الگوهای اخلاق‌بنیاد صدرایی درباب تعامل انسان با محیطزیست
الموضوعات :
هما یوسفی کوپایی
1
,
جنان ایزدی
2
1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: انسان, خلیفة‌الله, اخلاق محیطزیست, تکریم طبیعت, عدالت, وحدت هستی, پروا, ملاصدرا,
ملخص المقالة :
تحقیق حاضر درصدد استخراج و تحلیل اصول اخلاقی مواجهه با محیطزیست بر مبنای اندیشۀ ملاصدراست. برای تحقق این هدف، مقدماتی درباب انسان، اخلاق و جایگاه اخلاق زیست‌محیطی در فلسفۀ ملاصدرا بیان شده است. پس از آن، با استناد به آموزه‌هایی مثل خلافت انسان، و انواع و مراتب این خلافت، حکمت متعالیه، اصول اخلاقی مواجهه با محیطزیست از نگاه ملاصدرا تبیین گردیده است. انسان، خلیفۀ خدا بر روی زمین و تنها موجود عالم‌ساز پس از خداوند است و برای عالم‌سازی از دو ابزار علم و قدرت بهره میبرد. از نظر صدرالمتألهین، خلافت انسان، انواع و مراتبی دارد. علم و قدرت نیز بتناسب دو نوع خلافت ظاهری و باطنی، به دو نوع ظاهری و باطنی تقسیم میشوند. ازجمله اقتضائات خلافت انسان و نیز نحوۀ وجود وی، عمران دو نشئۀ دنیا و آخرت است. همراهی عمران زمین با بحران حداقلی، تنها در پرتو اصول حکمی میسر میگردد. انسان برای تحقق، حفظ و تشدید مقام خلافت اللهی و هویت انسانی خویش، باید بهره‌برداری از محیطزیست را در پرتوی از پروا و مراقبه انجام دهد و به رعایت عدالت و تکریم طبیعت پایبند باشد. همچنین، بر اساس رویکرد وجودی صدرالمتألهین، اصل یگانگی و اتحاد با طبیعت، در این حوزه جایگاهی خاص پیدا میکند.
قرآن کریم.
اله‌‌بداشتی، علی (۱۳۹۰) «کرامت ذاتی انسان، لوازم و آفات آن از منظر حکمت متعالیه»، اخلاق متعاليه (نگاهی به اخلاق و فلسفه اخلاق در حكمت متعاليه)، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، ص۸۸ـ۷۱.
بیدهندی، محمد؛ شیراوند، محسن (139۳) «تحلیل اخلاق زیست‌محیطی (بر اساس پارادایم معرفتی اسفار اربعۀ ملاصدرا)»، اخلاق زیستی، شمارۀ ۱۳، ص۷۴ـ۵۵.
بیدهندی، محمد؛ شیراوند، محسن (139۴) «بررسی اخلاق زیست‌محیطی با پردازش نظریه گایا و قاعدۀ فلسفی بسیط الحقیقة»، انسان‌پژوهی دینی، شمارۀ ۳۳، ص۹۵ـ۷۷.
جمعی از نویسندگان (1385) کتاب‌شناخت اخلاق اسلامی (گزارش تحلیلی میراث مکاتب اخلاق اسلامی)، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حیدری، کوروش (1397) «شعور همگانی در حکمت متعالیه و نقش آن در تعامل با محیطزیست»، معرفت فلسفی، شمارۀ 62، ص۵۲ـ۳۹.
دی ژن، جوزف آر (1396) اخلاق محیطزیست، در آمدی بر فلسفۀ محیطزیست، ترجمۀ مهدی کلاهی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
طاهرزاده، اصغر (۱۴۰۰) سورۀ فتح و آیندۀ روشن مجاهدان سالک، اصفهان: لب‌المیزان.
کریمیان صیقلانی، علی (1394) اخلاق زیست‌محیطی در حکمت اسلامی، تهران: امیرکبیر.
مصطفوی، حسن (1368) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
ملاصدرا (13۸0) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج7، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381 الف) کسر الأصنام الجاهلیة، تصحیح و تحقیق محسن جهانگردی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381ب) المبدأ و المعاد، تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (13۸1ج) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (13۸۳) الحكمة المتعالية فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (13۸۴) شرح اصول الکافی، ج1، تصحیح و تحقیق رضا استادی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (۱۳۸۹الف) اسرار الآیات و أنوار البینات، تحقیق و تصحیح محمدعلی جاودان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (13۸۹ب) تفسير القرآن الكريم، تصحیح و تحقیق زیر نظر آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (۱۳۹۱) المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیه، تصحیح و تحقیق سیدمحمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1392) تعلیقات بر شرح حکمة الاشراق، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
نصر، سیدحسین (1378) «تعالیم ملاصدرا»، ترجمۀ حسینعلی شیدان‌شید، مجلۀ حوزه، شمارۀ ۹۲، ص۴۸ـ۲۱.
یزدان‌پناه، سید یدالله (1399) مختصات حکمت متعالیه، بهمت رضا درگاهی‌فر، قم: آل احمد.
