مقایسه تاب‌آوری، ذهن‌آگاهی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده در مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه، اختلالات یادگیری و عادی در شیراز
الموضوعات :
1 - دکترای روانشناسی، استادیار گروه روانشناسی، مؤسسه آموزش عالی فاطمیه (س)، شیراز، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه (س)، شیراز، شیراز، ایران، نویسنده مسئول
الکلمات المفتاحية: تاب¬آوری, ذهن آگاهی, حمایت اجتماعی ادراک شده, مادران, کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نقص توجه, اختلالات یادگیری و عادی.,
ملخص المقالة :
این پژوهش با هدف مقایسه تاب آوری، ذهن آگاهی و حمایت اجتماعی ادراک شده در مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نقص توجه، اختلالات یادگیری و عادی شهر شیراز انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نقص توجه، اختلالات یادگیری و عادی در شهر شیراز بودند که از بین آن‌ها با روش نمونه‌گیری هدفمند و در دسترس، 156 نفر که شامل 50 مادر دارای فرزند مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نقص توجه، 52 نفر مادر دارای فرزند مبتلا به اختلالات یادگیری و 54 مادر دارای فرزند عادی انتخاب شدند و پرسشنامه های تاب آوری کانر و دیویدسون، ذهن آگاهی والچ و همکاران و حمایت اجتماعی ادراک شده زیمت و همکاران را تکمیل کردند. داده‌ها با استفاده از روش آزمون‌های لوین (برای بررسی همگنی واریانس‌ها)، و تحلیل واریانس چند متغیری (برای بررسی تفاوت متغیرها در گروه مطالعه) و با نرم‌افزار SPSS-24 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که بین مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نقص توجه و اختلالات یادگیری با مادران کودکان عادی تفاوت معناداری در متغیرهای تاب آوری، ذهن آگاهی و حمایت اجتماعی ادراک شده وجود دارد؛ به نحوی که مادران کودکان عادی از میانگین تاب‌آوری، ذهن آگاهی و حمایت اجتماعی بیشتری برخوردار بودند. نتایج نهایی نشان داد که در حوزه های تاب‌آوری و ذهن آگاهی، مادران کودکان بیش‌فعال/ نقص توجه و اختلالات یادگیری نیازمند آموزش های مبتنی بر تاب‌آوری و ذهن آگاهی هستند و برنامه های توانبخشی ویژه ای به‌منظور افزایش حمایت اجتماعی ادراک شده نیاز است.
المصادر:
1- ابراهیمی، م.، و فضل¬علی، م. (1398). مقایسه معنای زندگی، کمال‌گرایی و ذهن آگاهی در بین مادران دانش¬آموزان مبتلا به اختلال بیش فعالی-نقص توجه با مادران دانش آموزان بهنجار. سومین همایش ملی روانشناسی، تعلیم و تربیت و سبک زندگی.
2- اکبری، ب. (1397). پیش‌بینی آشفتگی روانشناختی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم بر اساس ذهن¬آگاهی و نشخوار فکری. فصلنامه سلامت روان کودک، 6(1)، 200-211.
3- بهرامی، م.، یوسفی، ف.، بهرامی، ا.، فراضی، ع.، و بهرامی، ع. (1395). بررسی شیوع اختلال نقص توجه – بیش فعالی و عوامل مرتبط با آن در بین دانش آموزان دبستانی شهر کامیاران در سال تحصیلی 1393-1394. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 3(3) 1-11.
4- بیرامی، م.، موحدی، م.، موحدی، ی.، عزیزی، ا.، و محمدزادگان، ر. (1393). نقش مولفه های حمایت اجتماعی ادراک شده در پیش بینی فرسودگی شغلی پرستاران. مدیریت پرستاری، 3(1)، 27-35.
5- پیرئایی، م.، کاکاوند، ع.، و جلالی، م. (1399). مقایسه ادراک انصاف، حمایت اجتماعی ادراک شده و بخشش در مادران کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی و عادی. خانواده پژوهی، 16(6)، 493-511.
6- تبریزچی، ن.، و وحیدی، ز. (1394) مقایسه¬ی تنظیم هیجان، ذهن آگاهی و بهزیستی روانشناختی در مادران دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله‌ی ناتوانی‌های یادگیری، 4(4)، 21-35.
