مقایسه عملکرد آنتی باکتریال عصارههای آبی گیاهان هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران بر روی دو باکتری گرم منفی و گرم مثبت
الموضوعات :
سپهر مصفائیان
1
(1. گروه علوم و صنایع غذایی، دانشکده علوم و فنون، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
زهرا امام جمعه
2
(2. گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران)
شیلا صفائیان
3
(گروه زیست شناسی دریا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال )
الکلمات المفتاحية: عملکرد آنتی باکتریال, هل, گزنه, سنبل الطیب, زعفران,
ملخص المقالة :
سابقه و هدف :هدف از انجام اين تحقيق بررسي و مقایسه فعاليت آنتی باکتریال عصاره‌هاي هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران بر روي باكتري‌هاي گرم مثبت استافيلوكوكوس اورئوس و گرم منفی اشريشياكلي مي‌باشد. مواد و روش ها: پس از تهیه ادویه جات ابتدا عصاره آبی آنها آماده شده و بر اساس وزن خشك هر عصاره غلظت‌هاي مختلف تهيه گردید و با استفاده از روش‌هاي انتشار در سطح آگار و ايجاد چاهك در محيط حداقل غلظت بازدارندگي آنها و با روش رقیق‌سازی در میکرو پلیت حداقل غلظت كشندگي آنها مورد بررسي قرار گرفت. همچنین اثر بازدارندگی و کشندگی مخلوط عصارههای آبی نیز تعیین گردید. يافته ها: بر این اساس عصاره زعفران دارای بیشترین اثر آنتی باکتریال و عصاره هل دارای کمترین اثر آنتی باکتریال برروی هر دو باکتری گرم مثبت و گرم منفی بودند، گرچه اثر آنتی باکتریال همه عصاره‌ها بر روی باکتری گرم مثبت بیشتر بود. بحث: گیاهان دارویی می توانند بعنوان مکمل دارویی اثرات ضد میکروبی داشته باشند وعوارض کمتری را نسبت به مصرف داروهای شیمیایی داشته باشند.
منابع
1. Trick WE, Weinstein RA, DeMarais PL, Kuehnert, MJ, Tomaska W, Nathan C, Rice TW, McAllister SK, Carson LA, Jarvis WR. Colonization of skilled ‐care facility residents with antimicrobial ‐resistant pathogens. J. Am. Geriatr. Soc. 2001. 49:270-276.
2. Voravuthikunchai S, Kitpipit L. Activity of medicinal plant extracts against hospital isolates of methicillin‐resistant Staphylococcus aureus. Clin. Microbiol. Infect. 2005. 11:510-512.
3. Fong WG, Liston P, Rajcan-Separovic E, Jean, MS, Craig C, Korneluk RG. Expression and genetic analysis of XIAP-associated factor 1 (XAF1) in cancer cell lines. Genomics. 2000. 70:113-122.
4. Neuhauser MM, Weinstein RA, Rydman R, Danziger LH, Karam G, Quinn JP. Antibiotic resistance among gram-negative bacilli in US
intensive care units: implications for fluoroquinolone use. JAMA. 2003. 289:885-888.
5. Masomi, J., Yadegari, D., Mozoni, S. 2005. More Appropriate Antimicrobial Agents for Antibiogram. Iranian Journal of Infectious. Disease and Tropical Medicine.2005;10(29):53-58.
6. Zhao H1, Dong J, Lu J, Chen J, Li Y, Shan L, Lin Y, Fan W, Gu G. Effects of extraction solvent mixtures on antioxidant activity evaluation and their extraction capacity and selectivity for free phenolic compounds in barley (Hordeum vulgare L.).J Agric Food Chem. 2006. 54(19):7277-7286.
7. Cowan MM. Plant products as antim icrobial agents. Clin. Microbiol. Rev. 1999.12:564-582.
8. Alviano D., Alviano, C. Plant extracts: search for new alternatives to treat microbial diseases. Curr. Pharm. Biotechnol. 2009. 10:106-121.
9. Zaidan M, Noor Rain A, Badrul A, Adlin A, Norazah A, Zakiah I. In vitro screening of five local medicinal plants for antibacterial activity using disc diffusion method. Trop Biomed. 2005. 22:165-170.
10. Kaur C, Kapoor HC. Anti‐oxidant activity and total phenolic content of some Asian vegetables. International Journal of Food Science & Technology. 2002. 37:153-161.
11. Sánchez-Ortega I, García-Almendárez BE, Santos-López EM, Amaro-Reyes A, Barboza-Corona JE, Regalado C. Antimicrobial edible films and coatings for meat and meat products preservation. The Scientific World Journal. 2014:248935.
12. Zalacain A, Ordoudi SA, Díaz-Plaza EM, Carmona M, Blázquez I, Tsimidou MZ, Alonso GL. Near-infrared spectroscopy in saffron quality control: determination of chemical composition and geograph ical origin. Journal of agricultural and food chemis try. 2005. 53:9337-9341.
13. Melnyk JP, Wang S, Marcone MF. Chemical and biological properties of the world's most expensive spice: Saffron. Food Research International. 2010. 43:1981-1989.
14. Bombardelli, E., Morazzoni, P. Urtica dioica L. Fitoterapia. 1997. 68:387-402.
15. Hendriks H, Bos R, Allersma D, Malingré TM, Koster AS. Pharmacological screening of valerenal and some other components of essential oil of Valeriana officinalis. Planta Medica. 1981.42:62-68.
16. Wang J, Zhao J, Liu H, Zhou L, Liu Z, Wang J, Han J, Yu Z, Yang F. Chemical analysis and biological activity of the essential oils of two valerianaceous species from China: Nardostachys chinensis and Valeriana officinalis. Molecules. 2010. 15:6411-6422.
17. Letchamo W, Ward W, Heard B, Heard D. Essential oil of Valeriana officinalis L. cultivars and their antimicrobial activity as influenced by harvesting time under commercial organic cultivation. Journal of agricultural and food chemistry. 2004.52:3915-3919.
18. Korikanthimath VS, Hiremath GM, Hosmanp MM. Cultivation of cardamom (Elettaria cardam omumMaton) in homesteads. Journal of Spices and Aromatic Crops. 1998. 7(1):1-6.
19. Nasar-Abbas SM, Halkman AK, Al-Haq MI. Inhibition of Some Foodborne Bacteria by Alcohol Extract of Sumac (Rhus coriaria L.). Journal of Food Safety. 2004. 24: 257-267.
20. Moreno DA, Ilic N, Poulev A, Raskin I. Effects of Arachis hypogaea nutshell extract on lipid metabolic enzymes and obesity parameters. Life Sciences. 2006. 78(24): 2797-2803.
21. بی نام. 1385. چای سبز و سیاه-اندازه گیری مواد اختصاصی آن-قسمت اول -تعیین مقدار کل پلی فنل ها-روش رنگ سنجی با استفاده از معرف، استاندارد به شماره 8986-1. مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران، چاپ اول.
