بازخوانی روان‌شناختی رمان «هرس» (تبیین و واکاوی چرایی تداوم پیامدهای روانی جنگ در شخصیت‌های رمان هرس)
الموضوعات :
ابوالفضل غنی زاده
1
,
نوشین درخشان
2
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم تربیتی و روان¬شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: هرس, راهبردهای مقابله‌ای, الگوهای سازشی و مکانیزمهای دفاعی.,
ملخص المقالة :
رمان هرس که با گونۀ جنگی در سال 1396 در حوزه ادبیات پایداری به وسیله نسیم مرعشی به چاپ رسیده روایتگر سال‌های زندگی خانواده‌ای جنگ زده و بازتابی از جلوه‌های ترس و اضطراب اشخاص در مواجهه با مشکلاتی چون جنگ و سوگ ناشی از آن است. این نوشته بعد از اشاره اجمالی به عواقب روانی جنگ در جوامع انسانی، به شیوه توصیفی_ تحلیلی ابتدا راهبردهای مقابله با ترس و استرس ناشی از جنگ را توصیف می‌کند سپس نمونه‌های منطبق را در واکنش رفتاری رسول و نوال به عنوان دو شخصیت محوری داستان با میزان آسیب پذیری بالا تبیین کرده و براساس انگاره اختلال استرسی ناشی از ضربات روانی جنگ به تحلیل راهبردهای؛ مقابله‌ای، الگوهای سازشی و مکانیزمهای دفاعی می‌پردازد. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد: رمان هرس براساس راهبردهای مقابله‌ای و الگوهای سازشی و همچنین مکانیزم های دفاعی فروید قابل تحلیل و تبیین بوده و چگونگی به کارگیری این راهبردها، الگوها، و مکانیزم ها، نقش تعیین کننده‌ای در سلامت روان و متعاقبا سرنوشت قهرمانش داشته است.
آخوندی، نیلا (1390) روان¬شناسی راهنمایی و مشاوره، تهران، دانشگاه پیام نور.
آزاد، حسین (1384) آسیب‌شناسی روانی، جلد اول، تهران، بعثت.
آقاخانی بیژنی، محمود و دیگران (1398) «خوانشی فرویدی از رمان سوران سرد»، متن¬پژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی)، سال بیست-وسوم، شماره 80، صص 61-84.
امیدی سرور، حمیدرضا (1396) «نخل‌های بی‌سر»، جامعه خبری تحلیلی الف.
https://www.
alef.
ir امیری، مرضیه و دیگران (1391) «اثربخشی رویکرد واقعیت درمانی گروهی بر منبع کنترل و راهبردهای مقابله‌ای، اندیشه و رفتار»، دوره ششم، شماره 24، صص 59-68.
بنایی، نازی و محمد عسگری (1391) «تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و راهبردهای مقابله‌ای بر سلامت روان دانشجویان دختر»، فرهنگ مشاوره و روان¬درمانی، سال سوم، شماره 12، صص 127-139.
پاینده، حسین (1381) «بیگانة آشنا: روان¬کاوی و نقد ادبی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 59، صص 26-37.
پروین، جان (1381) شخصیت: نظریه و پژوهش، ترجمه جعفر جوادی و پروین کدیور، تهران، آییژ.
ترخان، مرتضی و دیگران (1390) نظریه‌های مشاوره و روان¬درمانی، تهران، دانشگاه پیام نور.
ترخان، مرتضی و رضا گل¬پور (1396) روان¬شناسی شخصیت، تهران، دانشگاه پیام نور.
حاجی، زینب و دیگران (1393) «بررسی مکانیزمهای دفاعی روان¬شناختی در رمان پل معلق»، مجله مطالعات داستانی، سال سوم، شماره 1، صص 7-22.
خدیوپور، روح¬الله و دیگران (1401) «تحلیل روان‌کاوانۀ شخصیت اصلی رمان هرس بر اساس آرای کارن هورنای»، متن پژوهی ادبی، قابل بازیابی در: https: //doi.
org/10.
22054/ltr.
2022.
68594.
3579 دوستی، زهرا و دیگران (1402) «بررسی مکانیسم¬های دفاعی روانی در آثار سیمین دانشور با تکیه بر رمان¬های سووشون، جزیره سرگردانی، ساربان سرگردان»، مجله سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال شانزدهم، شماره 92، صص 129-145.
شولتز، دوان و آلن سیدنی شولتز (1391) نظریه‌های شخصـیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، ویرایش.
صالحی مازندرانی، محمدرضا و دیگران (1399) «تحلیل شخصیت رستم در داستان رستم و سهراب بر اساس مکانیسم‌های دفاعی»، دوفصلنامه ادبیات پهلوانی، شماره ۶، صص 213-242.
علامی مهماندوستی ذوالفقار و نسیم داوودی¬پناه (1394) «بررسی مکانیسم‌های دفاعی اسفندیار در نبرد با رستم»، ادبیات پهلوانی (ادبیات حماسی سابق)، سال دوم، شماره 4.
فتی، لادن و دیگران (1385) آموزش مهارت‌های زندگی ویژه دانشجویان: کتاب راهنمای مدرس، تهران، دانژه.
