طلاق حاکم؛ مبانی و دلایل قرآنی
الموضوعات :
سید محمد کاظم حسینی
1
(دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
فائزه مقتدایی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی، تهران)
الکلمات المفتاحية: طلاق حاکم, تفاسیر فرقین, شیعه, اهل سنت, قانون مدنی ج.ا.ا.,
ملخص المقالة :
حقوق زنان و مسئله حق زنان در طلاق، در تفاسیر مربوط به آیات 228 تا 241 سوره بقره، مفاهیم و تفاسیر مشترک در بین فقهای شیعه و اهل سنت وجود دارد. دو مفهوم معروف و امساک در تفاسیر فرقین ناظر به طلاق شارع و حق طلاق زن در هنگام عسر و سختی است. کلمه معروف در قرآن کریم 38 مرتبه به کار رفته که 15 مرتبه آن مربوط به خانواده و همسرداری است. در آیات 228 تا 241 سوره بقره، 12 بار لفظ معروف تکرار شده و تاکیدی بر اهمیت احکامی چون عده، طلاق، شیردهی و امثالهم است تا از حدود شرعی تجاوز نکند و بر اساس معروف (تصدیق و تایید شرع و عرف) رفتار شود. مواد قانونی مصوب در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز برگرفته از آیات مربوط به طلاق بوده و مبانی معروف را در حقوق زنان و در امر طلاق لحاظ کرده و به حکام اجازه داده تا در صورت تایید شرایط برای این نوع طلاق، حکم طلاق زن را صادر نماید.
ابن ادریس، منصور، بن یونس(بی تا). کشاف القناع عن متن الاقناع ، بیروت: انتشارات عالم الکتب.
ابن عاشور، محمد(1420) التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ الغربی.
اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
امامی،سید حسن(1370)حقوق مدنی،تهران،انتشارات دانشگاه تهران
آلوسی، محمود(1415) روح المعانی فی تفسیر القرآن کریم، بیروت: دارالکتب.
ثقفی تهرانی، محمد(1398ق) تفسیر روان جاوید، تهران:انتشارات برهان.
جوادی آملی، عبدالله(1379) تسنیم تفسیر قرآن، قم: مرکز نشر بنیاد بین المللی اسراء
حسینی همدانی، محمد حسین(1404) انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: کتابفروشی لطفی.
حلی، احمد بن محمد(1411). المهذب البارع فی شرح المختصر المنافع، قم: نشر اسلامی.
رازی، فخر الدین(1420) مفاتیح الغیب، بیروت: دار الحیاء التراث العربی.
راوندی، قطب الدین(1405) فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
رفیعی،علی(1380)بررسی فقهی طلاق و اثار ان در حقوق زوجین،تهران،مجمع علمی و فرهنگی مجد
زحیلی، وهبه( 1409). الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: انتشارات دارالفکر ، الطبعه الثالثه.
زحیلی، وهبه(1418) التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، بیروت- دمشق: دارالفکر المعاصر.
سبزواری نجفی، محمد(1406) الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دارالتعاریف للمطبوعات.
سبزواری، عبدالاعلی(1417). مهذب الاحکام، قم: انتشارات مؤسسه منار، چاپ چهارم.
سورآبادی، ابوبکر عتیق(1380) تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.
شاه عبدالعظیمی، حسین(1363) تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات.
شیرازی، عبدالله(1398). ذخیره الصالحین، مشهد: انتشارات مدرسه علمیه امام امیرالمؤمنین،چاپ پنجم.
صادقی تهرانی، محمد(1365) الفرقان فی التفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
طباطبایی، سیدعلی(1404). ریاض المسائل، قم : انتشارات موسسه آل البیت.
طبرسی، فضل بن حسن(1372) مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبری، محمد بن جریر(1412) جامع البیان فی تأویل ای القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
طوسی، محمد بن حسن(بی‌تا) التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب، عبدالحسین(1378) اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلامی.
عاملی ، محمد بن حسن(1416). وسائل الشیعه، قم : انتشارات موسسه آل البیت لا حیاء الترات، الطبعه الثالثه.
علم الهدی، مرتضی(1391). الانتصار، نجف: منشورات حیدریه نجف.
فضل الله،محمدحسین(1419) تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
قاسمی، محمدعلی(1426). فقیهان امامی و عرصه های ولایت فقیه، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ اول.
قرائتی، محسن(1383) تفسیر نور، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن.
قرشی، علی اکبر(1374) تفسیر احسن الحدیث، تهران: نشر بنیاد بعثت.
کاشانی، محمد بن مرتضی(1418) الاصفی فی تفسیر القرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
محقق داماد،سید مصطفی(1372)حقوق خانواده،تهران،نشر علوم انسانی
مدرسی، محمدتقی(1419) من هدی القرآن، تهران: نشر دار محبی الحسین.
مدنی تبریزی، سید یوسف(1412). منهاج الاحکام، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ دوم.
مصباح یزدی، محمدتقی(1380) اخلاق در قرآن، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
مفید، محمدبن محمد (1417). المقنعه، قم: نشر اسلامی، چاپ چهارم.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا(1386) برگزیده تفسیر نمونه ، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه.
نجفی، محمدحسن(1412). جواهر الکلام، بیروت : انتشارات دارالمورخ العربی.
نر افزار جامع ا تفاسیر نور نسخه 3
هاشمی رفسنجانی، اکبر(1386) تفسیر راهنما، قم: بوستان کتاب.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 122 ـ 91
طلاق حاکم؛ مبانی و دلایل قرآنی
سید محمد کاظم حسینی 1
فائزه مقتدایی 2
چکیده
حقوق زنان و مسئله حق زنان در طلاق، در تفاسیر مربوط به آیات 228 تا 241 سوره بقره، مفاهیم و تفاسیر مشترک در بین فقهای شیعه و اهل سنت وجود دارد. دو مفهوم معروف و امساک در تفاسیر فرقین ناظر به طلاق شارع و حق طلاق زن در هنگام عسر و سختی است. کلمه معروف در قرآن کریم 38 مرتبه به کار رفته که 15 مرتبه آن مربوط به خانواده و همسرداری است. در آیات 228 تا 241 سوره بقره، 12 بار لفظ معروف تکرار شده و تاکیدی بر اهمیت احکامی چون عده، طلاق، شیردهی و امثالهم است تا از حدود شرعی تجاوز نکند و بر اساس معروف (تصدیق و تایید شرع و عرف) رفتار شود. مواد قانونی مصوب در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز برگرفته از آیات مربوط به طلاق بوده و مبانی معروف را در حقوق زنان و در امر طلاق لحاظ کرده و به حکام اجازه داده تا در صورت تایید شرایط برای این نوع طلاق، حکم طلاق زن را صادر نماید.
واژگان کلیدی
طلاق حاکم، تفاسیر فرقین، شیعه، اهل سنت، قانون مدنی ج.ا.ا.
[1] . دانشجوی‌دکتری‌فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: Kazem.h6511@yahoo.com
[2] . استادیار، دانشکده الهیات، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Faezehmoghtadaee@yahoo.com
تاریخ دریافت: 9/11/1400 پذیرش نهایی: 10/2/1401