22. بی نام. 1382. نگهدارنده ها - تعيين حداقل غلظت بازدارنده (MIC) - روش آزمون ميكروبيولوژي، استاندارد به شماره 5875. مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران، چاپ اول.
23. Parekh J, Jadeja D, Chanda S. Efficacy of Aqueous and Methanol Extracts of Some Medicinal Plants for Potential Antibacterial Activity Turk J Biol. 2005. 29:203-210.
24. Uma B, Parvathavarthini R. Antibacterial effect of hexane extract of sea urchin, Temnopleurus alexandri (Bell, 1884). International Journal of PharmTech Research. 2010. 2:1677-1680.
25. Dumas ER, Michaud AE, Bergeron C, Lafrance JL, Mortillo S, Gafner S. Deodorant effects of a supercritical hops extract: antibacterial activity against Corynebacterium xerosis and Staphylococcus epidermidis and efficacy testing of a hops/zinc ricinoleate stick in humans through the sensory evaluation of axillary deodorancy. Journal of cosmetic dermatology. 2009. 8:197-204.
26. Burt S. Essential oils: their antibacterial properties and potential applications in foods—a review. International journal of food microbiology. 2004. 94:223-253.
27. Chaieb K, Hajlaoui H, Zmantar T, Kahla‐Nakbi AB, Rouabhia M. Mahdouani K, Bakhrouf A. The chemical composition and biological activity of clove essential oil, Eugenia caryophyllata (Syzigium aromaticum L. Myrtaceae): a short review. Phyto therapy research. 2007. 21:501-506.
28. Bakkali F, Averbeck S, Averbeck D, Idaomar M. Biological effects of essential oils–a review. Food and chemical toxicology. 2008.46:446-475.
29. Kim J, Marshall MR, Wei C. Antibacterial activity of some essential oil components against five foodborne pathogens. Journal of agricultural and food chemistry. 1995. 43: 2839-2845.
30. Edris AE. Pharmaceutical and therapeutic potentials of essential oils and their individual volatile constituents: a review. Phytotherapy research. 2007. 21:308-323.
31. Farag R, Daw Z, Hewedi F, El-Baroty G. Antimicrobial activity of some Egyptian spice essential oils. Journal of Food Protection. 1989. 52: 665-667.
32. Janssen A, Scheffer J, Svendsen AB. Anti microbial activity of essential oils: a 1976-1986 literature review. Aspects of the test methods. Planta medica. 1987. 53:395-398.
33. Prabuseenivasan S, Jayakumar M, Ignacim uthu S. In vitro antibacterial activity of some plant essential oils. BMC complementary and alternative medicine. 2006. 6:39.
34. Burt SA, Reinders RD. Antibacterial activity of selected plant essential oils. Lett Appl Micro biol. 2003.36(3):162-7.
35. Benkeblia N. Antimicrobial activity of essential oil extracts of various onions (Allium cepa) and garlic (Allium sativum). LWT-Food Science and Technology. 2004.37: 263-268.
36. Mahboubi M, Haghi G. Antimicrobial activity and chemical composition of Mentha pulegium L. essential oil. Journal of ethnopharmacology. 2008. 119:325-327.
37. Viljoen A, Van Vuuren S, Ernst E, Klepser M, Demirci B, Başer H, Van Wyk B. Osmitopsis asteriscoides (Asteraceae)-the antimicrobial activity and essential oil composition of a Cape-Dutch remedy. Journal of Ethnopharmacology. 2003. 88: 137-143.
38. Kossah R, Zhang H, Chen W. Antimicrobial and antioxidant activities of Chinese sumac (Rhus typhina L.) fruit extract. Food Control. 2011. 22, 128-132.
39. Akrayi HFS, Abdullrahman ZFA. Screening in vitro and in vivo the antibacterial activity of Rhus coriaria extract against S. Aureus. IJRRAS. 2013. 15: 390-397.
40. Norajit K, Laohakunjit N, Kerdchoechuen O. Antibacterial effect of five Zingiberaceae essential oils. Molecules. 2007. 12:2047-2060.
41. Rasooli I, Mirmostafa SA. Bacterial susceptibility to and chemical composition of essential oils from Thymus kotschyanus and Thymus persicus. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2003. 51: 2200-2205.
42. Griffin SG, Markham JL, Leach DN. An agar dilution method for the determination of the minimum inhibitory concentration of essential oils. Journal of Essential Oil Research. 2000. 12: 249-255.
43. Zaika LL. Spices and herbs: their antimicrobial activity and its determination1. Journal of Food Safety. 1988. 9:97-118.
فصلنامه دانش میکروب شناسی
مقایسه عملکرد آنتی باکتریال عصارههای آبی.../ مصفائیان و همکاران
Comparison of antibacterial properties of Elettaria cardamomum, Urtica dioica L, Valeriana officinalis and Crocus sativus on E. coli and Staphylococcus aureus
Mosafaiyan S.*1, Emamjomeh Z.2, Safaeian Sh.3
1. Department of Food Engineering, Science and technology, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Sepehr.mosafa@gmail.com
2. Department of Food Engineering, Science and technology, Faculty of biosystem Engineering, The University of Tehran
3. Department of Marine Biology, Islamic Azad University, North Tehran Branch
Abstract
Aim and Background: The aim of this study was to evaluate and compare the antibacterial activity of Elettaria cardamomum, Urtica dioica L, Valeriana officinalis and Crocus sativus extracts on Staphylococcus aureus and Escherichia coli.
Material and Methods: After preparing the spices first aqueous extracts are prepared based on the dry weight of the extract in different concentrations were prepared by means of diffusion in agar and development of wells in a minimum inhibitory concentration of the dilution Micro MBC plates was studied.
Results: Also, the inhibitory effect of MBC and MIC of Aqueous mixture were also determined. Accordingly Crocus sativus extract has the highest antibacterial effect and Elettaria cardamomum extract has the least effect on both Gram-positive and Gram-negative antibacterial, though antibacterial effect on gram-positive bacteria were all extracts.
Discussion: Medicinal plants can have antimicrobial effects as a medicinal supplement and have less side effects than using them. Discussion: Medicinal plants can have antimicrobial effects as a medicinal supplement and have less side effects than using chemical drugs.
Keywords: Antimicrobial properties, Elettaria cardamomum, Urtica dioica L, Valeriana officinalis, Crocus sativus
مقایسه عملکرد آنتی باکتریال عصارههای آبی گیاهان هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران بر روی دو باکتری گرم منفی و گرم مثبت
سپهر مصفائیان1*، زهرا امام جمعه2 ، شیلا صفائیان3
1. گروه علوم و صنایع غذایی، دانشکده علوم و فنون، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2. گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران
3. گروه زیست شناسی دریا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
چکیده
سابقه و هدف :هدف از انجام اين تحقيق بررسي و مقایسه فعاليت آنتی باکتریال عصاره‌هاي هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران بر روي باكتري‌هاي گرم مثبت استافيلوكوكوس اورئوس و گرم منفی اشريشياكلي مي‌باشد.
