پیش¬بینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی در زنان متأهل
الموضوعات :
سید مهدی حسینی
1
,
حکیمه میرزایی
2
1 - دکترای تخصصی روان¬شناسی، استادیار گروه روان¬شناسی موسسه آموزش عالی فاطمیه(س)، شیراز، ایران.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد، روان¬شناسی عمومی، گروه روان¬شناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه (س)، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية: سلامت روان, عملکرد جنسی, زنان,
ملخص المقالة :
سلامت روان نقش مهم و بنیادی در بهتر زندگی کردن افراد، کارآمدی فعالیتشان و توانایی آنان برای عملکرد مؤثر در زندگی‌شان دارد. پژوهش حاضر با هدف پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی زنان متأهل انجام گرفت. این تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی زنان متأهل شهرستان بوانات بود که ۱۳۰ نفر از زنان متأهل به روش نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه های سلامت روانی کیز (2002) و عملکرد جنسی روزن و همکاران FSFI (2000) استفاده شد. جهت تجزیه‌وتحلیل دادهها از دو آزمون ضریب همبستگی پیرسون و ضریب رگرسیون استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند بین سلامت روان و عملکرد جنسی زنان متأهل رابطه معنادار مثبتی وجود دارد و مؤلفههای میل و رضایتمندی قدرت بالاتری در پیشبینی سلامت روان دارند. نتایج حاصل نشان داد که هرچه زنان متأهل در روابط زناشویی، رضایتمندی و خرسندی بهتری داشته باشند، دارای سلامت روان بیشتری هستند. لذا عملکرد جنسی مطلوب می تواند بر سلامت روان زنان مؤثر باشد. مطالعه بر روی دانش جنسی زنان متأهل علاوه بر تأثیری که بر سلامت روان و سلامت جامعه دارد، موجب پایداری و انسجام خانواده و زندگي زناشویي و کاهش طلاق در جامعه خواهد شد.
1- تجلی، پ.، و خلیلی ورنکشی، ا. (1394). بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه سلامت روانی کیز (فرم کوتاه - 14 گویه¬ای) و رابطه آن با پرسشنامه شادکامی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
2- ترک زهرانی، ش.، بنایی، م.، ازگلی، گ.، آزاد، م. (1395). بررسی مشکلات جنسی پس از زایمان در زنان شیرده مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی بندرعباس. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، 19(35)، 1-23.
3- توکل، ز.، میرمولایی، س. ط.، مؤمنی موحد، ز.، و منصوری، آ. (1390). بررسی ارتباط عملکرد جنسی با رضایت جنسی در زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی جنوب شهر تهران. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن¬سینا، 19(2)، 50-60.
4- خداددادی سنگده، ج.، رضایی آهوانویی، م.، عبدالهی، ا.، آموستی، ف. (1400). مقایسه سلامت روابط زناشویی در زنان متأهل حوزوی و غیرحوزوی. دوفصلنامه علمی پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، 13(24)، 243-255.
5- چرخچی¬ها، ز. (1394). رابطه حمایت اجتماعی ادراک شده و ابراز هیجانی با سلامت روان و ادراک شایستگی در دانشجویان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد ابهر.
6- دادگر، س.، کریمی، ف. ز.، بخشی، م.، عبدالهی، م.، و رحیم¬زاده برج، ف. (1397). بررسی اختلال عملکرد جنسی و برخی عوامل مرتبط با آن در زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر مشهد در سال¬های 1396-97. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، 21(8)، 22-29.
7- دوانگران، ک.، و یکتا مرام، ع. (1395) راهنمای سلامت. سازمان بهزیستی کشور. تهران.
8- درونه، ط.، شیخان، ز.، نصیری، م.، و ازگلی، گ. (1398). ارتباط تعیین کننده های اجتماعی سلامت با عملکرد جنسی زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1395. نشریه سلامت اجتماعی، 6(2)، 130-138.
9- دیماتیو، ام. ر. (1392). روانشناسی سلامت. ترجمه موسوی اصل، س. م.، سالاری¬فر، م.، آذربایجانی، م.، و عباسی، ا. انتشارات سمت. تهران.
10- شاهی، ع.، غفاری، ا.، و قاسمی فلاورجانی، خ. (1390). رابطه سامت روان و رضایت¬مندی زناشویی. مجله دانشگاه علوم-پزشکی کرمانشاه، 15(2)، 119-126.
11- صمدی، ف.، و دلیر، م. (1398). نقش سلامت روانی و اجتماعی در سلامت جنسی زنان سالمند. پژوهش¬های روانشناسی اجتماعی، 10(40)، 21-42.
12- طهماسبی، ح.، و عباسی، ع. (1391). بررسی عملکرد جنسی و ارتباط آن با افسردگی در زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهرستان ساری. فصلنامه سلامت خانواده، 1(3)، 40-44.
13- علی¬آبادی، م.، و خواجه¬وند خوشلی، ا. (1398). بررسی سهم معناداری مؤلفههای تعهد زناشویی با عملکرد جنسی در دانشجویان متأهل زن دانشگاه منابع طبیعی گرگان. پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، 4(33)، 57-74.
14- كاپلان، ه ؛ سادوك، ب.(1988). خلاصه روانپزشكي. ترجمه پورافكاري، نصرتا…، تبريز.
15- علی آبادی, م؛ خواجه وند خوشلی. (1398). بررسی سهم معناداری مؤلفه های تعهد زناشویی با عملکرد جنسی در دانشجویان متأهل زن دانشگاه منابع طبیعی گرگان. مجله پیشرفت های نوین در علوم رفتاری, 4 (33), 57-74.
16- علی اکبری دهکردی، م.، شکر کن، ح.، و محتشمی، ط. (1390). رابطه نقش جنسیتی با سلامت روانی و مؤلفه های آن در زنان شاغل، نشریه علمی روانشناسی بالینی و شخصیت، 9(2)، 37-48.
17- کرو، ام.، و ریدلی، جی. (1399). زوج درمانی کاربردی با رویکرد سیستمی-رفتاری. ترجمه موسوی، ا. انتشارات مهر کاویان. تهران.
18- محمدی، خ.، حیدری، م.، و فقیه¬زاده، س. (1387). اعتبار نسخه فارسی مقیاس Female Sexual Function Index-FSFI به عنوان شاخص عملکرد جنسی زنان. نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، 7(3)، 269-278.
19- مزینانی ر.، اکبری، م.، کاسکیان ع.، و کاشانیان م. (1391). بررسی شیوع اختلالات جنسی و عوامل مرتبط با آن در زنان. مجله علوم پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، 19(105)، 59-66.
20- مزبان، ن (1396) نقش کفایت اجتماعی در پیش بینی سلامت روان، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه روانشناسی عمومی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز.
21- وزیری، ش.، و کلوانی، س. (1397). پیش¬بینی عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی زنان بر اساس نشانه¬های مشکلات رفتاری. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 16(1)، 101-107.
22- Blais, R. K., Monson, C. M., Livingston, W. S., & Maguen, S. (2019). The association of disordered eating and sexual health with relationship satisfaction in female service members/veterans. Journal of Family Psychology, 33(2), 176.
23- Brody, S., & Costa, R. M. (2009). Satisfaction (sexual, life, relationship, and mental health) is associated directly with penile–vaginal intercourse, but inversely with other sexual behavior frequencies. The journal of sexual medicine, 6(7), 1947-1954.
24- Carcedo, R. J., Fernández-Rouco, N., Fernández-Fuertes, A. A., & Martínez-Álvarez, J. L. (2020). Association between sexual satisfaction and depression and anxiety in adolescents and young adults. International journal of environmental research and public health, 17(3), 841.
25- Davangaran, K. Yektamram, A. (2016). Health Guide, Tehran; Country Welfare Organization.
26- Hevesi, K., Mészáros, V., Kövi, Z., Márki, G., & Szabó, M. (2017). Different characteristics of the Female Sexual Function Index in a sample of sexually active and inactive women. The Journal of Sexual Medicine, 14(9), 1133-1141.
27- Ibrahim, Z. M., Ahmed, M. R., & Ahmed, W. A. S. (2013). Prevalence and risk factors for female sexual dysfunction among Egyptian women. Archives of gynecology and obstetrics, 287, 1173-1180.
28- Keyes, C. L. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of health and social behavior, 207-222.
29- Leite, A. P. L., Campos, A. A. S., Dias, A. R. C., Amed, A. M., De Souza, E., & Camano, L. (2009). Prevalence of sexual dysfunction during pregnancy. Revista da Associação Médica Brasileira, 55, 563-568.
