رقم المقالة : 1402021342107 زيارة : 3359 الصفحة: 160 - 187

نوع المخطوط: المحکّمة

طراحی الگوی مدیریت امنیت غذایی در ایران

الموضوعات :

رضا اسکندری ¹ , مهربان هادی پیکانی ² , اکبر اعتباریان خوراسگانی ³

1 - دکترای تخصصی
2 - دانشگاه آزاد اصفهان
3 - دانشگاه ازاد اسلامی اصفهان (خوراسگان)

تاريخ الإرسال : 01 السبت , رمضان, 1443 تاريخ التأكيد : 06 الجمعة , صفر, 1444 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: کلمات کلیدی:امنیت غذایی, ایران, توسعه, الگو,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوي مدیریت امنیت غذایی در ايران با تاکید بر تجارب کشورهای موفق در این زمینه بوده است.اين پژوهش از نظرهدف،اكتشافي و از نظر روش،تلفيقي از روش هاي كيفي و كمي بود.در مرحله اول از روش كيفي و از نوع تحليل محتواي مقوله اي(استقرايي)استفاده شد و جهت جمع آوري اطلاعات از منابع مكتوب و الكترونيكي در حوزه امنيت غذايي به صورت هدفمند بهره برده شد.يافته هاي تحليل محتواي منابع بر اساس نظر كانون خبرگان(متشكل از پنج نفر از اساتيد رشته مديريت دولتي)در يك نظام استقرايي الگوي اوليه از مديريت امنيت غذايي(متشكل از 211مفهوم،61مقوله و 12 بعد) را ارائه نموده و در ادامه از طريق تكنيك دلفي و با ابزار پرسشنامه،الگوي بدست آمده در معرض قضاوت اعضاي دلفي قرار داده شد.در اين مرحله از تحقيق 12 نفر از متخصصان علمي و عملي(اعضاي هيئت علمي دانشگاه و مسئولان وزرات بهداشت)به عنوان نمونه آماري با استفاده از روش نمونه گيري هدفمند براي كانون دلفي انتخاب شدند.در مرحله بعد الگوي برآمده از كانون دلفي در يك جامعه ي بزرگتر آزمون شد.جامعه آماري در اين مرحله شامل 2600 نفر از كارشناسان صنايع غذايي مستقر در شهرك هاي صنايع غذايي اصفهان بود كه با استفاده از جدول مورگان 335 نمونه محاسبه گرديد و به روش نمونه گيري در دسترس 310 پرسشنامه جمع آوري گرديد.ارزيابي الگو از طريق تحليل عاملي تاييدي و همچنين محاسبه ي پايايي و روايي صورت گرفته است.در نهايت الگوي مديريت امنيت غذايي در ايران با170 مفهوم،58مقوله و 12 بعد بدست آمده است.

المصادر:

 ابراهيم گل، عليرضا(1387).حق بر غذا:پيش شرط تحقق ساير حقوق،نشريه ی مركز امور حقوقي بين المللي معاونت حقوقي و امور مجلس رياست جمهوري،سال بيست و پنجم، شمارة 39 ،صص 221ـ243.
 اسدي،علي،اسماعيلي،سيد ميثم(1392).تاثير شاخص توسعه انساني بر رشد اقتصادي ايران در قالب مدل ماركوف- سوئيچينگ، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی،سال سوم پاییز 1392 شماره 12،صص90-104.
 امیرزاده مراد آبادی،سمیرا(1399).تاثیر پایداری کشاورزی بر امنیت غذایی خانوارهای شهری ایران:تحلیل فضایی در سطح استانی، اقتصاد کشاورزی و توسعه، دوره:28،شماره:110،صص25-58
 تنهایی،مریم،زارع،ابراهیم،شیرانی بید آبادی،فرهاد،و جولایی،رامتین(1394).بررسی وضعیت امنیت غذایی با استفاده از شاخص تنوع غذایی:مطالعه ی موردی مناطق روستایی شهرستان مرودشت،استان فارس.فصلنامه ی روستا و توسعه، دوره 18، شماره 4،صص 17-35
 حیدری،خلیل(1397). ارزیابی تأثیر تحریم هاى آمریكا بر امنیت غذایی خانوارهاى ایرانی،فصلنامه تامین اجتماعی،دوره 13،شماره 4،صص35-52
 خضری، محمد. (1382).امنیت غذایی و امنیت ملی،مجموعه مقالات برگزیده نخستین همایش کشاورزي و توسعه، ج 4 ، موسسه پژوهش هاي برنامه ریزي و اقتصاد کشاورزي،تهران
 دماری،بهزاد(1395)سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور،اندیشه ماندگار،چاپ دوم
 دینی ترکمانی،علی(1383).برآورد امنیت غذایی در ایران طی دوره(1369-1380)با استفاده از داده های خام فائو
 رنجبر،محمدجعفر(1391). نقش يابي و ظرفيت سنجي مديريت شهري در تامين امنيت غذايي شهر،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه علامه طباطبایی
 میراحمدی،نیلوفر(1394).برآورد سطح امنیت غذایی در استان کردستان(کاربرد شاخص AHFSI)، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه کردستان
 ندیمی،نغمه(1390).بررسي امنيت غذايي در ايران و عوامل موثر بر آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
 هاشمی،محدثه سادات(1388).تاثیر متغیرهاي کلان اقتصادي بر امنیت غذایی خانوارهاي ایرانی،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه سیستان و بلوچستان

 Adisu Mekonnen, Ayele Tessema, Zerhun Ganewo b, Ashenafi Haile(2021) Climate change impacts on household food security and farmers adaptation strategies, Journal of Agriculture and Food Research,Vol.6
 Ecker, Olivier. Breisinger, Clemens(2012) The Food Security System: A New Conceptual Framework, International Food Policy Research Institute (IFPRI)
 FAO.(2013).World Food Programme, IFAD.The State of Food Insecurity in the World.
 Fischbach,Tara(2018). Advancing food security in the UAE
 Gustafson, D.J.(2013).Rising Food Costs and Global Food Security:Key Issue and Relevance for India.Indian Journal of Medical Research, 138(3), 398- 410.
 Hallegatte, S., Vogt-Schilb, A., Rozenberg, J., Bangalore, M., Beaudet, C., 2020. From poverty to disaster and back: a review of literature. Econ Disasters Clim. Change 4, 223–247.
 Joris J.L.Westerveld , Marc J.C. van den Homberg , Gabriela Guimarães Nobre(2021). Forecasting transitions in the state of food securitywith machine learning using transferable features. Science of The Total Environment,Vol. 786
 Kargbo, JM.(2005).Impacts of Monetary and Macroeconomic Factors on Food Prices in West Africa, Agricultural Economics Research.Policy and Practice in Southern Africa, 44(2), 205-224.
 Nicholson,Charles . Emma C, Stephens. Birgit Kopainsky . Andrew , Jones . David Parsons . James Garrett . Food security outcomes in agricultural systems models: Current status and recommended improvements, Agricultural Systems,Vol. 188
 Peng, X., Marchant, M.A., and Reed, M.R.(2004).Identifying Monetary Impacts on Food Prices in China:A VEC Model Approach, Agricultural and Applied Economics Association, Annual Meeting, August 1-4.
 Silva, A., Caro, J.C., and Magana- Lemus, D.(2016).Household Food Security:Perceptions, Behavior and Nutritional Quality of Food Purchases.Journal of Economics Psychology, 55, 139-148.
 Smith, L. C., U. Ramakrishnan, A. Ndiaye, L. Haddad, and A. Martorell(2003). The importance of women’s status for child nutrition in developing countries. International Food Policy Research,Institute Research Report 131. Washington, DC: International Food Policy Research Institute.
 Thiengkamol,Nongnapas(2011).Development of a Food Security Management Model for Agricultural Community, CANADIAN SOCIAL SCIENCE Editorial Office.
 UNICEF&IFAD(2020). The state of food security and nutrition in the world.

