صورتبندی اجتماعی نظام ارزشی کارآفرینان اجتماعی زن
الموضوعات :
منا امامی
1
(دانشجوی دکتری تخصصی رشته جامعه شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
طلیعه خادمیان
2
(دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی واحد تهران شمال، تهران، ایران)
مصطفی کرباسیون
3
(استادیار گروه توسعه روستایی دانشگاه شهرکرد. شهرکرد، ایران )
اباذر اشتری مهرجردی
4
(استادیار گروه علم و فناوری، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، تهران، ایران )
الکلمات المفتاحية: صورتبندی اجتماعی, نظام ارزشی, کارآفرینی اجتماعی, کارآفرینان اجتماعی زن,
ملخص المقالة :
«کارآفرینی اجتماعی» مفهومی بین رشته ای است که در رشته های مدیریت، اقتصاد، روانشناسی و جامعه شناسی مطرح شده و می تواند راهکار مناسبی برای حل مسائل اجتماعی و رانه ای برای تغییرات اجتماعی و توسعه اقتصادی باشد. علی‌رغم پژوهش های قابل‌توجه که در حوزه کارآفرینی اجتماعی زنان شده است نیاز برای انجام پژوهشی در زمینه ادبیات کارآفرینی اجتماعی دیده می‌شد بر همین اساس در این مقاله به دنبال صورتبندی اجتماعی از چارچوبی تحت عنوان نظام ارزشی کارآفرینان اجتماعی زن هستیم. روش مورد استفاده، تحلیل محتوا بوده و مهمترین نتایج بدست آمده حاکی از آنست که ارزش های درونی شده اخلاق مراقبت، خیر خواهی، برابری طلبی و اتکا به خود جزئی از هویت فرا اجتماعی زنان کارافرین اجتماعی و مناسبات سازمانی/میان فردی آنان را شکل می دهند. این ارزش ها در مواجه با بستر اجتماعی-فرهنگی فضای بیرونی، نظام ارزشی کارافرینان اجتماعی زن را ایجاد می کنند
1. احمدی، پ.، و باباشاهی، ج.. (1390). بررسی رابطه بین عوامل شخصیتی و کارآفرینی (پژوهشی پیرامون کارکنان شرکت داده ورزی سداد). پژوهش های مدیریت منابع سازمانی. 1(3)، 22-1 SID. https://sid.ir/paper/485827/fa
2. امینی، علیرضا، و حسینی ماچک پشتی، سیده شیما. (1396). شناسایی ویژگی های هوش کارآفرینانه ی زنان کارآفرین: مطالعه ای کیفی با استفاده از تحلیل محتوای قراردادی. توسعه کارآفرینی. https://www.sid.ir/paper/131224/fa
3. انصاری, منوچهر, احمد پور داریانی, محمود, & بهروزآذر, زهرا. (1389). ویژگیهای فردی اثرگذار بر توسعه‌ی کارآفرینی اجتماعی در موسسه‌های خیریه‌ی استان تهران. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی, 3(2), 37-64.
4. آراستی، زهرا ؛ ملکی کرم آباد، محمد مهدی (1393). عوامل نهادی تأثیرگذار بر اجرای فعالیتهای کارآفرینانه اجتماعی توسط زنان. مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان. بهار 1393 شماره 38 رتبه علمی-پژوهشی (وزارت علومISC/(22صفحه - از 97 تا 118 ).https://jed.ut.ac.ir/article_28547.html
5. آراستی، زهرا و فتحی، فریناز و قلی پور، آرین.(1390). ویژگی های شخصیتی موثر بر قصد کارآفرینانه اجتماعی در کارآفرینان. نشریه اقتصاد و تجارت نوین، سال هفتم شماره 2 (پیاپی 28، زمستان 1390 و بهار 1391).صفحات: 153 تا 173
6. آراستی، زهرا و والی نژاد، محبوبه. (1390). نوع شناسی انگیزه های زنان کارآفرین ایرانی. تحقیقات زنان سال پنجم پاییز 1390 شماره 3.
7. بادزبان، فاطمه، رضایی مقدم، کوروش، و فاطمی، مهسا. (1399). تحلیل میزان تاب آوری زنان کارآفرین روستایی با بهره گیری از مقیاس کانر دیویدسون. سیاست نامه علم و فناوری، 10(1 (پیاپی 30) )، 39-50. SID. https://sid.ir/paper/364486/fa
8. بازرگان, دکتر سید علیرضا فیض بخش, & فراشاه, علی دهقان پور. (1381). فرآیند تصمیم گیری شروع به کارآفرینی (مطالعه موردی کار آفرینان ایرانی). فصلنامه دانش مدیریت (منتشر نمی شود), 58(0).
9. بخشی، مهرداد، سخدری، کمال، و سجادی، سیدمجتبی. (1398). بررسی تأثیر ویژگی های کارآفرینان بر پیشرفت کسب وکارهای نوپا در ایران. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 8(32 )، 5-32. https://sid.ir/paper/243631/fa
10. پاک خصال، اعظم، و سفیری، خدیجه. (1398). بررسی تأثیر ویژگی های فردی و اجتماعی زنان کارآفرین بر موفقیت در کارآفرینی. فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 13(46 )، 115-153. https://www.sid.ir/paper/262295/fa.