30- Levine, S. B., Risen, C. B., & Althof, S. E. (Eds.). (2011). Handbook of clinical sexuality for mental health professionals. Routledge.
31- Masters, W. H., & Johnson, V. E. (1970). Human sexual inadequacy. London; Boston: Churchill.
32- Meriwether, K. V., Komesu, Y. M., Craig, E., Qualls, C., Davis, H., & Rogers, R. G. (2015). Sexual function and pessary management among women using a pessary for pelvic floor disorders. The journal of sexual medicine, 12(12), 2339-2349.
33- Nordqvist, CH. (2017). What is mental health? Mental health, 11 (2), 32-39
34- Nusbaum, M., & Rosenfeld, J. A. (2004). Sexual health across the lifecycle: a practical guide for clinicians. Cambridge university press.
35- Poh Keong, P., Chee Sern, L., Foong, M., & Ibrahim, C. (2015). The Relationship between Mental Health and Academic Achievement among University Students—A Literature Review. In Second International Conference on Global Trends in Academic Research. Bandung: Global Illuminators.
36- Rosen, C. Brown, J. Heiman, S. Leiblum, C. Meston, R. Shabsigh, D. Ferguson, R. D'Agostino, R. (2000). The Female Sexual Function Index (FSFI) : a multidimensional self-report instrument for the assessment of female sexual function. Journal of sex & marital therapy, 26(2), 191-208.
37- Serati, M., Salvatore, S., Siesto, G., Cattoni, E., Zanirato, M., Khullar, V., ... & Bolis, P. (2010). Female sexual function during pregnancy and after childbirth. The journal of sexual medicine, 7(8), 2782-2790.
38- Smith, Lee. , & Jackson, S. (2019). As we age, sexual activity still important forwellbeing. Sexual Medicine, 7(1), 11-18.
39- Sprecher, S. (2001). Equity and social exchange in dating couples: Associations with satisfaction, commitment, and stability. Journal of Marriage and Family, 63(3), 599-613.
40- Synovitz, L., Herbert, E., Kelley, R. M., & Carlson, G. (2002). Sexual knowledge of college students in a southern state: Relationship to sexuality education. American Journal of Health Studies, 17(4), 163.
41- Timm, T. M., & Keiley, M. K. (2011). The effects of differentiation of self, adult attachment, and sexual communication on sexual and marital satisfaction: A path analysis. Journal of Sex & Marital Therapy, 37(3), 206-223.
42- Winter, V. R., O’Neill, E. A., Cook, M., Rose, K. L., & Hood, A. (2020). Sexual function in hook-up culture: The role of body image. Body image, 34, 135-144.
43- World health organization (2016). Reproductive health. Retrieved 26 may 2016, http://www.who.int/
پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی در زنان متأهل
سید مهدی حسینی1*، حکیمه میرزایی2
1. دکترای تخصصی روانشناسی، استادیار گروه روانشناسی موسسه آموزش عالی فاطمیه B، شیراز، ایران. (نویسنده مسئول)
2. دانشجوی کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه B، شیراز، ایران.
hakimeh.mirzaey@gmail.com
تاریخ دریافت: [27/9/1400] تاریخ پذیرش: [8/2/1401]
چکیده
سلامت روان نقش مهم و بنیادی در بهتر زندگی کردن افراد، کارآمدی فعالیتشان و توانایی آنان برای عملکرد مؤثر در زندگی‌شان دارد. پژوهش حاضر با هدف پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی زنان متأهل انجام گرفت. این تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی زنان متأهل شهرستان بوانات بود که ۱۳۰ نفر از زنان متأهل به روش نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامههای سلامت روانی کیز (2002) و عملکرد جنسی روزن و همکاران FSFI (2000) استفاده شد. جهت تجزیه‌وتحلیل دادهها از دو آزمون ضریب همبستگی پیرسون و ضریب رگرسیون استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند بین سلامت روان و عملکرد جنسی زنان متأهل رابطه معنادار مثبتی وجود دارد و مؤلفههای میل و رضایتمندی قدرت بالاتری در پیشبینی سلامت روان دارند. نتایج حاصل نشان داد که هرچه زنان متأهل در روابط زناشویی، رضایتمندی و خرسندی بهتری داشته باشند، دارای سلامت روان بیشتری هستند. لذا عملکرد جنسی مطلوب میتواند بر سلامت روان زنان مؤثر باشد. مطالعه بر روی دانش جنسی زنان متأهل علاوه بر تأثیری که بر سلامت روان و سلامت جامعه دارد، موجب پایداری و انسجام خانواده و زندگي زناشویي و کاهش طلاق در جامعه خواهد شد.
واژگان کلیدی: سلامت روان، عملکرد جنسی، زنان.
1- مقدمه
امروزه سلامت روان1 به عنوان یکی از مباحث مهم روانشناسی است. سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را قابلیت فرد در برقراری ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، توانایی در تغییر و اصلاح محیط اجتماعی خویش و حل مناسب و منطقی تعارض‌های هیجانی و تمایلات شخصی خود تعریف می‌کند. هدف اصلی سلامت روان، کمک به همه افراد در رسیدن به زندگی کامل‌تر، شادتر، هماهنگتر، شناخت وسیع و پیشگیری از بروز اختلالات خلقی، عاطفی و رفتاری است (چرخچیها، 1394). مفهوم سلامت روان شامل اطمينان از كارآمدي خود، احساس دروني خوب بودن، اتكاء به خود، وابستگي بين نسلي و خود شكوفايي، توانايي های بالقوه فكري و هيجاني و غيره میباشد. شخصي كه سلامت رواني دارد، میتواند ضمن احساس رضايت از زندگي، با مشكلات، به‌طور منطقي برخورد نمايد. افراد داراي سلامت روان، قادرند در عين كسب فرديت، خود را با محيط انطباق دهند (WHO, 2016). در واقع سلامت روان شامل توانایی فرد برای لذت بردن از زندگی، دست‌یابی به تعادل بین فعالیت‌های زندگی و تلاش برای دست بابی به انعطاف‌پذیری است (Nordqvist, 2017). سلامت روان حالتي از رفاه و آسایش است که در آن فرد توانایی‌هایش را باز می‌شناسد و قادر است خود را با مسائل معمول زندگي تطابق دهد، درواقع، سلامت روان نقش مهم و بنیادي در بهزيستي افراد و توانايي آنان براي عملکرد مؤثر دارد (Poh Keong, Chee Sern, Foong & Ibrahim, 2015). امروزه سلامت به مثابه یک پدیده‌ی چندبعدی و چندلایه در زمره‌ی حقوق اولیه انسان قرار دارد. به همین دلیل ابعاد سلامت ازجمله جسمی، روانی، اجتماعی و جنسی شاخص مهمی در سلامت افراد به حساب میآید و اهمیت زیادی در کیفیت زندگی فردی و اجتماعی آن‌ها دارد (دوانگران و یکتا مرام، 1395). یافته‌های پژوهش مزبان (1396) نشان داد که سلامت روان در تمامی رفتارهای فردی و اجتماعی افراد به‌عنوان عاملی مؤثر دخیل است که اگر این بعد از سلامت در انسان با مشکلی روبرو شود، نه‌تنها زندگی فردی شخص را با مشکل روبرو می‌سازد، بلکه سایر افرادی که با او در تعامل هستند نیز از این آسیب در امان نیستند.
ازآنجاکه خانواده به‌عنوان اولین سازمان اجتماعی، بخش مهمی از سلامت روانی افراد جامعه را تأمین می‌کند و به اعتقاد روانشناسان سلامت نهاد خانواده در پناه زندگی زوج‌ها، توأم با برقراری پیوند محکم و دائم بین زن و مرد تحقق می‌یابد و همچنین نقش اساسی روابط زن و شوهر در تأمین سلامت روان که نشان‌دهنده‌ی رضایتمندی زناشویی بین آن‌هاست. لذا در این میان میتوان گفت ازجمله تأثیرات روانی مهم زندگی زناشویی، برقراری روابط عاطفی و جنسی مطلوب بین زن و مرد است که مایه آرامش هر دوی آن‌ها می‌شود (دیماتیو، 1399). آنچه در زندگی زناشویی مهم میباشد رضایتمندی زناشویي است. رضایتمندی زناشویي وضعیتي است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع، از با هم بودن، احساس خوشبختي کنند و از عملکرد جنسی‌شان احساس مطلوبی داشته باشند (شاهی، غفاری و قاسمی فلاورجانی، 1390). عملکرد جنسی یک پدیده چندبعدی است که تحت تأثیر بسیاری عوامل زیستی، روانی و اجتماعی قرار دارد (ترک زهرانی، بانی، ازگلی، آزاد، 1395). عملکرد جنسی انسان، روندی است که ترکیبی از قسمت‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند و مستلزم هماهنگی بین سیستم‌های عصبی، عروقی و غدد درون‌ریز میباشد (Leite, Campos, Dias, Amed, De Souza & Camano, 2010). عملکرد جنسی یک رخداد روان‌شناختی در فرد است که نگرشهای فرد، تجربه قبلی وی، اضطراب، خستگی و مشغله زیاد، همگی میتوانند اثرات آسیب‌زای فراوانی بر رابطهی جنسی او بگذارند (کرو و ریدلی2، 1399).