نص كامل:

مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال هیجدهم/ شماره 4 (پیاپی72)/ زمستان 1401/ 187-160

Quarterly Journal of Development Strategy, 2023, Vol. 18, No.4 (72), 160-187

طراحی الگوی مدیریت امنیت غذایی در ایران

رضا اسكندري¹

مهربان هادي پيكاني²

اكبر اعتباريان خوراسگاني³

(تاريخ دريافت 13/1/1401 ـ تاريخ تصويب 11/6/1401)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چكيده

کلمات کلیدی:امنیت غذایی؛ایران؛توسعه؛الگو

(1)-مقدمه

یکی از مهمترین اولویت ها و آرمان های هر جامعه بهبود کیفیت زندگی و تحقق اهداف توسعه از جنبه های مختلف می باشد.هرچند در ابتدا جنبه های اقتصادی توسعه بیشتر مورد توجه قرار می گرفت،اما تجربه اغلب كشورها در طي چند دهه گذشته نشان داد كه پیشرفت اقتصادي شرط کافی براي بهبود زنـدگي افـراد جامعـه نیست.ناكافي بودن معيار پیشرفت اقتصادي در تبیین توسعه ی جوامع موجب شد كه برخي اندیشمندان توجه خـود را بـه ابعادی معطوف سازند که علاوه بر متغيرهاي اقتصـادي،در برگيرنده متغيرهاي اجتماعي و انسـاني نيـز باشـد(اسدی و همکاران،91:1392).از این روی جنبه های دیگر توسعه به خصوص توسعه ی انسانی بیش از پیش در کانون توجهات قرار گرفته است.توسعه انسانی متمرکز بر گسترش آزادی‌های انسانی از طریق بهبود ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و توانمندسازی افراد برای مدیریت زندگی‌شان تعریف می‌شود. از اهداف اصلی توسعه انسانی کاهش فقر، آموزش با کیفیت، مسکن ارزان قیمت، مساوات و برابری اجتماعی و همچنین ارتقای امنیت غذایی می باشد(هالگیت ⁴ و همکاران،225:2020).با برجسته شدن مفهوم توسعه انسانی در سطح جهان،مسئله امنیت غذایی که از دیرباز مطرح بوده،ابعاد تازه اي به خود گرفته و تحت تاثیر فعالیت هاي سازمان ملل مورد توجه خاص قرارگرفته است.امنیت غذایی سنگ بنای یك جامعه توسعه یافته و عنصر اصلی سلامت فکری،روانی و جسمی آن جامعه است(هاشمی،39:1388). امنیت غذایی زمانی تأمین می شود که سرانه سبد غذایی خانواده به صورت صحیح انتخاب و تهیه شود و غذای کافی، به صورت صحیح طبخ گردد تا عناصر و مواد غذایی سالم به سلول ها و اندام های بدن برسد.سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل متحد⁵(فائو)⁶، هدف عمده امنیت غذایی را ایجاد اطمینان برای تمامی انسان ها در دسترسی فیزیکی و اقتصادی به مواد غذایی اساسی مورد نیاز، معرفی می نماید، به طوری که در فقر یا ترس از گرسنگی و قحطی زندگی نکنند. در واقع، هدف از امنیت غذایی و تأمین غذای مطلوب و کافی، تنها رفع گرسنگی عیان یا سیری شکمی نیست، بلکه تأمین نیازهای سلولی به مواد مغذی یعنی رفع گرسنگی پنهان را در بردارد(نیکلسون⁷ و همکاران،4:2021).امنیت غذایی وجه تفکیک ناپذیری از امنیت ملی بشمار می آید.فقدان امنیت غذایی موجب تحلیل رفتن ظرفیت های انسانی در درون کشورشده و ضمن اینکه خود نقض وجوه امنیت ملی است، زمینه را برای آسیب پذیری نسبت به تجاوزات برون مرزی مهیا می‌کند.تحقق امنیت غذایی از وظایف دولت ها و از اركان حفظ و ارتقاء امنیت ملی است. برای تأمین امنیت غذایی در یك كشور و نظام اجتماعی،باید سازمان ها و نهادها باهم همكاری داشته باشند و با هماهنگی یك سازمان متولی امنیت غذایی،بر تولید یا واردات مواد و محصولات غذایی،آموزش و تبلیغ و آگاهی دادن به جامعه و سیاست گذاری های كلان اقتصادی نقش ایفا كنند(خضری ،26:1382).نبود امنيت غذايي يعني نبود امنيت براي انسان و نبود امنيت براي انسان يعني وجود سدي بزرگ در راه دستيابي به مراحل بعدي پيشرفت وترقي انسان.از اين روست كه امروزه بحث امنيت غذايي به يكي از مهمترين مباحث همه كشورهاي جهان اعم از ثروتمند و فقير تبديل شده است(ندیمی،14،1390).

براساس گزارش منتشر شده فائو(2009)از یك سو جمعیت جهان در سال 2050 به بیش از9میلیارد نفر خواهد رسید واز سوی دیگر تغییرات آب و هوایی باعث کاهش بارندگی و تولید مواد غذایی خواهد شد.همچنین فائو در گزارش(2013)اعلام نموده است که 842 میلیون نفر یا حدود یك از هشت نفر در دنیا طی سالهای 2011 - 2013 از گرسنگی مزمن رنج می برند و در تأمین انرژی غذایی مورد نیاز ناتوان هستند.اکثریت این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می نمایند.شیوع ناامنی غذایی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته بین 6تا73%است(فائو،2013). این گزارش ها توجه بیش از پیش کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه نظیر ایران به موضوع امنیت غذایی را خواستار شده است.در نقشه جهانی منتشر شده ،ایران جزو مناطق پرخطر قرار گرفته است.در این نقشه تقسیم بندی کشورها در طیف بسیار پرخطر،پرخطر،با خطر متوسط و کم خطر بوده است.وضعیت ایران در این تقسیم بندی،هشداري براي بهبود وضعيت امنيت غذايي كشور،آن هم با رعايت عدالت در دسترسي و بهره مندي خانوارها است.ناامني غذايي بر وضعيت فيزيکي،اجتماعي و رواني جامعه اثرگذار است(میراحمدی،11:1394).بنابراین امنیت غذا و تغذیه فراتر از تأمین غذا بوده و تأمین آن،تضمین کننده سلامت جامعه است.