11. حسینی، سید کمال الدین و ایمانیان، مسعود،1400،شرایط علی و راهبردهای شکل گیری عمل کارآفرینانه (مطالعه کیفی تجارب زیسته ی بنیان گذاران شرکت های دانش بنیان مشهد)،https://civilica.com/doc/1425715.
12. دره, ایمان, & مرادی, محبوبه. (1392). بررسی ویژگی های روانی – اجتماعی مرتبط با رفتار کار آفرینی در زنان کارآفرین. فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی, 4(16), 21-32.
13. رحیمیان, حمید, احمدپور داریانی, محمود, عباس‌پور, عباس, & اعلامی, فرنوش. (1392). شناسایی عوامل علّی اثرگذار بر شکلگیری رفتار کارآفرینان اجتماعی در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی. 6(1). https://jed.ut.ac.ir/article_36256.html.
14. رستمی، فرحناز وگراوندی، شهپر وزرافشانی، کیومرث. (1390). پدیدارشناسی تجربیات دانشجویان در تاسیس کسب‌وکار (مطالعه موردی: دانشجویان پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه). فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی, 4(4), 87-105.
15. رضایی، نسا و ارشادی، محمد جواد و باقری حسین آبادی، رضا،1399،ارزیابی تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی بر کارآفرینی زنان در خانه های کارآفرینی شهرداری تهران،https://civilica.com/doc/1259917
16. زارع، بیژن و زارع، مرضیه،1392،بررسی رابطه میزان سرمایه اجتماعی خانواده و ویژگی های کارآفرینانه در شخصیت افراد. https://civilica.com/doc/683897
17. سایه وند، زهرا و شمس مورکانی، غلامرضا و اعلامی، فرنوش،1397،شناسایی ویژگیهای فردی موثر بر رفتارکارآفرینان آموزشی مستقر درتهران.https://civilica.com/doc/1166514
18. سراجق, مرجان, وثوقی, مریم, & حسینی, سید مجتبی. (1398). طراحی توسعه سبک زندگی اجتماعی از منظر کسب و کارهای نوپا. علوم اجتماعی, 13(2), 31-50.
19. سلمانی زاده، عباس، و انصاری، محمدتقی. (1388). ویژگی های روانشناختی کارآفرینان کشور. رفاه اجتماعی، 9(33)، 167-188.
20. صادقی فسایی، سهیلا ؛ خادمی، عاطفه. فراتحلیل چهار دهه پژوهش در حوزه اشتغال زنان، زن در فرهنگ و هنر تابستان 1394، دوره هفتم - شماره 2 علمی-پژوهشی (وزارت علوم)/ISC (14 صفحه - از 243 تا 256 ).
21. عزیزی، خدیجه و حسین پور، مهدی و رضایی، بیژن،1401،ارائه چارچوبی جهت طبقه بندی انگیزه های کارآفرینی براساس جهت و منبع انگیزه،https://civilica.com/doc/1518203.
22. فروغی، علیرضا و ایزی، جواد و حسن نژاد، مریم،1392،بررسی ویژگی های کار آفرینانه مالکان واحدهای تولیدی در صنعت گاو شیری استان خراسان رضوی. https://civilica.com/doc/664081.
23. فیض، داوود،1388،بررسی تاثیر جنسیت بر ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه دانشجویان: بررسی دانشگاه سمنان،https://civilica.com/doc/1305829.
24. قمبرعلی, رضوان, زرافشانی, کیومرث, & علی‌بیگی, امیرحسین. (1388). بررسی سلسله‌مراتب نظام ارزشی کارآفرینان (مطالعه موردی: استان کرمانشاه). فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی, 2(2), 113-137.
25. کرمانی, مهدی, مظلوم خراسانی, محمد, بهروان, حسین, & نوغانی دخت بهمنی, محسن. (1394). توانمندسازی مبتنی بر کارآفرینی اجتماعی: ارائۀ یک نظریۀ زمینه‌ای (مطالعۀ موردی ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شهرداری تهران). علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد.(12)2. 136-107. https://social.um.ac.ir/article_26424.html
26. گلرد، پروانه و عسگری، الهه و حسینی، مریم و دهقان نجم آبادی، عامر،1396،نقش شبکه های اجتماعی زنان کارآفرین بر انگیزش شغلی: نقش میانجی هوشیاری کارآفرینانه. https://civilica.com/doc/1023570/
27. گلرد، پروانه. (1386). ویژگی ها, انگیزه ها و اهداف ترغیب کننده زنان ایرانی در توسعه کسب و کار. پژوهشنامه بازرگانی، 11(44)، 267-295. SID. https://sid.ir/paper/7522/fa
28. احمدی، سارا و رحیمی، فرج الله و نداف، مهدی و آرغا، توران،1401،شناسایی و اولویت بندی ویژگی های شخصیتی زنان کارآفرین استان خوزستان با تکنیک تحلیل محتوای کیفی،https://civilica.com/doc/1487973
29. مقیمی اسفندآبادی, حسین, & معینی, سید رضا. (1398). واکاوی جامعه شناختی چالش های بیرونی خلق ارزش اجتماعی رهبران کارآفرینی اجتماعی با رویکرد عادت واره بوردیو. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرین.75475.html https://jed.ut.ac.ir/article_
30. ولی زاده، ناصر و کریمی گوغری، حمید،1397،تحلیل عوامل موثر بر نیت کارآفرینی اجتماعی در صندوقهای اعتبارات خرد زنان روستایی و عشایری،https://civilica.com/doc/1283407
31. هندیجانی فرد, مرتضی, & حجازی, سیدرضا. (1397). شناسایی عوامل تأثیرگذار در قصد کارآفرینانه اجتماعی در بستر اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی, 11(3), 581-600. https://jed.ut.ac.ir/article69771.html
32. یادگار, نسیم, بازرگان, عباس, & فقیه, نظام الدین. (1390). فرایند شکلگیری ابتکارات کارآفرینانه‌ی اجتماعی: الگویی برگرفته از نظریه‌ی برخاسته از داده‌ها. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی, 4(3), 7-29..
