نقش تعدیلکننده بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی زنان متأهل شهر تهران
الموضوعات :
سمانه فراهانی
1
,
غلامرضا معارفی
2
,
زهرا خاکساری
3
,
سمانه شاکری حسین آباد
4
1 - دانشجوی دکترای روانشناسی خانواده و سلامت جنسی، گروه خانواده و سلامت جنسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه معارف اسلامی و عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه شاهد، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
3 - دانشجوی دکترای روانشناسی خانواده و سلامت جنسی، گروه خانواده و سلامت جنسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
4 - دانشجوی دکترای روانشناسی خانواده و سلامت جنسی، گروه خانواده و سلامت جنسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: رضایت جنسی, بهزیستی معنوی, سازگاری زناشویی,
ملخص المقالة :
يكی از جنبه های بسيار مهم و پيچيده زندگی زناشويي، رضایت زناشويي است که نقش بسیار مهمی در استحکام و پايداري روابط زناشویی دارد. عوامل مختلفی در تأمین رضایت زناشویی مؤثرند. یکی از مهم ترین آنها رضایت جنسی همسران از یکدیگر است که این نیز به نوبه خود از عوامل دیگری مانند سلامت معنوی متأثر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعدیلکننده بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی زنان متأهل شهر تهران انجام شد. مطالعه حاضر، توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زنان متأهل شهر تهران در سال 1400 است که با روش نمونه گیری در دسترس تعداد 167 نفر برای شرکت در این مطالعه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل مقیاس بهزیستی معنوی، مقیاس رضایت جنسی و پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک-راست بود. برای تحلیل داده ها از روش های ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون تحت نرم افزار كامپيوتري SPSS نسخه 22 استفاده شد. یافته ها نشان داد که ضریب همبستگی بین رضایت جنسی (**37/0) و بهزیستی معنوی (**31/0) با سازگاری زناشویی در سطح 01/0 معنادار بود. همچنین بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی دارای نقش تعدیلکنندگی بود (05/0 >P). طبق نتایج مطالعه حاضر، رضایت جنسی و بهزیستی معنوی قابلیت پیشبینی سازگاری زناشویی را در زنان دارند و بنابراین می توان این نتایج را در اختیار فعالان حوزه زوج‌درمانی و خانواده قرار داد تا از آن برای ارتقای رضایت زناشویی در مراجعین خود استفاده کنند.
1. امان الهي، عباس؛ حيدريان، مریم و عطاری، يوسف¬علي. (۱۳۹۴). بررسي مدل پيشنهادي رابطه دل‌بستگی به خدا و رابطه رضايت زناشويي با ميانجيگري معنويت زناشويي و بهزيستي معنوي در کارکنان زن اداره¬هاي دولتي شهر اهواز. روانشناسی و دین، ۱۱، ۷۴-۵۹.
2. امرالهی، ریحانه؛ روشن چسلی، رسول؛ شعیری، محمدرضا؛ نیک آذین، امیر. (۱۳۹۰). تعارض زناشویی، رضایت زناشویی و رضایت جنسی: مقایسه زنان دارای ازدواج فامیلی و غیر فامیلی. مجله روانشناسی بالینی و شخصیت، ۹، ۶۰-۴۸.
3. بشارت، محمدعلی. (۱۳۹۱). ترس از صمیمیت و رضایت زناشویی در نمونه¬ای از زوجین ایرانی: نقش تعدیلکننده سبک‌های دل‌بستگی. مجله مشاوره کاربردی، ۲، ۱۸-۱.
4. بهرامی، نسیم؛ یعقوب زاده، آمنه؛ شریف نیا، سیدحمید؛ سلیمانی، محمدعلی و حقدوست، علی‌اکبر. (۱۳۹۵). ویژگیهای روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه رضایت جنسی لارسون در نمونهای از زوجین نابارور ایرانی. مجله اپیدمیولوژی ایران، ۱۲، ۳۱-۱۸.
5. تجویدی، منصوره؛ بهرامی، توران؛ ضیغمی، شراره و طالقانی، مونا. (۱۳۹۶). ارتباط سلامت معنوي و رضايت زناشويي در زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراكز بهداشت شهرستان كرج. مجله علوم پزشکی البرز، ۴، ۸۹-۷۷.
6. حسن‌پور، امين. (۱۳۹۷). بررسي رابطه دل‌بستگی بـه خـدا و سلامت روان در والدين کودکان اسـتثنايي و عادي شهر همدان. مجله افراد استثنايي، ۹، ۶۳-۴۸.
7. حسين دخت، آرزو؛ فتحی آشتیانی، علی و تقی زاده، احسان. (۱۳۹۲). رابطه هوش معنوي و بهزيستي معنوي با کيفيت زندگي و رضايت زناشـويي. روانشناسي و دين، ۷، ۱۶۶-۱۵۰.
8. ژیان، فرشاد؛ نوابی نژاد، شکوه و عظیمی گروسی، صمد. (۱۳۹۴). بررسی رابطه رضایت جنسی و سازگاری زناشویی در دبیران متأهل با ازدواج فامیلی و غیر فامیلی. فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۲ (۲)، ۴۰-۲۷.
9. شاه سیاه، مرضیه؛ بهرامی، فاطمه و محبی، سیامک. (۱۳۹۴). بررسی رابطه رضایت جنسی و تعهد زناشویی زوجین شهرستان شهرضا. مجله اصول بهداشت روانی، ۱۲، ۱۳۲-۱۲۰.
10. صفائي راد، ايرج؛ کریمی، لطف اله، کریمی؛ نعمت اله، شموسی و احمدی طهوری، محسن. (۱۳۹۳). رابطه بهزيستي معنوي با سلامت روان در دانشجويان. مجلد علوم پزشکي سبزوار، ۱۷، 274-280.
11. طلايي زاده، فخري و بختيارپور، سعيد. (۱۳۹۶). رابطه رضايت زناشويي و رضايت جنسي با سلامت روان زوجين. مجله اندیشه و رفتار، ۱۰، ۴۶-۳۷.
12. کريمی، مهسا؛ دنيوی، وحيد؛ راه نجات، امير محسن و کيانی مقدم، اميرسام. (۱۳۹۹). رابطه معنويت¬گرايی با عشق¬ورزی و الگوی ارتباطی زوجین. مجله پرستار و پزشک در رزم، ۸، ۵۲-۴۴.
13. موحد، مجید؛ عزیزی، طاهره. (۱۳۹۷). مطالعه رابطه رضایتمندی جنسی زنان و تعارضات میان همسران. نشریه پژوهش زنان، ۹، ۲۱۰-۱۹۱.
14. Abhari, M. B., Fisher, J. W., Kheiltash, A., & Nojomi, M. (2018). Validation of the Persian version of spiritual well-being questionnaires. Iranian journal of medical sciences, 43(3), 276.
15. Beam, C. R., Marcus, K., Turkheimer, E., & Emery, R. E. (2018). Gender differences in the structure of marital quality. Behavior genetics, 48(3), 209-223.
16. Bożek, A., Nowak, P. F., & Blukacz, M. (2020). The relationship between spirituality, health-related behavior, and psychological well-being. Frontiers in Psychology, 1997.
17. Carcedo, R. J., Fernández-Rouco, N., Fernández-Fuertes, A. A., & Martínez-Álvarez, J. L. (2020). Association between sexual satisfaction and depression and anxiety in adolescents and young adults. International journal of environmental research and public health, 17(3), 841.
18. Dilmaghani, M. (2018). Importance of religion or spirituality and mental health in Canada. Journal of religion and health, 57(1), 120-135.
19. DiMauro, J., Renshaw, K. D., & Blais, R. K. (2018). Sexual vs. non-sexual trauma, sexual satisfaction and function, and mental health in female veterans. Journal of Trauma & Dissociation, 19(4), 403-416.
20. Ellison, C. W. (1983). Spiritual well-being: Conceptualization and measurement. Journal of psychology and theology, 11(4), 330-338.
21. Flynn, K. E., Lin, L., Bruner, D. W., Cyranowski, J. M., Hahn, E. A., Jeffery, D. D., ... & Weinfurt, K. P. (2016). Sexual satisfaction and the importance of sexual health to quality of life throughout the life course of US adults. The journal of sexual medicine, 13(11), 1642-1650.
22. Frye, N., Ganong, L., Jensen, T., & Coleman, M. (2020). A dyadic analysis of emotion regulation as a moderator of associations between marital conflict and marital satisfaction among first-married and remarried couples. Journal of Family Issues, 41(12), 2328-2355.