7- ترکاشوند، ز. (1394). مقایسه خودکارآمدی، خودپنداره، تاب¬آوری و کیفیت زندگی در بین مادران فرزندان استثنایی با فرزندان عادی شهرستان نهاوند در سال 93-94. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، نهاوند.
8- چنگیزی، م.، و سعادتی شامیر، ا. (1397). پیش‌بینی ذهن¬آگاهی بر اساس سبکهای تصمیم‌گیری و استدلال اخلاقی. دو فصلنامه جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، 9(2)، 99-110.
9- حدیدی، ف. (1395). تعیین رابطه میان سبک زندگی و سبکهای اسنادی مادران با تاب¬اوری نوجوانان. خانواده وپژوهش، 34، 103-120.
10- حافظی، ا.، توکلی قوچانی، ح.، و لشکردوست، ح. (1398). اثربخشی آموزش بازی‌درمانی به مادران بر کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان پسر دوره ابتدایی مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه. مجله علوم پزشکی خراسان شمالی، 11(4)، 1-9.
11- حیدری، ف.، شمسیان، م.، و پورسرخوش طزرجانی، ا. (1398). بررسی مقایسه حمایت اجتماعی ادراک‌شده در بین مادران کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خواندن با مادران کودکان عادی. نخستین کنفرانس ملی روانشناسی فرهنگی، خانواده و آسیب‌های اجتماعی.
12- رضایی، س.، سفیدکار، ش.، و قربانپور لفمجانی، ا. (1399). مقایسه مشکلات هیجانی – رفتاری و پرخاشگری در دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص. سلامت روان کودک، 7(2)، 169-183.
13- روستا، س.، شاملی، ل.، و صادق زاده، م. (1395). مقایسه¬ی تاب‌آوری، ذهن آگاهی و تنظیم هیجانی مادران کودکان مبتلا به نقص توجه- بیش فعالی و مادران کودکان بهنجار. همایش ملی جایگاه و نقش مادر.
14- رهبری، پ.، و کرد، ب. (1396). پیش‌بینی بهزیستی ذهنی بر اساس معنای زندگی و ذهن آگاهی در بین بیماران قلبی عروقی. نشریه روان پرستاری، 5(6)، 16-23.
15- سادات مطهری، ز.، احمدی، خ.، بهزادپور، س.، و آزموده، ف. (1391). اثربخشی حضور ذهن بر کاهش دل‌زدگی زناشویی مادران دارای فرزند مبتلا به نقص توجه – بیش فعالی. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 3(4)، 592-614.
16- سعادت، م. (1390). مقایسه مهارت‌های حرکتی در کودکان با اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی و عادی. تعلیم و تربیت استثنایی، 108، 21-29.
17- سیف زاده، ع.، حقیقتیان، م.، و مهاجرانی، ع. ا. (1398). حمایت اجتماعی ادراک شده و انزوای اجتماعی سالمندان. تصویر سلامت، 10(4)، 300-309.
18- شکری، ا.، و فراهانی، م. ن.، و کرمی نوری، ر.، و مرادی، ع. (1391) حمایت اجتماعی ادراک شده و تنیدگی تحصیلی : نقش تفاوت های جنسی و فرهنگی. مجله روانشناسی تحول (روانشناسی ایرانی)، 34، 143- 156.
19- طالبی، س.، عظیمی لولتی، ح.، شفاعت، ع.، یزدانی چراتی، ج.، و جنتی، ی. (1397). تأثیر آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر سرمایه روانشناختی والدین کودکان کم‌توجه بیش‌فعال. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 28(170)، 107-119.
20- عابدی، ا.، جمالی، س.، فرامرزی، س.، آقایی، ا.، و بهروز، م. (1391). فراتحلیل جامع مداخلات رایج در مورد نقص توجه و بیش فعالی. روانشناسی معاصر، 7(1)، 17-34.
21- عبدالملکی، س. (1394). مقایسه تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران کودکان بیش‌فعال و کمبود توجه با کودکان عادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، تهران.
22- عبدی، ر.، و نریمانی، م. (1397). مقایسه ابعاد شخصیتی و تاب‌آوری در مادران کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم و اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی با مادران کودکان. مجله مطالعات ناتوانی، 8(70)، 1-7.
23- عزیزی، ا.، و محمدی، ج. (1396). اثربخشی درمان ذهن آگاهی بر ادراک بیماری و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی، 25(6)، 1-9.