مواد و روشها: پس از تهیه ادویه جات ابتدا عصاره آبی آنها آماده شده و بر اساس وزن خشك هر عصاره غلظت‌هاي مختلف تهيه گردید و با استفاده از روش‌هاي انتشار در سطح آگار و ايجاد چاهك در محيط حداقل غلظت بازدارندگي آنها و با روش رقیق‌سازی در میکرو پلیت حداقل غلظت كشندگي آنها مورد بررسي قرار گرفت. همچنین اثر بازدارندگی و کشندگی مخلوط عصارههای آبی نیز تعیین گردید.
يافتهها: بر این اساس عصاره زعفران دارای بیشترین اثر آنتی باکتریال و عصاره هل دارای کمترین اثر آنتی باکتریال برروی هر دو باکتری گرم مثبت و گرم منفی بودند، گرچه اثر آنتی باکتریال همه عصاره‌ها بر روی باکتری گرم مثبت بیشتر بود.
بحث: گیاهان دارویی می توانند بعنوان مکمل دارویی اثرات ضد میکروبی داشته باشند وعوارض کمتری را نسبت به مصرف داروهای شیمیایی داشته باشند.
کلمات كليدي: عملکرد آنتی باکتریال، هل، گزنه، سنبل الطیب، زعفران
مقدمه
يکي از مهمترين چالش‌هاي درماني، مقابله با عوامل بيماري هاي عفوني و مسموميت زا شيوع و گسترش بالای آنها مي باشد. استفاده بي‌رويه از آنتي بيوتيک‌ها و نگهدارندههای شمیایی منجر به افزايش مقاومت در بيشتر باکتري‌ها گرديده است بنابراين يافتن ترکيبات ضدميکروبي جديد با کمترين اثرات جانبي امري مهم و ضروري به نظر مي‌رسد (1). بنابر گزارش سازمان بهداشت جهاني بيش از 80 درصد مردم جهان (نزديک به 5 ميليارد نفر) براي درمان بيماري ها هنوز از داروهاي گياهي استفاده مي‌کنند. تقريباً يک چهارم داروهاي تهيه شده در دنيا داراي منشأ گياهي هستند که يا مستقيماً از گياهان عصاره گيري شده‌اند و يا بر اساس ترکيبات گياهي، سنتز گرديده‌اند. مطالعات نشان مي‌دهد که تمايل زياد به استفاده از داروهاي گياهي جهت درمان عفونت‌ها به دليل عوارض پايين‌تر اين داروهاي طبيعي، نسبت به داروهاي شيميايي است (2). در کنار اين روند رو به افزايش، کمبود اطلاعات دارويي و درماني در گروه بزرگي از فراورده‌هاي طب گياهي، مشکلي بزرگ مي‌باشد (3). آنتی بیوتیک‌ها و مواد نگهدارنده مواد شمیایی قوي هستند که یا مانع تکثیر میکروارگانیسم‌ها شده و یا در نهایت آنها را از بین می‌برند. (4). با توجه به این که بیماري‌هاي عفونی و مسمومیت زا طیف وسیعی از بیماري‌ها را تشکیل می‌دهند و از سویی شمار سوش‌هاي میکروبی مقام به آنتی بیوتیک ها در بدن انسان و نگدارنده‌ها در خوراک انسان هر روز بیشتر می‌شوند، لذا نیاز به مواد ضد میکروبی طبیعی جدید و کم خطر به شدت زیاد می‌باشد. از این رو، بررسی اثر ضد میکروبی گیاهان می‌تواند دریچه اي براي به دست آوردن مواد نگهدارنده جدید را هموار سازد (5 و 6).
آدرس نویسنده مسئول: گروه علوم و صنایع غذایی، دانشکده علوم و فنون، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
پست الکترونیک: Sepehr.mosafa@gmail.com
تاریخ دریافت مقاله: 06/02/1401
تاریخ پذیرش: 13/03/1402
انسان‌ها در طول تاريخ از گياهان جهت درمان استفاده مي‌كردنـد و همواره سلامت بشر به نحوي درگـرو اسـتفاده از گياهـان بـوده است. اگر چه در نيم قرن گذشته استفاده از نگهدارندههای شيميايي و سنتزي در فرآورده‌های غذایی به شدت رواج يافت، ولي به سرعت آثار زيانبـار آنهـا بـر زندگي انسان‌ها سبب گرايش مجدد به گياهان گرديـد و ايـن نكته كه توسل به فرآورده‌های گیاهی همواره در طول تـاريخ يكـي از روش‌هاي مؤثر درمان بوده اسـت، بـه خـوبي روشـن اسـت (7). خصوصيت آنتي ميكروبي عصارههای گياهي هماننـد آنتـي بيوتيـك‌هاي مرسوم، توجه زيادي را به خود معطوف كـرده اسـت (8 و 9). ميكروبيولوژيست‌هاي باليني و غذایی به دو دليل به خاصيت ضد ميكروبي عصاره های گياهي توجه دارند. اولاً اين احتمال وجود دارد كه چنـين تركيبات فيتوشيميايي، راهي براي ورود بـه منـابع دارويـي آنتـي ميكروبي تهيه شده توسط پزشكان باشـد. بـه ايـن دليـل تعـداد زيادي از آنها بر روي انسان آزمايش شده است. ثانياً، افراد به طور آشكار نسبت به مشكلات و عوارض ناشي از مصرف بـيش از حـد نگهدارندههای مورد استفاده در مواد غذایی، آگاه شده‌اند. علاوه بر اين، بيشتر مـردم تمايل به استفاده تركيبات طبيعي داشته تا اينكه در معرض مواد شیمیایی مضر قرار گيرند (7). از این رو استفاده از نگهدارندههای طبیعی برای مهار رشد باکتریهای بیماری‌زا یک ایده ارزشمند درصنعت فرآورده‌های غذایی به منظورحفظ سلامت مصرف کنندگان به شمارمی‌آید. عصاره های گیاهی ترکیبات فرار و معطری هستند که در اندام های مختلف گیاه وجود دارند و یکی از نقش‌هایی که در گیاهان بر عهده دارند محافظت از گیاه در برابر عفونت های گیاهی می‌باشد. بسیاری از گیاهان و ادویه جات مانند زعفران، گزنه، هل، سنبل الطیب، پونه کوهی، مرزنجوش، رزماری، مریم گلی و غیره به علت داشتن ظرفیت بالای آنتی اکسیدانی باعث کاهش رشد میکروبی و اکسیداسیون چربی درطول ذخیره‌سازی و نیز باعث بهبود کیفیت و ارزش تغذیه‌ای و افزایش مدت زمان ماندگاری مواد غذایی و جایگزین آنتی اکسیدان‌های مصنوعی می‌شوند (10 و 11) .