23. Karney, B. R., & Bradbury, T. N. (2020). Research on marital satisfaction and stability in the 2010s: Challenging conventional wisdom. Journal of Marriage and Family, 82(1), 100-116.
24. Larson, J. H., Anderson, S. M., Holman, T. B., & Niemann, B. K. (1998). A longitudinal study of the effects of premarital communication, relationship stability, and self-esteem on sexual satisfaction in the first year of marriage. Journal of sex & marital therapy, 24(3), 193-206.
25. Liu, H., Zhang, Z., Choi, S. W., & Langa, K. M. (2020). Marital status and dementia: Evidence from the Health and Retirement Study. The Journals of Gerontology: Series B, 75(8), 1783-1795.
26. Manfredini, R., De Giorgi, A., Tiseo, R., Boari, B., Cappadona, R., Salmi, R., ... & Fabbian, F. (2017). Marital status, cardiovascular diseases, and cardiovascular risk factors: a review of the evidence. Journal of Women's Health, 26(6), 624-632.
27. Mark, K. P., Vowels, L. M., & Murray, S. H. (2018). The impact of attachment style on sexual satisfaction and sexual desire in a sexually diverse sample. Journal of Sex & Marital Therapy, 44(5), 450-458.
28. Milner, K., Crawford, P., Edgley, A., Hare-Duke, L., & Slade, M. (2020). The experiences of spirituality among adults with mental health difficulties: a qualitative systematic review. Epidemiology and psychiatric sciences, 29.
29. Pietromonaco, P. R., Overall, N. C., Beck, L. A., & Powers, S. I. (2021). Is low power associated with submission during marital conflict? Moderating roles of gender and traditional gender role beliefs. Social psychological and personality science, 12(2), 165-175.
30. Quinn-Nilas, C. (2020). Relationship and sexual satisfaction: A developmental perspective on bidirectionality. Journal of Social and Personal Relationships, 37(2), 624-646.
31. Ransome, Y. (2020). Religion, spirituality, and health: new considerations for epidemiology. American journal of epidemiology, 189(8), 755-758.
32. Rust, J., Bennun, I., Crowe, M., & Golombok, S. (1986). The golombok rust inventory of marital state (GRIMS). Sexual and Marital Therapy, 1(1), 55-60.
33. Soósová, M. S., Timková, V., Dimunová, L., & Mauer, B. (2021). Spirituality as a mediator between depressive symptoms and subjective well-being in older adults. Clinical Nursing Research, 30(5), 707-717.
34. Thomas, H. N., Hamm, M., Borrero, S., Hess, R., & Thurston, R. C. (2019). Body image, attractiveness, and sexual satisfaction among midlife women: a qualitative study. Journal of Women's Health, 28(1), 100-106.
35. Træen, B., Štulhofer, A., Janssen, E., Carvalheira, A. A., Hald, G. M., Lange, T., & Graham, C. (2019). Sexual activity and sexual satisfaction among older adults in four European countries. Archives of sexual behavior, 48(3), 815-829.
36. Velten, J., & Margraf, J. (2017). Satisfaction guaranteed? How individual, partner, and relationship factors impact sexual satisfaction within partnerships. PloS one, 12(2), e0172855.
37. Wright, P. J., Sun, C., Steffen, N. J., & Tokunaga, R. S. (2019). Associative pathways between pornography consumption and reduced sexual satisfaction. Sexual and Relationship Therapy, 34(4), 422-439.
نقش تعدیلکننده بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی زنان متأهل شهر تهران
سمانه فراهانی1، غلامرضا معارفی2*، زهرا خاکساری3، سمانه شاکری حسین‌آباد4
1. دانشجوی دکترای روانشناسی خانواده و سلامت جنسی، گروه خانواده و سلامت جنسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
2. استادیار، گروه معارف اسلامی و عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه شاهد، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
3. دانشجوی دکترای روانشناسی خانواده و سلامت جنسی، گروه خانواده و سلامت جنسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
4. دانشجوی دکترای روانشناسی خانواده و سلامت جنسی، گروه خانواده و سلامت جنسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: [23/11/1400] تاریخ پذیرش: [2/6/1401]
چکیده
يكی از جنبههای بسيار مهم و پيچيده زندگی زناشويي، رضایت زناشويي است که نقش بسیار مهمی در استحکام و پايداري روابط زناشویی دارد. عوامل مختلفی در تأمین رضایت زناشویی مؤثرند. یکی از مهمترین آنها رضایت جنسی همسران از یکدیگر است که این نیز به نوبه خود از عوامل دیگری مانند سلامت معنوی متأثر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعدیلکننده بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی زنان متأهل شهر تهران انجام شد. مطالعه حاضر، توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زنان متأهل شهر تهران در سال 1400 است که با روش نمونهگیری در دسترس تعداد 167 نفر برای شرکت در این مطالعه انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها شامل مقیاس بهزیستی معنوی، مقیاس رضایت جنسی و پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک-راست بود. برای تحلیل دادهها از روشهای ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون تحت نرمافزار كامپيوتري SPSS نسخه 22 استفاده شد. یافتهها نشان داد که ضریب همبستگی بین رضایت جنسی (**37/0) و بهزیستی معنوی (**31/0) با سازگاری زناشویی در سطح 01/0 معنادار بود. همچنین بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی دارای نقش تعدیلکنندگی بود (05/0 >P). طبق نتایج مطالعه حاضر، رضایت جنسی و بهزیستی معنوی قابلیت پیشبینی سازگاری زناشویی را در زنان دارند و بنابراین میتوان این نتایج را در اختیار فعالان حوزه زوج‌درمانی و خانواده قرار داد تا از آن برای ارتقای رضایت زناشویی در مراجعین خود استفاده کنند.
واژگان کلیدی: رضایت جنسی، بهزیستی معنوی، سازگاری زناشویی.
1- مقدمه
با نظر كردن به گذشته انسان، ازدواج به‌عنوان مهمترین مرحله از زندگي بشر در نظر گرفته شده است. حمايت عاطفي و اجتماعي كه از طريق ازدواج به دست ميآيد بر سلامت فيزيكي، معنوي و اجتماعي زوجین تأثيرگذار است. ازدواج و روابط زناشویی مناسب، یکی از عوامل بسیار مهم حفظ نهاد خانواده، به‌عنوان مهمترین بنیاد اجتماعی محسوب میشود (Karney & Bradbury,2020). رضایت و سازگاری زناشويي يك جنبه بسيار مهم و پيچيده از يك رابطه زناشويي است و ازدواج موفق و رضايتمندانه مستلزم سطح پايداري از سازگاري زوجین و سازهاي چندبعدی است كه ابعاد مختلف آن ميتوانند تغييرات متفاوتي داشته باشند (Liu, Zhang, Choi & Langa, 2020). خرسندی زناشويي، ميزان علاقه‌مندی زوجها به يكديگر و نگرش مثبت به متأهل بودن است (Pietromonaco, Overall, Beck & Powers, 2021). به نظر میرسد که رضایت جنسی و بهزیستی معنوی ازجمله متغیرهای دخیل در رضایت زناشویی باشند. محیط سالم خانواده، مکانی مهم براي رشد و پروش کودکان و رشد و تعالی زوجین است و نقش رابطه جنسی در رضایت زناشویی و تداوم روابط زوجین، نقشی حیاتی و بسیار تأثیرگذار میباشد. در واقع رضایت جنسی به شدت با ادراك زوجین از رضایت کلی از روابط زناشویی و سلامت شخصی آنها مرتبط است و ازجمله عوامل مؤثر در رضایت زناشويي، سازگاري، همبستگي زوجین تفاهم و همچنین ارتقای رابطه زوجی بهویژه رابطه جنسی و رضایت از آن است. رضایت زناشويي با افزایش سلامتي زوجین همراه است و داشتن تعاملات و كيفيت زناشويي مثبت، باعث ارتقاي سلامت و بهزیستی جسمی و روانی زوجین میشود (Træen, Štulhofer, Janssen, Carvalheira, Hald, Lange & et al., 2019).