24- قاسمی جوبنه، ر.، موسوی، س. و.، ظنی¬پور، آ.، و حسینی صدیق، م. (1395). رابطه بین ذهن آگاهی و تنظیم هیجان با تعلل ورزی تحصیلی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 9(2)، 134-141.
25- کاظمی، ن.، ارجمندنیا، ع.، مرادی، ر.، محمدی، س. ت.، و صادقی¬فرد، م. (1399). اثربخشی آموزش خود شفقتی بر بهزیستی روانشناختی و نشخوار فکری در مادران دارای دانش آموزان با اختلال یادگیری خاص. رویش روانشناسی، 9(1)، 87-97.
26- کاکابرایی، ک.، افروز، غ. ع.، هومن، ح. ع.، و مرادی، ع. (1397). بررسی و مقایسه بهزیستی ذهنی، سبکهای مقابله‌ای و حمایت اجتماعی ادارک شده والدین کودکان استثنایی و عادی. فصلنامه پژوهش در سلامت، 5(2)، 45-58.
27- کاوه، م.، و کرامتی، ه. (1396). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر استرس والدینی، رضایت زناشویی و تاب‌آوری والدین کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 6(3)، 69-91.
28- کریمی پورزارع، ف. (1395). پیش‌بینی طلاق عاطفی بر اساس هوش هیجانی، سلامت معنوی، سبکهای دفاعی و تاب‌آوری زوجین شهر بوشهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فارس، بوشهر.
29- گل پروری، ا.، و ثابت، م. (1398). ساختار عاملی ویژگی¬های روانسنجی پرسشنامه جامعه تجارب ذهن آگاهی در دانشجویان. سلامت اجتماعی، 6(4)، 426-438.
30- متین، ح.، احمدی، ص.، و جلالی، م. (1397). پدیدارشناسی تجارب مادران با فرزند مبتلا به یادگیری. روانشناسی خانواده، 5(2)، 53-64.
31- محمدی، ف.، کرمی، ج.، و هاشمی، ت. (1390). تأثیر روش آموزش چند حسی فرنالد و تمرین و و تکرار در بهبود اختلال ویژه ی یادگیری خواندن دانش آموزان ابتدایی. دست آوردهای روانشناختی، 4(1)، 169-190.
32- محمدی، ز.، سلیمانی، ع.، فتحی آشتیانی، ع.، و جاویدی، ن. (1392). بررسی رابطه بهزیستی روانشناختی و تاب‌آوری در مادران کودکان اختلال کمبود توجه و فزون کنشی و مقایسه آن با مادران کودکان بهنجار. نسیم تندرستی، 2(3)، 1-20.
33- محمدي، م. (1384). بررسی عوامل مؤثر بر تابآوري در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. رسالۀ دکتري دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
34- محمودی، ف.، عاشوری، م.، و انصاری شهیدی، م. (1396). مقایسه حمایت اجتماعی ادراک‌شده، اضطراب و استرس مادران کودکان کاشت حلزون، دارای سمعک و شنوایی عادی. توانمدسازی کودکان استثنایی، 8(22)، 15-27.
35- محیط، م.، بشرپور، س.، و هاشمی¬ول، ی. (1399). سبب‌شناسی تشخیص، علائم و درمان اختلالات عصبی – رشدی در کودکان. اولین همایش ملی آسیب‌شناسی روانی.
36- مؤمنی، خ.، ابراهیمی، پ.، و حسینیان، س. (1393). ارتقای سلامت روان و کیفیت زندگی از طریق برنامه آموزش تاب‌آوری برای کودکان دارای اختلال یادگیری. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 8(26)، 39-65.
37- میکائیلی، ن.، گنجی، م.، و طالبی جویباری، م. (1391). مقایسه¬ی تاب‌آوری، رضایت زناشویی و سلامت روان در والدین با کودکان دارای ناتوانی یادگیری و عادی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 2(1)، 120-137.
38- نجاتی، و.، ذبیح زاده؛ ع.، و نیک فرجام، م. (1391). رابطه بین ذهن آگاهی و کارکردهای توجهی پایدار و انتخابی. پژوهش-های علوم شناختی و رفتاری، 2(2)، 31-42.