زعفران با نام علمی Crocus sativus گیاهی است از تیره‌ی زنبقیان، سرده زعفران که ویژگی سرخوشی داشته و امروزه برخی شرکت‌های دارویی اروپایی از آن به عنوان اینتگراتور ضد افسردگی استفاده می‌کنند. زعفران گیاهی کوچک و چند ساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر است. مهم‌ترین ترکیبات موجود در زعفران شامل ترکیبات زرد رنگ که به خوبی در آب محلول‌اند (مشتقات کروستین)، ترکیبات تلخ از جمله پیکروکروسین که به ویژه مقوی معده می‌باشند، مواد معطر (اسانس) که مهم‌ترین ترکیب آن سافرانال می‌باشد که گاهی تا ۱ درصد زعفران را تشکیل می‌دهد، روغن ثابت به میزان حداکثر ۱۰ درصد، رطوبت حدود ۱۰ تا ۱۳ درصد و ترکیبات معدنی حدود ۵ درصد می‌باشد (12و 13).
گَزَنه با نام علمی Urtica dioica L نام سرده‌ای از تیره گزنه‌ایان است. گیاهی است علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگ‌های آن پوشیده از کرک‌های گزنده‌ای است (14).
گزنه داراي تانن، لسيتين، اسيد فورميك، نيترات پتاسيم و كلسيم، تركيبات آهن، ويتامين C و نوعي گلوكوزيد است كه پوست را قرمز مي‌كند از سرشاخه‌هاي اين گياه ماده قرمز رنگي بنام اورتي‌سين استخراج مي‌شود (14).
سنبل الطیب یا علف گربه با نام علمیValeriana officinalis گیاهی است که بوته‌ای استوار و چندساله دارد و در اروپا و بخش‌هایی از آسیا می‌روید. دارای ریشه‌ای کوتاه و بوته‌ای با ارتفاع بین ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می‌باشد. ریشهی این گیاه در طب سنتی ایران دارای ارزش دارویی است و از آن به عنوان آرام‌بخش اعصاب، خواب آور، ضد تشنج، درمان افسردگی، هضم کننده غذا و ضد دل‌پیچه استفاده می‌شود ( 15).
ریشه سنبل الطیب حاوی ۱ درصد اسانس است. این اسانس در ریشه تازه بیشتر است و به تدریج که ریشه خشک می‌شود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قوی‌تر می‌شود. اسانس تازه برنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ می‌شود (16). آثار دارویی ریشه تازه آن سه برابر خشک شده آن است. سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود و در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می‌رود (17).
هل با نام علمی Elettaria cardamomum گیاهی است که بومی جنوب شرق آسیا است. هل درختی است از خانواده زنجبیل به صورت وحشی و پرورشی در مناطق کوهستانی و در سایه درختان می‌روید. ارتفاع درخت ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر و بعضی‌ها دارای اعضاء چوبی تا ۳ متر ارتفاع و شاخه‌های هوایی و برگ‌های متناوب نوک تیز با گل‌های ریز سفید مانند گل باقلا و میوه آن کوچک ناشکوفا (پوشینه دار) بقدر بند انگشت با پوست تیره رنگ و دارای دانه‌های متعدد می‌باشد. (18).
از این رو با وجود آنکه مطالعاتی بر روی اثرات ضدمیکروبی عصارههای بدست آمده از گیاهان هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران در محیط آزمایشگاهی بر روی باکتریهای پاتوژن درموادغذایی انجام شده است، هدف تحقیق حاضر مطالعه ای درزمینه عملکرد مقایسه ای این عصاره ها بر روی دو باکتری گرم مثبت و گرم منفی از شایع‌ترین باکتریهای بیماری‌زا در موادغذایی می باشد.
تهیه و آماده سازی عصاره‌ها
گياهان مورد آزمون از گروه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران تهيه گرديد. هر چهار گیاه بوسیله آسیاب خرد شده و سپس به کمک الک، پودری یکنواخت تهیه گردید. پودرهای تهیه شده تا زمان تهیه عصاره در تاریکی و دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری شدند.
تهيه عصاره آبي
بر پایه روش نصار عباس و هالکمن1 (2004) و همچنین مورنو و همکاران2(2006)، استخراج آبی عصاره‌ها انجام پذیرفت (19 و 20). بر این اساس مقدار 5 گرم از پودر گیاه را در یک ارلن وزن کرده به آن 95 ميلي‌ليتر آب مقطر استريل اضافه گردید و به مدت یک ساعت توسط همزن مغناطيسي هم زده شد. سپس ارلن در بن ماری 60 درجه سانتیگراد به مدت 16 ساعت قرار داده شد. بعد از طی این مدت مخلوط حاصل با استفاده از پمپ خلاء و قیف بوخنر استریل و به همراه کاغذ صافی شماره 1 استریل صاف گردید. عمل صاف کردن 2 بار تکرار شد تا محلولی کاملاً صاف و عاری از ذرات ریز حاصل شود. در انتها عصاره آبی بدست آمده با گذراندن از فیلتر سر سرنگی 45/0 میکرونی، استریل و در شیشه‌های تیره در یخچال نگهداری شد.
آماده سازي نمونه‌های میکروبی
دو سویه باکتریایی اشریشياكلی3 و استافيلوكوكوس اورئوس4 جهت بررسي خصوصيات ضد ميكروبي عصارههای توليد شده انتخاب گرديدند.
استافیلوکوکوس اورئوس در محیط برد پارکر آگار کشت داده شده به مدت 24 ساعت در انکوباتور 37 درجه سانتیگراد قرار داده شد. اشریشیا کلی در محیط EC براث کشت داده شد و به مدت 24 ساعت در دمای 44 درجه سانتیگراد انکوبه گردید، ایجاد کدورت و تولید گاز در لوله نشان دهنده اشریشیا کلی بود.
رقیق‌سازی عصاره‌ها
عصاره‌ها براساس وزن خشک، رقیق‌سازی شدند. بر این اساس به ترتیب رقت‌های متوالی از عصاره‌ها با غلظت‌های (1، 5، 10، 50، 100، 250، 500، 750، 1000 و 1500 میکروگرم بر میلی‌لیتر) تهیه شد.
اندازه‌گیری مقدار کل پلی فنول‌ها با روش سیو کالتیو
پلی فنول‌های موجود در عصاره‌ها به وسیله رنگ سنجی و با استفاده از معرف فولین سیوکالتیو طبق روش استاندارد ملی ایران (بی نام، 1385) اندازه گیری شد (21).
تعيين حداقل غلظت بازدارنده (MIC)
تعيين حداقل غلظت بازدارنده (MIC) طبق روش استاندارد ملی ایران (بی نام، 1382) اندازه گیری شد (22).