عملکرد جنسی3 نقش مهمی در رضایتمندی و تمایل جنسی زن و شوهر نسبت به هم دارد و ازجمله توانایی‌ها و متغیرهای تأثیرگذار بر سلامت روان در زوجین میباشد. عملکرد جنسی از چندین حوزه ازجمله میل، تحریک، رطوبت، ارگاسم، رضایت جنسی و درد برای زنان تشکیل شده است (Winter, O’Neill, Cook, Rose & Hood, 2020). همچنین عملکرد جنسی، به‌عنوان بخشی از زندگی و رفتار انسانی است و چنان با شخصیت فرد درهم آمیخته که صحبت از آن به‌عنوان پدیده‌ای مستقل، غیرممکن به نظرمی رسد. در زنان عملکرد جنسی حالتی از توانایی برای رسیدن به تهییج جنسی، لوبریکاسیون، ارگاسم و رضایت میباشد که منجر به تندرستی و رسیدن به سطحی از سلامت روان همراه با کیفیت زندگی خوب می‌شود (طهماسبی و عباسی، 1391). بنا بر گزارش سازمان بهداشت جهاني، فعاليت جنسي سالم را نمی‌توان صرفاً به‌عنوان عدم وجود اختلال عملکرد جنسي تعريف کرد، اما میتوان به‌عنوان يک حالت آسودگي جسمي، عاطفي، رواني، اجتماعي که مربوط به تمايلات جنسي و رفتارهاي جنسي است، در نظر گرفت. عملکرد جنسي يک بخش از شخصيت هر انسان و سنگ بناي رابطه زناشويي با تأثيرات شخصي در کيفيت زندگي زنان میباشد (Serati, Salvatore, Siesto, Cattoni, Zanirato, Khullar & et al, 2010). میل جنسی جنبه‌ی مهمی از کیفیت زندگی زنان میباشد و نشان‌دهنده سلامت بیولوژیکی عاطفی و اجتماعی آنان است. چنانکه تحقیقات متعدد نشان داده‌اند عملکردهای جنسی مطلوب با سلامت روانی بهتر و بهزیستی بالاتر در زنان همراه میباشد (Hevesi, Mészáros, Kövi, Márki & Szabó, 2017; Brody & Costa, 2009)؛ بنابراین زنان متأهلی که از رابطهی جنسی با همسرانشان ناراضی می‌باشند ممکن است دچار مشکلات روانی شوند.
عملکرد جنسی به‌عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی انسان، متأثر از ویژگی‌های فرد، روابط بین فردی، شرایط خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، سوابق فعالیت‌های جنسی زن و شوهر، سلامت جسمی و روانی و وضعیت هورمونی است (توکل، میرملایی، مؤمنی موحد و منصوری، 1390). هرگونه اختلال که منجر به عدم رضایتمندی از رابطهی جنسی شود، میتواند اختلال عملکرد جنسی را به همراه داشته باشد. امروزه، اختلال عملکرد جنسی رایج‌ترین مشکل در سراسر جهان محسوب می‌شود. نتایج مطالعات مختلف حاکی از آن است که اختلالات عملکرد جنسی بیشتر در زنان شایع است (مازینانی، اکبری مهر کسکیان و کاشانیان، 1391). اختلال در عملکرد جنسی زنان به هر علتی که ایجاد شود، پیامدهای متفاوتی را برای آن‌ها درپی خواهد داشت و ممکن است موجب مشکلاتی از قبیل عصبانیت خشونت، جدایی و افسردگی گردد که سلامت روان آن‌ها را به خطر می‌اندازد (طهماسبی و عباسی، 1391). مریوزر، کومسو، کریگ، کوالز، داویس و راجرز4 (2015) در پژوهشی نشان دادند که مشکلات ارتباطی و نارضایتی از عملکرد جنسی متأثر از مؤلفههای گوناگونی از قبیل تعاملات مثبت روزانه، میزان محبت زوجین، حل تعارض، پرخاشگري، عوامل جنسی و رویدادهاي زندگی است. وزیری و کلوانی (1397) در پژوهشی با عنوان پیشبینی عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی زنان بر اساس نشانههای مشکلات رفتاری بیان کردند رابطه منفی و معنی‌داری بین شاخص کلی علائم مرضی و مؤلفههای شکایات جسمانی، وسواس، حساسیت فردی، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و روان‌پریشی با عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی مشاهده گردید. از بین مؤلفههای مورد بررسی، افسردگی، شکایات جسمانی و روان‌پریشی توانایی پیشبینی عملکرد جنسی زنان را داشت.
ازآنجاکه تحقیقات مختلف نشان داده‌اند نارسایی‌های جنسی ارتباط تنگاتنگی با مشکلات روانی و اجتماعی از قبیل جرائم، تجاوزات جنسی، بیماریهای روانی و طلاق دارد. همچنین عصبی بودن، بروز دردهای جسمی، ناتوانی در تمرکز فکری و حتی انجام امور روزمره نیز از دیگر عواقب عدم ارضای غریزه جنسی میباشد و عملکرد جنسی مطلوب عاملی برای تحکیم خانواده و پایه‌ای برای به دست آوردن یک فرهنگ استوار است (دادگر، کریمی، بخشی، عبدالهی و کریمزاده برج، ۱۳۹۷). مطالعه در این زمینه میتواند بسیار مفید و مثمر ثمر واقع شود؛ بنابراین با توجه به اهمیت مسائل جنسی در استحکام بنیاد خانواده و تأثیر آن بر سلامتی و کیفیت زندگی زنان متأهل و با توجه به کمبود تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور که به بررسی مسائل جنسی و تأثیرات روان‌شناختی آن بر روی افراد بخصوص زنان متأهل پرداخته باشند، هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سلامت روان و عملکرد جنسی و همچنین بررسی نقش پیشبینی کنندگی عملکرد جنسی در سلامت روان زنان متأهل میباشد.