در بین نیازهاي زیستی، غریزه جنسی آمیختگی عمیقی با نیازهاي روانی دارد به‌طوری که میتوان تأثیر این خواسته را در بسیاري از ابعاد زندگی مشاهده کرد. این غریزه تأثیر غیرقابل‌انکاری در زندگی زناشویی و انسجام و پایداري آن دارد (Træen et al., 2019). همچنین این غریزه نقش سازنده و پراهمیت و بنیادینی در سیر به سوي سلامت و تعادل روانی دارا میباشد و با داشتن این خصوصیات بارز و قابل توجه است که میل جنسی از سایر نیازهاي زیستی فاصله گرفته و به‌صورت یک نیاز روحی و روانی درمی‌آید (Velten & Margraf, 2017). برخورداري از تمایلات جنسی مناسب، براي سلامتی، کیفیت زندگی و بهزیستی انسان امري ضروري است و جهت سلامت روان و همینطور بقاي نسل سالم حیاتی محسوب میشود. از سوي دیگر سلامت جنسی نیازمند برخورداري از نگرش مثبت نسبت به بهرهمندي افراد از رابطه جنسی رضایت‌بخش، با اطمینان، بیخطر و به دور از اجبار و خشونت است (Thomas, Hamm, Borrero, Hess & Thurston, 2019). رضایت جنسی، تنها لذت جسمانی نيست و شامل همه احساسات مثبت و منفی پس از ارتباط جنسی میشود و دستیابی به سطوح بالاتري از میزان رضایت جنسی با بهبود کیفیت زندگی زناشویی همراه است و بیثباتی در روابط زناشویی را کاهش خواهد داد (Velten & Margraf, 2017). رضایت جنسی عاملی مهم در پیشگیري از اختلالات جنسی بهویژه در زنان است و اگر روابط زناشویی با رضایت جنسی مناسب همراه نباشد، به ایجاد احساس محرومیت، ناکامی و عدم احساس ایمنی منجر خواهد شد. مشکلات جنسی میتواند منعکس کننده مشکلات مدیریت زندگی و درگیری در روابط زن و شوهر باشد (امرالهی، روشن چسلی، شعیری و نیکآذین، ۱۳۹۰).
رضایت جنسی نقش سازنده و پراهمیت و بنیادینی در سیر سلامت و تعادل روانی دارا است و با داشتن این خصوصیات بارز و قابل‌توجه است که میل جنسی از سایر نیازهاي زیستی فاصله گرفته و به‌صورت یک نیاز روحی و روانی معرفی میشود (Quinn-Nilas, 2020). رضایت جنسی براي بیشتر زوجین مهم بوده و یک موضوع فردي تلقی میگردد. مفهوم رضایت جنسی زناشویی به دو صورت رضایت با فعالیتهاي جنسی و رضایت عاطفی و هیجانی قابل‌بررسی است (موحد و عزیزی، ۱۳۹0). در برخی تحقیقات نیز رضایت جنسی زناشویی در قالب روابط گوناگونی که شامل رضایت در روابط جنسی است؛ حالت فیزیولوژي روابط جنسی که علائم رضایت از طریق فعالیتهاي جنسی را نشان میدهد (مثلاً دفعات انزال در اثر مقاربت) و صفات فردي و اجتماعی زوجین قابل‌شناسایی و بررسی است (Wright, Sun, Steffen & Tokunaga, 2019). طبق یافته مطالعات، وجود رابطه جنسي مطلوب به‌نحوی‌که بتواند موجب تأمين رضايت طرفين شود نقشي بسيار مهم و اساسي در پايداري كانون خانواده دارد، چراکه احساس ناكامي، سرخوردگي و عدم رضایت جنسي، ميتواند سلامت روانشناختي همسران را با خطر مواجه سازد و احتمال بروز اضطرابی و افسردگی را در آنها افزایش دهد، در مقابل رضایت جنسی در رابط زناشویی تقویتکننده سلامت جسمی و روانی زوجین است (Mark, Vowels & Murray, 2018). همچنین نشان داده شده است که رضایت جنسی به‌عنوان احساس خوشایند فرد از نوع روابط جنسی، منجر به افزایش کیفیت زندگی ایجاد زناشویی شده و درنتیجه آن افزایش ثبات زناشویی در طی زندگی ایجاد میگردد (DiMauro, Renshaw & Blais, 2018).
بهزیستی معنوی از متغیرهایی است که به افزایش سازگاری انسان ازجمله سازگاری زناشویی میتواند کمک کند و به نظر میرسد که در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی، بهزیستی معنوی میتواند دارای نقش تعدیلکننده باشد. از ابتدای تاریخ بشر معنویت، طب و سلامتی موضوعاتی هستند که همواره در ارتباط با یکدیگر بودهاند (Soósová, Timková, Dimunová & Mauer, 2021). معنویت در محافظت افراد از تجربه اضطراب وابسته به از دست دادن کنترل نقش بسزایی دارد و افرادی که مشغولیت بیشتری با معنویت دارند از سلامت جسمی و روانی بالاتری خبر میدهند چراکه این افراد از حمایت اجتماعی، امید، خوش‌بینی، احساس معنادار بودن زندگی و خودکنترلی بالاتری بهرهمند هستند (تجویدی، بهرامی، ضیغمی محمدی و طالقانی، ۱۳۹۶). معنویت به‌وسیله ارزشها و هنجارهاي مشترك، رفتارهاي مشتركي را ترتيب ميدهد و این رفتارهاي مشترك از طريق عملكرد يكپارچه معنوی باعث وابستگي متقابل و تماميت دروني در خانواده ميگردد (Dilmaghani, 2018). یافته مطالعات نشان میدهند که پرداختن به امور مذهبی با کاهش نگرانی، اضطراب و به‌طورکلی ناراحتی و پریشانی همراه است (Ransome, 2020). همچنین طبق یافته مطالعات موجود، معنویت با ارائهدهنده سامانه باورها و ارزشها و شکلدهی نگرشی مثبت نسبت به زندگی، شامل رهنمودهايي براي زندگي مشترک است که میتواند تقویتکننده رضايت و سازگاری زناشويي باشد (کريمی، دنيوی، راه نجات و کيانیمقدم، ۱۳۹6).
بر این اساس و با توجه اهمیت رضایت زناشویی برای استحکام بنیان خانواده و از سوی دیگر نقش پررنگ رضایت جنسی در این رابطه بخشی از مطالعه حاضر به بررسی رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی در زنان میپردازد. همچنین به نظر میرسد که بهزیستی معنوی در این میتواند این رابطه تعدیل کند، به‌طوری‌که فرض بر این است که در زوجین دارای رضایت جنسی پایین، وجود سطوح بالای بهزیستی معنوی میتواند به تا حدی کاهش رضایت زناشویی را تعدیل کرده و به حفظ آن کمک کند؛ بنابراین مطالعه حاضر همچنین به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا بهزیستی معنوی دارای نقش تعدیلکننده در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی است؟
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
رضایت زناشویی نگرش مثبت و لذت بخشی است که زن و شوهر از جنبههای مختلف روابط زناشویی مثل ارتباط، مسائل شخصیتی، حل تعارض، مسائل مالی، روابط جنسی فعاليتهاي اوقات فراغت و رسیدگی به فرزندان دارند نقش مهمی در ثبات ازدواج دارد و مؤلفهای است که ثبات و شادکامی ازدواج را نشان میدهد (Frye, Ganong, Jensen & Coleman, 2020). این حالتي است كه در آن يك احساس كلي از رضايت و شادكامي در زن و شوهر نسبت به ازدواجشان و نسبت به يكديگر وجود دارد (Beam, Marcus, Turkheimer & Emery, 2018). رضايت زناشويي ميتواند از عوامل مختلف اثر پذيرد. برخي از مهمترين آنها خصوصيات شخصيتی، سبكهاي ارتباطي، تجربي، بازخوردي، انگيزشي، اعتقادی و شناختی فرد هستند كه طي زمان ثابت فرض میشوند (Manfredini, De Giorgi, Tiseo, Boari, Cappadona, Salmi & et al., 2017).