انجام آزمون به روش دیسک‌های انتشاری5
ابتدا اتاق کشت به وسیله الکل اتانول 70 درصد و لامپ UV به خوبی استریل گردید. سپس سوآپ استریل به یکی از سوسپانسیون‌های میکروبی با غلظت 5/0 مک فارلند آغشته و بر سطح محیط کشت مولر‌هینتون آگار به صورت یکنواخت کشت داده شد. مکان قرارگیری دیسک و نوع عصاره در پشت پلیت‌ها مشخص شد.رقت‌های آماده شده از هر عصاره توسط شیکر لوله‌ای خوب تکان داده شد و به میزان 20 میکرولیتر با سمپلر کالیبر شده برروی دیسک‌های بلانک استریل (هایمدیا)که در پلیتی استریل قرار داده شده بودند، ترزیق شد سپس دیسک‌ها با پنس استریل برداشته شده در جای مشخص آن روی محیط کشت قرار داده شد (با توجه به قطر8 سانتیمتری پلیت، در هر پلیت 2 دیسک قرار داده شد). همه عصاره‌ها به همین طریق به دیسک تزریق شده بر روی سطح محیط کشت قرار داده شدند. سپس همه پلیت‌ها در انکوباتور 37 درجه سانتیگراد قرار داده شد و بعد از 24 ساعت با خط‌کش کولیس قطر هاله عدم رشد باکتری اندازه‌گیری شد. تمامی مراحل آزمون برای هر باکتری و هر عصاره 3 بار تکرار گردید (9).
انجام آزمون به روش چاهک6
محیط کشت مولر‌هینتون آگار پس از استریلیزاسیون در دمای 121 درجه سانتیگراد، در بن ماری 45 درجه سانتیگراد قرار داده شد تا دمای محیط کشت نیز به 45 درجه سانتیگراد کاهش یابد. از سوسپانسیون 5/0 مک فارلند باکتری، 1 میلی‌لیتر برداشته شده به 100 میلی‌لیتر از محیط کشت 45 درجه سانتیگراد اضافه گردید (دمای محیط کشت به دقت کنترل شد تا باکتری تزریق شده به محیط کشته نشود). سپس محیط‌های کشت- پس از ترکیب کامل سوسپانسیون باکتری با محیط کشت -به پلیت‌هایی با قطر 8 سانتیمتر انتقال داده شدند. بعد از خشک شدن سطح محیط کشت حاوی باکتری، پلیت‌ها از لحاظ داشتن نوع میکروب و نوع عصاره نشانه گذاری شده سپس درهر پلیت 2 چاهک توسط انتهای سر سمپلر (1000 میکرو) استریل ایجاد شد و عصاره‌ها با غلظت‌های تعیین شده به میزان 60 میکرولیتر به داخل چاهک‌ها تزریق شدند. سپس پلیت‌ها در انکوباتور 37 درجه سانتیگراد قرار داده شدند، بعد از مدت 24 ساعت، قطر هاله عدم رشد توسط خط‌کش کولیس اندازه گیری شد. تمامی مراحل فوق برای هر باکتری و هر عصاره 3 بار تکرار گردید (پارخ و همکاران7، 2005) (23).
اختلاف بین تیمارهای مختلف، براساس طرح آماری فاکتوریل کاملا تصادفی با استفاده از تحلیل واریانس (ANOVA) در سطح احتمال 5 درصد تعیین شد. مقایسه میانگین دادهها براساس آزمون دانکن8 با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 19 و EXCEL نسخه 2013Chicago, USA)) انجام گرفت.
نتایج
نتایج مربوط به اندازه گیری مقدار ترکیبات فنولی کل عصاره ها در شکل شماره 1 نشان داده شده است. همان‌طور که مشاهده می شود دو عصاره هل و سنبل الطیب از این نظر اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند. بیشترین مقدار ترکیبات فنولی در عصاره زعفران و کمترین مقدار آن در عصاره هل می‌باشد.
حداقل غلظت بازدارندگی و کشندگی عصاره‌ها بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس
حداقل غلظت بازدارنده و مهار کننده عصارههای مورد آزمون به شرح جدول شماره 1 می‌باشد.
[1] . Nasar-Abbas and Halkman
[2] . Moreno et al
[3] . Escherichia coli
[4] . Staphylococcus aureus
[5] . Disk diffiusion method
[6] . Well method
[7] . Parekh et al
[8] . Duncan
جدول شماره 1- حداقل غلظت بازدارنده و کشنده عصاره ها بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس
نوع عصاره | رقت‌های عصاره بر حسب µg/ml | |||||||||
1 | 5 | 10 | 50 | 100 | 250 | 500 | 750 | 1000 | 1500 | |
هل | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | + | - | - | - | - |
گزنه | ++ | ++ | ++ | ++ | + | + | - | - | - | - |
سنبل الطیب | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | + | + | - | - | - |
زعفران | ++ | ++ | ++ | + | + | - | - | - | - | - |
++ نشان دهنده رشد زیاد باکتری، + نشان دهنده رشد کم باکتری، - نشاندهنده عدم رشد می‌باشد
بر طبق نتایج، حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس برای عصاره های هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران به ترتیب 250، 100، 250 و 50 میکروگرم بر میلی لیتر می باشد. حداقل غلظت کشندگی (MBC) بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس برای عصاره های هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران به ترتیب 500، 500، 750 و 250 میکروگرم بر میلی لیتر بود. بررسی قطر هاله عدم رشد ایجاد شده توسط عصاره‌ها بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس قطر هاله های عدم رشدحاصل از عصاره های هل، گزنه، سنبل الطیب وزعفران در سه تکرار بر روی باکتری
استافیلوکوکوس اورئوس انجام شد که نتایج آن به شرح جداول شماره 2 و 3 می‌باشد.
جدول شماره 2- قطر هاله عدم رشد ایجاد شده توسط عصاره‌ها بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس با روش چاهک
نوع عصاره | رقت‌های عصاره بر حسب µg/ml | ||||
250 | 500 | 750 | 1000 | 1500 | |
هل | 00/0±00/00 | 42/0±25/6 | 26/0±70/10 | 37/0±31/15 | 52/0±84/20 |
گزنه | 22/0±21/7 | 71/0±83/10 | 67/0±49/15 | 34/0±55/19 | 45/0±68/26 |
سنبل الطیب | 00/0±00/00 | 18/0±90/5 | 63/0±64/9 | 15/0±68/16 | 20/0±61/20 |
زعفران | 33/0±14/8 | 54/0±23/12 | 42/0±90/18 | 30/0±16/25 | 19/0±24/33 |
جدول شماره 3- قطر هاله عدم رشد ایجاد شده توسط عصاره‌ها بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس با روش دیسک‌های انتشاری
نوع عصاره | رقت‌های عصاره بر حسب µg/ml | ||||
250 | 500 | 750 | 1000 | 1500 | |
هل | 00/0±00/00 | 18/0±75/6 | 17/0±61/9 | 29/0±60/12 | 22/0±09/17 |
گزنه | 48/0±54/7 | 19/0±62/11 | 37/0±83/14 | 62/0±17/18 | 56/0±23/24 |
سنبل الطیب | 00/0±00/00 | 00/0±00/00 | 15/0±05/7 | 48/0±39/10 | 34/0±48/14 |
زعفران | 19/0±23/7 | 38/0±59/10 | 77/0±43/16 | 78/0±80/21 | 14/0±36/28 |
حداقل غلظت بازدارنده و مهار کننده عصارههای مورد آزمون که عبارتند از هل ، گزنه، سنبل الطیب و زعفران به شرح جدول شماره 4 می باشد.