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
پژوهشهای گوناگونی به بررسی روابط بین متغیرهای پژوهش پرداخته‌اند. مشاوران در طول سال‌ها کار با مراجعان، متوجه گردیدند که عملکرد جنسی نامطلوب بیشترین حساسیت و درعین‌حال بیشترین مشکلات را برای زوج‌ها به ارمغان خواهد آورد (خدادادی سنگده، رضایی آهوانویی، عبداللهی و آموستی، 1400). در پژوهش دیگری که در این زمینه انجام شد نویسندگان به این نتیجه رسیدند همسرانی که رضایت بیشتری از عملکرد جنسی داشتند، گزارش داده بودند که رضایتمندی در عملکرد جنسی‌شان، به میزان قابل‌توجهی در کیفیت زندگی زناشویی و رابطهی عاطفی‌شان تأثیر داشته است (Blais, Monson, Livingston, & Maguen, 2019). همچنین کارسدو، فرناندز روسو، فرناندز فورتز و مارتینز آلوارز5 (2020) در پژوهشی با عنوان ارتباط بین رضایت جنسی و افسردگی و اضطراب در نوجوانان و بزرگسالان جوان نشان دادند که مشکلات روان‌شناختی بیشتری ازلحاظ رضایت جنسی و سلامت روان برای کسانی که ازدواج نکرده‌اند وجود دارد. علاوه بر این، سطح بالاتر رضایت جنسی با کاهش اضطراب در نوجوانان و کاهش افسردگی در جوانان همراه بود. این ارتباطات برای کسانی که رابطه جنسی دارند قوی‌تر بود. این مطالعه اهمیت رضایت جنسی را به‌عنوان یک عامل تعدیل‌کننده در برابر مشکلات بهداشت روان، به‌ویژه در زمینه یک رابطهی عاشقانه فعلی، برجسته می‌کند. به‌علاوه در پژوهشی دیگر با عنوان نقش ذهن آگاهی جنسی در بهزیستی جنسی، سلامتی رابطه‌ای و عزت‌نفس نشان دادند افراد دارای ذهن آگاهی جنسی بهتر تمایل به عزت‌نفس بهتری دارند، از روابط خود رضایت بیشتری دارند و به‌ویژه در مورد زنان از زندگی جنسی خود رضایت بیشتری دارند (Smith & Jackson, 2019). این یافته‌ها همچنین ممکن است به محققان و درمانگران این امکان را بدهد تا با آموزش مهارت‌های ذهن آگاهی جنسی، بهزیستی جنسی، سلامتی رابطه‌ای و عزت‌نفس فرد بپردازند. همچنین علیآبادی و خواجهوند خوشلی (1398) در پژوهشی با عنوان بررسی سهم معناداری مؤلفههای تعهد زناشویی با عملکرد جنسی در دانشجویان متأهل زن دانشگاه نشان دادند تعهد زناشویی سهم معناداری در پیشبینی این متغیر دارد از بین مؤلفههای تعهد زناشویی، مؤلفه تعهد به ازدواج سهم معناداری در پیشبینی عملکرد جنسی دانشجویان دارا بود درحالی‌که دو مؤلفه‌ی دیگر سهم معناداری نداشتند. وزیری و کلوانی (1397) در پژوهشی با عنوان پیشبینی عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی زنان بر اساس نشانههای مشکلات رفتاری بیان کردند رابطه منفی و معنی‌داری بین شاخص کلی علائم مرضی و مؤلفههای شکایات جسمانی، وسواس، حساسیت فردی، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس مرضی، پارانویا و روان‌پریشی با عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی مشاهده گردید. از بین مؤلفههای مورد بررسی، افسردگی، شکایات جسمانی و روان‌پریشی توانایی پیشبینی عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی زنان را داشت و در مجموع، شکایات جسمانی 9/25 درصد از واریانس و تغییرپذیری عملکرد جنسی زنان و مؤلفههای افسردگی و روان‌پریشی نیز 4/17 درصد از واریانس و تغییرپذیری خودکارآمدی جنسی زنان را تبیین نمود. در نهایت نتیجه گرفتند نشانههای مشکلات رفتاری نقش معنی‌داری در پیشبینی عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی زنان دارد. در نظر گرفتن نشانههای مشکلات رفتاری جهت تشخیص و درمان مشکلات جنسی، میتواند تشخیص و درمان مؤثری را فراهم آورد.
3- روششناسی
پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و همبستگی میباشد. جامعهی آماری پژوهش حاضر، تمامی زنان متأهل شهرستان بوانات که سن آن‌ها بین 21 تا 45 سال بوده و از ازدواج آن‌ها حداقل یک سال می‌گذشت بودند. تعداد ۱۳۰ نفر به‌عنوان حجم نمونه به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شده و به پرسشنامههای سلامت روانی کیز6 (2002) و شاخص عملکرد جنسی7 روزن، براون، هیمن، لیبلوم، مستون، شابسای و همکاران8 (2000) پاسخ دادند. بعد از جمعآوری پرسشنامه جهت تجزیه‌وتحلیل دادهها در بخش آمار توصیفی از شاخص‌هایی مثل میانه، میانگین و درصد فراوانی و ... استفاده شد. جهت بررسی رابطهی بین متغیرها از روش همبستگی پیرسون استفاده شد. در بخش آمار استنباطی نیز از رگرسیون چند متغیره به شیوه‌ی هم‌زمان استفاده شد. برای تحلیل دادهها از نرم‌افزار SPSS استفاده شد.
ابزار پژوهش
الف) پرسشنامه سلامت روانی کیز (۲۰۰۲): پرسشنامه استاندارد سلامت روانی کیز (۲۰۰۲) از فرم بلند پیوستار سلامت روان مشتق شده و شامل ۱۴ سؤالات و سه مؤلفه بهزیستی هیجانی، سلامت روانی و سلامت اجتماعی میباشد طراحی شده است. بر اساس طیف ۶ گزینه‌ای لیکرت (هرگز = 1 تا هر روز = 6) با سؤالاتی مانند (این احساس که کار یا چیز مهمی برای عرضه کردن به جامعه دارید) به سنجش سلامت روان می‌پردازد. در این پرسشنامه ۳ مقیاس (خوشحالی، علاقه‌مندی به زندگی، رضایت) برای نشان دادن احساسات و هیجانات (بهزیستی و هیجانی)، 5 آیتم (پذیرش خود، چیرگی بر مسئولیت‌ها در محیط، روابط مثبت با دیگران، رشد شخصی، خودمختاری، هدفمندی در زندگی) برای سنجیدن روابط سلامت روانی ۵ آیتم (مشارکت، کمک در اجتماع، انسجام با جوامع، شکوفایی اجتماعی، پذیرش اجتماعی و توجه و درک اجتماعی) جهت نشان دادن سلامت اجتماعی انتخاب شدند. پاسخ به سؤالات به‌صورت 6 گزینه‌ای (هرگز تا هر روز) است و به هر سؤال 1 تا 6 امتیاز تعلق می‌گیرد. روش نمره‌گذاری پرسشنامه سلامت روانی کیز (2002) که بر اساس این روش حداقل امتیاز ممکن 14 و حداکثر 84 میباشد. نمره بین 14 تا 28 نشان‌دهنده میزان سلامت روانی در حد پایینی میباشد؛ و نمره بین 28 تا 56 نشان‌دهنده میزان سلامت روانی در حد متوسطی میباشد؛ و نمره بالاتر از 56 نشان‌دهنده میزان سلامت روانی در حد بالایی میباشد. حداقل امتیاز ممکن 14 و حداکثر 84 خواهد بود. نمرات بین 14 تا 28 نشان‌دهنده سطح پايین سلامت روان، نمرات بین 28 تا 56 سطح متوسطي از سلامت روان و نمرات بالاتر از 56 حاکي از سطح بالاي سلامت روان است. روایی و ثبات درونی پرسشنامه سلامت روانی کیز (2002) بیشتر از 80/0 و همچنین ضریب آلفای 73/0 برای نمره کل برخوردار است (کیز، 2002). با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مقدار این ضریب برای پرسشنامه میلیمن 81/0 و برای پرسشنامه کیز 84/0 به دست آمد که این نتیجه نشان از پایایی مناسب پرسشنامهها دارد. در ایران نیز در پژوهش (تجلی و خلیلی ورنکشی، 1394) ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده بالای 70/0 گزارش شده است (85/0 = r) پايايي اين پرسشنامه در پژوهش حاضر با استفاده از روش آلفاي کرونباخ 85/0 به دست آمد. در پژوهش حاضر نیز روایی محتوایی بر اساس نظر استادان و چند تن از خبرگان به تأیید رسید. روایی محتوایی پرسشنامه مذکور نیز مطلوب گزارش شد.