از عوامل مهم و مؤثر بر وضعيت امنيت غذايي يك جامعه،نظام مديريت امنيت غذايي آن است كه سيستم رصد(هشدار دهنده)و نظام پاسخ دهي،تحقيقات كاربردي،ارزيابي و مداخله سريع در بحران و نيروي انساني متخصص را شامل مي شود(سند ملی تغذیه).در مدیریت امنیت غذایی،باید عوامل مختلفی از قبیل فرهنگ،نظام اجتماعی،اقتصاد،محیط زیست،تنوع منابع طبیعی و نظام آموزشی را مد نظر قرار داد چرا که همه ی این عوامل در ارتقای کیفیت زندگی مبتنی بر مفهوم توسعه پایدار دخیل می باشند(تینگ کامول⁸،4:2011). با این وجود فقدان یک چارچوب جامع مدیریت امنیت غذایی با رویکردی تطبیقی و الگو برداری از کشورهایی که در این حوزه موفق عمل کرده اند موجب گردیده در ایران نتایج چندان مطلوبی در این زمینه حاصل نشود.به عنوان نمونه فقدان چنین چارچوبي موجب خواهد شد که در مطالعات مختلف از مقياس هاي متفاوتی در بررسي هاي ميزان ناامني غذايي خانواده استفاده شود و بنابراين مقايسه داده ها در مطالعات مختلف به راحتي امکان پذیر نمی باشد.وجود چارچوب و مدل براي تعيين و تغيير نتايج نامطلوب با تجزيه و تحليل فعاليت ها مفيد است.با توجه به اينکه تأمين امنيت غذايي از اهداف راهبردي و سند چشم انداز20 ساله کشور مي باشد،نياز به يک الگوی جامع امنيت غذايي در کشور وجود دارد تا علاوه بر در نظر گرفتن تمامي جنبه هاي مؤثر برامنيت غذايي کشور براي سياست گذاران و محققين در همسان سازي مقياس ها در جهت سياست گذاري و برنامه ريزي راهبر باشد.همچنين با وجود يک مدل کارآمد مي توان استراتژي هايي براي کاهش آسيب پذيري تعيين کرد.

در این مسیر استفاده از یک رویکرد تطبیقی برای بهره بردن از تجارب کشورهای موفق در زمینه امنیت غذایی می تواند در ارائه ی یک الگوی کارآمد و جامع موثر واقع شود.لازم به ذکر است پژوهش حاضر کشورهایی را مورد بررسی قرار می دهد که علاوه بر موفقیت و پیشرفت در حوزه ی امنیت غذایی،تشابهات و اشتراکاتی را نیز با ایران داشته باشند تا مدل ارائه شده تا حد امکان واقع گرایانه باشد.بدین جهت کشورهایی از قبیل کویت، عربستان،امارات متحده عربی،مالزی،اندونزی و کشورهایی از این دست برای بررسی مورد توجه قرار می گیرند که هر کدام به نحوی از جهت مقاربت های فرهنگی،اشتراکات مذهبی،قرار داشتن در زمره ی کشورهای در حال توسعه و از نظر جغرافیایی قرار داشتن در شرق کره ی زمین،گزینه های مناسبی برای الگوبرداری در حوزه ی ذکر شده به نظر می آیند.از این رو مطالعه ی حاضر به دنبال ارائه ی الگویی برای مدیریت امنیت غذایی در ایران با بهره گیری از تجارب و موفقیت های کشورهای ذکر شده می باشد.

(2)-مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

ارتباط توسعه و امنیت غذایی

غذا و تغذیه یکی از ابعاد اساسی زندگی،سلامت و همچنین رفاه جامعه است.از دیدگاه توسعه ملی،عدالت اجتماعی و رشد اقتصادی،تامین غذای کافی،کمیت و کیفیت الگوی غذای مصرفی و سلامت تغذیه ای افراد جامعه ،محور اصلی و تعیین کننده در بستر حرکت انسان محوری است و سوتغذیه،نیروی بازدارنده موثر بر فرایند توسعه ملی محسوب می شود و از سویی امنیت غذایی ارتباط کاملا مستقیم با عدالت محوری دارد.امنیت غذایی یکی از معیارها و ابزارهای توسعه انسانی است.دسترسی به غذای کافی و سالم از محورهای اصلی توسعه ،سلامت جامعه و زیرساخت های نسل آینده ی کشور است و دستیابی به آن از اهداف اصلی هر کشور است،در بحث توسعه انسان محور،امنیت غذایی و تغذیه،نقش اصلی و تعیین کننده دارد و در کنار درآمد سرانه،توزیع عادلانه درآمد،نرخ اشتغال ،حفظ محیط زیست و رعایت حقوق بشر در جوامع بین المللی به عنوان شاخص توسعه شناخته می شود.امنیت غذایی نه تنها از امکانات تولیدی بلکه از محیط سیاسی،اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جامعه اثر می پذیرد،امنیت غذایی از طرفی با تولید،عرضه و توزیع و از طرف دیگر با بحث مصرف و چگونگی تامین آن توسط خانوار و ترکیب و رژیم غذایی آنها ارتباط تنگاتنگی دارد.امنیت غذایی مساله جند بعدی و چند رشته ای است که در کشورهای مختلف با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه،از جنبه های مختلف قابل بررسی است.این مساله حایز اهمیت است که در موارد متعددی ملاحظه شده است که از غذا به عنوان حربه سیاسی استفاده شده است و این مساله باعث می شود که در طراحی استراتژی امنیت غذایی در سطح ملی این موضوع مدنظر قرار گیرد (میراحمدی، 14 :1394).

مشکل عدم امنیت غذایی اگر به موقع رسیدگی نشود ، هرگونه تلاش برای توسعه پایدار توسط شرایط اضطراری به خطر می افتد. در مواقع اضطراری ، خانوارهای فقیر قادر به ادامه فعالیت اقتصادی نیستند که دارایی های خانگی را می سازد و حفظ می کند و توسعه پایدار را امکان پذیر می کند. در چنین شرایطی آسیب پذیری خانوار در برابر خطرات آینده افزایش می یابد ، جوامعی که با شرایط اضطراری مکرر روبرو هستند در برابر شوک های آینده آسیب پذیرتر خواهند بود و در نتیجه آنها نمی توانند به طور موثر به خودی خود در هرگونه تلاش برای توسعه پایدار شرکت کنند. در صورت عدم وجود شبکه های ایمنی مناسب و عملکردی و سیستم های مدیریت ریسک ، خانوارهای فقیر گزینه های محدودی برای کنار آمدن با شرایط اضطراری خواهند داشت و از این رو مشارکت آنها در توسعه پایدار محدود می شود. برای کنار آمدن با شرایط اضطراری و کمبود غذا ، خانوارها ممکن است در استراتژی های کوتاه مدت که ناپایدار هستند و غالباً اهداف توسعه بلند مدت را به خطر می اندازند ، شرکت کنند.چنین استراتژی هایی ممکن است شامل موارد زیر باشد:افزایش فروش چوب آتش که منجر به افزایش جنگل زدایی می شود، واگذاری دارایی های تولیدی،استرس فروش دام، مصرف بذر ها ، بیرون کشیدن کودکان از مدرسه، مهاجرت افراد که اغلب در بخش هایی با بهره وری کمتر به دنبال کار می گردند،و مهاجرت به مراکز شهری یا پناهنده شدن به کشورهای همسایه(صندوق کودکان ملل متحد⁹و صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی ¹⁰،2020).

اهمیت امنیت غذايی

امنیت غذایی توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)به این صورت تعريف شده است که:تمامی افراد،در همه زمان ها،توانایی دسترسی فیزیکی و اقتصادی به مقدار کافی از مواد غذایی سالم و مغذی که نیازها و ترجیحات غذایی برای زندگی سالم و فعال آنها را تأمین نماید،داشته باشند.از این روی امنيت غذايي سنگ بناي يک جامعه توسعه يافته و عنصر اصلي سلامت فکري، رواني و جسمي اعضاي آن است. اين نکته به ويژه براي کشورهاي در حال توسعه چون ايران مضاعف است. زيرا ناامني غذايي که بروندادهاي منفي آن کليت جامعه را در وضعيت عدم مزيت قرار مي دهد، و نه تنها قابليت ها و توانمندي هاي يک ملت را تحليل مي برد، بلکه منابع کمياب آن را نيز کاهش مي دهد و در نهايت به فقير شدن يک ملت مي انجامد.ناامني غذايي عزت نفس يک جامعه که به عنوان ستون اصلي توسعه و استقلال ملي است را تخريب و با ايجاد اختلال در انباشت و انعقاد يافتگي سرمايه ي اجتماعي کنش هاي جمعي را بسيار پرهزينه مي کند و با تحليل کيفيت سرمايه ي انساني و نارسايي در انباشت آن، ظرفيت اقتصاد و در نتيجه حجم کلي توليد بالقوه ملي را کاهش خواهد داد.از اين نظر نا امني غذايي در کشورهايي چون ايران که بخش وسيعي از آن را کودکان و نوجوانان تشکيل مي دهند، مي تواند سرمايه انساني و اجتماعي شان را در معرض تهديد قرار دهد (حیدری، 24:1397).