39- Anker, E., Haavik, J., & Heir, T. (2020). Alcohol and drug use disorders in adult attention-deficit/hyperactivity disorder: prevalence and associations with attention-deficit/hyperactivity disorder symptom severity and emotional dysregulation. World Journal of Psychiatry, 10(9), 202
40- Backenson, E. M., Holland, S. C., Kubas, H. A., Fitzer, K. R., Wilcox, G., Carmichael, J. A., ... & Hale, J. B. (2015). Psychosocial and adaptive deficits associated with learning disability subtypes. Journal of Learning Disabilities, 48(5), 511-522.
41- Bruwer, B., Emsley, R., Kidd, M., Lochner, C., & Seedat, S. (2008). Psychometric properties of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support in youth. Comprehensive Psychiatry, 49, 195-201.
42- Bayrakli, H., & Kaner, S. (2012). Investigating the Factors Affecting Resiliency in Mothers of Children with and without Intellectual Disability. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(2), 936-943.
43- Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.
44- Corona, J. C. (2020). Role of oxidative stress and neuroinflammation in attention-deficit/hyperactivity disorder. Antioxidants, 9(11), 1039.
45- Daudén Roquet, C., & Sas, C. (2018, April). Evaluating mindfulness meditation apps. In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 1-6).
46- Garmezy, N., & Masten, A. S. (1991). The protective role of competence indicators in children at risk.
47- Heiman, T. (2002). Parents of children with disabilities: Resilience, coping, and future expectations. Journal of developmental and physical disabilities, 14(2), 159-171.
48- Heiman, T., & Berger, O. (2008). Parents of children with Asperger syndrome or with learning disabilities: Family environment and social support. Research in developmental disabilities, 29(4), 289-300.
49- Hsiao, Y. J. (2018). Parental stress in families of children with disabilities. Intervention in School and Clinic, 53(4), 201-205.
50- Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Clinical psychology, Science and practice, 10(2), 144-156.
51- Khademloo, M., Ahmadi, M., & Bagheri, N. (2016). Mental Health and resilience among mothers of children with ADHD and mothers of normal children: a casual-comparative study. American Journal of Pediatrics, 2(6), 23-28.
52- Ma, J. L., Lai, K. Y. C., & Lo, J. W. K. (2017). Perceived social support in Chinese parents of children with attention deficit hyperactivity disorder in a Chinese context: Implications for social work practice. Social Work in Mental Health, 15(1), 28-46.
53- McMenemy, T. C. (2019). Families Journeying Together: Exploring Resilience in Families with Adolescents with ADHD. Master's thesis, University of Calgary, Calgary, Canada.
54- Moideen, N. & Mathai, S. M. (2018). Parental stress of mothers of children with learning disabilities. Journal of Arts, Science & Commerce, 2(4), 1-4.
55- Marusak, H. A., Elrahal, F., Peters, C. A., Kundu, P., Lombardo, M. V., Calhoun, V. D., ... & Rabinak, C. A. (2018). Mindfulness and dynamic functional neural connectivity in children and adolescents. Behavioural brain research, 336, 211-218.
56- Niitsu, K., Rice, M. J., Houfek, J. F., Stoltenberg, S. F., Kupzyk, K. A., & Barron, C. R. (2019). A systematic review of genetic influence on psychological resilience. Biological research for nursing, 21(1), 61-71.
57- Ra, C. K., Cho, J., Stone, M. D., De La Cerda, J., Goldenson, N. I., Moroney, E., ... & Leventhal, A. M. (2018). Association of digital media use with subsequent symptoms of attention-deficit/hyperactivity disorder among adolescents. Jama, 320(3), 255-263.
58- Reynolds, J. W. (2011). Mechanisms of action in mindfulness-based stress reduction (MBSR), and specific factors mediating the reduction of anxiety. George Mason University.
59- Richards, K., Campenni, C., & Muse-Burke, J. (2010). Self-care and well-being in mental health professionals: The mediating effects of self-awareness and mindfulness. Journal of Mental Health Counseling, 32(3), 247-264.
60- Sadock, B. J. (2015). Kaplan & Sadock's synopsis of psychiatry: behavioral sciences/clinical psychiatry (Vol. 2015, pp. 648-655). Philadelphia, PA: Wolters Kluwer.
61- Scanlon, D. (2013). Specific learning disability and its newest definition: Which is comprehensive? And which is insufficient?. Journal of learning disabilities, 46(1), 26-33.