ب) پرسشنامه شاخص عملکرد جنسی روزن و همکاران (۲۰۰۰): این پرسشنامه، مقیاسی است جهت اندازه‌گیری عملکرد جنسی زنان که توسط روزن و همکارانش (۲۰۰۰) ساخته شده است. FSFI به‌عنوان یک ابزار استاندارد طلایی برای ارزیابی عملکرد جنسی زنان با اختلال و بدون اختلال عملکرد جنسی در نظر گرفته می‌شود که در بیشتر از سی کشور ترجمه و اعتبارسنجی شده است. این پرسشنامه در بین گروهی از زنان با اختلالات تحریک جنسی اعتبار یابی شده است و همچنین مطالعات انجام شده تفاوت معنادار قابل ملاحظه‌ای بین نمرات گروه بیماران و گروه کنترل در هر ۶ حوزه را نشان داده است. حوزه‌های شناختی عملکرد جنسی شامل میل تحریک روانی رطوبت ارگاسم رضایتمندی و درد جنسی با توجه به امتیازات بالا و به دلیل کوتاه بودن پرسشنامه به نظر می‌رسد شاخص عملکرد جنسی زنان ابزاری مناسب جهت سنجش عملکرد حسی میباشد. روش نمره‌گذاری پرسشنامه شاخص عملکرد جنسی روزن و همکاران (2000) با استفاده از الگوی مقیاس دهی که توسط خود روزن و همکارانش تدوین شده است. محدوده مقياس (5-0) براي سؤالات (14-3 و 19-17 و 5-1) براي سؤالات (16،15،2،1) در نظر گرفته شده است. با جمع نمرات فرد در هر حيطه و ضرب آن در فاكتور آن نمره فرد در هر حيطه به دست ميآيد. فاكتور در حيطه ميل 6/0، لغزندگي و برانگيختگي 3/0 و براي ارگاسم، رضایتمندی و درد 4/0 است. نمره كل با جمع كردن نمرات همه حیطه‌ها به دست ميآيد. محدوده نمره كل بين 2 تا 36 است، نمره بالاتر نشان‌دهنده عملكرد جنسي مطلوب‌تر است. از افراد خواسته شد تا بهترين گزينه كه نشان‌دهنده وضعيت آنان طي 4 هفته اخير بوده است را انتخاب كنند. نمره کمتر از ۲۳ به‌عنوان اختلال در نظر گرفته شد. پرسشنامه مذکور در مطالعات فراوانی در خارج از کشور مورد استفاده قرار گرفته و درجه بالایی از همسانی درونی و پایابی را نشان داده است. پایایی این مقیاس از طریق آنالیز ثبات یا ضریب همسانی درونی سؤالات محاسبه شده است. ضریب آلفای کرونباخ در کل افراد برای هر یک از حوزه‌ها و کل مقیاس ۷۰/۰ و بالاتر بود که با نتایج تحقیقات روزن و همکاران (2000) (۸۹/۰ یا بالاتر)، هماهنگی دارد. مطالعه روزن و همکاران، روایی همگرای این مقیاس با مقیاس رضایت زناشویی روایی مناسب این مقیاس را نشان داد. در مطالعه روزن و همکاران (2000) پایایی بازآزمایی کل مقیاس ۸۸/۰ و برای زیر مقیاس‌ها از ۷۹/۰ تا ۸۶/۰ گزارش شده است. در ایران شاخص عملکرد جنسی زنان توسط محمدی، حیدری و فقیهزاده (۱۳87) اعتباریابی شده است. بر اساس مطالعه محمودی پایابی شاخص برای هر یک از شش حوزه و کل مقیاس برای گروه‌های مورد کنترل و کل افراد با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده (۸۵/0 r =). میزان پایایی این مقیاس و خرده مقیاس‌ها را از طریق محاسبه، ضریب آلفای بالاتر از 70/0 گزارش کرد. این مقیاس، همسانی درونی (78/0< α) و پایایی –بازآزمون (95 = r) خوبی دارد و میتواند به‌طور معنادار زنان دچار FSD را از زنان دارای عملکرد جنسی عادی تمییز دهد که این بیانگر روایی تشخیصی مناسب آن است. در پژوهش محمدی نقطه برش برای کل مقیاس و زیر مقیاس‌ها به دست آمده است. با جمع کردن نمرات ۶ حوزه با هم نمره کل مقیاس به دست میآید. به این ترتیب نمره‌گذاری به‌گونه‌ای است که نمره بیشتر نشان‌گر کارکرد بهتر جنسی است. بر اساس هم‌وزن بودن نمره‌ها، حداکثر نمره برای هر حوزه برابر ۶ و برای کل مقیاس ۳۶ خواهد بود نمره صفر حاکی از آن است که فرد در ۴ هفته گذشته فعالیت جنسی نداشته است.
4- یافته‌ها
جدول (1) آمار توصیفی متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد.
جدول 1. توزیع حجم نمونه‌ی آماری بر اساس سن و تحصیلات
تحصیلات | فراوانی | درصد | |||
دیپلم | 40 | 5/18 | |||
لیسانس | 72 | 4/55 | |||
فوقلیسانس | 28 | 5/21 | |||
دکترا | 6 | 6/4 | |||
رده سنی | فراوانی | درصد | |||
21 تا 25 سال | 47 | 2/36 | |||
26 تا 30 سال | 29 | 3/22 | |||
31 تا 35 سال | 37 | 5/28 | |||
36 تا 40 سال | 17 | 1/13 |
با توجه به جدول فوق از 130 نفر افراد نمونه، بر اساس تحصیلات،40 نفر دارای تحصیلات دیپلم، 72 نفر لیسانس، 28 نفر فوقلیسانس و 6 نفر دکترا هستند. بر اساس سن نیز 47 نفر در رده سنی 21 تا 25 سال، 29 نفر در رده سنی 26 تا 30 سال، 37 نفر در رده سنی 31 تا 35 سال و 17 نفر در رده سنی 36 تا 40 سال هستند.
جدول 2. بررسی نمونه آماری خرده مقیاس‌های سلامت روان
|
جدول 3. بررسی نمونه آماری خرده مقیاس‌های عملکرد جنسی
| تعداد | حداقل | حداکثر | میانگین | انحراف معیار |
میل | 130 | 2 | 10 | 56/6 | 96/1 |
تحریک روانی | 130 | 0 | 20 | 93/13 | 67/5 |
رطوبت | 130 | 0 | 20 | 32/14 | 87/4 |
اوج لذت جنسی | 130 | 0 | 15 | 55/11 | 33/4 |
رضایتمندی | 130 | 0 | 15 | 89/11 | 40/4 |
درد جنسی | 130 | 0 | 15 | 63/11 | 36/4 |
مجموع سلامت روان | 130 | 2 | 95 | 89/69 | 38/23 |
جدول (4) آزمون آماری ضریب همبستگی را نشان می‌دهد.
جدول 4. بررسی ارتباط بین سلامت روان و عملکرد جنسی زنان متأهل
|
** معناداری کمتر از 01/0 * معناداری کمتر از 05/0
با توجه به نتایج جدول فوق، بین سلامت روان با میل، تحریک روانی، رطوبت، اوج لذت جنسی، رضایتمندی، درد جنسی و مجموع رضایت جنسی زنان متأهل رابطهی معنادار مثبت وجود دارد. بیشترین میزان همبستگی مربوط به مؤلفه میل (46/0) و کمترین میزان همبستگی مربوط به مؤلفه رطوبت میباشد (31/0)؛ به عبارت دیگر با افزایش عملکرد جنسی، فرد نمره سلامت روان بالاتری کسب می‌کند.
جدول (5) و (6) آمار استنباطی متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد.
جدول 5. نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری، پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی
مدل | SS | Df | MS | F | P | |
رگرسيون | 273/18925 | 6 | 212/3154 | 166/14 | 000/0 | |
باقيمانده | 288/49653 | 123 | 660/222 | - | - | |
کل | 561/68578 | 129 | - | - | - | |
جدول 6. خلاصه تحلیل رگرسیون چندگانه پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی
| R | R2 | ARS | Sig. | β | T | Sig. | |||
متغیرها | 525/0 | 276/0 | 256/0 | 00/0 | 024/4- | 406/6 | 00/0 | |||
میل | 246/3 | 703/0 | 00/0 | |||||||
تحریک روانی | 157/0- | 535/0 | 76/0 | |||||||
رطوبت | 775/0 | 480/0 | 108/0 | |||||||
اوج لذت جنسی | 004/1- | 832/0 | 229/0 | |||||||
رضایت مندی |
|
|
|
| 042/2 | 822/0 | 014/0 | |||
درد جنسی |
|
|
|
| 767/0 | 393/0 | 052/0 | |||
به‌منظور تعيين سهم متغير عملکرد جنسی در پیشبینی سلامت روان، رگرسيون چند متغيري به روش هم‌زمان اجرا شد. همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود ميزانF مشاهده شده معنادار است و استفاده از مدل خطي رگرسيون بلامانع است. (166/14 F =). نتايج نشان می‌دهد مدل رگرسيون در کل 27/0 درصد از تغييرات سلامت روان را تبیین ميکند. با توجه به ضرايب استاندارد، از بین همه مؤلفه‌ها تنها دو متغیر میل (36/0= Beta) و رضایتمندی (04/0= Beta) قادر به پیشبینی معنادار سلامت روان هستند (001/0> P). به‌عبارت‌دیگر به ازاي هر يک واحد استاندارد تغيير در متغيرهای میل و رضایتمندی، به ترتیب 36 و 04/0 درصد تغيير در سلامت روان صورت می‌گیرد.