علاوه بر قيمت هاي مناسب و فناوري هاي برتر که خود موجب افزايش توليد محصولات کشاورزي مي گردد، امنيت غذايي باعث مي شود که الگوي مصرف جامعه بهبود يابد (الگوي مصرف هر جامعه اي به عوامل بي شماري، از جمله نحوه توزيع درآمدها در آن جامعه بستگي دارد). در ايران درآمدها عادلانه توزيع نشده است و مشکل عمده امنيت غذايي کشور به دليل ناکافي بودن مواد غذايي در جامعه نيست؛ زيرا بين مصرف سرانه فعلي و مصرف سرانه مطلوب، در بسياري از موارد تفاوت چنداني وجود ندارد، مشکل امنيت غذايي کشور را بايد در توزيع نامناسب مواد غذايي بين شهر و روستا و گروه هاي درآمدي آسيب پذير جستجو نمود. با توجه به بيان اهميت امنيت غذايي در بلندمدت و نقش دوگانه در کوتاه مدت مي توان بيان کرد که امنيت غذايي از جمله اهدافي است که در پس آن ساير اهداف اقتصادي مانند ارتقاء رفاه مصرف کننده و ارتقاء قدرت خريد گروه هاي پايين درآمدي از طريق اشتغال زايي و ... قابل دسترسي مي شود. البته دستيابي به امنيت غذايي وظيفه ي دشوار و پيچيده اي است که مسئوليت اصلي آن بر دوش دولت ها است.دولت ها بايد محيط مساعدي فراهم آورند و سياست هايي را که تضمين کننده ي صلح و ثبات اجتماعي، اقتصادي سياسي و عدالت و برابري بين افراد جامعه باشد تدوين و دنبال کنند. در چارچوب جهاني،کشورها بايد به طور فعال با يکديگر و با تشکيلات مختلف سازمان ملل، بخش خصوصي، نهاد هاي مالي و سازمان هاي غيردولتي به تدوين برنامه هايي که به امنيت غذايي مي انجامد تشريک مساعي کنند و با اعتقاد به ماهيت چند وجهي امنيت غذايي خود را مستلزم عملکرد هماهنگ ملي براي ايجاد بهترين شرايط در جهت فقرزدايي و رسيدن به صلح پايدار فراهم کنند.در اين خصوص اتخاذ سياست هايي که به سرمايه گذاري در توسعه نيروي انساني، تحقيقات و تشکيلاتي که به امنيت غذايي بيانجامد، ضروري است. همچنين ايجاد اشتغال و درآمد را تشويق کنند و دسترسي عادلانه به منابع توليد و منابع مالي را بهبود بخشند؛ با اعتقاد به اينکه سياست هاي تجارت غذا و کليه سياست هاي تجاري که به نحوي سبب تشويق توليدکنندگان و مصرف کنندگان به استفاده از منابع در دسترس به شيوه اقتصادي مناسب گردند بايد پايدار باشند. از اين رو سياست هاي توسعه پايدار کشورها بايد موجب ارتقاي مشارکت و همکاري کامل مردم، بويژه زنان در مسائل اجتماعي، توزيع عادلانه درآمدها، دسترسي به مراقبت هاي بهداشتي، آموزش و امکانات رشد جوانان شوند (فیشباخ¹¹،8:2018).

مدیریت امنیت غذایی

از ديدگاه توليد، غذاي کافي به کارايي نظام کشاورزي در توليد محصول و به درآمد ملي ، واردات ، صادرات و جمعيت بستگي دارد.از ديدگاه حقوقي، قوانين بين المللي در موارد متعددي حق انسان براي دسترسي به غذاي کافي را مورد توجه قرار داده و "پيمان بين المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي سال1976 " فراگيرتر از ساير نهادهاي بين المللي به اين مسئله پرداخته است. بند اول ماده 99 اين پيمان حق هر فرد و اعضاي هر خانوار را به برخورداري از استانداردهاي لازم زندگي از جمله غذا، پوشاک، مسکن کافي و لزوم بهبود مستمر شرايط زندگي مورد تأکيد قرار داده است.در بند دوم همين ماده تأکيد شده است که گام هاي فوري تر و ضروري تر براي اطمينان از "حق مسلم رهايي از گرسنگي و سوء تغذيه " يکي از نيازهاي انسان است.در همين ماده تأکيد شده است که حق غذا را نبايد به صرف فراهم بودن سطح معيني از انرژي و پروتئين محدود کرد بلکه اين حق، بايد با گذشت زمان به طريقي مناسب تحول يابد و بهبود پذيرد.در اينجا بر دو ويژگي مهم غذا يعني کفايت و پايداري تأکيد شده است.

مراد از کفايت، فراهم بودن شرايط مساعد اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، محيطي و اکولوژيکي و ساير شرايط لازم است، حال آنکه معناي پايداري، فراهم بودن و در دسترس بودن بلندمدت غذاست.به نظر کميته حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي سازمان ملل متحد محتواي واقعي دسترسي به غذاي کافي دربرگيرندة دو نکته اساسي است: (ابراهيم گل،12:1387)

1. فراهم بودن غذا به مقدار و با کيفيتي که براي تأمين نيازهاي غذايي افراد کافي باشد، به مواد زيان آور آلوده نباشد و از نظر فرهنگي قابل پذيرش باشد.

2.چنين غذايي بايد به گونه اي پايدار و مستمر در دسترس باشد و با بهره مندي از ساير حقوق منافاتي نداشته باشد.

وظيفه اصلي هر دولتي آن است که هر چه سريع تر اقدامات لازم را براي نيل به حق غذاي کافي به طور کامل انجام دهد. هر کشور بايد براي همه اتباع خويش دسترسي به حداقل غذاي لازم و کافي و سالم را فراهم ساخته و رهايي همه شهروندان را از گرسنگي تضمين کند. اين امر مستلزم مدیریت ملي امنيت غذايي و تغذيه است . نظام مديريت امنيت غذايي، از عوامل مهم و مؤثر بر وضعيت امنيت غذايي يك جامعه است كه سيستم رصد(هشدار دهنده)و نظام پاسخ دهي،تحقيقات كاربردي،ارزيابي و مداخله سريع در بحران و نيروي انساني متخصص را شامل مي شود(دماری،54،1395). اين مدیریت نه تنها بايد به نکات بحراني و موضوعات مهم در تمامي فرآيند غذايي از جمله توليد، فرآوري، توزيع، بازاررساني و مصرف غذا توجه داشته باشد بلکه بايد به موازات آن به مسائل ديگر از جمله بهداشت و درمان، آموزش، اشتغال و بيمه هاي اجتماعي نيز بپردازد .در مدیریت امنیت غذایی،باید عوامل مختلفی از قبیل فرهنگ،نظام اجتماعی،اقتصاد،محیط زیست،تنوع منابع طبیعی و نظام آموزشی را مد نظر قرار داد چرا که همه ی این عوامل در ارتقای کیفیت زندگی مبتنی بر مفهوم توسعه پایدار دخیل می باشند.بنابراین برای دستیابی به کیفیت زندگی بهتر از نظر امنیت غذایی،کلیه ساکنان جامعه باید از رژیم غذایی ایمن،کافی و از نظر فرهنگی قابل قبول،بهره مند شوند.علاوه بر این تاکید بر ارتقای دانش تغذیه ای در مدیریت امنیت غذایی می تواند موجب توجه روز افزون به مسائلی مانند حفاظت از محیط زیست،صیانت ازمنابع طبیعی و عدالت اجتماعی از طریق توانمند سازی مردم گردد.همچنین دانش تغذیه ای موجب می شود افراد رفتار مناسب در مصرف مواد غذایی داشته باشند (تینگ کامول،5:2011).