33. یادگار, نسیم, معماریانی, محمدمهدی, & صدق آمیز, عبدالرضا. (1393). قصد کارآفرینانه اجتماعی: اثر متقابل نگرش کارآفرینانه اجتماعی، امنیت مالی و سرمایه اجتماعی. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی (1) 7.
34. یزدانی، محمد ؛ محمدی، حمید. (1388). عوامل موثر بر تفکر مدیریت و برنامه‌ریزی کارآفرینان زن روستایی شهرستان مرودشت. تغییرات اجتماعی - فرهنگی زمستان 1387، سال چهارهم - شماره 19.
35. یوسف زاده ، ایمان ؛ عابدی، محمد رضا و نیلفروشان، پریسا. (1401). جهت گیری های روان شناختی و عملکردی افراد کارآفرین.منبع: مشاوره شغلی و سازمانی دوره 14 پاییز 1401 شماره 3 (پیاپی 52).
36. یونسی فر، سیدمحمد، و مشرف جوادی، محمدحسین. (1393). تاثیر ویژگی شخصیتی کارآفرینان بر بهره وری نیروی انسانی در بیمارستان شهید صدوقی یزد. مدیریت بهداشت و درمان (نظام سلامت)، 5(4 (پیاپی 14)، 55-62. https://www.sid.ir/paper/232375/fa
37. Abrutyn, S., & Lizardo, O. (Eds.). (2016). Handbook of contemporary sociological theory. Cham, Switzerland: Springer. Administration Review, 51(5), 393- 401.
38. Ashoka, 2020c. Marinalva Santana. Ashoka Fellow. Grupo Matizes [WWW Document]. Ashoka U. S. URL. https://www.ashoka.org/de/fellow/marinalva-santana.
39. Bagheri, F., Ghaderi, Z., Abdi, N., & Hall, C. M. (2022). Female entrepreneurship, creating shared value, and empowerment in tourism; the neutralizing effect of gender-based discrimination. Current Issues in Tourism, 1-18.
40. Borquist, B. R. (2020). The Context and Enactment of Faith-Based Social Entrepreneurship.
41. Cherrier, H., Goswami, P., & Ray, S. (2018). Social entrepreneurship: Creating value in the context of institutional complexity. Journal of Business Research, 86, 245-258.
42. Choi, N., & Majumdar, S. (2014). Social entrepreneurship as an essentially contested concept: Opening a new avenue for systematic future research. Journal of business venturing, 29(3), 363-376. DOI: 10.1111/j.1573-7861. 200800063.
43. Gaitho, N. (2022). CRITICAL ANALYSIS OF THE PREVAILING WORLDVIEWS AND VALUE SYSTEMS IN RELATION TO HOW THEY ARE SHAPED BY CULTURE AND IDENTITY. European Journal of Social Sciences Studies, 7(2).
44. Grandmother Project, 2020. Grandmother Project Change through Culture [WWW Document]. URL. https://grandmotherproject.org/.
45. Hernández Del Valle, K. P. (2021). The role of Personal Values in the Entrepreneurship Research. An analysis of new trends, decision making and success of entrepreneurs
46. Javadian, G. and Singh, R.P. (2012), “Examining successful Iranian women entrepreneurs: an exploratory study”, Gender in Management: An International Journal, Vol. 27 No. 3, pp. 148-164.
47. Manikandan, M. E., & Sengottuvel, C. (2021). A Study of Social Entrepreneurship in India-Opportunities and Challenges. Texas Journal of Engineering and Technology, 1(1), 10-16.
48. Marsden, Peter V., and Joseph F. Swingle. 1994. ‘‘Conceptualizing and Measuring Culture in Surveys: Values, Strategies, and Symbols,’’ Poetics 22: 269–289.
49. Nastaran Simarasl, European Management Journal, https://doi.org/10.1016/j.emj.2022.07.003.
50. Roots of Health, 2020b. Free Reproductive Health Services - on Wheels! [WWW Document]. URL. https://rootsofhealth.org/contraceptives-pills-free-deliver y-philippines/.
51. Sadrnabavi, F., & Daneshvar, H. (2022). Lived experiences of successful women entrepreneurs (SMEs) in Iran: a feminist phenomenological study. Qualitative Research in Financial Markets, (ahead-of-print).
52. Saebi, T., Foss, N. J., & Linder, S. (2019). Social entrepreneurship research: Past achievements and future promises. Journal of Management, 45(1), 70-95.
53. Salamzadeh, A., Arasti, Z., & Elyasi, G. M. (2017). Creation of ICT-based social start-ups in Iran: A multiple case study. Journal of enterprising culture, 25(01), 97-122.