5- بحث و نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر با هدف پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی و رضایت جنسی در زنان متأهل انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که بین سلامت روان با مؤلفههای عملکرد جنسی (میل، تحریک روانی، رطوبت، اوج لذت جنسی، رضایتمندی، درد جنسی و مجموع رضایت جنسی) رابطه مثبت معناداری وجود دارد و همچنین از بین مؤلفههای عملکرد جنسی تنها مؤلفههای میل و رضایتمندی پیش‌بین سلامت روان می‌باشند. یافته‌های این پژوهش با پژوهشهای درونه، شیخان، نصیری و ازگلی (1398)، ترک زهرانی و همکاران (1396)، صمدی و دلیر (1398)، طهماسبی و عباسی (1392)، هوسی و همکاران (2017) و بلایس و همکاران (2019) همسو میباشد.
در تبیین این یافته از پژوهش که نشان‌دهنده رابطه مثبت معنادار بین سلامت روان با مؤلفههای عملکرد جنسی بود، میتوان بیان کرد داشتن جامعه‌ای سالم در گرو سلامت خانواده است و تحقق خانواده سالم نیز مشروط به بهره‌مندی افراد از سلامت روانی و داشتن روابطی سالم و مطلوب است. از مسائل مهم در حوزه‌ی سلامت روان انسان، سلامت جنسی افراد است. فعالیت جنسی به‌عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی انسان است که متأثر از ویژگی‌های فرد، روابط بین فردی، شرایط خانوادگی اجتماعی و فرهنگی افراد، سوابق فعالیت‌های جنسی فرد با همسرش، سلامت جسمی و روانی فرد است (Sprecher, 2001).
ازآنجایی‌که عملکرد جنسی یک جزء روانی دارد میتواند به تأمین سلامت جنسی افراد و درنهایت به سلامت روان آن‌ها کمک کند. چنانکه صمدی و دلیر (1398) در پژوهشی که در این زمینه انجام دادند، نشان دادند که عملکرد جنسی زنان بر سلامت روان آن‌ها اثر و سلامت روان زنان با سلامت جنسی آن‌ها در ارتباط است. همان‌طور که میدانیم یکی از عوامل مؤثر بر شاد زندگی کردن و خوشبختی زنان، در زندگی زناشویی داشتن روابط جنسی لذت‌بخش و خوشایند است. درواقع عملکرد جنسی، بخشی از زندگی و رفتار انسان است. بر اساس مبانی نظری مطرح شده مانند نظریه سلامت روانی کییز و دیدگاه مسترز و جانسون عملکرد جنسی زنان یک پدیده چندبعدی است که تحت تأثیر بسیاری عوامل زیستی، روانی و اجتماعی قرار می‌گیرد و به‌طور مؤثری بر سلامت روانی زنان تأثیر می‌گذارد (ترک زهرانی و همکاران، 1396). عملکرد جنسی زنان حالتی از توانایی برای رسیدن به تهییج جنسی، رطوبت، ارگاسم و رضایت میباشد که منجر به تندرستی و رسیدن به سطحی از سلامتی می‌شود (Ibrahim, Ahmed & Ahmed, 2013). البته هرگونه اختلال که منجر به عدم رضایت از رابطه جنسی شود، میتواند اختلال عملکرد جنسی را به همراه داشته باشد (مزینانی، اکبری مهر، کاسکیان و کاشانیان، 1392). اختلال در عملکرد جنسی به هر علتی که ایجاد شود، پیامدهای متفاوتی در پی خواهد داشت و ممکن است موجب مشکلاتی از قبیل عصبانیت، خشونت، جدایی و افسردگی گردد که درنهایت سلامت روانی فرد را تهدید می‌کند (طهماسبی و عباسی، 1392). با توجه مطالب فوق، میتوان بیان داشت رابطهی جنسی یکی از عملکردهای اساسی انسان و یکی از اجزای زیر بنایی زندگی در همه‌ی مراحل عمر به شمار میآید که بر سلامت روانی فرد بخصوص زنان متأهل تأثیر می‌گذارد. این مسئله بیانگر این است که بین سلامت روان و عملکرد جنسی زنان رابطه معناداری وجود دارد؛ که این ارتباط در تمامی مؤلفههای عملکرد جنسی با سلامت روان در یافته‌های پژوهش حاضر نشان داده شده است و نتایج نشان دادند که سلامت روان بر حیطه‌های مختلف عملکرد جنسی تأثیر می‌گذارد؛ و از سویی دیگر میتوان گفت روابط جنسی صحیح، سلامت روان بالایی را برای افراد به دنبال خواهد داشت؛ بنابراین فرضیه اول پژوهش تأیید می‌شود.
در خصوص یافته‌های پژوهش در پیشبینی سلامت روان، بر اساس عملکرد جنسی که نشان داده شد مؤلفههای میل و رضایتمندی پیش‌بین سلامت روان می‌باشند، میتوان بیان کرد که آنچه در زندگی زناشویی مهم است رضایتمندی زناشویي است. رضایت زناشویي زمانی میسر است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس خوشبختي، رضایت از ازدواج و رضایت جنسی از همدیگر داشته باشند. رابطهی جنسی یکی از عملکردهای اساسی انسان و یکی از اجزای زیربنایی زندگی در تمامی مراحل عمر به شمار میآید که بر سلامت روانی فرد تأثیر می‌گذارد. عملکرد جنسی یک جزء روانی دارد که به انجام رضایت افراد بخصوص زنان از رابطهی جنسی و تمایل جنسی آنان و درنتیجه به تأمین سلامت روان آنان کمک می‌کند. بنابراین عملکرد جنسی سالم و مطلوب، میتواند سلامت روان زنان را تأمین کند. از دیدگاه مسترز و جانسون9 (1970) رضایتمندی جنسی جزء مهمی از کیفیت زندگی و احساس بهزیستی عمومی یک فرد میباشد و بخش جدایی‌ناپذیری از هویت و شخصیت یک انسان کامل را تشکیل می‌دهد. رضایتمندی جنسی بر نحوه برقراری عملکرد جنسی فرد با همسرش تأثیر می‌گذارد و با سلامت روان وی مرتبط میباشد. رضایتمندی از عملکرد جنسي، در حوزه‌های خانواده و مسا يل زناشويي اهميت ویژه‌ای دارد. رضايتمندی از عملکرد جنسي يكي از شاخص‌های مهم رضایتمندی زوج‌ها از يكديگر و يكي از عوامل مهم رضايت از زندگي زناشويي و از عوامل مهم مؤثر بر سلامت روان زوجين است (علی‌اکبری دهکردی، شکر کن و محتشمی، 1390).
امروزه آنچه که بیشتر بر روی سلامت جنسی زوجین سایه انداخته و ممکن است آن را خدشه‌دار کند، اختلالات روانی ناشی از عملکرد جنسی نامطلوب است که سلامت روان آن‌ها را تهدید می‌کند. درواقع برخی از زنان نسبت به میل جنسی خود احساس خوبی ندارند و از آمادگی کافی روانی برای لذت بردن از یک رابطه جنسی برخوردار نیستند. آن‌ها فقط به یک رابطهی جنسی تن میدهند تا بتوانند رابطهی خود را با شریک زندگی‌شان تداوم بخشند. همچنان که بیشتر نیازهای جنسی آنان برآورده نشده باقی میماند؛ که این خود سلامت جسمی و روانی آن‌ها را به اشکالی مانند اضطراب، افسردگی، استرس و فشار روانی در برخورد با عملکرد جنسی به خطر می‌اندازد؛ که سبب کاهش رضایتمندی جنسی و میل جنسی آن‌ها نسبت به عملکرد جنسی میگردد (صمدی و دلیر، 1398). چنانکه در پژوهشهای نوزبام و روزنفیلد10 (2004) نشان داده شد که نگرشهای منفی نسبت به عملکرد جنسی سبب کاهش احساسات و تمایلات جنسی افراد میگردد. بنابراین سلامت جنسی و تمایلات جنسی نیازمند برخورداري از نگرش مثبت نسبت به بهره‌مندی افراد از عملکرد جنسی رضایت‌بخش، با اطمینان، بی‌خطر و به دور از اجبار و خشونت است؛ که عاملی مهم در پیشگیری از اختلالات روانی به‌ویژه در زنان میباشد.
