمامي سـازمانهـا، ادارات و نهادهـاي دولتـي و يـا غيـر دولتـي و مـديران و برنامهريزان گردشگري در اين زمينه است.
امروزه توسعه گردشگری در تمامي عرصه ها، چه در سطح ملي ومنطقه ای و چه در سطح بين المللي مورد توجه برنامه ريزان دولتي و شركت های خصوصي قرار گرفته است. بسياری از كشورها به صورت فزاينده ای به اين حقيقت پي برده اند كه برای بهبود وضعيت اقتصادی خود بايد ابتکار عمل به خرج داده و در صدد يافتن راههای تازه ای برآيند. ايران با توجه به پيشينه كهن فرهنگي وتمدني برخوردار از فرهنگ شهرنشيني،همواره شاهد پيدايش شهرهای زيادی در نقاط حوزه های مختلف تمدني خود بوده است؛شهرهايي مانند اصفهان،يزد،كرمان،کرمانشاه و... هركدام شاهکارهايي از دوره های مختلف شهرنشيني وشهرسازی را در خود جای داده اند.
6- پیشنهادات
مهیا نمودن زمینه‌های لازم برای جذب سرمایه گذاری خصوصی با اولویت دادن به ساکنان منطقه؛
ایجاد تنوع در منابع درآمدی اقشار ساکن در کرمانشاه به ویژه کشاورزان و فرصت‌های اشتغال گسترده و تاسیس بازارهای محلی جهت فروش محصولات کشاورزی، صنایع دستی و...؛
تخصیص سرمایه دولتی به توسعه امکانات و تسهیلات گردشگری و نظارت بر خرید و فروش زمین و سامان‌دهی مالکیت منابع و اراضی؛
جلب مشارکت بخش خصوصی در بازاریابی برای محدوده به عنوان یک مقصد گردشگری از طریق هیئت بازاریابی متشکل از کارشناسان حرفه ای و واجد شرایط، و برنامههای بازاریابی که به طور مشترک توسط بخش خصوصی و دولتی تأمین بودجه می‌شود؛
جلوگیری از تخریب محیط زیست، عدم تجاوز به حریم رودخانه‌ها و آلودگی منابع آب؛
توسعه هرچه بیشتر فضای سبز از طریق ایجاد پارک‌ها، پارک جنگلی، گلستان‌ها و مکان‌های باز جهت تفریح و اوقات فراغت؛
بهسازی و ارتقای سیمای روستایی و هماهنگی نمای گذرگاه‌ها و بهره‌گیری از آب‌نماهای مناسب در میادین به صورت طراحی شده و حفظ سبک‌های ممتاز معماری موجود در محل و تشویق استفاده از روح معماری بومی در ساختمان سازی به ویژه در ساخت تسهیلات گردشگری؛
ساخت و تجهیز مکانهایی برای اقامت گردشگران جهت جلوگیری از آسیب رساندن به باغات کشاورزی و احداث کمپ و اردوگاه‌های تفریحی در پیرامون نواحی روستایی؛
معرفی مناطق دیدنی مورد مطالعه و جاذبه‌های آنها با استفاده از بروشور، اعلامیه، تهیه برنامههای تلویزیونی و رادیویی، مطبوعات و ... توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان؛
برقراری امنیت اجتماعی از طریق نیروی انتظامی با استفاده از نیروی مجرب و تقویت ساختار نیروی انسانی و اهمیت دادن به مسائل آموزشی در بخشهای مختلف گردشگری و گسترش فرهنگ توریستی؛
ایجاد هماهنگی در میان نهادها و بخشهای مختلف مرتبط به منظور یکپارچه سازی کارکردهای گردشگری به وسیله برگزاری نشست‌ها و به کار گیری تدابیر مدیریتی با ظور سازمان‌های دولتی و مردم؛
محدودیت در طرح پژوهش: در این پژوهش به منظور زمینه یابی از پرسشنامه استفاده گردید، در نتیجه ممکن است برخی از افراد از ارائه پاسخ واقعی خودداری کرده و پاسخ غیر واقعی داده باشند. این پژوهش به صورت مقطعی انجام شده است. به این دلیل، نتیجه گیری درباره علیت را دشوار می سازد.
محدودیت در اثربخشی: تعداد زیاد پرسش های پرسشنامه ها به طولانی شدن زمان اجرای آن انجامید که بر مقدار دقت پاسخ های شرکت کنندگان بی تاثیر نبوده است.
محدودیت در جمع آوری داده‌ها و روشهای آماری: نتایج پژوهش حاضر قابل تعمیم به طیف خاصی است و نمی توان معیار دقیقی از کل جامعه باشد.
منابع
- ابراهیم زاده، عیسی(1395). توسعه توریسم و تحولات کارکردی آن در ایران، دانشگاه زاهدان.
- ابراهيمي، عبدالحميد(1396) ارمغان(1389)، محسنی(1396 ، تأثير صنعت جهانگردي بر متغيرهاي اقتصادي،) محيطي، فرهنگي و اجتماعي ایران، مجموعه مقالات همايش جهانگردي و جمهوري اسلامي ايران، کیش: صص 500-492.