54. Sarfaraz L and Faghih N (2011) Women’s entrepreneurship in Iran: a GEM based-data evidence. Journal of Global Entrepreneurship Research 1(1): 45–57.
55. Schwartz, S. H., Cieciuch, J., Vecchione, M., Davidov, E., Fischer, R., Beierlein, C., . . . Konty, M. (2012). Refining the theory of basic individual values. Journal of Personality and Social Psychology, 103(4), 663-688. doi: 10.1037/a0029393.
56. Schwartz, S.H. (1992), “Universals in the content and structure of values: theoretical advances and empirical tests in 20 countries”, in Zanna, M.P. (Ed.), Advances in Experimental Social Psychology, Academic Press, San Diego, CA, Vol. 25, pp. 1-65.
57. Schwartz, Shalom. “Are There Universals in the Content and Structure of Values?” Journal of Social Issues 50 (1994): 19-45.
58. Singh, A. (2016). The process of social value creation: A multiple-case study on social entrepreneurship in India. Springer
59. Taleban M R, Mobasheri M, Mehraeen M. Evaluation of Value Variation Process in Iran (53- 88). JHS 2010; 2 (3) :23-63. uRL: http://jhs.modares.ac.ir/article-25-8792-fa.html
60. Williams, Robin M. Jr. 1958. ‘‘Continuity and Change in Sociological Study,’’ American Sociological Review 23: 619–633.
61. Wuthnow, Robert. Sociological Forum, Vol. 23, No. 2, June 2008 (_ 2008).
صورتبندی اجتماعی نظام ارزشی کارآفرینان اجتماعی زن
*منا امامی **طلیعه خادمیان ***مصطفی کرباسیون ****اباذر اشتریمهرجردی
* دانشجوی دکتری تخصصی رشته جامعهشناسی فرهنگی، واحد علوم و تحفیفات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران monaemami53@gmail.com
** دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی واحد تهران شمال، تهران، ایران sonia_khademian@yahoo.com
*** استادیار گروه توسعه روستایی دانشگاه شهرکرد. شهرکرد، ایران mostafa.karbasioun@gmail.com
**** استادیار گروه علم و فناوری، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، تهران، ایران ashtari@hscs.ac.ir
تاریخ دریافت: 03/05/1402 تاریخ پذیرش: 05/06/1402
صص: 15- 38
چکیده
«کارآفرینی اجتماعی» مفهومی بینرشتهای است که در رشتههای مدیریت، اقتصاد، روانشناسی و جامعهشناسی مطرح شده و میتواند راهکار مناسبی برای حل مسائل اجتماعی و رانهای برای تغییرات اجتماعی و توسعه اقتصادی باشد. علی‌رغم
پژوهشهای قابل‌توجه که در حوزه کارآفرینی اجتماعی زنان شده است نیاز برای انجام پژوهشی در زمینه ادبیات کارآفرینی اجتماعی دیده می‌شد بر همین اساس در این مقاله به دنبال صورتبندی اجتماعی از چارچوبی تحت عنوان نظام ارزشی کارآفرینان اجتماعی زن هستیم. روش مورد استفاده، تحلیل محتوا بوده و مهمترین نتایج بدست آمده حاکی از آنست که ارزش های درونی شده اخلاق مراقبت، خیر خواهی، برابری طلبی و اتکا به خود جزئی از هویت فرا اجتماعی زنان کارافرین اجتماعی و مناسبات سازمانی/میان فردی آنان را شکل میدهند. این ارزشها در مواجه با بستر اجتماعی-فرهنگی فضای بیرونی، نظام ارزشی کارافرینان اجتماعی زن را ایجاد میکنند.
واژههای کلیدی: صورتبندی اجتماعی، نظام ارزشی، کارآفرینی اجتماعی، کارآفرینان اجتماعی زن.
نوع مقاله: علمی
1- مقدمه
کارآفرینی اجتماعی می تواند مشکلاتی که از جانب کارآفرینی اقتصادی و یا دولت مورد توجه قرار نگرفته است و یا اینکه ناتوان از حل آن مسائل بوده اند، حل نماید. کارآفرینان اجتماعی تجارت و مسائل اجتماعی1 را به گونهای ترکیب میکنند که زندگی افراد مرتبط با هدف اعم از جامعه کم برخوردار، به حاشیه رانده شده، کودکان و سالمندان و... را بهبود میبخشد. آنها موفقیت خود را تنها بر اساس سود اندازهگیری نمیکنند-موفقیت برای کارآفرینان اجتماعی به این معنی است که آنها جهان را بهبود ببخشند [47].
نویسنده عهدهدار مکاتبات: طلیعه خادمیان Sonia_khademian@yahoo.com |
میباشد، ناشی از نابرابریها و نارسایی های اجتماعی است.
بنابر گزارش سال 2019-2020 دیدهبان جهانی کارآفرینی شاخصهای کارآفرینی زنان ایران برای ایجاد تغییر 9/46، ثروتافزایی2/84، ادامه سنت خانوادگی3/20 و درآمدزایی4/72 گزارش کرده است. همچنین طبق آمار بانک جهانی امتیاز کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2020 به ترتیب مراکش6/75، تونس0/70، جیبوتی1/68، بحرین3/64، امارات متحده عربی3/56 و ایران3/31 میباشد. در این میان، طبق داده های گزارش جهانی شکاف جنسیتی(2023)6، ایران جز کشورهایی با برابری کمتر از 40درصد زنان و مردان در مشارکت اقتصادی و فرصت ها بوده و مقام 143 از میان 146کشور را دارد. همچنین ایران با امتیاز کمتر از 20درصد یکی از کشورهایی ست که بیشترین نابرابری در توزیع درآمد بین زن و مرد را نشان میدهد.