بنابراین اگر زوجین نسبت به تفاوت‌های خود در تقاضاها و تمایلات جنسی‌شان در عملکرد جنسی آگاهی کافی داشته باشند، میتوانند قبل از مشکل‌دار شدن ارتباطشان در عملکرد جنسی، آن را درمان کنند. برعکس اگر زوجین نسبت به تمایلات جنسی خود در عملکرد جنسی، آگاهی لازم را نداشته نباشند، باید شاهد برون‌ریزی مشکلاتی باشند که سلامت روانی آن‌ها را تهدید می‌کند و درنهایت منجر به بروز انواع اختلالات جنسی، رفتارهای پرخطر و بیماریهای مقاربتی، کاهش میل جنسی و رضایتمندی جنسی و بارداری‌های ناخواسته ناشی از عملکرد جنسی نامطلوب و مسائل خانوادگی و زناشویی می‌شود؛ تیم و کلی11 (2011). چنانکه لوین، ریزن و آلتوف12 (2011) در تحقیقات خود در این زمینه نشان داد که شکایات پیرامون عملکرد جنسی نامطلوب همسران اغلب در مشکلات ارتباطی بین آن‌ها ناشی از نداشتن آگاهی کافی ریشه دارد. بنابراین عملکرد جنسی مطلوب و خوشایند در زوجین که حاصل از رابطهی جنسی سالم و آگاهانه باشد، حس رضایتمندی، افزایش تمایل جنسی، دوست داشتن و دوست داشته شدن و نهایتاً سلامت روان را به همراه خواهد داشت (سانویتس، هیبرت، کلی و کارلسون13، 2002). پرواضح است که فعالیت‌های جنسی علاوه بر تأثیرگذاری بر روی عملکرد ذهنی و جسمی به طبع بر سلامت روان افراد نیز تأثیر می‌گذارد. این مسئله بیانگر این است که بین سلامت روان و متغیر عملکرد جنسی رابطهی دوسویه‌ای وجود دارد؛ که این ارتباط به‌ویژه در مؤلفههای میل جنسی و رضایتمندی از عملکرد جنسی در یافته‌های پژوهش حاضر نشان داده د شده است که پیش‌بین سلامت روان می‌باشند؛ بنابراین با توجه به یافته‌های پژوهش در مورد پیشبینی سلامت روان بر اساس عملکرد جنسی در زنان متأهل فرضیه دوم پژوهش نیز تأیید می‌شود.
مطالعه بر روی دانش جنسی زوجین خصوصاً زنان متأهل و تأثیری که بر سلامت روان آنان و سلامت جامعه دارد، جهت پایداری و انسجام زندگي زناشویي و کاهش طلاق میگردد که بسیار تأثیرگذار و مثمر ثمر در زندگی زناشویی میباشد. از آنجا که اهمیت این پژوهش، کاربرد یافته‌های آن، در جهت ارتقاء سلامت خانواده و جامعه است و هدف آن آموزش روش‌های صحیح برقراری ارتباط صحیح جنسی بین زوجین میباشد و با عنایت به اینکه امروزه در جامعه آموزش‌های جنسی صحیح و مناسب برای زوج‌ها بیش از پیش احساس میگردد و تا کنون اغلب پژوهشهای پزشکي بر مشکات جنسي زوجین متمرکز شده بنابراین توجه به روابط جنسی صحیح، با کیفیت و رضایت‌بخش همسران، رضایت زناشویی و سلامت روان بالاتری را برای آن‌ها به دنبال خواهد داشت. لذا درمانگران و مشاوران خانواده و ازدواج میتوانند با تکیه بر یافته‌های چنین پژوهش‌هایی، قدم‌هایی مؤثر در جهت حل تعارضات زوجین بردارند؛ و همچنین در امر مشاوره قبل از ازدواج به زوجین کمک کنند؛ بنابراین نتایج پیشنهاد می‌شود تحقیقات آتی در جامعه آماری گسترده‌تر در بین قومیت‌ها و اقلیم‌های دیگر به‌صورت مطالعات طولی و اثربخش انجام گردد. همچنین متغیرهای روان‌شناختی تأثیرگذار در سلامت روان و مرتبط با متغیرهای پژوهش نیز مورد ارزیابی قرار گیرند. جهت پیشگیری از اختلالات روانی ناشی از مسائل و مشکلات مربوط به روابط زناشویی و رضایتمندی جنسی زنان و تأمین سلامت روان آن‌ها برگزاری کلاس‌های آموزشی و جلسات کارگاهی به‌صورت گروهی و یا به‌صورت مشاوره انفرادی و همچنین تهیه پکیج‌های آموزشی در این زمینه و استفاده از نظرات متخصصان روانشناس و مشاوران در حوزه‌ی بهداشت روان جهت ارتقای دانش و آگاهی‌های افراد بخصوص زوجین جوان و زنان متأهل در رابطه با نگرشهای جنسی در مراکز مشاوره ازدواج و مراکز آموزش عالی توصیه میگردد. از محدوديت‌هاي پژوهش حاضر، اين بود که تحقیق تنها در مورد زنان متأهل، با میانگین سنی 40-21 ساله در شهرستان بوانات اجرا شد كه اين امر از قابليت تعمیم‌پذیری پژوهش مي‌كاهد. با توجه به اینکه این پژوهش تنها در مورد زنان متأهل شهرستان بوانات انجام شد، در تعمیم یافته‌های آن باید دقت گردد. همچنین شرایط پاندومی بیماری کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی مانع از ارتباط مستقیم با آزمودنی‌ها گردید و سبب شد که پرسشنامهها به‌صورت آنلاین در اختیار آنان قرار گیرد که همین امر سبب عدم همکاری برخی آزمودنی‌ها گردید. تابو بودن موضوع پژوهش از دیگر مواردی بود که سبب می‌گردید زنان متأهل از مشارکت در این پژوهش خودداری نمایند
6- تقدیر و تشکر
در پایان از همکاری زنان متأهل شهرستان بوانات و همچنین تمام کسانی که در انجام رساندن این پژوهش یاری‌رسان بوده‌اند کمال تشکر و قدردانی را دارم.
7- منابع
1- تجلی، پ.، و خلیلی ورنکشی، ا. (1394). بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه سلامت روانی کیز (فرم کوتاه - 14 گویهای) و رابطه آن با پرسشنامه شادکامی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
2- ترک زهرانی، ش.، بنایی، م.، ازگلی، گ.، آزاد، م. (1395). بررسی مشکلات جنسی پس از زایمان در زنان شیرده مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی بندرعباس. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، 19(35)، 1-23.
3- توکل، ز.، میرمولایی، س. ط.، مؤمنی موحد، ز.، و منصوری، آ. (1390). بررسی ارتباط عملکرد جنسی با رضایت جنسی در زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی جنوب شهر تهران. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابنسینا، 19(2)، 50-60.
4- خداددادی سنگده، ج.، رضایی آهوانویی، م.، عبدالهی، ا.، آموستی، ف. (1400). مقایسه سلامت روابط زناشویی در زنان متأهل حوزوی و غیرحوزوی. دوفصلنامه علمی پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، 13(24)، 243-255.
5- چرخچیها، ز. (1394). رابطه حمایت اجتماعی ادراک شده و ابراز هیجانی با سلامت روان و ادراک شایستگی در دانشجویان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد ابهر.
6- دادگر، س.، کریمی، ف. ز.، بخشی، م.، عبدالهی، م.، و رحیمزاده برج، ف. (1397). بررسی اختلال عملکرد جنسی و برخی عوامل مرتبط با آن در زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر مشهد در سالهای 1396-97. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران، 21(8)، 22-29.
7- دوانگران، ک.، و یکتا مرام، ع. (1395) راهنمای سلامت. سازمان بهزیستی کشور. تهران.
8- درونه، ط.، شیخان، ز.، نصیری، م.، و ازگلی، گ. (1398). ارتباط تعیین کننده های اجتماعی سلامت با عملکرد جنسی زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1395. نشریه سلامت اجتماعی، 6(2)، 130-138.
9- دیماتیو، ام. ر. (1392). روانشناسی سلامت. ترجمه موسوی اصل، س. م.، سالاریفر، م.، آذربایجانی، م.، و عباسی، ا. انتشارات سمت. تهران.
10- شاهی، ع.، غفاری، ا.، و قاسمی فلاورجانی، خ. (1390). رابطه سامت روان و رضایتمندی زناشویی. مجله دانشگاه علومپزشکی کرمانشاه، 15(2)، 119-126.
11- صمدی، ف.، و دلیر، م. (1398). نقش سلامت روانی و اجتماعی در سلامت جنسی زنان سالمند. پژوهشهای روانشناسی اجتماعی، 10(40)، 21-42.
12- طهماسبی، ح.، و عباسی، ع. (1391). بررسی عملکرد جنسی و ارتباط آن با افسردگی در زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهرستان ساری. فصلنامه سلامت خانواده، 1(3)، 40-44.