ازلحاظ لغوي واژه رضایت جنسی به احساس خوشایند فرد از نوع روابط جنسی اطلاق میگردد. ميزان خرسندی زوجین از روابط جنسی و توانایی لذت بردن و لذت دادن به یکدیگر رضایت جنسی خوانده میشود (شاهسیاه، ۱۳88). رضایت جنسی مطلوب عبارت است از قضاوت و تحلیل فرد از میزان لذتی که در حین برقراري روابط جنسی کسب میکند و این احساس به‌عنوان یکی از مهمترین و اساسیترین نیازهاي هر انسانی، با سلامت جسمی و روانی وي مرتبط است (طلاييزاده و بختيارپور، ۱۳۹5). درواقع منظور از رضایت جنسی، عمل و کنش جسمانی و عاطفی رابطه جنسی است که ابعاد گوناگون رابطه جنسی را در برمیگیرد و بر احساسات مثبت و یا منفی پس از رابطه جنسی تأکید مینماید. معنویت نیرویی در فرد است که وی را برای یافتن معنا، هدف و پیشرفت در زندگی، رنج بردن و انگیزه میدهد و به تقویت امید و رغبت به زندگی کمک میکند (کریمی، شموسی، صفاییراد و احمدی طهوری، ۱۳89). بر همین اساس برخی از محققان بر این عقیدهاند که در حوزه سلامت لازم است فرد را به عنوان یک کل و از تمام جوانب در نظر گرفت و اگر تنها به بیماری جسمی توجه شود، فرایند سلامت و بهبودی دچار اختلال میشود (Ransome, 2020). معنویت نیروی حیاتی و یکپارچه کننده زندگی است که انسان را در دستیابی به تعادل بیشتر جسمی، روانی و بهزیستی اجتماعی یاری میرساند (Bożek, Nowak & Blukacz, 2020). معنویت به آگاهی فردی از هستی و تجربه احساس و عقاید درونی که به زندگی معنا، ارزش و هدف میدهند مربوط است و بدین طریق این امکان را فراهم میآورد که انسان با خود، خدا و دیگران در صلح به سر برد و به هماهنگی با محیط دست یابد (حسيندخت، فتحی آشتیانی و تقیزاده، ۱۳۹۲). سازمان بهداشت جهانی بهزیستی معنوی را فراتر از ابعاد سلامت جسمی، روانی و اجتماعی میداند و بر اثرات آن بر سلامتی عمومی و شادکامی افراد تأکید دارد (Milner, Crawford, Edgley, Hare-Duke & Slade, 2020).
ژیان، نوابینژاد و عظیمیگروسی (۱۳۹۴) در پژوهشی حاضر به بررسی رابطه رضایت جنسی و سازگاری زناشویی در دبیران متأهل پرداختند. نتایج نشان داد که در دبیران رضایت جنسی و سازگاری زناشویی دارای همبستگی معنادار هستند و دبیران دارای رضایت جنسی بالاتر، نمرات بالاتری در سازگاری زناشویی نیز نشان میدهند. طلايي زاده و بختيارپور (۱۳۹5) پژوهشی با هدف بررسي رابطه رضايت زناشويي و رضايت جنسي با سلامت روان زوجين انجام دادند. نتايج نشان داد که رضايت زناشويي و رضايت جنسي با سلامت روان زوجها در دورههاي سني مختلف ارتباط مثبت و معنادار دارد. همچنين رضايت زناشويي و رضايت جنسي ميتوانند یش بین معنادار سلامت روان در زوجین باشند.
حسیندخت و همکاران (۱۳۹۲) پژوهشی با هدف تعیین رابطة هوش معنوی و بهزیستی معنوی با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی در گروهی از زنان و مردان انجام دادند. نتایج این مطالعه نشان داد که بین هوش معنوی و بهزیستی معنوی، با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. کریمی و همکاران (۱۳۹6) در پژوهشی به تعيين رابطه معنويتگرايی با عشقورزی و الگوی ارتباطی زوجين پرداختند. نتايج تجزیه‌وتحلیل دادهها نشان داد که متغير عشقورزی زوجين با مؤلفههای اهميت اعتقادات معنوی، خودآگاهی، نيازهای معنوی و فعاليت معنوی همبستگی مستقيم داشت و مؤلفههای معنويت از عشقورزی، پيشبينی معناداری ارائه دادند. امانالهي، حیدریان و عطاری (۱۳۹6) در پژوهشی به بررسي مدل پيشنهادي رابطه بين دل‌بستگی به خدا و رضایت زناشويي با ميانجيگري بهزيستي معنوي در ميان زنان متأهل شاغل در شهرستان اهواز پرداختند. نتايج نشان داد که متغير دل‌بستگی به خدا با افزایش بهزيستي معنوي موجب بهبود رضایت زناشويي در افراد تحت مطالعه میشود.
3- روششناسی
این مطالعه ازنظر هدف بنیادی و ازنظر روش گردآوري دادهها توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زنان متأهل شهر تهران در سال 1400 است که با روش نمونهگیری در دسترس تعداد 167 نفر برای شرکت در این مطالعه انتخاب شدند. پرسشنامهها به‌صورت آنلاین طراحی‌شده و سپس لینک پرسشنامهها از طریق فضای مجازی در دسترس زنان متأهل برای تکمیل قرار گرفت و در توضیحات پرسشنامه ذکر شد که فقط زنان متأهل واجد شرایط به پرسشنامهها پاسخ دهند. معیارهای انتخاب نمونه برای پژوهش عبارتند از متأهل بودن، حداقل سن 18 و حداکثر 50 سال، نداشتن بیماری طبی جدی، نداشتن اختلال عمده روان‌پزشکی و رضایت از شرکت در پژوهش. ملاکهای خروج شامل مخدوش بودن اطلاعات، عدمرضایت برای ادامه پژوهش و داشتن هرگونه بیماری جسمی و روانی جدی بود. از میانگین و انحراف استاندارد، ضرایب همبستگی و رگرسیون تحت نرمافزار كامپيوتري SPSS نسخه 22 برای تجزیه‌وتحلیل دادهها استفاده شد. از ابزارهای زیر برای جمعآوری دادهها استفاده شد:
الف) مقیاس بهزیستی معنوی1: مقیاس بهزیستی معنوی توسط الیسون2 (۱۹۸۳) طراحی شده است. این یک آزمون ۲۰ گویه‌ای است و کیفیت زندگی معنوی ادراک شده را در سه حوزه بهزیستی مذهبی، بهزیستی وجودی و بهزیستی معنوی کلی در اندازه‌های شش درجهای لیکرت از نمره یک تا شش میسنجد. بهزیستی مذهبی میزان ارتباط رضایت‌بخش فرد با خدا را میسنجد و بهزیستی وجودی احساس رضایت از زندگی و داشتن هدف در زندگی را اندازه می‌گیرد. نمرات بالاتر سطوح بالاتر بهزیستی و رضایت معنوی را نشان میدهد. الیسون (۱۹۸۳) در مطالعه خود ضریب آلفاي كرونباخ آن را ۸۵/۰ به دست آورد و همچنین با بررسی و تأیید ساختار دو عاملی و برازشیافته آن، روایی سازه این ابزار را مورد تأیید قرار داد. مطالعات متعدد تأیید کرده‌اند که این مقیاس همسانی درونی و روایی سازه مناسبی دارد. ابهری، فیشر، خیلتاش و نجومی3 (۲۰۱۸) در مطالعهای به بررسی ویژگیهای روان‌سنجی مقیاس بهزیستی معنوی در جمعیت ایرانی پرداختند و ضریب پایایی بازآزمایی مقیاس بهزیستی معنوی را ۹۱/۰ گزارش کردند و همچنین روایی صوری و محتوایی آن را مورد تأیید قرار دادند.
ب) مقیاس رضایت جنسی4: در این پژوهش از پرسشنامه از پیش‌ساخته شدهای که توسط لارسون در سال 1998 برای سنجش رضایت جنسی ساخته شده است برای ارزیابی سطح رضایت جنسی استفاده شد. این پرسشنامه دارای 25 سؤال در طیف 4 درجهای لیکرتی با گزینههای هرگز، به ندرت، گاهی اوقات، اکثر اوقات است طبق این مقیاس پاسخگویان در چهار گروه با رضایت کامل، رضایت نسبی، رضایت کم و عدمرضایت قرار میگیرند. حداقل نمرات 25 و حداکثر نمرات 100 میباشد و کسب نمره بالاتر نشاندهنده رضایت جنسی بیشتر در فرد است. لارسون برای تعیین روایی این پرسشنامه از روش آزمون مجدد استفاده کرد که بر آن اساس ضریب 89/0 به دست آمده است که ضریب بالایی است. همچنین روایی سازه مقیاس رضایت جنسی را با بررسی ضریب همبستگی این مقیاس با پرسشنامه عزت‌نفس و روایی صوری و محتوایی آن را در چندین مطالعه مورد تأیید قرار داده است (Larson, Anderson, Holman & Niemann, 1998). بهرامی، یعقوبزاده، سریفنیا، سلیمانی و حقدوست (۱۳۹۵) در گروهی از زوجین نابارور ايراني به بررسی روایی و پایایی پرسشنامه رضايت جنسي لارسون پرداختند و پايايي ابزار با استفاده از آلفاي كرونباخ ۸۸/۰ به دست آمد. روايي سازه پرسشنامه بـا استفاده از تحلیل عاملي اكتشافي به دست آمد كه ساختار چهار عاملی آن در قالب یک مدل برازش یافته مورد تأیید قرار گرفت و بنابراین روایی سازه پرسشنامه رضايت جنسي تأييد شد.