کلید بهبود امنیت غذایی استراتژی ها، سیاست ها و سرمایه گذاری در تجارت ، حمل و نقل ، کشاورزی و آب و بهداشت و آموزش عمومی است،بنابراین دستیابی به امنیت غذایی یک چالش چند بخشی است که به تلاش مشترک بخش های مختلف از جمله وزارتخانه ها ، آژانس ها و سایر بازیگران مربوطه نیاز دارد که دولت در هماهنگی این بخش ها نقش اصلی را ایفا می کند(ایکر¹² و همکاران،11:2012).

از جمله اقدامات دیگری که دولت بايد براي حفاظت از حقوق افراد در تأمين منابع اصلي غذا صورت دهد، تضمين اين نکته است که فعاليت هاي بخش خصوصي و جوامع مدني، بايد در انطباق با حق غذا براي همه افراد باشد.حتي در مواردي همچون تعديل اقتصادي، رکود، شرايط نامساعد جويی و... بايد اقداماتي صورت گيرد که حق غذاي کافي به ويژه براي گروه هاي آسيب پذير خدشه دار نشود.در بعد توسعه مشاهده اينکه حدود 900 ميليون نفر در جهان نمي توانند بطور کامل از اين حق بهره مند شوند، مانع مهمي محسوب مي شود.بنابراين تأمين نيازهاي اساسي جامعه بايستي در شمار اولويت دارترين اهداف توسعه هر کشور قرار گيرد.دسترسي پيوسته و مطمئن به غذا فرآيندي نيست که خود بخود و بطور انتزاعي قابل حصول باشد بلکه بطور مستقيم با موضوعاتي نظير کاهش فقر و مکانيسم هاي حمايت از اقشار آسيب پذير مربوط مي شود. بنابراين کارايي سياست ها براي پاسخ گويي به موضوع کاهش فقر و بهبود معيشت در بين گروه هاي آسيب پذير، عامل تعيين کننده اي جهت مبارزه عليه سوء تغذيه خواهد بود(رنجبر،42:1391).

مروری بر پیشینه ی پژوهش

تا کنون مطالعات متعددی به امنیت غذایی از منظر«تغذیه»و از دریچه «کالری»مورد نیاز بدن از مواد غذایی مختلف پرداخته اند و نتیجه کلی آن ها این است که نیازهای افراد با درآمد های مختلف متفاوت است.از طرف دیگر،نظارت و کنترل،امکان افزایش درآمدها و غیره به طور کلی «نگاه های تک بعدی»به امنیت غذایی به نگاهی تکراری بدل شده است.در این باره می توان به مطالعاتی از قبیل:تاثیر متغیرهای پولی بر سطح قیمت ها و در نتیجه امنیت غذایی در چین توسط پنگ¹³ و همکاران(2004)،بررسی عوامل پولی و اقتصاد کلان بر امنیت غذایی توسط کارگبو¹⁴ و همکاران(2005)،مطالعه مروری افزایش قیمت و هزینه مواد غذایی و امنیت غذایی در هند توسط گوستافسون¹⁵ (2013)،بررسی نقش کیفیت مواد غذایی در امنیت غذایی در مکزیک توسط سیلوا¹⁶و همکاران(2016)،بررسی وضعیت امنیت غذایی با استفاده از شاخص تنوع غذایی در استان فارس توسط تنهایی و همکاران(1394)و بسیاری مطالعات دیگر اشاره کرد که صرفا از منظر ابعادی محدود به بحث امنیت غذایی نگریسته اند.به عنوان مثال آدیسو¹⁷ و همکاران (2021) در پژوهشی با عنوان تأثیرات تغییر آب و هوا بر امنیت غذایی خانوارها و استراتژی‌های سازگاری کشاورزان با استفاده از روش مدل رگرسیون لجستیک بیان می کنند که تغییرات آب و هوایی طی سه دهه گذشته بر وضعیت امنیت غذایی خانوارها تأثیر منفی داشته است. تولید محصول به دلیل بارندگی ضعیف، فرسایش شدید و افزایش دما محدود شده است. همچنین تجزیه و تحلیل با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک نشان داد که میزان زمین زیر کشت و بارندگی عوامل معنی‌دار و مؤثر بر وضعیت امنیت غذایی خانوار بودند. در مجموع،این یافته ها نشان می دهد که بهبود آگاهی از تغییرات آب و هوا و تقویت اقدامات سازگاری موجود تأثیرات مثبتی بر امنیت غذایی دارد.همانطور که مشاهده می شود تمرکز پژوهش مذکور بر بعد تغییرات آب و هوایی می باشد.در بین مطالعات داخلی نیز این رویکرد تحلیلی با تمرکز بر یک بعد اصلی به چشم می خورد. امیرزاده مراد آبادی(1399)در پژوهشی با عنوان تاثیر پایداری کشاورزی بر امنیت غذایی خانوارها در ایران با استفاده از روش مدل فضایی مختلط خود‌رگرسیونی(SAR)با داده‌های پنلی نشان می دهد که شاخص ترکیبی پایداری در ایران با میانگین521/0،در سطح متوسط پایداری قرار دارد.میانگین وضعیت شاخص امنیت‌غذایی خانوار شهری و روستایی در ایران به ترتیب برابر با 89/92 و 87/15 است که نشان‌دهنده بهبود شاخص امنیت غذایی است و نتایج مدل فضایی(SAR)نشان داد اثرات سرریزهای فضایی پایداری کشاورزی بر شاخص امنیت‌غذایی خانوارها مثبت و معنی‌دار است.از این رو،لازم است متولیان بخش کشاورزی با سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های تولید مانند بذر،کود(مصرف بهینه کود و سموم شیمیایی در سطح مزارع)،شناسایی گونه‌های گیاهی سازگار با هر منطقه در جهت افزایش شاخص تنوع زراعی،مدیریت بهینه منابع آب کشاورزی و روش‌های مناسب کشاورزی اقدامات خود را به سمت افزایش تولید پایدار که مقدمه‌ای برای استقرار امنیت غذایی پایدار است،پیش ببرند.پژوهشگر در این مطالعه توجه ویژه ای به پایداری کشاورزی در کشور داشته و راهکارهای ارائه شده برای ارتقای امنیت غذایی معطوف به این مشخصه می باشد.