62- Turner, H. A., Shattuck, A., Finkelhor, D., & Hamby, S. (2017). Effects of poly-victimization on adolescent social support, self-concept, and psychological distress. Journal of interpersonal violence, 32(5), 755-780.
63- Walach, H., Buchheld, N., Buttenmüller, V., Kleinknecht, N., & Schmidt, S. (2006). Measuring mindfulness—the Freiburg mindfulness inventory (FMI). Personality and individual differences, 40(8), 1543-1555.
64- Waller, M. A. (2001). Resilience in ecosystemic context: Evolution of the concept. American Journal of orthopsychiatry, 71(3), 290-297.
65- Wan, L., Ge, W. R., Zhang, S., Sun, Y. L., Wang, B., & Yang, G. (2020). Case-control study of the effects of gut microbiota composition on neurotransmitter metabolic pathways in children with attention deficit hyperactivity disorder. Frontiers in Neuroscience, 14, 127.
66- Zobel, C. W., MacKenzie, C. A., Baghersad, M., & Li, Y. (2021). Establishing a frame of reference for measuring disaster resilience. Decision Support Systems, 140, 113406.
67- Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of personality assessment, 52(1), 30-41.
1- ابراهیمی، م.، و فضل¬علی، م. (1398). مقایسه معنای زندگی، کمال‌گرایی و ذهن آگاهی در بین مادران دانش¬آموزان مبتلا به اختلال بیش فعالی-نقص توجه با مادران دانش آموزان بهنجار. سومین همایش ملی روانشناسی، تعلیم و تربیت و سبک زندگی.
2- اکبری، ب. (1397). پیش‌بینی آشفتگی روانشناختی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم بر اساس ذهن¬آگاهی و نشخوار فکری. فصلنامه سلامت روان کودک، 6(1)، 200-211.
3- بهرامی، م.، یوسفی، ف.، بهرامی، ا.، فراضی، ع.، و بهرامی، ع. (1395). بررسی شیوع اختلال نقص توجه – بیش فعالی و عوامل مرتبط با آن در بین دانش آموزان دبستانی شهر کامیاران در سال تحصیلی 1393-1394. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 3(3) 1-11.
4- بیرامی، م.، موحدی، م.، موحدی، ی.، عزیزی، ا.، و محمدزادگان، ر. (1393). نقش مولفه های حمایت اجتماعی ادراک شده در پیش بینی فرسودگی شغلی پرستاران. مدیریت پرستاری، 3(1)، 27-35.
5- پیرئایی، م.، کاکاوند، ع.، و جلالی، م. (1399). مقایسه ادراک انصاف، حمایت اجتماعی ادراک شده و بخشش در مادران کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی و عادی. خانواده پژوهی، 16(6)، 493-511.
6- تبریزچی، ن.، و وحیدی، ز. (1394) مقایسه¬ی تنظیم هیجان، ذهن آگاهی و بهزیستی روانشناختی در مادران دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله‌ی ناتوانی‌های یادگیری، 4(4)، 21-35.
7- ترکاشوند، ز. (1394). مقایسه خودکارآمدی، خودپنداره، تاب¬آوری و کیفیت زندگی در بین مادران فرزندان استثنایی با فرزندان عادی شهرستان نهاوند در سال 93-94. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، نهاوند.
8- چنگیزی، م.، و سعادتی شامیر، ا. (1397). پیش‌بینی ذهن¬آگاهی بر اساس سبکهای تصمیم‌گیری و استدلال اخلاقی. دو فصلنامه جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، 9(2)، 99-110.
9- حدیدی، ف. (1395). تعیین رابطه میان سبک زندگی و سبکهای اسنادی مادران با تاب¬اوری نوجوانان. خانواده وپژوهش، 34، 103-120.
10- حافظی، ا.، توکلی قوچانی، ح.، و لشکردوست، ح. (1398). اثربخشی آموزش بازی‌درمانی به مادران بر کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان پسر دوره ابتدایی مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه. مجله علوم پزشکی خراسان شمالی، 11(4)، 1-9.
11- حیدری، ف.، شمسیان، م.، و پورسرخوش طزرجانی، ا. (1398). بررسی مقایسه حمایت اجتماعی ادراک‌شده در بین مادران کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خواندن با مادران کودکان عادی. نخستین کنفرانس ملی روانشناسی فرهنگی، خانواده و آسیب‌های اجتماعی.