پ) پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک-راست5: پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک-راست طراحی شده توسط راست، بنون، کراو و گلومبوک6 (۱۹۸۶) است. این یک مقیاس 28 سؤالی است که سؤالات در قالب مقیاس چهار درجهای لیکرت (کاملاً موافق=0 تا کاملاً مخالف=3) مشکلات موجود در روابط زناشویی زوجین را از نمره صفر تا سه در زمینه میزان حساسیت و توجه زوجین نسبت به نیازهای یکدیگر، تعهد، وفاداری، مشارکت، همدردی، ابراز محبت، اعتماد، صمیمیت و همدلی زوجین میسنجد. حداقل نمره آزمودني در اين مقياس، صفر و حداكثر نمره 84 خواهد بود. نمره تراز شده آزمودنيها در 9 درجه بر حسب شدت و ضعف مشكلات زناشويي محاسبه ميشود. راست و همکاران (۱۹۸۶) در مطالعهای ضریب آلفاي كرونباخ ۹۸/۰ را برای نمره کل این ابزار به دست آوردند. همچنین راست و همکاران (۱۹۸۶) با بررسی ساختار عاملی آن و دستیابی به یک ساختار برازشیافته یک عاملی، روایی سازه این پرسشنامه را مورد تأیید قرار دادند. در مطالعه بشارت (۱۳۹۱) فرم فارسي اين پرسشنامه در نمونهای ایرانی اجرا شد و نمره كل مقياس با آلفاي كرونباخ 92/0 برای نمونهای از زنان و 94/0 برای شوهرها محاسبه شد كه نشانه همساني دروني بالاي پرسشنامه است. همچنین ضرایب همبستگی بین نمرات آزمودنیها در دو نوبت با فاصله دو هفته برابر ۷۷/۰ بود که نشاندهنده پایایی بازآزمایی خوب پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبوک-راست بود.
4- یافتهها
مطالعه حاضر بر روی 167 زن متأهل انجام شد. میانگین سنی گروه شرکت‌کننده 73/31 (انحراف استاندارد= 19/8) بود. نتایج مربوط به ماتریس همبستگی متغیرهای سازگاری زناشویی، رضایت جنسی و بهزیستی معنوی در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
جدول 1. ماتریس همبستگی سازگاری زناشویی، رضایت جنسی و بهزیستی معنوی
متغیرها | میانگین | انحراف معیار | 1 | 2 | 3 | ۴ | ۵ |
1-سازگاری زناشویی | 66/43 | 21/4 | 1 |
|
|
|
|
2- رضایت جنسی | 32/116 | 82/20 | **37/0 | 1 |
|
|
|
۳- بهزیستی مذهبی | ۱۷/۳۸ | ۳۵/۱۱ | **۲۷/0 | **۲۹/0 | ۱ |
|
|
۴- بهزیستی وجودی | ۶۷/۳۶ | ۵۱/۱۰ | **۳۴/0 | **۱۸/0 | **۵۲/0 | ۱ |
|
۵- بهزیستی معنوی | 61/74 | 78/5 | **31/0 | **24/0 | **۵۸/0 | **۵۵/0 | ۱ |
همان‌طور که نتایج مندرج در جدول 1 نشان میدهد، ضریب همبستگی بین رضایت جنسی (**37/0) و بهزیستی معنوی (**31/0) با سازگاری زناشویی در سطح 01/0 معنادار بود.
بهزیستی مذهبی
|
رضایت جنسی |
سازگاری زناشویی |
بهزیستی وجودی
|
شکل 1. مدل مفهومی نقش تعدیلکنندگی بهزیستی معنوی (بهزیستی مذهبی و وجودی) در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی
جدول 2. نتایج تحلیل رگرسیون در بررسی نقش تعدیلکنندگی بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی
| R2 | β | SE | t | P | حد پایین | حد بالا |
رضایت جنسی |
| 47/0 | 077/0 | 82/7 | 001/0 | 206/0- | 103/0- |
بهزیستی مذهبی |
| ۱۳/0 | 0۲۱/0 | ۱۴/2 | 0۴۱/0 | 1۰۶/0- | 0۳۰/0- |
بهزیستی وجودی |
| ۱۹/0 | 02۹/0 | ۶۹/2 | 0۲3/0 | ۱۳۹/0- | ۰۴۹/0- |
رضایت جنسی × بهزیستی مذهبی | ۲۶/0 | ۱۱/0 | 0۱۸/0 | ۷۴/1 | 0۴۹/0 | ۰۷۲/0 | ۱۵۶/0 |
رضایت جنسی × بهزیستی وجودی | ۳۲/0 | ۱۷/0 | 0۲۲/0 | ۰۲/۲ | 0۴۲/0 | ۱۰۹/0 | 2۵۵/0 |
طبق نتایج جدول شماره 2، نتایج تحلیل رگرسیون برای بررسی نقش تعدیلکنندگی بهزیستی معنوی نشان میدهد که بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی دارای نقش تعدیلکنندگی است (05/0P< ,75/5 F= ,30/0=R2)؛ بنابراین مدل نقش تعدیلکنندگی بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی معنادار بود و ترکیب دو متغیر رضایت جنسی و بهزیستی مذهبی قادر به تبیین ۲۶ درصد و بهزیستی وجودی قادر به تبیین ۳۲ درصد از واریانس از سازگاری زناشویی بود. همچنین با توجه به اثر معنادار رضایت جنسی بر سازگاری زناشویی ([103/0-;206/0-CI = [ ,05/0P< ,077/0 SE= ,47/0=β) میتوان دریافت که افزایش نمرات رضایت زناشویی با افزایش سازگاری زناشویی همراه است. همچنین اثر بهزیستی مذهبی ([۰۳۰/۰- ;۱۰۶/۰-CI = [ ,05/0P< ,0۲۱/0 SE= ,۱۳/0=β) و بهزیستی وجودی ([۰۴۹/0- ;۱۳9/0-CI = [ ,05/0P< ,۰۲۹/0 SE= ,۱۹/0=β) بر سازگاری زناشویی معنادار بود این نیز نشاندهنده افزایش هم‌زمان نمرات سازگاری زناشویی با افزایش نمرات بهزیستی معنوی است. نتایج همچنین گویای نقش تعدیلکنندگی بهزیستی مذهبی ([۱۵۶/0 ;۰۷۲/0CI = [ ,05/0P< ,0۱۸/0 SE= ,۱۱/0=β) و بهزیستی وجودی ([25۵/0 ;1۰9/0CI = [ ,05/0P< ,0۲2/0 SE= ,۱۷/0=β)، در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی بود به‌عبارت‌دیگر، در زنان متأهل با رضایت جنسی ضعیف وجود بهزیستی مذهبی و وجودی بالا میتواند به کاهش کمتر سازگاری زناشویی کمک کند.