"مستر کارد"7 در تازهترین گزارش خود در سال 1398 (2018)، وضعیت زنان کارآفرین 58 کشور را ارزیابی کرده است؛ ایران در این ارزیابی با یک پله سقوط رتبه 54 را دارا می باشد. در این ارزیابی آمریکا، نیوزیلند و کانادا به ترتیب اول تا سوم شدهاند، و تنها چهار کشور عربستان، الجزایر، بنگلادش و مصر امتیازی کمتر از ایران کسب کردهاند (مرکز پژوهشهای اجتماعی8 دهلی نو،2020).
متاسفانه سهم زنان ایران در فعالیتهای کارآفرینانه اندک است. هرچند نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران نسبت به حدود 70 سال پیش دو برابر شده اما زنان همچنان سهم بسیار اندکی در اقتصاد و بازار کار ایران دارند. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران9 در سال 2017 نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور، در صورتیکه جمعیت بالای 15 سال نیروی کار در نظر گرفته شود، 2/43 درصد بوده است. این شاخص در مردان4/70 % و در زنان 3/16 % میباشد. از سال 2012 تا 2017 نرخ اشتغال زنان 08/0 % رشد داشته است. اگر چه این نرخ مشارکت اقتصادی زنان در جمعیت بالای 10 سال در پنج سال گذشته (از 2017) 2/1 % افزایش یافته، اما هنوز کمتر از نیمی از آن مردان(5/34 %) است. در یک مطالعه تطبیقی که بین زنان کارآفرین ایران و ژاپن 10انجام شده، در بین 120 نفر از زنان کارآفرین ایرانی 90 % از آنان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. از نظر اقتصادی 37 % خود اشتغال،44 % شرکت خود را ثبت و تنها 12% سازمان غیر انتفاعی و مردم نهاد می باشند(مرکز معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده، 2019)11.
تحقیقات نشان داده است موانع اشتغال زنان ایران در سطح خرد به نداشتن اعتمادبه‌نفس و ناباوری زنان نسبت به خودشان نیز برمی‌گردد. در سطح متوسط موانع خانوادگی و فقدان جامعه‌پذیری زنان در زمینه اشتغال در نهاد آموزش‌وپرورش از موانع اشتغال میباشد. در سطح کلان ساختار جنسیتی کار، زنان را از کار بازمی‌دارد و بعلاوه جرم محسوب نشدن آزار جنسی در محل کار، حاکمیت ایدئولوژی مردسالارانه که مانع از ارتقای شغلی زنان در رده‌های مدیریتی و پدیده سقف شیشه‌ای میشود و فرهنگ خود برتربینی مردان خلأ فرهنگی در سطح کلان است که باید به آن توجه شود [20].
برغم پژوهشهای قابل‌توجه که در حوزه کارآفرینی اجتماعی زنان شده است نیاز برای انجام پژوهشی در زمینه ادبیات کارآفرینی اجتماعی و نقش نظام ارزشی در جذب فعالیت های کارآفرینانه دیده می‌شد تا با تکوین و بازیابی مفهومی مبتنی بر نظام ارزشی به این شکاف دانشی پاسخ داده شود.
از آنجایی که ارزشها، در قلب کارآفرینی اجتماعی قرار دارند، محققان اغلب خاطرنشان میکنند که کارآفرینی اجتماعی مبتنی بر ارزشهای اخلاقی یا هنجارهای اخلاقی است. ارزش ها به طور کلی برای رفتار کارآفرینانه اساسی هستند. با این حال به ندرت به عنوان زمینه ای که در آن کارآفرینی اجتماعی و کارآفرینی اعمال
میشوند، بررسی میشوند[40]. بر همین اساس چگونگی درک از ارزشها و نگرشهای حاکم بر کارآفرینی اجتماعی زنان و نقش آنها در پیشبرد اهدافشان مساله مهمی است که باید در مطالعات کارآفرینی اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.