البته در این میان پژوهش هایی که با رویکردی جامع مشخصه های مختلف دخیل در امنیت غذایی را نیز مورد توجه قرار داده اند،به چشم می خورد که می توان به مطالعه ی جوریس¹⁸ و همکاران(2021) با عنوان پیش بینی انتقال در وضعیت امنیت غذایی با استفاده از روش مدل یادگیری ماشینی با ویژگی های قابل انتقال اشاره کرد.این مطالعه بیان می کند که چنین الگویی برای پیش‌بینی وخامت و بهبود وضعیت امنیت غذایی در مقایسه با الگوهای مشابه بهترین عملکرد را دارد. پیش بینی کننده های بدست آمده از مدل مذکور،تغییرات آب و هوا و زمین، بازار، درگیری، زیرساخت ها، جمعیت شناسی و ویژگی های منطقه معیشتی را نشان می دهند.همچنین استفاده ی همزمان از این الگو و سیستم های نظارت یکپارچه،و داده‌های باز می‌تواند به رویکردهای پیش‌بینی مبتنی بر اجماع موجود ارزش بیافزاید،زیرا این ترکیب زمان‌های طولانی‌تر و به‌روزرسانی‌های منظم‌تری را ارائه می‌دهد.

با این حال تا کنون مطالعات چندانی در زمینه ی ارائه الگویی جامع برای مدیریت امنیت غذایی،آن هم با الگوبرداری از کشورهایی که در این زمینه پیشرفت های قابل توجهی داشته اند،صورت نگرفته است.علاوه بر این مطالعاتی هم که از منظرهای مختلف وضعیت امنیت غذایی در ایران را مورد بررسی قرار داده اند،مانند پژوهشی که با عنوان برآورد امنیت غذایی در ایران با استفاده از داده های فائو توسط دینی ترکمانی(1383)انجام گرفته،هرچند وضعیت کشور را در سطح کلان نسبتا خوب ارزیابی کرده اند،اما به این مساله کمتر توجه شده است که توزیع ناعادلانه ی مواد غذایی در استان های محروم دسترسی بسیاری از گروه های فقیر را به غذا دشوار ساخته است،بنابراین می توان گفت که مخاطراتی در سطح خرد(فرد و خانوار)وجود دارد.ضمن اینکه سهم بالای واردات مواد غذایی از کل واردات کشور،مشکلات مربوط به نظام تولید و توزیع مواد غذایی،نبود هماهنگی بین الگوهای تولید و مصرف مواد غذایی در کشور،و نبود فرهنگ صحیح تغذیه در استفاده از مواد خوراکی که به لحاظ ارزش غذایی در رده ی پایینی قرار دارند،نشان از شیوع و گسترش نا امنی در کشور دارد.بنابراین شناسایی موضوعات پیچیده نا امنی غذایی و تشخیص راه حل های مناسب برای کاهش نا امنی غذایی،انجام تحقیقات برای تجزیه و تحلیل وضعیت امنیت غذایی را الزامی می کند.

(3)-مواد و روش ها

در این پژوهش که بر اساس روش آمیخته اکتشافی انجام شده است، تحقیق در دو بخش کیفی و کمی(دلفی-توصیفی) صورت گرفته است.در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا بارویکرد استقرایی استفاده شده است. این روش دارای قابلیت‌های زیادی برای جمع‌آوری و طبقه‌بندی داده‌های عینی است. تحلیل محتوا را تکنیکی پژوهشی برای استنباط تکرارپذیر و معتبر از داده‌ها درمورد متن و همچنین روشی برای مطالعه‌ی عینی و سیستماتیک فرآورده‌های ارتباطی محتوای آشکار پیام،جهت رسیدن به تفسیر تعریف کرده‌اند. در این تعریف بر سه واژه عینیت، کمیت و سیستماتیک بودن تاکید شده‌است. عینیت اشاره به این دارد که این پژوهش بر اساس قواعد احکام و روش‌های مشخص انجام می‌گیرد. بنابراین به‌منظور اجتناب از سوگیری نظر محقق در فرایند تحقیق،می‌بایست تحقیق توسط مجموعه صریح و مشخصی از قواعد هدایت شود. نظام‌دار و سیستماتیک بودن آن نیز بدین معناست که مطالعه علاوه‌بر روشمندی دایره شمول و طرح محتوا یا مقوله‌ها بر طبق قواعد کاربردی ثابتی مشخص شده‌است. باید توجه داشت که دو شرط عینیت و نظام‌دار بودن قابلیت تکرار این روش را می‌رساند، به گونه‌ای که سایر پژوهشگران نیز بتوانند با استفاده از روش‌های یکسان و اطلاعات مشابه به نتایج مشابهی برسند. ازآنجاکه اغلب پژوهش‌های کیفی همراه با اکتشاف توصیف تبیین و تفسیر هستند، معمولاً ماهیت تحلیل‌های پژوهشگران در این رویکرد بیشتر استقرایی است. زیرا پژوهشگر سعی می‌کند داده‌های گردآوری‌شده را به کوچک‌ترین اجزای ممکن تقسیم کند و سپس این اجزاء را در کنار یکدیگر قرار دهد و در فرایندی طولانی از تعامل مستمر با جامعه مورد مطالعه و مقایسه اجزاء با هم به تحلیل و تفسیری برسد که پاسخ‌گوی پرسش‌های او باشد. لذا در بخش کیفی از تحلیل محتوای مقوله‌ای با نظام مقوله استقرایی استفاده شده‌است.

حوزه پژوهش در این بخش،کتاب‌های قابل دسترس،مقالات و منابع موجود در کتابخانه‌های چاپی و الکترونیک در زمینه امنیت غذایی است،که به دلیل حجم زیاد مطالب چاپی و دیجیتالی در این حوزه، هفتاد منبع از کشورهای موفق در زمینه امنیت غذایی با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند برای این تحقیق انتخاب‌شده است. ابزار ‌جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها در این تحقیق، فیش‌ها و یادداشت‌هایی است که جهت ثبت مفاهیم، مقوله ها و ابعاد مدیریت امنیت غذایی از آنها استفاده شده است. در مرحله اول، متون مرتبط با هدف اصلی پژوهش انتخاب شدند، سپس متون منتخب، مطالعه شد و جملات و پاراگراف‌های مرتبط با سوالات پژوهش انتخاب شد و در مرحله دوم مفاهیم مرتبط با موضوع از هر پاراگراف استخراج شد و در مرحله سوم مفاهیم استخراج شده در دسته‌های هم مفهوم قرار گرفتند و برای دسته‌های هم مفهوم،نام و عنوان مناسب که بیانگر مقوله های پژوهش است تبیین شد و در نهایت با دسته بندی مقوله ها،ابعاد اصلی پژوهش به دست آمد. نتایج بخش کیفی منجر به استخراج211مفهوم 61 مقوله و12بعد مدیریت امنیت غذایی در ایران شد.