12- رضایی، س.، سفیدکار، ش.، و قربانپور لفمجانی، ا. (1399). مقایسه مشکلات هیجانی – رفتاری و پرخاشگری در دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص. سلامت روان کودک، 7(2)، 169-183.
13- روستا، س.، شاملی، ل.، و صادق زاده، م. (1395). مقایسه¬ی تاب‌آوری، ذهن آگاهی و تنظیم هیجانی مادران کودکان مبتلا به نقص توجه- بیش فعالی و مادران کودکان بهنجار. همایش ملی جایگاه و نقش مادر.
14- رهبری، پ.، و کرد، ب. (1396). پیش‌بینی بهزیستی ذهنی بر اساس معنای زندگی و ذهن آگاهی در بین بیماران قلبی عروقی. نشریه روان پرستاری، 5(6)، 16-23.
15- سادات مطهری، ز.، احمدی، خ.، بهزادپور، س.، و آزموده، ف. (1391). اثربخشی حضور ذهن بر کاهش دل‌زدگی زناشویی مادران دارای فرزند مبتلا به نقص توجه – بیش فعالی. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 3(4)، 592-614.
16- سعادت، م. (1390). مقایسه مهارت‌های حرکتی در کودکان با اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی و عادی. تعلیم و تربیت استثنایی، 108، 21-29.
17- سیف زاده، ع.، حقیقتیان، م.، و مهاجرانی، ع. ا. (1398). حمایت اجتماعی ادراک شده و انزوای اجتماعی سالمندان. تصویر سلامت، 10(4)، 300-309.
18- شکری، ا.، و فراهانی، م. ن.، و کرمی نوری، ر.، و مرادی، ع. (1391) حمایت اجتماعی ادراک شده و تنیدگی تحصیلی : نقش تفاوت های جنسی و فرهنگی. مجله روانشناسی تحول (روانشناسی ایرانی)، 34، 143- 156.
19- طالبی، س.، عظیمی لولتی، ح.، شفاعت، ع.، یزدانی چراتی، ج.، و جنتی، ی. (1397). تأثیر آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر سرمایه روانشناختی والدین کودکان کم‌توجه بیش‌فعال. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 28(170)، 107-119.
20- عابدی، ا.، جمالی، س.، فرامرزی، س.، آقایی، ا.، و بهروز، م. (1391). فراتحلیل جامع مداخلات رایج در مورد نقص توجه و بیش فعالی. روانشناسی معاصر، 7(1)، 17-34.
21- عبدالملکی، س. (1394). مقایسه تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران کودکان بیش‌فعال و کمبود توجه با کودکان عادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، تهران.
22- عبدی، ر.، و نریمانی، م. (1397). مقایسه ابعاد شخصیتی و تاب‌آوری در مادران کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم و اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی با مادران کودکان. مجله مطالعات ناتوانی، 8(70)، 1-7.
23- عزیزی، ا.، و محمدی، ج. (1396). اثربخشی درمان ذهن آگاهی بر ادراک بیماری و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی، 25(6)، 1-9.
24- قاسمی جوبنه، ر.، موسوی، س. و.، ظنی¬پور، آ.، و حسینی صدیق، م. (1395). رابطه بین ذهن آگاهی و تنظیم هیجان با تعلل ورزی تحصیلی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 9(2)، 134-141.
25- کاظمی، ن.، ارجمندنیا، ع.، مرادی، ر.، محمدی، س. ت.، و صادقی¬فرد، م. (1399). اثربخشی آموزش خود شفقتی بر بهزیستی روانشناختی و نشخوار فکری در مادران دارای دانش آموزان با اختلال یادگیری خاص. رویش روانشناسی، 9(1)، 87-97.
26- کاکابرایی، ک.، افروز، غ. ع.، هومن، ح. ع.، و مرادی، ع. (1397). بررسی و مقایسه بهزیستی ذهنی، سبکهای مقابله‌ای و حمایت اجتماعی ادارک شده والدین کودکان استثنایی و عادی. فصلنامه پژوهش در سلامت، 5(2)، 45-58.
27- کاوه، م.، و کرامتی، ه. (1396). اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر استرس والدینی، رضایت زناشویی و تاب‌آوری والدین کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 6(3)، 69-91.