++ نشان دهنده رشد زیاد باکتری، + نشان دهنده رشد کم باکتری، - نشان دهنده عدم رشد می باشد.
نوع عصاره | رقت‌های عصاره بر حسب µg/ml | |||||||||
1 | 5 | 10 | 50 | 100 | 250 | 500 | 750 | 1000 | 1500 | |
هل | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | + | - | - |
گزنه | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | + | - | - | - |
سنبل الطیب | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | ++ | + | - | - |
زعفران | ++ | ++ | ++ | ++ | + | - | - | - | - | - |
بر طبق نتایج، حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) بر روی باکتری اشرشیاکلی برای عصاره های هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران به ترتیب 750، 500، 750 و 100 میکروگرم بر میلی لیتر می باشد. حداقل غلظت کشندگی (MBC) بر روی باکتری اشرشیاکلی برای عصارههای هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران به ترتیب 1000، 750، 1000 و 250 میکروگرم بر میلی لیتر بود. بررسی قطر هاله عدم رشد ایجاد شده توسط عصاره‌ها بر روی باکتری اشرشیاکلی قطر هاله‌های عدم رشد حاصل از عصارههای هل، گزنه، سنبل الیب و زعفران در سه تکرار بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس انجام شد.
جدول شماره 5- قطر هاله عدم رشد ایجاد شده توسط عصاره‌ها بر روی باکتری اشریشیا کلی با روش چاهک
نوع عصاره | رقت‌های عصاره بر حسب µg/ml | ||||
250 | 500 | 750 | 1000 | 1500 | |
هل | 00/0±00/00 | 00/0±00/00 | 18/0±83/6 | 23/0±75/10 | 19/0±18/15 |
گزنه | 00/0±00/00 | 23/0±42/8 | 38/0±75/11 | 14/0±08/15 | 29/0±82/22 |
سنبل الطیب | 00/0±00/00 | 00/0±00/00 | 21/0±90/7 | 44/0±83/9 | 32/0±07/14 |
زعفران | 00/0±00/00 | 17/0±04/8 | 16/0±59/12 | 27/0±38/17 | 26/0±11/24 |
جدول شماره 6- قطر هاله عدم رشد ایجاد شده توسط عصاره ها بر روی باکتری اشریشیا کلی با روش دیسک های انتشاری
نوع عصاره | رقت‌های عصاره بر حسب µg/ml | ||||
250 | 500 | 750 | 1000 | 1500 | |
هل | 00/0±00/00 | 00/0±00/00 | 08/0±25/6 | 19/0±40/9 | 26/0±01/13 |
گزنه | 00/0±00/00 | 17/0±37/6 | 29/0±11/10 | 16/0±00/14 | 12/0±36/19 |
سنبل الطیب | 00/0±00/00 | 00/0±00/00 | 11/0±54/6 | 17/0±90/8 | 09/0±71/11 |
زعفران | 00/0±00/00 | 26/0±12/7 | 16/0±87/10 | 26/0±66/14 | 40/0±54/20 |
بحث
از آنجائيكه اين كار در مورد گياهاني كه منحصرا بومي ايران بوده، كمتر انجام شده است، هدف تحقيق حاضر بررسي خصوصيات ضد باكتريايي اين گياهان می‌باشد. زيرا قبل از اينكه يك عصاره يا اسانس بتواند به عنوان يك افزودني غذايي به مواد غذايي افزوده شود بايد خصوصيات متفاوت آن از جمله اثرات ضد ميكروبي آن مورد ارزيابي قرار گیرد. در همين راستا در مطالعه حاضر ابتدا فعاليت ضد باكتريايي عصاره هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران برعليه باکتریهای بيماري زا با منشا غذایی مورد ارزيابي قرار گرفت. بر این اساس عصاره زعفران دارای بیشترین اثر آنتی باکتریال و عصاره سنبل الطیب و هل دارای کمترین اثر آنتی باکتریال برروی هر دو باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس و گرم منفی اشرشیاکلی بودنند، گرچه اثر آنتی باکتریال همه عصاره ها بر روی باکتری گرم مثبت بیشتر بود.
قابل ذکر است که تفاوت بین اثر آنتی باکتریال عصاره سنبل الطیب و هل زیاد نبود، هل بر روی باکتری گرم مثبت اثر بیشتری از سنبل الطیب نشان داد و اثر آنتی باکتریال سنبل الطیب بر باکتری گرم منفی اندکی بیشتر از عصاره هل بود.
عصاره‌ها ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﺳﺘﺮﻫﺎ، آﻟﺪﺋﻴﺪﻫﺎ، الکل‌ها، ﻛﺘﻮﻧﻬﺎ و ﺗﺮﭘﻦ ﻫﺎﺑﻮده ﻛﻪ در دو ﮔﺮوه ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي می‌شوند (24). ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺻﻠﻲ ﺣﺪود 85 درﺻﺪ اﺳﺎﻧﺲ را ﺗﺸﻜﻴﻞمی‌دهند ﻛﻪ ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ آنها در اﺳﺎﻧﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آب وﻫﻮا، ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﺎك وﺳﻦ ﮔﻴﺎه می‌تواند ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ (25و 26).
اسانس‌ها، اﺛﺮات ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻐﯿﯿﺮﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻋﻤﻞ ﻏﺸﺎء ﺳﻠﻮﻟﯽ اﻋﻤﺎل می‌کنند. بررسی‌های ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺧﺼﻮص ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻋﻤﻞ اسانس‌ها اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻮده ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮي ﻏﺸﺎء را اﻓﺰاﯾﺶ می‌دهند. اﺟﺰاي اﺳﺎﻧﺲ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ در ﻏﺸﺎء ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺘﻮرم ﺷﺪن ﻏﺸﺎء ﮔﺮدﯾﺪه و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧ ﺮا ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار داده (ﮐﺎﻫﺶ می‌دهند) و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺳﻠﻮل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ. اﺟﺰاي اﺳﺎﻧﺲ ﻧﯿﺰ اﺛﺮات ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺮوه ﻫﯿﺪروﮐﺴﯿﻞ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻮﻟﮑﻮل اﺟﺰاي اﺳﺎﻧﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎرواﮐﺮول، ﺗﯿﻤﻮل، ﺳﺎﯾﻤﻦ و ﻣﻨﺘﻮل ﺑﺮاي ﺑﺮوز ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ آنها ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ (27).
تانن قابل هیدرولیز و مقادیر قابل توجهی فلاونوئیدها ترکیبات اصلی گیاهان دارویی هستند که در پزشكی سنتی برای درمان اضطراب، اسپاسم معده ای و کاهش اسهال مورد استفاده قرار می‌گیرند (28). ترکیبات فنولی متابولیت های ثانویه هستند که مسئول اثر آنتی اکسیدانی این گیاه می‌باشند. این مواد در صنایع غذایی با جلوگیری از تشكیل رادیکال‌های آزاد باعث کاهش اکسیداسیون چربی‌ها شده‌اند (29 و 30).