5- بحث و نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش تعدیلکنندگی بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین رضایت جنسی با رضایت زناشویی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. این یافته با نتایج مطالعات قبلی مبنی بر نقش رضایت جنسي در سلامت روان‌شناختی همسران، کاهش احتمال بروز اضطرابی و افسردگی در آنها، ارتقای سلامت جسمی و روانی زوجین، بهبود کیفیت زندگی و افزایش ثبات زندگی زناشویی همسو است. کارسدو، فرناندز-روسو، فرناندز-فورتز و مارتینز-آلوارز7 (۲۰۲۰) در مطالعه خود به رابطه بررسی رضایت جنسی و سلامت روان پرداختند و نشان دادند افراد با رضایت جنسی پایینتر نسبت به سایر همتایان خود، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات روانی ازجمله افسردگی و اضطراب قرار دارند. فلین، لینف برونر، کایرانوسکی، هان، جفری و همکاران8 (۲۰۱۶) در مطالعه خود که بر روی بزرگ‌سالان آمریکایی انجام شد، نشان دادند که رضایت جنسی در این افراد میتواند در درازمدت به بهبود کیفیت زندگی و سلامت جسمی و روانی در آنها کمک کند. توماس و همکاران (۲۰۱۹) در مطالعه خود بر روی زنان به بررسی رابطه رضایت جنسی و خودانگاره و تصویر بدن پرداختند و نشان دادند که زنان با نمرات بالاتر در رضایت و سلامت جنسی از مشکلات کمتر در خودانگاره و تصویر بدن منفی خبر میدهند. شاهسیاه (۱۳88) پژوهشی با هدف تعیین رابطه تعهد زناشویی و رضایت جنسی در زوجین شهرستان شهرضا انجام داد. نتایج نشان داد که بین تعهد زناشویی و رضایت جنسی رابطه معنیداري وجود دارد و رضایت جنسی بالاتر پیشبینی کننده تعهد زناشویی در زوجین تحت مطالعه است. ژیان و همکاران (۱۳۹۴) در پژوهشی حاضر به بررسی رابطه رضایت جنسی و سازگاری زناشویی در دبیران متأهل پرداختند. نتایج نشان داد که در دبیران رضایت جنسی و سازگاری زناشویی دارای همبستگی معنادار هستند و دبیران دارای رضایت جنسی بالاتر، نمرات بالاتری در سازگاری زناشویی نیز نشان میدهند. طلاييزاده و بختيارپور (۱۳۹5) پژوهشی با هدف بررسي رابطه رضايت زناشويي و رضايت جنسي با سلامت روان زوجين انجام دادند. نتايج نشان داد که رضايت زناشويي و رضايت جنسي با سلامت روان زوجها در دورههاي سني مختلف ارتباط مثبت و معنادار دارد. همچنين رضايت زناشويي و رضايت جنسي ميتوانند یش بین معنادار سلامت روان در زوجین باشند.
ازدواج جزء آن دسته از اتفاقات مهمي است كه در طي زندگي اكثر افراد رخ ميدهد، بنابراين، طبيعي است كه داراي جايگاهي بسيار مهم باشد و همواره بايد با نگاهي كارشناسانه و دقيق اين موضوع بررسي شود و همچنين در بررسيهاي مربوط به حوزه ازدواج و خانواده ميزان رضايتمندي از زندگي زناشويي موردتوجه ويژه و خاص قرار داد، چراکه كيفیت زندگي زناشويي بر ثبات و پايداري خانواده و همچنين بر سلامت و بهداشت جسم و روان زن و شوهر و فرزندان تأثير بسزايي دارد (Pietromonaco et al., 2021). رضايت زناشويي را ميتوان ساختاري تركيبی برشمرد كه علاوه بر تأثیرپذیری از عوامل متعدد و گوناگون، خود نيز تأثيرات بسزايي بر افراد، نهاد خانواده و همینطور جامعه دارد (امرالهی و همکاران، ۱۳۹۰). در تبیین این یافته که نشاندهنده همبستگی مثبت و معنادار رضایت جنسی با رضایت زناشویی بود باید بیان داشت که برقراری یک رابطه جنسی رضایتمندانه هم در ابتدا نیازمند برقراری یک رابطه صمیمی بین زوجین میباشد و هم خود با تقویت رابطه صمیمی بین زوجین همراه است که به دنبال ایجاد این رابطه زوجین خواهند توانست راحتتر و بدون هرگونه ترس و نگرانی در زمینه بسیاری از مسائل زندگی واقعی خود اعم مسائل فرزندپروری، مسائل فردی، اجتماعی و مالی با یکدیگر تعامل کنند و به گفتگو بنشینند و در این فضای صمیمی ایجاد شده بدون درگیری و تنش به ارائه راهکار و حل مسائل زندگی خود بپردازند (Velten & Margraf, 2017). مطالعات به اهمیت وجود یک رابطه جنسی برای ایجاد یک جو صمیمی بین زوجین تأکید دارند و بستر ارتباطی ایجاد شده را بستری امن و پر از گذشت و مهربانی میدانند که زوجین برای تعامل دوستانه با هم، همکاری و کمک به یکدیگر در امور مختلف، همفکری و مشورت کردن با هم و نادیده گرفتن و بخشش خطاهای یکدیگر آمادگی بالایی دارند و تمام این موارد خود میتواند با کاهش مشکلات زناشویی و زندگی مشترک و رفع موانع موجود در روابط زناشویی به افزایش سطح کیفیت زندگی زناشویی و درنتیجه رضایت زناشویی کمک کند (Thomas et al., 2019).
از طرف دیگر، قطع رابطه جنسی و یا عدم رضایت جنسی میتواند به ایجاد یک جو متشنج و عدم رضایت از زندگی زناشویی منجر شود و به احتمال زیاد، استحكام روابط زناشويي بدون داشتن روابط جنسي رضایت‌بخش به خطر ميافتد. اگر روابط جنسی زوجین رضایت‌بخش باشند زوجین انگیزه لازم را برای روابط زناشویی سالم و سازگار با یکدیگر خواهند داشت (شاه سیاه، ۱۳88). برعکس اگر رابطه جنسی برای آنها یک تجربه ناخوشایند باشد میتوان انتظار داشت که در رفتار زوجین بینظمی و نابسامانی ایجاد شود و بهویژه روابط بین فردی آنها پر از تعارض باشد (ژیان و همکاران، ۱۳۹۴). مازلو شکست در برآورده کردن نیاز به عشق را یکی از علتهاي بنیادي ناسازگاري در هر خانواده میداند و در تقسیم‌بندی نیازهاي انسان، نیاز جنسی را در ابتداییترین سطح نیازهاي بشر قرار داده و معتقد است که چنانچه نیازهاي این سطح برآورده شود، فرد از لحاظ جسمانی و عاطفی احساس امنیت کرده و میتواند رضایت کامل را تجربه کند (طلاييزاده و بختيارپور، ۱۳۹۶)؛ بنابراین رضایت از رابطه زناشویی ارتباط تنگاتنگی با رضایت از رابطه جنسی دارد؛ چراکه رابطه جنسی جز مهمی از یک زندگی زوجی است که علاوه بر تأمین نیاز جنسی زوجین زمینه صمیمیت، دوستی، درک متقابل و همدلی، گذشت، همکاری و اشتیاق برای حل مسائل و غلبه بر مشکلات زناشویی را فراهم میآورد (Liu et al., 2020).
نتایج پژوهش نشان داد که بین بهزیستی معنوی با رضایت زناشویی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین نشان داده شد که بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی دارای نقش تعدیلکنندگی است. این نتایج با یافته مطالعات قبلی مبنی بر نقش محافظتی معنویت در حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روانی و تقویت مؤلفه بهزیستی روانی همسو است. بازک و همکاران (۲۰۲۰) در مطالعهای به بررسی رابطه بین میزان معنویت و سلامت روان پرداختند و نشان دادند افراد دچار اختلالات روانی و دارای سلامت روان ضعیف نسبت به افراد با نمرات بالا در سلامت روان، در معنویت و عقاید معنوی نمرات پایینتری کسب میکنند. دیمقانی (۲۰۱۸) نیز در مطالعه خود نشان داد که افراد با عقاید معنوی و مذهبی قویتر از بهزیستی، امید و سرزندگی بیشتر خبر میدهند. تجویدی و همکاران (۱۳۹6) مطالعهای با هدف بررسي ارتباط بهزیستی معنوي و سازگاری زناشويي زنان متأهل زنان شهرستان كرج انجام دادند. نتايج نشان داد بهزیستی معنوي همبستگي معنيداري با سازگاری زناشويي زنان متأهل دارد و نمرات بالاتر در سلامت معنوی پیشبینی کننده سازگاری زناشويي بیشتر است. کریمی و همکاران (۱۳۹6) در پژوهشی به تعيين رابطه معنويتگرايی با عشقورزی و الگوی ارتباطی زوجين پرداختند. نتايج تجزیه‌وتحلیل دادهها نشان داد که متغير عشقورزی زوجين با مؤلفههای اهميت اعتقادات معنوی، خودآگاهی، نيازهای معنوی و فعاليت معنوی به ترتيب همبستگی مستقيم داشت و مؤلفههای معنويت از عشقورزی، پيشبينی معناداری ارائه دادند. امانالهي و همکاران (۱۳۹6) در پژوهشی به بررسي مدل پيشنهادي رابطه بين دل‌بستگی به خدا و رضایت زناشويي، با ميانجيگري بهزيستي معنوي در ميان زنان متأهل شاغل در شهرستان اهواز پرداختند. نتايج نشان داد که متغير دل‌بستگی به خدا با افزایش بهزيستي معنوي موجب بهبود رضایت زناشويي در افراد تحت مطالعه میشود.