بعد از به دست آوردن الگوی مدیریت امنیت غذایی در ایران،مسئله اصلي پژوهش، اعتبارسنجی این مدل است که در بخش کمی و در دو فاز دلفی و توصیفی انجام شده است. در فاز دلفی برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در خصوص سنجش میزان اهمیت هر یک از مفاهیم استخراج شده بر مبنای روش نمونه گیری هدفمند،دوازده نفر از خبرگان و اعضای هیئت علمی دانشگاه (در رشته های مدیریت دولتی و صنایع غذایی)و مسئولان وزرات بهداشت و درمان شناسایی شدند.اساتید ذکر شده تالیفات و مقالات متعدد در زمینه ی مدیریت دولتی و بحث های توسعه و امنیت غذایی داشته و همچنین سابقه تدریس در موضوعات ذکر شده و راهنمایی و مشاوره پایان نامه های دانشجویی در موضوع تحقیق داشته و مسئولان وزارت بهداشت و درمان نیز هرکدام دارای سابقه در پست های مدیریتی بودند، كه اطلاعات ايشان در جدول(1)ارائه شده است.ابزار جمع‌آوری اطلاعات در فاز دلفی،پرسش‌نامه محقق ساخته (برگرفته از 211 مفهومی که در مدل مدیریت امنیت غذایی به آن پرداخته شده بود) در 211 گویه (سوال) است که طی این سوالات، نظر اعضای کانون دلفی در مورد میزان اهمیت و مناسب بودن شاخص‌های مدیریت امنیت غذایی برای تعریف یک الگوی مناسب مدیریت امنیت غذایی ار ایران اخذ شد.در این بین پاسخگویان نظر خود را درباره میزان اهمیت هر شاخص در مدیریت دولتی بر طیفی بین 1 تا 7 مشخص کردند. در این طیف عدد 1 بیانگر کمترین میزان اهمیت و عدد 7 نشان دهنده بیشترین میزان اهمیت شاخص مورد نظر است. پرسش‌نامه در دو مرحله با استفاده از فن دلفی اجرا شده است.پرسش‌نامه‌های عودت داده شده به لحاظ استخراج و تجزیه و تحلیل، مناسب تشخیص داده شده است.

جدول(1)-مشخصات اعضای کانون دلفی

ردیف	مسئوليت و رتبه علمي	رشته تحصيلي	حوزه تخصصی
1	مدير گروه مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اصفهان	مدیریت دولتی	محقق مدل‌های خط‌مشی‌گذاری و مدیریت دولتی
2	استاد مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اصفهان	مدیریت دولتی	مدرس مديريت تطبيقي و پژوهشگر در حوزه هاي مختلف مديريت دولتي
3	مدير گروه صنايع غذايي دانشگاه آزاد اصفهان	صنایع غذایی	مدرس و پژوهشگر حوزه صنايع غذايي و مسئول طرح پايش دانشگاه آزاد
4	استاد مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اصفهان	مدیریت دولتی	مدرس روش‌های کیفی و کمی پژوهش در مطالعات مدیریت دولتی
5	استاد مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اصفهان	جامعه شناسي	پژوهش در حوزه‌های توسعه و علل توسعه نیافتگی و اصلاحات در ایران
6	استاد مدیریت دانشگاه آزاد واحد خرم آباد	مدیریت دولتی	محقق مطالعات مدیریت دولتی و حوزه هاي خط مشي گذاري
7	استاد صنايع غذايي دانشگاه آزاد اصفهان	صنایع غذایی	مدرس و پژوهشگر حوزه تغذيه و صنايع غذايي
8	معاون آموزشي دانشكاه علوم پزشكي بوشهر	مديريت دولتي	سابقه مديريتي در حوزه بهداشت و درمان استان مربوطه
9	مدیر اداره نظارت بر مواد غذایی معاونت غذا و داروي بوشهر	علوم و صنايع غذايي	فعاليت در مدیریت نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي بوشهر
10	مدير مركز مشاوره تامين اجتماعي اصفهان	مدیریت دولتی	سابقه مديريتي در حوزه بهداشت و درمان سازمان مربوطه
11	كارشناس صنايع غذايي معاونت غذا و دارو اصفهان	علوم و صنايع غذايي	فعاليت در مدیریت نظارت بر مواد غذایی و آرایشی معاونت غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان
12	كارشناس ارشد آموزش تامين اجتماعي اصفهان	مدیریت دولتی	سابقه مديريتي در حوزه بهداشت و درمان سازمان مربوطه

در فاز توصیفی، پرسشنامه ي برآمده از فاز دلفي در يك جامعه ي بزرگتر به آزمون گذاشته شد. جامعه آماري این فاز،كارشناسان صنايع غذايي،متشكل از فعالان حوزه تولید مواد غذایی مستقر در شهرک هاي صنایع غذایی اصفهان بودند که به عنوان پاسخگویان انتخاب شدند.كه طبق آمار اخذ شده تعداد ايشان 2600 نفر گزارش شده است.با نمونه گیري در دسترس و طبق جدول مورگان 335 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و تعداد 335 پرسشنامه توزیع گردید و 311 پرسشنامه جمع آوری گردید. جهت تعیین روایی صوری و محتوایی پرسشنامه، نظرات آگاهی دهندگان کلیدی کسب گردید و روایی سازه و همگرای آن با تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین جهت برآورد پایایی پرسشنامه از آلفای کرانباخ و پایایی ترکیبی استفاده شد.در نهایت برای بررسی روایی سازه از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و دوم و جهت ارائه ی مدل نهایی از مدل معادلات ساختاری استفاده گردید.

(4)-تحلیل داده ها

در بخش کیفی این پژوهش پس از مطالعه و بررسی منابع چاپی و الکترونیکی،پاراگراف های مرتبط استخراج گردید و سپس مفاهیم کلیدی از هر پاراگراف،استخراج و برای هریک کدهایی تعیین گردید.در جدول(2) نمونه ای از پاراگراف ها و مفاهیم مستخرج ارائه شده است.در ادامه کدهای به دست آمده با یکدیگر مقایسه گردیده و کدهایی که از لحاظ معانی یا موضوع با یکدیگر تناسب داشتند،در دسته های هم مفهوم و تحت عنوان مقوله های پژوهش طبقه بندی و نام گذاری شدند که در جدول(3) نمونه ای از این فرآیند ارائه شده است.در نهایت مقوله ها نیز تحت نظر کانون خبرگان متشکل از 5 نفر از اساتید مدیریت دولتی دسته بندی شده و در غالب ابعاد مدیریت دولتی نام گذاری گردیدند که مدل مذکور دارای 12بعد،61مقوله و 211مفهوم می باشد.

سپس به منظور اعتبارسنجی، مدل ارائه شده از طریق پرسشنامه محقق ساخته متشکل از 211 مفهوم بدست آمده در دو مرحله در معرض قضاوت اعضای دلفی گذاشته شد، که در ادامه نتایج ارزیابی و گویه های باقی مانده در جداول(4)و(5) آورده شده است.

جدول(2)-پاراگراف های استخراج شده-مفاهیم استخراج شده(یک نمونه)

ردیف

پاراگراف های استخراج شده

مفاهیم استخراج شده

منابع مالی برای گسترش شبکه های تأمین اجتماعی مورد نیاز می باشد تا اثرات منفی افزایش های تاگهانی جهانی مواد غذایی را تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی ، منابع مالی ابزاری اساسی برای بهبود امنیت غذایی است. ترکیب سرمایه گذاری ها (در زیرساخت ها) و هزینه های دایمی (برای ارائه خدمات عمومی) ، تخصیص منابع در بخش ها و مناطق مختلف در یک کشور و کارآیی در استفاده از منابع، همگی از عوامل تعیین کننده اصلی در امنیت غذایی هستند(اکر و همکاران،2012).