- پدريان، مرتضي(1394)، اثرات اقتصادي و فرهنگي توريسم»، مقالات برگزيده‌ی سمينار اصفهان و جاذبه‌هاي ايران‌گردي و جهانگردي، اصفهان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي اصفحان، صص 78-65.
- پور کاظمی، محمدحسین، رضایی، جواد(۱۳9۵)، بررسی کارایی صنعت گردشگری با استفاده از روشهای نا پارامتری(ایران و کشورهای منطقه)»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره ۱۱، صص 302-281.
- پوريا، پيروز(1394)، مقدمه‌اي بر برنامه‌ريزي جهانگردي»، ماهنامه‌ی اطلاعات سياسي ـ اقتصادی، س 3، ش 45 و 46، صص 75-58.
- دایی کریم زاده، سعید(1392). بررسی اثر گردشگری بر نابرابری درآمدی مطالعه موردی کشورهای گروه D8. همایش منطقه ای صنعت توریسم.
- رضوانی( 1394)، کاظمی(1396) مدیریت اطلاعات سلامت، شماره 7(ویژه نامه)؛ صص 516- 524.
- ساری صراف ،بهروز جلالی ،کمالی طاهره، آذین جلال،(1394) پهنه بندی توریسیم با استفاده از شاخص فضای جغرافیایی ،دانشگاه آزاد اسلامی اهر ،صص39-26
- سرایی، محمد حسین(1390). بررسی وضعیت گردشگری در شهر شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از تکنیک SOWT . مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 49، شماره1.صص26-39.
- شفیع‌زاده، اسرافیل(۱۳9۳)، اکو توریسم در ایران چیزی در حد صفر»، تهران، نشریه جهان صنعت. صص34-47.
- طیبی،کمیل(1395) بررسی رابطه بین گردشگری و رشد اقتصادی(ایران و کشورهای OECD ). مجله دانش و توسعه، شماره 24 ، صص 63-84.
- قادری، اسماعیل(۱۳9۳)، آشنایی با صنعت جهانگردی(۲)»، ماهنامه کجا، شماره ۱، صص 51-35
- مرادي، مريم، و فياضي، مرجان(1395). مديريت گردشگري، اصول، مباني و مفاهيم. مشهد: چاپ به نشر
- موسایی، میثم (1386). اقتصاد توریسم، چاپ اول، انتشارات: همدان؛ نور علم.
- Dehghanian, S. , Shahnooshy, N. , Ghorbani, M. , Dinghazali, F. , and Shrimper, R. A. , 2005, Economics of Agricultural Markets, Ferdoosi University of Mashhad, First Printing. Mashhad.(in Persian)
- Divsalar, A. , 1996, Study and Identify the Local Markets of Mazandaran, Sari, Mazandaran Jihad Organization, Management and Promotion of Popular Participation, Mazandaran.(in Persian)
- Ebrahimi, A. & Khosravian, M. R. , 2005, Factors Affecting Growth and Development of Tourism in the Province, Proceedings of the First National Conference on the Role of Tourism Development in Mazandaran Province, Resanesh Publication, Tehran.(in Persian)
- ecology). Tehran: Allame taba tabaey university press. Edition. 21 Hall, C.(2015). Tourism Planning Policies, Processes and Relationship. Pearson Education;
- Hall, M. & Lew, A.(2015), Understanding and managing tourism impacts: an integrated approach, London: Routledge. handbook. New York: AMACOM Hall, M.(2016).
- Kazemi, M. , 2008, Perceptions Analysis of Zahedan Citizens on Tourism Development in Chabahar, Journal of Geography and Development, Vol. 6, No. 12, PP. 81-100.(in Persian)
- Kikuchi, Ayaka, & Ryan, Chris.(2016). Street markets as tourist attractions-Victoria Market, Auckland, Tourism Management, 31(2), 155-166 .
- Tai, E.(2015). Festivals as ritual assertions for sustaining diaspora communities: Comparing cases in the USA and Japan. Obsidian, 9(1), 107–123
- Wagner, O. , Peters, M. R. , Schuckert, M.(2009). Internal Branding In Tourism Destinations: Implications for Tourism Policy and Research. International Journal of Tourism Policy, Vol. 2, No. 4.
- Walker, J. & Walker, J.(2011), Tourism concepts and practices, New Jersey: Prentice Hall.
[1] - دانشجوی دکتری جامعه شناسی گرایش اقتصادی و توسعه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
[2] - استاد گروه برنامه ریزی اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول) mousaaei@ut.ac.ir
[3] - استادیار گروه جامعه شناسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
[4] - استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه نهران، تهران، ایران
[5] - استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران
[6] -Kroze
2-Hale
[8] -Lee John
[9] -Glyptis
[10] - Jafari
[11] - Tai
[12] -Tkaczynski
[13] -Janeczko, Mules & Ritchie
[14] 1- De Bres & Davis
[15] 2- Word of mouth
[16] 3- Economic Significance