28- کریمی پورزارع، ف. (1395). پیش‌بینی طلاق عاطفی بر اساس هوش هیجانی، سلامت معنوی، سبکهای دفاعی و تاب‌آوری زوجین شهر بوشهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه خلیج فارس، بوشهر.
29- گل پروری، ا.، و ثابت، م. (1398). ساختار عاملی ویژگی¬های روانسنجی پرسشنامه جامعه تجارب ذهن آگاهی در دانشجویان. سلامت اجتماعی، 6(4)، 426-438.
30- متین، ح.، احمدی، ص.، و جلالی، م. (1397). پدیدارشناسی تجارب مادران با فرزند مبتلا به یادگیری. روانشناسی خانواده، 5(2)، 53-64.
31- محمدی، ف.، کرمی، ج.، و هاشمی، ت. (1390). تأثیر روش آموزش چند حسی فرنالد و تمرین و و تکرار در بهبود اختلال ویژه ی یادگیری خواندن دانش آموزان ابتدایی. دست آوردهای روانشناختی، 4(1)، 169-190.
32- محمدی، ز.، سلیمانی، ع.، فتحی آشتیانی، ع.، و جاویدی، ن. (1392). بررسی رابطه بهزیستی روانشناختی و تاب‌آوری در مادران کودکان اختلال کمبود توجه و فزون کنشی و مقایسه آن با مادران کودکان بهنجار. نسیم تندرستی، 2(3)، 1-20.
33- محمدي، م. (1384). بررسی عوامل مؤثر بر تابآوري در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. رسالۀ دکتري دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
34- محمودی، ف.، عاشوری، م.، و انصاری شهیدی، م. (1396). مقایسه حمایت اجتماعی ادراک‌شده، اضطراب و استرس مادران کودکان کاشت حلزون، دارای سمعک و شنوایی عادی. توانمدسازی کودکان استثنایی، 8(22)، 15-27.
35- محیط، م.، بشرپور، س.، و هاشمی¬ول، ی. (1399). سبب‌شناسی تشخیص، علائم و درمان اختلالات عصبی – رشدی در کودکان. اولین همایش ملی آسیب‌شناسی روانی.
36- مؤمنی، خ.، ابراهیمی، پ.، و حسینیان، س. (1393). ارتقای سلامت روان و کیفیت زندگی از طریق برنامه آموزش تاب‌آوری برای کودکان دارای اختلال یادگیری. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 8(26)، 39-65.
37- میکائیلی، ن.، گنجی، م.، و طالبی جویباری، م. (1391). مقایسه¬ی تاب‌آوری، رضایت زناشویی و سلامت روان در والدین با کودکان دارای ناتوانی یادگیری و عادی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 2(1)، 120-137.
38- نجاتی، و.، ذبیح زاده؛ ع.، و نیک فرجام، م. (1391). رابطه بین ذهن آگاهی و کارکردهای توجهی پایدار و انتخابی. پژوهش-های علوم شناختی و رفتاری، 2(2)، 31-42.
39- Anker, E., Haavik, J., & Heir, T. (2020). Alcohol and drug use disorders in adult attention-deficit/hyperactivity disorder: prevalence and associations with attention-deficit/hyperactivity disorder symptom severity and emotional dysregulation. World Journal of Psychiatry, 10(9), 202
40- Backenson, E. M., Holland, S. C., Kubas, H. A., Fitzer, K. R., Wilcox, G., Carmichael, J. A., ... & Hale, J. B. (2015). Psychosocial and adaptive deficits associated with learning disability subtypes. Journal of Learning Disabilities, 48(5), 511-522.
41- Bruwer, B., Emsley, R., Kidd, M., Lochner, C., & Seedat, S. (2008). Psychometric properties of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support in youth. Comprehensive Psychiatry, 49, 195-201.
42- Bayrakli, H., & Kaner, S. (2012). Investigating the Factors Affecting Resiliency in Mothers of Children with and without Intellectual Disability. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(2), 936-943.
43- Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.
44- Corona, J. C. (2020). Role of oxidative stress and neuroinflammation in attention-deficit/hyperactivity disorder. Antioxidants, 9(11), 1039.
45- Daudén Roquet, C., & Sas, C. (2018, April). Evaluating mindfulness meditation apps. In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 1-6).