2- ضرورت و نحوه توسعه کارافرینی اجتماعی
مفهوم توسعه و چگونگی ایجاد آن ذهن کارآفرینان اجتماعی را در طول فرایند ایجاد ارزشهای اجتماعی مشغول کرده است. کارافرینان اجتماعی در کشورهای در حال توسعه با پنجرههایی از فرصتهای اجتماعی مواجه هستند. کسانی که دارای نظام ارزشی کارافرینی اجتماعی می باشند؛ با درک مسیرهای الهام بخش کسب و کار اجتماعی، پاسخ‌های خلاقانه‌ای برای مبرم‌ترین مسائل اجتماعی، فرهنگی و محیطی پیش روی جامعه، ارائه میکنند. در این راستا بنیاد جهانی آشوکا12، با هدف توسعه کارافرینی اجتماعی و تأمین بودجه اولیه پروژههای آن تاسیس شده است. آشوکا با درگیر کردن شبکه ای از افراد دارای منابع مادی و فرهنگی و با تاکید بر حس عمیق هدف اجتماعی، در جنبش تغییردهنده برای رسیدگی به بحرانهای اجتماعی و ایجاد تغییر سیستماتیک گام برداشته است. این شبکه بین‌المللی از حدود ۲۰۰۰ کارآفرین اجتماعی در هفتاد کشور حمایت میکند . به طور مثال سازمان مانجاری یک از شرکای آشوکا در حال ایجاد بستری برای رهبری زنان، برابری جنسیتی و تحول اقتصادی برای زنان به حاشیه رانده شده در مناطق روستایی شمال هند است13. پروژه «مادربزرگ» در سنگال از رویکرد نوآورانه «تغییر از طریق فرهنگ» استفاده میکند و با رسمیت شناختن خرد و تجربه مادربزرگ‌ها، به آنها قدرت میدهد تا جنبه‌های مثبت نقش‌ها، ارزشها و سنت‌های فرهنگی موجود را برای تغییر نقش‌های مضر ترویج کنند، [50]. از طریق کلاسها و سمینارهایی در مورد روابط سالم، برخورد با فشار همسالان، انتخاب جنسی آگاهانه، و اصول پیشگیری از بارداری، عفونت های مقاربتی و موضوعات مرتبط، به دانش آموزان فیلیپین آموزش ارائه می دهد. همچنین گروه ماتیز (2020) در برزیل با دانشگاه ها و دانشگاهیان برای تولید مطالب آموزشی و اطلاع رسانی به جامعه و ابهام زدایی از دیدگاه های نادرست در مورد تنوع جنسی فعالیت می کند. پرما گوپالان14 نیز در حال توانمندسازی زنان برای ایجاد پل هایی بین تسهیل سیاست در سطح دولت و در اختیار گرفتن مالکیت در سطح محلی است. مدل کشاورزی انعطاف‌پذیر با آب و هوا، تحت رهبری زنان که مدل کشاورزی یک هکتاری نیز نامیده میشود. در این پروژه زنان کشاورز حاشیه‌نشین در مناطقی با شرایط سخت آب و هوایی به رهبران انعطاف‌پذیر، مبتکران کشاورزی و تصمیم‌گیرنده تبدیل می شوند. بدین ترتیب، وبگاه بنیاد آشوکا با ارائه داستان‌های موفقیت آمیز کارآفرین‌های اجتماعی راهی برای ترویج گفتمان کارافرینی اجتماعی و توسعه آن گشوده است.
3- تاریخچه مفهوم ارزشها و نظام ارزشی
دیوید مک کلهلند (1961) یکی از اولین محققینی بود که از چشم‌انداز رفتاری و اجتماعی به تجزیه‌وتحلیل کارآفرینی پرداخت و در کتابش به نام جامعه دستاورد استدلال کرده است که هنجارها و ارزشها بر هر جامعه‌ای مسلط هستند و میتوانند عامل حیاتی برای رشد اقتصادی جامعه باشند [45].
[56] و [57] روانشناس اجتماعی است که ارزشها را به عنوان اهداف فرا موقعیتی مطلوب با اهمیت متفاوت تعریف میکند که به عنوان اصول راهنما در زندگی یک فرد یا باشنده اجتماعی دیگر عمل میکند. گونهشناسی شوارتز به عنوان ساختار ارزشی اصلی در روانشناسی اجتماعی شناخته شده است و به طور گسترده در مطالعات کارآفرینی مورد استفاده قرار گرفته است [40]. شوارتز بیان می کند که افراد در سراسر جوامع ده ارزش را که دارای دو بعد ارزشی گسترده تر میباشند، تأیید میکنند. یک بعد، تمایل به تغییر در مقابل محافظهکاری است که شامل ارزشهای خود هدایتی، تحریک، و لذت گرایی در مقابل سنت، انطباق و امنیت است. بعد دوم، تعالی ماورا خود در مقابل ارتقای خود است که شامل ارزشهای جهان‌شمولی و خیرخواهی در مقابل دستاورد و قدرت است. به طور کلی، کسانی که یک بعد، مانند تمایل به تغییر را تایید می کنند، تمایل دارند که مخالف آن یعنی محافظه کاری را تایید نکنند. جالب توجه است اخیراً ده مقدار با دادههای ده کشور به 19 مقدار افزایش یافته است [37].
4- ویژگیهای نظامهای ارزشی
نظامهای ارزشی میتوانند شخصی، جمعی یا اجتماعی باشند. نظام های ارزشی شخصی، توسط یک فرد باور
میشوند و فقط برای آنها قابل اجرا هستند. از سوی دیگر، نظام ارزشی اجتماعی یا جمعی در مورد یک جامعه یا اجتماع توصیف و اعمال میشود. در بیشتر فرهنگ‌ها، نظامهای ارزشی جمعی میتوانند از طریق قانون اجرا شوند یا کدهای قانونی باشند. سیستمهای ارزشی همچنین میتوانند به صورت داخلی سازگار باشند. در اینجا، ارزشهای ایدئولوژیک بهطور منطقی از نتایج طبیعی ویژگیهای اخلاقی بنیادین ناشی میشوند. با این حال، اسمیت و هیوم (2005) بیان میکنند که سیستمهای ارزشی همیشه ثابت نیستند. علاوه بر این، سیستمهای ارزشی ایده ال را می توان تحقق بخشید. موارد ایده آل شده، نمایشی از اولویتبندی ارزشی یک گروه یا فرد است. در مقابل، موارد تحقق یافته در اعمال و تصمیمات گروهی از افراد آشکار میشوند. سیستمهای ارزشی آرمانی مطلق هستند. یعنی به صورت کد شدهاند و مجموعهای دقیق از رفتارها یا تجویزها میباشند، در حالی که موارد تحقق یافته حاوی استثنائات محدودی هستند و قوانینی میباشند که برای حل اختلاف بین ارزشها در شرایط عملی استفاده میشوند. سیستمهای ارزشی عموماً تکاملی هستند. بنابراین، نظام ارزشی حاکم بر یک جامعه متکی به چالش های موجود در مواجه با یک فرهنگ خاص است [43].