13- علیآبادی، م.، و خواجهوند خوشلی، ا. (1398). بررسی سهم معناداری مؤلفههای تعهد زناشویی با عملکرد جنسی در دانشجویان متأهل زن دانشگاه منابع طبیعی گرگان. پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، 4(33)، 57-74.
14- كاپلان، ه ؛ سادوك، ب.(1988). خلاصه روانپزشكي. ترجمه پورافكاري، نصرتا…، تبريز.
15- علی آبادی, م؛ خواجه وند خوشلی. (1398). بررسی سهم معناداری مؤلفه های تعهد زناشویی با عملکرد جنسی در دانشجویان متأهل زن دانشگاه منابع طبیعی گرگان. مجله پیشرفت های نوین در علوم رفتاری, 4 (33), 57-74.
16- علی اکبری دهکردی، م.، شکر کن، ح.، و محتشمی، ط. (1390). رابطه نقش جنسیتی با سلامت روانی و مؤلفه های آن در زنان شاغل، نشریه علمی روانشناسی بالینی و شخصیت، 9(2)، 37-48.
17- کرو، ام.، و ریدلی، جی. (1399). زوج درمانی کاربردی با رویکرد سیستمی-رفتاری. ترجمه موسوی، ا. انتشارات مهر کاویان. تهران.
18- محمدی، خ.، حیدری، م.، و فقیهزاده، س. (1387). اعتبار نسخه فارسی مقیاس Female Sexual Function Index-FSFI به عنوان شاخص عملکرد جنسی زنان. نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، 7(3)، 269-278.
19- مزینانی ر.، اکبری، م.، کاسکیان ع.، و کاشانیان م. (1391). بررسی شیوع اختلالات جنسی و عوامل مرتبط با آن در زنان. مجله علوم پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، 19(105)، 59-66.
20- مزبان، ن (1396) نقش کفایت اجتماعی در پیش بینی سلامت روان، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه روانشناسی عمومی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز.
21- وزیری، ش.، و کلوانی، س. (1397). پیشبینی عملکرد جنسی و خودکارآمدی جنسی زنان بر اساس نشانههای مشکلات رفتاری. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 16(1)، 101-107.
22- Blais, R. K., Monson, C. M., Livingston, W. S., & Maguen, S. (2019). The association of disordered eating and sexual health with relationship satisfaction in female service members/veterans. Journal of Family Psychology, 33(2), 176.
23- Brody, S., & Costa, R. M. (2009). Satisfaction (sexual, life, relationship, and mental health) is associated directly with penile–vaginal intercourse, but inversely with other sexual behavior frequencies. The journal of sexual medicine, 6(7), 1947-1954.
24- Carcedo, R. J., Fernández-Rouco, N., Fernández-Fuertes, A. A., & Martínez-Álvarez, J. L. (2020). Association between sexual satisfaction and depression and anxiety in adolescents and young adults. International journal of environmental research and public health, 17(3), 841.
25- Davangaran, K. Yektamram, A. (2016). Health Guide, Tehran; Country Welfare Organization.
26- Hevesi, K., Mészáros, V., Kövi, Z., Márki, G., & Szabó, M. (2017). Different characteristics of the Female Sexual Function Index in a sample of sexually active and inactive women. The Journal of Sexual Medicine, 14(9), 1133-1141.
27- Ibrahim, Z. M., Ahmed, M. R., & Ahmed, W. A. S. (2013). Prevalence and risk factors for female sexual dysfunction among Egyptian women. Archives of gynecology and obstetrics, 287, 1173-1180.
28- Keyes, C. L. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of health and social behavior, 207-222.
29- Leite, A. P. L., Campos, A. A. S., Dias, A. R. C., Amed, A. M., De Souza, E., & Camano, L. (2009). Prevalence of sexual dysfunction during pregnancy. Revista da Associação Médica Brasileira, 55, 563-568.
30- Levine, S. B., Risen, C. B., & Althof, S. E. (Eds.). (2011). Handbook of clinical sexuality for mental health professionals. Routledge.
31- Masters, W. H., & Johnson, V. E. (1970). Human sexual inadequacy. London; Boston: Churchill.
32- Meriwether, K. V., Komesu, Y. M., Craig, E., Qualls, C., Davis, H., & Rogers, R. G. (2015). Sexual function and pessary management among women using a pessary for pelvic floor disorders. The journal of sexual medicine, 12(12), 2339-2349.
33- Nordqvist, CH. (2017). What is mental health? Mental health, 11 (2), 32-39
34- Nusbaum, M., & Rosenfeld, J. A. (2004). Sexual health across the lifecycle: a practical guide for clinicians. Cambridge university press.
35- Poh Keong, P., Chee Sern, L., Foong, M., & Ibrahim, C. (2015). The Relationship between Mental Health and Academic Achievement among University Students—A Literature Review. In Second International Conference on Global Trends in Academic Research. Bandung: Global Illuminators.
36- Rosen, C. Brown, J. Heiman, S. Leiblum, C. Meston, R. Shabsigh, D. Ferguson, R. D'Agostino, R. (2000). The Female Sexual Function Index (FSFI) : a multidimensional self-report instrument for the assessment of female sexual function. Journal of sex & marital therapy, 26(2), 191-208.
37- Serati, M., Salvatore, S., Siesto, G., Cattoni, E., Zanirato, M., Khullar, V., ... & Bolis, P. (2010). Female sexual function during pregnancy and after childbirth. The journal of sexual medicine, 7(8), 2782-2790.
38- Smith, Lee. , & Jackson, S. (2019). As we age, sexual activity still important forwellbeing. Sexual Medicine, 7(1), 11-18.
39- Sprecher, S. (2001). Equity and social exchange in dating couples: Associations with satisfaction, commitment, and stability. Journal of Marriage and Family, 63(3), 599-613.
40- Synovitz, L., Herbert, E., Kelley, R. M., & Carlson, G. (2002). Sexual knowledge of college students in a southern state: Relationship to sexuality education. American Journal of Health Studies, 17(4), 163.
41- Timm, T. M., & Keiley, M. K. (2011). The effects of differentiation of self, adult attachment, and sexual communication on sexual and marital satisfaction: A path analysis. Journal of Sex & Marital Therapy, 37(3), 206-223.
42- Winter, V. R., O’Neill, E. A., Cook, M., Rose, K. L., & Hood, A. (2020). Sexual function in hook-up culture: The role of body image. Body image, 34, 135-144.
43- World health organization (2016). Reproductive health. Retrieved 26 may 2016, http://www.who.int/
Predicting Mental Health Based on Sexual Function in Married Women
Sayed Mehdi Hosseini1*, Hakimeh Mirzaey 2
1. Ph.D. in Psychology, Assistant Professor, Department of Psychology, Fatemieh Institute of Higher Education, Shiraz, Iran. (Corresponding Author)
Sayedmehdi.hosseini@gmail.com
2. Master's student, General Psychology, Department of Psychology, Fatemieh Institute of Higher Education, Shiraz, Iran.
hakimeh.mirzaey@gmail.com
Abstract
Mental health plays a fundamental role in individuals' living better lives, their activity efficiency, and their ability to function effectively in their personal life. This study aimed to predict mental health based on the sexual function of married women. This research is descriptive and correlational. The statistical population included all married women in Bavanat city, from which 130 married women were selected as the sample size by the available sampling method. Keys Mental Health Questionnaire (2002) and Rosen Sexual Function Questionnaire (2000) were used to collect data. Pearson correlation coefficient and regression coefficient were used to analyze the data. The findings showed that a significant positive relationship between mental health and sexual function of married women and the components of desire and satisfaction have a higher power in predicting mental healthThe results showed that the better married women are in marital relationships, the more mental health they have. Therefore, good sexual performance can affect women's mental health. In addition to its effect on mental health and community health, A study on the sexual knowledge of married women showed that its effects lead to the stability and cohesion of the family and married life and reduce divorce in society.
Keywords: Mental health, Sexual Function, Women.
[1] . Mental Health
[2] . Crowe & Ridley
[3] . Sexual function
[4] . Meriwether, Komesu, Craig, Qualls, Davis & Rogers
[5] . Carcedo, Fernández-Rouco, Fernández-Fuertes & Martínez-Álvarez
[6] . Keyes’s Mental Health Scale
[7] . The Female Sexual Function Index (FSFI)
[8] . Rosen, Brown, Heiman, Leiblum, Meston, Shabsigh & et al
[9] . Masters & Johnson
[10] . Nusbaum & Rosenfeld
[11] . Timm & Keiley
[12] . Levine, Risen & Althof
[13] . Synovitz, Herbert, Kelley & Carlson