با توجه به بررسی‌های انجام شده و نتایج درج شده در فصل چهارم هاله‌های ناشی از روش چاهک به مراتب بزرگ‌تر از هاله‌های تشکیل شده با استفاده از روش انتشار دیسک در آگار است که علت آن به دلیل نفوذپذیری بهتر و تاثیر گذاری بیشترعصاره بر روی باکتری مورد نظر می‌باشد ( 31 -33).
به طور کلی باکتریهای گرم منفی نسبت به باکتریهای گرم مثبت مقاومت بیشتری در مقابل مواد ضد میکروبی از خود نشان می‌دهند (27 و34- 37). در اﯾﻦ مطالعه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس نسبت به باکتری ﮔﺮم منفی اشریشیا کلی ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﺑﺮاﺑﺮ عصاره ها داﺷتند ﮐﻪ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ وﺟﻮددﯾﻮاره ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻣﺘﻔﺎوت در دو ﻧﻮع ﺑﺎﮐﺘﺮي گرم ﻣﺜﺒﺖ و گرم ﻣﻨﻔﯽ و ﻋﺪم وﺟﻮد ﻏﺸﺎء خارجی در باکتریهای گرم ﻣﺜﺒﺖ می‌باشد.
این نتایج با نتایج کوساه و همکاران (2011) که نشان دادند عصاره سماق روی باکتریهای گرم مثبت نسبت به باکتریهای گرم منفی دارای اثر ممانعت کنندگی بیشتری است، مطابقت دارد (38).
آکرایی و همکاران (2013) نیز اثر بازدارندگی عصاره های گیاهی را در غلظت پایین برروی باکتری‌هایی همچون استافیلوکوکوس اورئوس را به دلیل وجود ترکیباتی مانند تانن، فنل ؛آنتراکینون و ساپونین عنوان نمودند (39). البته باید توجه نمود که ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه اﺳﺎﻧﺲ و شدت اثرات ضد میکروبی یک گونه در شرایط منطقه ای مختلف ممکن است اختلاف داشته باشد این اختلافات می تواند ناشی از تفاوت در فصل برداشت، زمان استخراج اسانس، مناطق مختلف جغراقیایی حتی بخش های مختلف گیاه باشد (26).
ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ می‌تواند اﺛﺮات ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﻋﺼﺎره ﯾﺎ اﺳﺎﻧﺲ ﯾﮏ ﮔﯿﺎه را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ، ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ می‌باشد. ﺗﻔﺎوت در اﺛﺮات ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﻣﺎده در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖﻫﺎيﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﯿﺪه اﺳﺖ (40).
البته به نظر می‌رسد كه علت مقاومت بيشتر باکتریهای گرم منفي به اسانس گياهي احتمالاً پيچيدگي بيشتر غشاي مضاعف سلولي اين ارگانیسم‌ها در مقايسه با غشاي يگانه گليكوپروتئيني/ تایكوئيك اسيد باکتریهای گرم مثبت باشد (41). همچنين به نظر می‌رسد مقاومت سلول‌های ميكروبي وابسته به سرعت و ميزان انحلال (حل شدن) مواد ضد ميكروبي در بخش ليپيدي غشاي سلولي باشد. اگرچه اين مسئله نمی‌تواند توضيح كاملي براي شرح اختلاف در حساسيت باکتریهای گرم مثبت و منفي باشد به همين علت اختلاف در هيدروفوبیسیتی سطح غشاي سلول نيز به عنوان يك عامل موثر پيشنهاد شده است (42). باکتریهای گرم منفی به دلیل داشتن غشا خارجی در اطراف دیواره سلولی حساسیت کمتری را به ترکیبات ضد میکروبی نشان می‌دهند. غشا خارجی نفوذ ترکیبات هیدروفوب را از پوشش لیپوپلی ساکاریدی محدود می‌کند. ترکیب اصلی دیواره سلولی باکتریهای گرم مثبت پپتیدوگلیکان به همراه مقدار کمی پروتئین است، اما دیواره سلولی باکتریهای گرم منفی با وجود ضخامت کمتر، پیچیدگی بیشتری داشته و علاوه بپپتیدوگلیکان حاوی ترکیبات دیگری مانند پلی ساکارید های مختلف، پروتئین‌ها و لیپیدها می‌باشد (43).
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر ابتدا فعاليت ضد باكتريايي عصاره هل، گزنه، سنبل الطیب و زعفران برعليه باکتریهای بيماري زا با منشا غذایی مورد ارزيابي قرار گرفت. بر این اساس عصاره زعفران دارای بیشترین اثر آنتی باکتریال و عصاره سنبل الطیب و هل دارای کمترین اثر آنتی باکتریال برروی هر دو باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس و گرم منفی اشرشیاکلی بودنند، گرچه اثر آنتی باکتریال همه عصاره ها بر روی باکتری گرم مثبت بیشتر بود.
منابع
1. Trick WE, Weinstein RA, DeMarais PL, Kuehnert, MJ, Tomaska W, Nathan C, Rice TW, McAllister SK, Carson LA, Jarvis WR. Colonization of skilled ‐care facility residents with antimicrobial ‐resistant pathogens. J. Am. Geriatr. Soc. 2001. 49:270-276.
2. Voravuthikunchai S, Kitpipit L. Activity of medicinal plant extracts against hospital isolates of methicillin‐resistant Staphylococcus aureus. Clin. Microbiol. Infect. 2005. 11:510-512.
3. Fong WG, Liston P, Rajcan-Separovic E, Jean, MS, Craig C, Korneluk RG. Expression and genetic analysis of XIAP-associated factor 1 (XAF1) in cancer cell lines. Genomics. 2000. 70:113-122.
intensive care units: implications for fluoroquinolone use. JAMA. 2003. 289:885-888.
5. Masomi, J., Yadegari, D., Mozoni, S. 2005. More Appropriate Antimicrobial Agents for Antibiogram. Iranian Journal of Infectious. Disease and Tropical Medicine.2005;10(29):53-58.
6. Zhao H1, Dong J, Lu J, Chen J, Li Y, Shan L, Lin Y, Fan W, Gu G. Effects of extraction solvent mixtures on antioxidant activity evaluation and their extraction capacity and selectivity for free phenolic compounds in barley (Hordeum vulgare L.).J Agric Food Chem. 2006. 54(19):7277-7286.
7. Cowan MM. Plant products as antim icrobial agents. Clin. Microbiol. Rev. 1999.12:564-582.
8. Alviano D., Alviano, C. Plant extracts: search for new alternatives to treat microbial diseases. Curr. Pharm. Biotechnol. 2009. 10:106-121.
9. Zaidan M, Noor Rain A, Badrul A, Adlin A, Norazah A, Zakiah I. In vitro screening of five local medicinal plants for antibacterial activity using disc diffusion method. Trop Biomed. 2005. 22:165-170.