نظریه شوارتز به طور گسترده در طبقهبندی ارزشهای موجود در ادبیات پژوهشها استفاده میشود. نظریه ارزشهای شوارتز مبتنی بر ساختار دایره‌ای است که از 10 ارزش اساسی مختلف تشکیل شده است: قدرت، موفقیت، لذت‌گرایی، تحریک، خودراهبری، جهان‌شمولی، خیرخواهی، انطباق، سنت و امنیت. این ارزشهای اساسی را میتوان در چهار بعد دستهبندی کرد: ارتقای خود، گشودگی در برابر تغییر، خود برتربینی و حفاظت. دو بعد ارزشی اول بیشتر با جهت گیری فردگرایانه مرتبط هستند. یعنی تمایل دارند توسط افرادی برجسته شوند که خود را انسان های منحصر به فرد و شایسته توجه و رضایت می دانند. در مقابل، محافظه کاری و توجه به دیگری داشتن با جهت گیری کمتر فردگرا یا بیشتر جمع گرایانه همراه است. بعد جمعگرایانه ارزشها محافظهکار بودن و توجه به دیگری داشتن را شامل می شود. محافظه کاری بر نظم، محدود کردن خود، حفظ سنت و مقاومت در برابر تغییر تأکید دارد. به نوبه خود، بعد توجه به دیگری داشتن ارزشهایی را در بر میگیرد که بر توجه به رفاه و منافع دیگران تأکید دارند [55].
رابطه بین فرهنگ و کنش اجتماعی پیچیده است. جامعهشناسان مدت‌ها است که به توضیح چگونگی تأثیر گفتمان‌های فرهنگی بر کنش می‌پردازند. به این معنا که با چه مکانیسم هایی فرهنگ به کنش و بالعکس ترجمه می شود. به گفته ویلیامز جایگاه ارزش ها در مطالعات جامعه شناختی، «به عنوان موضوع تحقیق، به عنوان عاملی موثر در رفتار، و به عنوان عنصری که در پیگیری تحقیقات باید کنترل شود» است [60].
پترسون مشاهده میکند که کارهای جامعه شناختی در اواخر دهه 1940 و دهه 1950 که ارزشها را مورد توجه قرار دادند – مفهومسازی از حالتهای غایی مطلوب – و هنجارهای رفتاری- آنها را به عنوان عناصر اصلی توضیحی فرهنگ مشخص میکنند. تالکوت پارسونز (1951) نقش برجستهای در این مکتب فکری داشت، و مطالعات پیمایشی جدیدتر فرهنگ و تغییرات فرهنگی در ایالات متحده (روکیچ، 1973) و اروپا (اینگلهارت، 1977) سنت پارسونزی را در بررسی ارزشها به عنوان هسته اصلی ادامه میدهد [48].
ظهور ادبیات انتقادی در دهههای 1960 و 1970 نیز نشان میدهد که ارزشهای پیچیده‌تر از آن چیزی است که گاهی در ادبیات نظری قبلی پیشنهاد شده بود. به عنوان مثال، نه تنها بین ارزشها ناسازگاری وجود داشت، بلکه راه‌های متعددی نیز وجود داشت که از طریق آن مردم با توسل به ارزشهای دیگر، ارائه توجیه‌ها، و گنجاندن عوامل موقعیتی در تفکر خود به دنبال حل این ناسازگاری‌ها بودند. رفتار همیشه ارزشها را منعکس نمی‌کند یا از طبقه اجتماعی تأثیر نمی‌پذیرد. سویدلر با تکیه بر درک وسیع تری از فرهنگ با تأکید بر نمادها، داستانها، آیینها و جهانبینیها، استدلال کرد که نقش فرهنگ در رفتار فعالتر از آنچه قبلاً در رویکرد ارزشی درک شده بود، میباشد. چرا که مردم از فرهنگ نه فقط برای تعریف وضعیتهای نهایی، بلکه برای طراحی استراتژیهای عمل استفاده کردهاند [61].
با این حال، جامعهشناسان فرهنگی که از اواخر دهه 1970 بر روی ارزشها کار کردهاند، عناصر دیگری از فرهنگ را برجسته کردهاند که به ویژه باورها و نمادهای بیانی را شامل میشود. استفاده پترسون (1979) از «باورها» به گزارههای وجودی در مورد چگونگی عملکرد جهان که اغلب در خدمت توجیه
ارزشها و هنجارها هستند، اشاره دارد. علاوه بر این،
جامعهشناسی فرهنگی در دهههای اخیر به نمادهای بیانی مختلف، به ویژه مصنوعات مادی مانند ادبیات (گریسولد، 1992) و هنر (دی ماجیو، 1987) اولویت داده است [48].