فیست جس و فیست گریگوری جی (1391) نظریه‌های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، روان.
فیض‌آبادی، راضیه (1399) ماتم ناتمام، لیزنا، https://www.
Lisna.
ir.
قاسمی اصفهانی، نیکو و المیرا دادور (1402) «کاربست نظریه دریافت بر تحلیل مفهوم جنگ در رمان هرس»، فصلنامه علمی پژوهش در زبان و ادبیات فارسی، شماره 68، صص 127-151.
کریمی، محبوبه و حسین افلاکی فرد (1398) «مقایسه کمال¬گرایی مثبت و منفی، اهمال¬کاری تحصیلی و سبک‌های مقابله با استرس در دانش¬آموزان متوسطه دوم تیزهوش و عادی شهر مرودشت»، فصلنامه علمی دانش انتظامی فارس، سال ششم، شماره 22، صص 141-160.
کنعانی، سارا (1396) «نگاهی به رمان هرس»، خبرگزاری کتاب ایران.
گلسر، ویلیام (1396) تئوری انتخاب: درآمدی بر روان¬شناسی امید، ترجمه علی صاحبی، چاپ دوازدهم، تهران، سایه سخن.
مرعشی، نسیم (1395) هرس، چاپ بیست و هشتم، تهران، چشمه.
ملاابراهیمی، عزت و ریحانه حمزه (1401) «تحلیل رمان مردان آفتاب از غسان کنفانی بر اساس نظریة مکانیسم دفاعی فروید»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، سال بیست¬وهفتم، شماره 1، صص 480-502.
یزدی، سید منور و دیگران (1394) «مقایسه نارسایی‌های شناختی و شیوه‌های مقابله با استرس در بیماران مبتلا به اختلال افسردگی اساسی، اختلال اضطراب فراگیر و همبود»، مطالعات روان‌شناختی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناختی دانشگاه الزهرا، دوره یازدهم، شماره 3، صص 7-30.
Billings A & Moos R, (1985) “Life stressors and social resources affect posttreatment outcomes among depressed patients”, J Abnorm Psychol; 94, 140–53.
Bond FW & Dryden W (2004) Handbook of brief cognitive behavior Therapy, Jhon Wiley and sons Ltd, The Atrium, soutbern Gate, chichester, west Sussex 19 8SQ, England. Campbel-sills, L, Cohana, S, L, & Murray, B.S, (2006) “Relation ship of resilience to personality, Coping, and Psychiatric Symptoms in young adults”, Behavior Research and Therapy, 44, 585-599.
Carver, C.S, pozo, C, Harris, S.D, Noriega, S, Schemer, M, Robinson, D.S, Ketchum, A, S, (1993) “How coping mediates the effect of optimism and distress: A study of women with early stage breast cancer”, Journal of personality and social psychology.65: 375-390.
Chen, P, Y & Chang, H, C, (2011) “The coping process of patients with cancer European”, Journal of Oncology Nursing, 16, 10-16.
Dunkley DM, Zuroff DC, Blankstein, (2008) “Self-Critical Perfectionism and Daily Affect: Dispositional and Situational Influences on Stress and Coping”, Person Soc Psychol; 84: 234-52.
Endler, N, S, & Parker, J, D.A, (1990) “Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation”, Journal of Personality and Social Psychology, 58 (5), 844-854.
Folkman, S, & Moskowitz, J, T, (2004) Coping: Pitfalls and promise, Annual Review of Psychology, 55, 745-768. Gross, J.J, & John, O.P, (2003) “Individual Difference in two Emotion Regulation Processes Implication for Affect, Relationships, and well-being”, Journal of Personality and Social Psychology, 85, 348-362. Hobfoll SE, Schwarzer R, Chon KK (1998) Disentangling the stress labyrinth interpreting the meaning of the term stress and it is studied in health context, Anx, Stress.Cop; 11 (3): 181-212.
Kronenberg LM, Goossens PJJ, van Busschbach J, van Achterberg T, van den Brink, W ( 2015) “Coping styles in substance use disorder (SUD) patients with and without co-occurring Attention Defcit/ Hyperactivity Disorder (ADHD) or autism spectrum disorder (ASD)”, BMC Psychiatr, 15 (1) doi: 10.1186/s12888-015-0530-x.159.
Lazarus RS, Folk man S (1992) Stress, appraisal, and coping, New York: Springer, (pp.349-364).
Marquez-Arrico JE, Benaiges I, Adan A (2019) “ Strategies to cope with treatment in substance use disorder male patients with and without schizophrenia”, Journal of Clinical Medicine, doi: 10.3390/jcm8111972, www.mdpi.com/journal/jcm.
Masoudnia E (2008) “Illness perception and coping strategies in patients with rheumatoid arthritis disease”, J Psychol, 12: 136-153, [Persian].
McLeod, S (2023) “Defense mechanisms in psychology”, https: //www.simplychologh.org/defense-mechanisms.html.
Morton Ann Gernsbacher (1995) “The mechanisms of suppression and enhancement in comprehension”, Canadian Psychology/Psychologie canadienne. 36 (1): 49-50, DOI: 10.1037/h0084720.
Pearlin LI, Schooler C (1987) “The structure of coping”, Journal of Health and Social Behavior, 19: 2-21.