10. Kaur C, Kapoor HC. Anti‐oxidant activity and total phenolic content of some Asian vegetables. International Journal of Food Science & Technology. 2002. 37:153-161.
11. Sánchez-Ortega I, García-Almendárez BE, Santos-López EM, Amaro-Reyes A, Barboza-Corona JE, Regalado C. Antimicrobial edible films and coatings for meat and meat products preservation. The Scientific World Journal. 2014:248935.
12. Zalacain A, Ordoudi SA, Díaz-Plaza EM, Carmona M, Blázquez I, Tsimidou MZ, Alonso GL. Near-infrared spectroscopy in saffron quality control: determination of chemical composition and geograph ical origin. Journal of agricultural and food chemis try. 2005. 53:9337-9341.
13. Melnyk JP, Wang S, Marcone MF. Chemical and biological properties of the world's most expensive spice: Saffron. Food Research International. 2010. 43:1981-1989.
14. Bombardelli, E., Morazzoni, P. Urtica dioica L. Fitoterapia. 1997. 68:387-402.
15. Hendriks H, Bos R, Allersma D, Malingré TM, Koster AS. Pharmacological screening of valerenal and some other components of essential oil of Valeriana officinalis. Planta Medica. 1981.42:62-68.
16. Wang J, Zhao J, Liu H, Zhou L, Liu Z, Wang J, Han J, Yu Z, Yang F. Chemical analysis and biological activity of the essential oils of two valerianaceous species from China: Nardostachys chinensis and Valeriana officinalis. Molecules. 2010. 15:6411-6422.
18. Korikanthimath VS, Hiremath GM, Hosmanp MM. Cultivation of cardamom (Elettaria cardam omumMaton) in homesteads. Journal of Spices and Aromatic Crops. 1998. 7(1):1-6.
19. Nasar-Abbas SM, Halkman AK, Al-Haq MI. Inhibition of Some Foodborne Bacteria by Alcohol Extract of Sumac (Rhus coriaria L.). Journal of Food Safety. 2004. 24: 257-267.
20. Moreno DA, Ilic N, Poulev A, Raskin I. Effects of Arachis hypogaea nutshell extract on lipid metabolic enzymes and obesity parameters. Life Sciences. 2006. 78(24): 2797-2803.
21. بی نام. 1385. چای سبز و سیاه-اندازه گیری مواد اختصاصی آن-قسمت اول -تعیین مقدار کل پلی فنل ها-روش رنگ سنجی با استفاده از معرف، استاندارد به شماره 8986-1. مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران، چاپ اول.
22. بی نام. 1382. نگهدارنده ها - تعيين حداقل غلظت بازدارنده (MIC) - روش آزمون ميكروبيولوژي، استاندارد به شماره 5875. مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران، چاپ اول.
23. Parekh J, Jadeja D, Chanda S. Efficacy of Aqueous and Methanol Extracts of Some Medicinal Plants for Potential Antibacterial Activity Turk J Biol. 2005. 29:203-210.
24. Uma B, Parvathavarthini R. Antibacterial effect of hexane extract of sea urchin, Temnopleurus alexandri (Bell, 1884). International Journal of PharmTech Research. 2010. 2:1677-1680.
25. Dumas ER, Michaud AE, Bergeron C, Lafrance JL, Mortillo S, Gafner S. Deodorant effects of a supercritical hops extract: antibacterial activity against Corynebacterium xerosis and Staphylococcus epidermidis and efficacy testing of a hops/zinc ricinoleate stick in humans through the sensory evaluation of axillary deodorancy. Journal of cosmetic dermatology. 2009. 8:197-204.
26. Burt S. Essential oils: their antibacterial properties and potential applications in foods—a review. International journal of food microbiology. 2004. 94:223-253.
27. Chaieb K, Hajlaoui H, Zmantar T, Kahla‐Nakbi AB, Rouabhia M. Mahdouani K, Bakhrouf A. The chemical composition and biological activity of clove essential oil, Eugenia caryophyllata (Syzigium aromaticum L. Myrtaceae): a short review. Phyto therapy research. 2007. 21:501-506.
28. Bakkali F, Averbeck S, Averbeck D, Idaomar M. Biological effects of essential oils–a review. Food and chemical toxicology. 2008.46:446-475.
29. Kim J, Marshall MR, Wei C. Antibacterial activity of some essential oil components against five foodborne pathogens. Journal of agricultural and food chemistry. 1995. 43: 2839-2845.
30. Edris AE. Pharmaceutical and therapeutic potentials of essential oils and their individual volatile constituents: a review. Phytotherapy research. 2007. 21:308-323.
31. Farag R, Daw Z, Hewedi F, El-Baroty G. Antimicrobial activity of some Egyptian spice essential oils. Journal of Food Protection. 1989. 52: 665-667.
32. Janssen A, Scheffer J, Svendsen AB. Anti microbial activity of essential oils: a 1976-1986 literature review. Aspects of the test methods. Planta medica. 1987. 53:395-398.
33. Prabuseenivasan S, Jayakumar M, Ignacim uthu S. In vitro antibacterial activity of some plant essential oils. BMC complementary and alternative medicine. 2006. 6:39.
34. Burt SA, Reinders RD. Antibacterial activity of selected plant essential oils. Lett Appl Micro biol. 2003.36(3):162-7.
35. Benkeblia N. Antimicrobial activity of essential oil extracts of various onions (Allium cepa) and garlic (Allium sativum). LWT-Food Science and Technology. 2004.37: 263-268.
36. Mahboubi M, Haghi G. Antimicrobial activity and chemical composition of Mentha pulegium L. essential oil. Journal of ethnopharmacology. 2008. 119:325-327.
37. Viljoen A, Van Vuuren S, Ernst E, Klepser M, Demirci B, Başer H, Van Wyk B. Osmitopsis asteriscoides (Asteraceae)-the antimicrobial activity and essential oil composition of a Cape-Dutch remedy. Journal of Ethnopharmacology. 2003. 88: 137-143.
38. Kossah R, Zhang H, Chen W. Antimicrobial and antioxidant activities of Chinese sumac (Rhus typhina L.) fruit extract. Food Control. 2011. 22, 128-132.
39. Akrayi HFS, Abdullrahman ZFA. Screening in vitro and in vivo the antibacterial activity of Rhus coriaria extract against S. Aureus. IJRRAS. 2013. 15: 390-397.
40. Norajit K, Laohakunjit N, Kerdchoechuen O. Antibacterial effect of five Zingiberaceae essential oils. Molecules. 2007. 12:2047-2060.
41. Rasooli I, Mirmostafa SA. Bacterial susceptibility to and chemical composition of essential oils from Thymus kotschyanus and Thymus persicus. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2003. 51: 2200-2205.
42. Griffin SG, Markham JL, Leach DN. An agar dilution method for the determination of the minimum inhibitory concentration of essential oils. Journal of Essential Oil Research. 2000. 12: 249-255.
43. Zaika LL. Spices and herbs: their antimicrobial activity and its determination1. Journal of Food Safety. 1988. 9:97-118.