دهه 1990 و سالهای اول قرن بیست و یکم، بحثهای رایج و مطالعات تجربی عمده در مورد ارزشها بازگشتی دوباره داشت [61]. جفری الکساندر (2004) از نظریه پردازان نوکارکردگرایی فرهنگ را به مثابه امری ذهنی و در چهارچوب ارزشها و هنجارها میداند. از نظر الکساندر اجرای آیینی فراتر از حضور مشترک افراد، یا اجرای ساده یک کد فرهنگی از پیش موجود است.
سومین حوزهی تحقیقات در مورد ارزشها، به سؤالاتی در مورد تضادهای ارزشی و به طور گستردهتر، در مورد تغییرات در ارزشها که ممکن است منبع تضاد باشد مربوط میشود. این مطالعات عمدتاً در پاسخ به بحثهای رایج در مورد «جنگهای فرهنگی»، به‌ویژه بین افراد دارای ارزشهای مترقی (یا لیبرال، یا سکولار) و افرادی با ارزشهای سنتی (یا محافظهکار، یا مذهبی) صورت گرفته است. بیکر(2005) به این نتیجه رسید که ارزشهای سنتی در سال 2000 به همان اندازه قوی بودند که دو دهه قبل از آن، ارزشهای ایالات متحده هنوز جزو سنتی‌ترین ارزشهای جهان هستند، و هیچ نشانه‌ای از افزایش قطبی شدن وجود ندارد. با این حال، دادههای او نشان میدهد که رویکرد آمریکایی‌ها به ارزشها -چیزی که بیکر آن را «دیدگاههای اخلاقی» می‌نامد- بین «مطلق‌گرایان» و «نسبی‌گرایان» دوقطبی‌تر شده است، بنابراین برخی از استدلال‌های موجود در ادبیات را درباره جنگهای فرهنگی تأیید میکند [61].
5- یافتهها
در این بخش ابتدا به جمعبندی رویکردهای موجود در حوزه کارآفرینی اجتماعی پرداخته، سپس مقالات و پژوهشهای این حوزه دستهبندی شده و نهایتا صورتبندی مؤلفههای شکلگیری ارزشهای زنان کارآفرین اجتماعی بر اساس تحلیل محتوای پیشینه پژوهش در قالب جداول مفصلی ارائه شده است.
در جدول ذیل بر اساس دیدگاههای مختلف مورد استفاده در کارآفرینی اجتماعی، طبقهبندی ارائه شده است. نه تنها این محققان از دیدگاههای متفاوتی برای نظریه‌پردازی استفاده کردهاند، بلکه اصطلاح «کارآفرینی اجتماعی» نیز در زمینه‌ها/ بخش‌های مختلف تکوین یافته است. میتوان نتیجه گرفت کارآفرینی اجتماعی را نمیتوان با یک تعریف یا مشخصه توصیف کرد. بررسی سیستماتیک 359 مقاله در مورد کارآفرینی اجتماعی [52]، نشان میدهد که رشد سریع در تحقیقات کارآفرینی اجتماعی ماهیت نوظهور این رشته و رشتههای متنوعی که از آن منشعب میشود، مجموعهای از ادبیات تکه تکه را تولید کرده است که فاقد نظریه‌های غالب است. رویکردی جایگزین برای تعریف کارآفرینی این است که کارافرینی را به عنوان یک اصطلاح یا مفهوم خوشه‌ای در نظر بگیریم که ویژگی‌ها و ساختارهای نظری متنوعی را در بر میگیرد. به طور مثال [42] ادبیات موجود را ترکیب
میکنند و ارزشآفرینی اجتماعی، کارآفرین اجتماعی، سازمان کارآفرین اجتماعی، بازارگرایی و نوآوری اجتماعی را به عنوان مفاهیم اصلی کارافرینی اجتماعی شناسایی
میکنند. به این ترتیب تفکیک و تجزیه و تحلیل جداگانهی مؤلفههای کارافرینی اجتماعی راهی بالقوه مفید برای بررسی ادبیات و نیز برای مقایسه کارآفرینی اجتماعی یا اقتصادی ارائه میدهد.
میدهد.
جدول 1. رویکردهای متفاوت در کارآفرینی اجتماعی |
|
(بورکویست، 2016 و سینگ، 44:2016)
|
|
جدول 2. سوابق پژوهشها با موضوع ارزشهای کارآفرینان اجتماعی در ایران |
|
|
|
|
|
[1] Social Problems
[2] Knowledge
[3] Cognitive Capacities
[4] Philanthropic Values
[5] Commercial Entrepreneur
[6] http://reports.weforum.org/global-gender-gap-report-2023.
[7] Master Card
[8] Centre for social research
[9] The Statistical Center of Iran http://www.amar.org.ir (viewed on April 15, 2018)
[10] Women, Entrepreneurship, and Economic Empowerment: A Comparative Study on Women Entrepreneurs in Iran and Japan
[11] Vice Presidency for Women and Family Affairs, the Islamic Republic of Iranhttp://women.gov.ir/en
[12] . Ashoka, 2020a. Ashoka- Everyone a Changemaker [WWW Document]. URL. https: //www.ashoka.org/en
[13] . https://www.manjarifoundation.in
[14] . https://swayamshikshanprayog.org/