هدف اصلی معنویت به‌عنوان یک فرایند خودیابی تعریف میشود که به انسان فرصت تجربه معنای متعالی را میدهد و وی از این طریق و با جستجوی یک مفهوم مقدس به زندگی خود معنا میبخشد. اگرچه معنویت مفهومی شخصی است، به واسطه ماهیت خود که جستجوی معنا برای زندگی است، با دیگران و جهان پیرامون نیز در ارتباط است و بنابراین در زوجین نیز با جریان یافتن در تعاملات و کنشهای روزمره، میتواند فراهم آورنده یک زمینه مساعد برای تحکیم روابط بین زوجین در یک بافت معنوی باشد و از همین رو معنویت به‌عنوان یکی از ابعاد اساسی بهبود کیفیت زندگی و رضایتمندی انسان مطرح است (Soósová et al., 2021). انسان را میتوان موجودی چند بعدی در نظر گرفت که تمام این ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی با هم در ارتباط‌اند. باورهای معنوی میتوانند به زوجین کمک کنند تا با مفهوم‌سازی مجدد هر رفتاری و تجربهای از زندگی زناشویی خود، به تعبیر جدیدی از آنها دست یابند و چه‌بسا موضوعاتی که میتوانند بالقوه محل تنش و درگیری زوجین باشند، در چهارچوب این معنادهی به مفهومی ناب و ارزشمند و یا مسئله پیش‌پاافتاده تبدیل شوند (Ransome, 2020). همچنین معنویت و اعمال دینی به‌واسطه فراهم آوردن حمایت اجتماعی و رفتارهای سالم برای فرد، به وی در دستیابی به وضعیت روانی مثبت همچون ایمان، امیدواری و آرامش درونی و تقویت بنیه روانی کمک میکند که این نیز در افزایش سطح رضایت زناشویی مؤثر است (Milner et al., 2020).
در زندگی زناشویی معنویت به‌عنوان پشتوانهای عمل میکند که به زوجین کمک میکند تا با اختصاص تعابیر مناسب به رویدادها و مسائل مربوط به زندگی زناشویی و همچنین آمادگی برای تغییر کردن متناسب با شرایط مختلف زندگی و تطبیق با وضع موجود، به دریافت حمایت بیشتر از یکدیگر، کاهش تجربه علائم اضطرابی و افسردگی و تجارب هیجانی منفی، سلامت روان، تابآوری بیشتر در مقابل مصائب زندگی و رضایت زناشویی بالاتر دست یابند (کریمی و همکاران، ۱۳۹6). انسان ذاتاً موجودی معنوی است، چراکه همواره در رابطه با دیگری قرار دارد. دیدگاه هر فرد نسبت به مشکلات زندگی و سختیها به ارزشهایش، عقایدش و معنای زندگی وی بستگی دارد و هر فرد بسته به عقاید معنوی خود نسبت به مشکلات و رویدادهای زندگی به شیوهای منحصربهفرد واکنش نشان میدهد. عقاید معنوی به‌مثابه حائلی در برابر استرس عمل میکنند و زوجین برخوردار از سلامت و بهزیستی معنوی از یک فرایند مقابله معنوی مستحکم در مواجهه با امور مختلف سود میجویند که از طریق فراهم آوردن حمایت معنوی، ارتقاء دهنده سلامتی و سازگاری روان‌شناختی آنها نسبت به عوامل استرسزای زندگی زناشویی است و درنهایت میتواند موجب افزایش سطح رضایت زناشویی در آنها شود (Dilmaghani, 2018). باورهای وجودی نقش مهمی در زندگی انسان بازی میکنند و به‌طور مثال با ارتباط دادن فرد با خالق هستی، به زندگی معنا و هدف میدهند و این هدفمندی در زندگی نیز موجب رهایی از احساس پوچی و بیهودگی، افزایش سطح امیدواری، تجربه عواطف مثبت و احساس رضایت کلی از زندگی میشود (حسیندخت و همکاران، ۱۳۹۲).
بر اساس نتایج این مطالعه نشان داده شد که بین رضایت جنسی و بهزیستی معنوی با رضایت زناشویی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین نشان داده شد که بهزیستی معنوی در رابطه بین رضایت جنسی و رضایت زناشویی دارای نقش تعدیلکنندگی است. نتایج حاصل از این مطالعه را میتوان در اختیار فعالان حوزه زوج‌درمانی و خانواده قرار داد تا با تقویت رضایت جنسی و بهزیستی معنوی در زوجین به افزایش میزان سازگاري زناشویی و رضایت از زندگی زناشویی و درنهایت سلامت عمومی و اجتماعی آنها کمک کنند و به‌تبع آن فرایند استوارتر شدن بنیان خانواده را تسهیل بخشند. از محدودیتهای مطالعه حاضر این بود که این مطالعه تنها بر روی زنان متأهل شهر تهران انجام شد و بنابراین در تعمیمدهی نتایج باید احتیاط کرد. همچنین جمعآوری دادهها از طریق پرسشنامه خودگزارشی احتمال افزایش سوگیری را در پاسخها افزایش میدهد؛ بنابراین پیشنهاد میشود تا مطالعات بعدی بر روی گروه جمعیتی وسیعتر و با در نظر گرفتن روشهایی به غیر از پرسشنامه برای جمعآوری دادهها صورت‌پذیرند.
6- تقدیر و تشکر
نویسندگان از تمامی زنان متأهل شرکت‌کننده در مطالعه که زمینه اجرای این پژوهش را فراهم آوردند، کمال تشکر و قدردانی دارند.
7- منابع
1- امانالهي، ع.، حيدريان، م.، و عطاری، ی. ع. (۱۳۹6). بررسي مدل پيشنهادي رابطه دل‌بستگی به خدا و رابطه رضايت زناشويي با ميانجيگري معنويت زناشويي و بهزيستي معنوي در کارکنان زن ادارههاي دولتي شهر اهواز. روانشناسی و دین، 10(1)، 107-126.
2- امرالهی، ر.، روشن چسلی، ر.، شعیری، م.، و نیکآذین، ا. (۱۳۹۰). تعارض زناشویی، رضایت زناشویی و رضایت جنسی: مقایسه زنان دارای ازدواج فامیلی و غیر فامیلی. روانشناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار)، 20(8)، 11-22.
3- بشارت، م. ع. (۱۳۹۱). ترس از صمیمیت و رضایت زناشویی در نمونهای از زوجین ایرانی: نقش تعدیلکننده سبک‌های دل‌بستگی. مجله مشاوره کاربردی، 2(1)، ۱۸-۱.
4- بهرامی، ن.، یعقوبزاده، آ.، شریفنیا، س. ح.، سلیمانی، م. ع.، و حقدوست، ع. ا. (۱۳۹۵). ویژگیهای روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه رضایت جنسی لارسون در نمونهای از زوجین نابارور ایرانی. مجله اپیدمیولوژی ایران، 12(2)، ۳۱-۱۸.
5- تجویدی، م.، بهرامی، ت.، ضیغمی محمدی، ش.، و طالقانی، م. (۱۳۹۶). ارتباط سلامت معنوي و رضايت زناشويي در زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراكز بهداشت شهرستان كرج. مجله علوم پزشکی البرز، 6(2)، 123-129.
6- حسيندخت، آ.، فتحی آشتیانی، ع.، و تقیزاده، م. ا.. (۱۳۹۲). رابطه هوش معنوي و بهزيستي معنوي با کيفيت زندگي و رضايت زناشـويي. روانشناسي و دين، 22، 59-77.
7- ژیان، ف.، نوابینژاد، ش.، و عظیمیگروسی، ص. (۱۳۹۴). بررسی رابطه رضایت جنسی و سازگاری زناشویی در دبیران متأهل با ازدواج فامیلی و غیر فامیلی. فصلنامه علمی- پژوهشی خانواده و پژوهش، ۱۲(۲)، ۴۰-۲۷.
8- شاهسیاه، م. (۱388). بررسی رابطه رضایت جنسی و تعهد زناشویی زوجین شهرستان شهرضا. مجله اصول بهداشت روانی، 11(43)، 233-238.
9- طلاييزاده، ف.، و بختيارپور، س. (۱۳۹5). رابطه رضايت زناشويي و رضايت جنسي با سلامت روان زوجين. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، 10(40)، ۴۶-۳۷.
10- کریمی، ل.، شموسی، ن.، صفاییراد، ا.، و احمدی طهوری، م. (1389). رابطه بهزيستي معنوي با سلامت روان در دانشجويان. مجله دانشگاه علوم پزشکي سبزوار، 17(4)، 274-280.