46- Garmezy, N., & Masten, A. S. (1991). The protective role of competence indicators in children at risk.
47- Heiman, T. (2002). Parents of children with disabilities: Resilience, coping, and future expectations. Journal of developmental and physical disabilities, 14(2), 159-171.
48- Heiman, T., & Berger, O. (2008). Parents of children with Asperger syndrome or with learning disabilities: Family environment and social support. Research in developmental disabilities, 29(4), 289-300.
49- Hsiao, Y. J. (2018). Parental stress in families of children with disabilities. Intervention in School and Clinic, 53(4), 201-205.
50- Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: past, present, and future. Clinical psychology, Science and practice, 10(2), 144-156.
51- Khademloo, M., Ahmadi, M., & Bagheri, N. (2016). Mental Health and resilience among mothers of children with ADHD and mothers of normal children: a casual-comparative study. American Journal of Pediatrics, 2(6), 23-28.
52- Ma, J. L., Lai, K. Y. C., & Lo, J. W. K. (2017). Perceived social support in Chinese parents of children with attention deficit hyperactivity disorder in a Chinese context: Implications for social work practice. Social Work in Mental Health, 15(1), 28-46.
53- McMenemy, T. C. (2019). Families Journeying Together: Exploring Resilience in Families with Adolescents with ADHD. Master's thesis, University of Calgary, Calgary, Canada.
54- Moideen, N. & Mathai, S. M. (2018). Parental stress of mothers of children with learning disabilities. Journal of Arts, Science & Commerce, 2(4), 1-4.
55- Marusak, H. A., Elrahal, F., Peters, C. A., Kundu, P., Lombardo, M. V., Calhoun, V. D., ... & Rabinak, C. A. (2018). Mindfulness and dynamic functional neural connectivity in children and adolescents. Behavioural brain research, 336, 211-218.
56- Niitsu, K., Rice, M. J., Houfek, J. F., Stoltenberg, S. F., Kupzyk, K. A., & Barron, C. R. (2019). A systematic review of genetic influence on psychological resilience. Biological research for nursing, 21(1), 61-71.
57- Ra, C. K., Cho, J., Stone, M. D., De La Cerda, J., Goldenson, N. I., Moroney, E., ... & Leventhal, A. M. (2018). Association of digital media use with subsequent symptoms of attention-deficit/hyperactivity disorder among adolescents. Jama, 320(3), 255-263.
58- Reynolds, J. W. (2011). Mechanisms of action in mindfulness-based stress reduction (MBSR), and specific factors mediating the reduction of anxiety. George Mason University.
59- Richards, K., Campenni, C., & Muse-Burke, J. (2010). Self-care and well-being in mental health professionals: The mediating effects of self-awareness and mindfulness. Journal of Mental Health Counseling, 32(3), 247-264.
60- Sadock, B. J. (2015). Kaplan & Sadock's synopsis of psychiatry: behavioral sciences/clinical psychiatry (Vol. 2015, pp. 648-655). Philadelphia, PA: Wolters Kluwer.
61- Scanlon, D. (2013). Specific learning disability and its newest definition: Which is comprehensive? And which is insufficient?. Journal of learning disabilities, 46(1), 26-33.
62- Turner, H. A., Shattuck, A., Finkelhor, D., & Hamby, S. (2017). Effects of poly-victimization on adolescent social support, self-concept, and psychological distress. Journal of interpersonal violence, 32(5), 755-780.
63- Walach, H., Buchheld, N., Buttenmüller, V., Kleinknecht, N., & Schmidt, S. (2006). Measuring mindfulness—the Freiburg mindfulness inventory (FMI). Personality and individual differences, 40(8), 1543-1555.
64- Waller, M. A. (2001). Resilience in ecosystemic context: Evolution of the concept. American Journal of orthopsychiatry, 71(3), 290-297.
65- Wan, L., Ge, W. R., Zhang, S., Sun, Y. L., Wang, B., & Yang, G. (2020). Case-control study of the effects of gut microbiota composition on neurotransmitter metabolic pathways in children with attention deficit hyperactivity disorder. Frontiers in Neuroscience, 14, 127.
66- Zobel, C. W., MacKenzie, C. A., Baghersad, M., & Li, Y. (2021). Establishing a frame of reference for measuring disaster resilience. Decision Support Systems, 140, 113406.
67- Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of personality assessment, 52(1), 30-41.