11- کريمی، م.، دنيوی، و.، راه نجات، ا. م.، و کيانیمقدم، ا. (۱۳۹6). رابطه معنويتگرايی با عشقورزی و الگوی ارتباطی زوجین. فصلنامه پرستار و پزشک در رزم، 5(15)، ۵۲-۴۴.
12- موحد، م.، و عزیزی، ط. (۱۳۹0). مطالعه رابطه رضایتمندی جنسی زنان و تعارضات میان همسران. زن در توسعه و سیاست، 9(2)، 181-206.
13- Abhari, M. B., Fisher, J. W., Kheiltash, A., & Nojomi, M. (2018). Validation of the Persian version of spiritual well-being questionnaires. Iranian journal of medical sciences, 43(3), 276.
14- Beam, C. R., Marcus, K., Turkheimer, E., & Emery, R. E. (2018). Gender differences in the structure of marital quality. Behavior genetics, 48(3), 209-223.
15- Bożek, A., Nowak, P. F., & Blukacz, M. (2020). The relationship between spirituality, health-related behavior, and psychological well-being. Frontiers in Psychology, 11, 1997.
16- Carcedo, R. J., Fernández-Rouco, N., Fernández-Fuertes, A. A., & Martínez-Álvarez, J. L. (2020). Association between sexual satisfaction and depression and anxiety in adolescents and young adults. International journal of environmental research and public health, 17(3), 841.
17- Dilmaghani, M. (2018). Importance of religion or spirituality and mental health in Canada. Journal of religion and health, 57, 120-135.
18- DiMauro, J., Renshaw, K. D., & Blais, R. K. (2018). Sexual vs. non-sexual trauma, sexual satisfaction and function, and mental health in female veterans. Journal of Trauma & Dissociation, 19(4), 403-416.
19- Ellison, C. W. (1983). Spiritual well-being: Conceptualization and measurement. Journal of psychology and theology, 11(4), 330-338.
20- Flynn, K. E., Lin, L., Bruner, D. W., Cyranowski, J. M., Hahn, E. A., Jeffery, D. D., ... & Weinfurt, K. P. (2016). Sexual satisfaction and the importance of sexual health to quality of life throughout the life course of US adults. The journal of sexual medicine, 13(11), 1642-1650.
21- Frye, N., Ganong, L., Jensen, T., & Coleman, M. (2020). A dyadic analysis of emotion regulation as a moderator of associations between marital conflict and marital satisfaction among first-married and remarried couples. Journal of Family Issues, 41(12), 2328-2355.
22- Karney, B. R., & Bradbury, T. N. (2020). Research on marital satisfaction and stability in the 2010s: Challenging conventional wisdom. Journal of marriage and family, 82(1), 100-116.
23- Larson, J. H., Anderson, S. M., Holman, T. B., & Niemann, B. K. (1998). A longitudinal study of the effects of premarital communication, relationship stability, and self-esteem on sexual satisfaction in the first year of marriage. Journal of sex & marital therapy, 24(3), 193-206.
24- Liu, H., Zhang, Z., Choi, S. W., & Langa, K. M. (2020). Marital status and dementia: Evidence from the Health and Retirement Study. The Journals of Gerontology: Series B, 75(8), 1783-1795.
25- Manfredini, R., De Giorgi, A., Tiseo, R., Boari, B., Cappadona, R., Salmi, R., ... & Fabbian, F. (2017). Marital status, cardiovascular diseases, and cardiovascular risk factors: a review of the evidence. Journal of Women's Health, 26(6), 624-632.
26- Mark, K. P., Vowels, L. M., & Murray, S. H. (2018). The impact of attachment style on sexual satisfaction and sexual desire in a sexually diverse sample. Journal of Sex & Marital Therapy, 44(5), 450-458.
27- Milner, K., Crawford, P., Edgley, A., Hare-Duke, L., & Slade, M. (2020). The experiences of spirituality among adults with mental health difficulties: a qualitative systematic review. Epidemiology and psychiatric sciences, 29, e34.
28- Pietromonaco, P. R., Overall, N. C., Beck, L. A., & Powers, S. I. (2021). Is low power associated with submission during marital conflict? Moderating roles of gender and traditional gender role beliefs. Social psychological and personality science, 12(2), 165-175.
29- Quinn-Nilas, C. (2020). Relationship and sexual satisfaction: A developmental perspective on bidirectionality. Journal of Social and Personal Relationships, 37(2), 624-646.
30- Ransome, Y. (2020). Religion, spirituality, and health: new considerations for epidemiology. American journal of epidemiology, 189(8), 755-758.
31- Rust, J., Bennun, I., Crowe, M., & Golombok, S. (1986). The golombok rust inventory of marital state (GRIMS). Sexual and Marital Therapy, 1(1), 55-60.
32- Soósová, M. S., Timková, V., Dimunová, L., & Mauer, B. (2021). Spirituality as a mediator between depressive symptoms and subjective well-being in older adults. Clinical Nursing Research, 30(5), 707-717.
33- Thomas, H. N., Hamm, M., Borrero, S., Hess, R., & Thurston, R. C. (2019). Body image, attractiveness, and sexual satisfaction among midlife women: a qualitative study. Journal of Women's Health, 28(1), 100-106.
34- Træen, B., Štulhofer, A., Janssen, E., Carvalheira, A. A., Hald, G. M., Lange, T., & Graham, C. (2019). Sexual activity and sexual satisfaction among older adults in four European countries. Archives of sexual behavior, 48(3), 815-829.
35- Velten, J., & Margraf, J. (2017). Satisfaction guaranteed? How individual, partner, and relationship factors impact sexual satisfaction within partnerships. PloS one, 12(2), e0172855.
36- Wright, P. J., Sun, C., Steffen, N. J., & Tokunaga, R. S. (2019). Associative pathways between pornography consumption and reduced sexual satisfaction. Sexual and Relationship Therapy, 34(4), 422-439.
The Moderating Role of Spiritual Well-being in the Relationship Between Sexual Satisfaction and Marital Satisfaction of Married Women in Tehran
Samane Farahani1, Gholamreza Maarif2*, Zahra Khaksari3, Samane Shakri Hossein Abad4
1. PhD student in family psychology and sexual health, Department of Family and Sexual Health, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran.
2. Assistant Professor, Department of Islamic Studies and Member of Department of Medical Ethics, Shahid University, Faculty of Medical Sciences, Shahid University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
3. PhD student in family psychology and sexual health, Department of Family and Sexual Health, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran. Scientific Department, Payam Noor University, Tehran, Iran.
4. PhD student in family psychology and sexual health, Department of Family and Sexual Health, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran.
Abstract
One of the most important and complex aspects of married life is marital satisfaction, which plays a significant role in the strength and stability of marital relationships. Various factors are effective in providing marital satisfaction. One of the most important of them is the sexual satisfaction of spouses with each other, which in turn is affected by other factors, such as spiritual well-being. This study aimed to investigate the moderating role of spiritual well-being in the relationship between sexual satisfaction and marital satisfaction of married women in Tehran. The present study was a descriptive correlation. The statistical population of the present study includes married people in Tehran in 1400. by available sampling method, 167 people were selected to participate in this study. Data collection tools included the Spiritual Welfare Scale, the Sexual Satisfaction Scale, and the Glombock-Right Marital Status Questionnaire. Pearson correlation coefficient and regression analysis were used to analyze the data under SPSS software version 22. The results showed that the correlation coefficient between sexual satisfaction (0.37**) and spiritual well-being (0.31**) with marital adjustment was significant at the level of 0.01. Spiritual well-being also had a moderating role in the relationship between sexual satisfaction and marital adjustment (P <0.05). According to the results of the present study, sexual satisfaction and spiritual well-being have the ability to predict marital adjustment in women, and therefore these results can be attributed to professionals active in the field of couples and families to promote marital satisfaction in clients.
Keywords: sexual satisfaction, spiritual well-being, marital adjustment.
[1] Spiritual Well-Being Scale
[2] Ellison
[3] Abhari, Fisher, Kheiltash & Nojomi
[4] Larson sexual satisfaction questionnaire
[5] Golombok Rust inventory of marital state
[6] Rust, Bennun, Crowe & Golombok
[7] Carcedo, Fernández-Rouco, Fernández-Fuertes & Martínez-Álvarez
[8] Flynn, Lin, Bruner, Cyranowski, Hahn, Jeffery & et al.