155. منابع مالی ابزار اساسی بهبود امنیت غذایی

156. سرمایه گذاری در زیر ساخت

157. میزان هزینه در ارائه خدمات عمومی

158. توزیع عادلانه ی منابع در بخش های مختلف

جدول(3)- مفاهیم و مقوله های مدیریت امنیت غذایی(یک نمونه)

مفاهیم

مقوله

143.استقرار سیستم های اطلاعات کشاورزی جهت پوشش داده های مرتبط با بخش کشاورزی

147.وجود سیستم های اطلاعاتی نظارت بر غذا و تغذیه برای پوشش داده های تغذیه ای

144.استقرار سیستم های اطلاعات سلامت برای پوشش داده های بهداشتی و تغذیه ای

148.افزایش کارایی و شفافیت بازار با طراحی سیستم اطلاعات بازار

114.گردش آزاد اطلاعات و سیاست ها بین ذیتفعان

149.تحلیل عوامل خطر گروه های آسیب پذیر با سیستم های اطلاعاتی ارزیابی آسیب پذیری و سامانهGIS

بهره بردن از منابع اطلاعاتی برای پیشبرد فعالیت های مرتبط با امنیت غذا

جدول(4)- نتایج آزمون رتبه‌ای دبلیو كندال مرحله اول

آماره کندال	کای اسکوئر	درجه آزادی	معناداری
724/0	657/450	210	000/0

پس از انجام محاسبات از تعداد 211 مفهوم 182 مفهوم مورد اجماع واقع شدند و تعداد 29 مفهوم حذف شدند. (مفاهیم شماره ی 114،47،239،187،55،82،71،6،20،21 ،89،27،151 ،73،181 ،42،41 ،282،208 ،249 ،97،178،319،348،349،212،164،216،43). با توجه به اینکه همه مفاهیم یک مقوله در دور اول دلفی حذف نشدند و در صورت حفظ حداقل یک مفهوم، مقوله ی مورد نظر نیز باقی می‌ماند، در این دور ها مقوله ثابت مانده است.مفاهیم تایید شده در این مرحله،مجددا در دور دوم مورد بررسی و نظرخواهی اعضای دلفی قرار گرفت.

جدول(5)- نتایج آزمون رتبه‌ای دبلیو كندال مرحله دوم

آماره کندال	کای اسکوئر	درجه آزادی	معناداری
746/0	466/402	181	000/0

پس از محاسبات صورت گرفته، از تعداد 182 گویه 178 گویه مورد اجماع واقع شد و 4 مفهوم دیگر حذف گردیدند. (مفاهیم شماره ی 18،53،59،131 ). از آنجا که حذف مفاهیم ، حذف مقوله ها را نیز به دنبال داشت، تعداد 3 مقوله در دومین دور دلفی حذف شدند. (مقوله های:دفع مناسب ضایعات غذایی،درک اهمیت مشارکت در پیشبرد اهداف امنیت غذایی و هدایت و راهبری دولت در پیشبرد امنیت غذایی)

دلايل توقف نظرخواهي

ضریب همبستگی کندال یک آزمون ناپارامتریک برای تعیین میزان هماهنگی میان نظرات است. ضریب کندال بین صفر و یک متغیر است. اگر ضریب کندال صفر باشد یعنی عدم توافق کامل و اگر یک باشد یعنی توافق کامل وجود دارد. در این مطالعه برای پایان راندهای فن دلفی، از ضریب هماهنگی کندال استفاده شده است. اشمیت برای تصمیم‌گیری درباره توقف یا ادامه دورهای دلفی دو معیار آماری ارائه کرده است. اولین معیار اتفاق نظر قوی میان اعضای پانل است که بر اساس مقدار ضریب هماهنگی کندال تعیین می‌شود. در صورت نبود چنین اتفاق نظری، ثابت ماندن این ضریب یا رشد ناچیز آن در دو دور متوالی نشان می‌دهد که افزایشی در توافق صورت نگرفته است و فرایند نظرخواهی باید متوقف شود(اسمیت، 2003).در این مطالعه پس از دو دور دلفی، ضريب هماهنگي كندال براي پاسخ هاي اعضا761/0است.با توجه به اين كه تعداد اعضاي پانل بيش از ده نفر بود، اين ميزان از ضريب كندال كاملاً معنادار به حساب مي آيد. .پس از توقف نظرخواهی مدل مدیریت امنیت غذایی در ایران منتج از دو دور دلفی ،دارای 178 مفهوم ،58 مقوله و 12 بعد می باشد.

در ادامه مدل منتج از فاز دلفی،در یک جامعه بزرگتر متشكل از 2600 نفر از كارشناسان صنايع غذايي به آزمون گذاشته شد و به منظور اعتبارسنجی مدل از نرم افزار Smart Pls استفاده گردید. نتیجه آزمون نشان می دهد که مدل ارائه شده دارای اعتبار بیرونی و درونی می باشد. برای ارزیابی اعتبار بیرونی از سه شاخص روایی همگرا، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ استفاده شده است که نمونه ای از نتایج در جدول(6)ارائه شده است.نتایج به دست آمده نشان می دهد که تمامی متغیرهای پنهان دارای مقدار آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بالای 7/0بوده که نشان می دهد مدل دارای پایایی مناسبی است. همچنین مقدار متوسط واریانس استخراج شده(AVE) برای متغیرهای مکنون بالاتر از5/0 بوده که نشان می دهد روایی همگرایی مدل ارائه شده نیز مطلوب می باشد. همچنین آزمون اعتبار درونی خروجی نرم افزار همانطور که در شکل شماره(1) به عنوان یک نمونه نشان می دهد،تمام اعداد واقع بر مسیرها بالاتر از 96/1هستند، این مطلب حاکی از معنادار بودن مسیرها، مناسب بودن مدل ساختاری است.

جدول (6)- گزارش معیارهای آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی همگرا(يك نمونه)

بعد	مقوله	روایی تشخیصی مقدارAVE	ضریب پایایی ترکیبی	آلفاي كرونباخ
بهداشت و سلامت غذایی	تمرکز بر ایمنی غذایی	62/0	88/0	9/0
	تسهیل دسترسی به آب سالم	68/0	86/0	84/0
	ارایه ی خدمات بهداشتی مناسب	62/0	92/0	88/0
	ترویج مراقبت های مادر و کودک	66/0	88/0	8/0

شکل (1)-خروجی مدل در حالت معناداری(يك نمونه)

41/54

39/9

40/83

33/65

همچنين در این مطالعه برای ارزیابی مدل ساختاری از ضریب تعیین استفاده شده است. ضریب تعیین، مهم‌ترین شاخص در تحقیقاتی است که از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده کرده‌اند و نشان می‌دهد که چند درصد تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیر مستقل تبیین می‌شود. با توجه به اینکه ضریب تعیین برای متغیر مدیریت امنيت غذايي 00/1 شده است بنابراین متغیرها تمام ابعاد آن را پوشش می‌دهند. در نهایت به منظور برازش کلی مدل ارائه شده در هر دو بخش اندازه گیری و ساختاری طبق محاسبات صورت گرفته براساس خروجی نرم افزار Smart pls،مقدار ضریب GOF برای مدل ارائه شده، نشان از برازش کلی مناسب مدل دارد. طبق محاسبات صورت گرفته براساس خروجی های نرم افزار Smart Pls مقدار ضریب GoF برای مدل پژوهش حاضر برابر 196/0 می باشد که نشان از برازش کلی مناسب مدل دارد.

نتیجه گیری و پيشنهادات

پژوهش حاضر با بررسی اقدامات و تجارب کشورهای موفق در زمینه امنیت غذایی در تحقیقات مختلف خارجی و داخلی،سعی در طراحي الگويي برای مدیریت امنیت غذایی کشور داشته است. با توجه به اینکه تامین امنیت غذایی از اهداف راهبردی و اولویت های اصلی سند چشم انداز کشور می باشد،این پژوهش و نتایج آن می تواند به مسئولان امر کمک کند تا بر اساس چارچوب مشخص و مناسب،فرایندهای لازم در جهت ارتقای امنیت غذایی کشور را پیش برند،به طوری که برنامه های مناسب برای اجرای آن پیش بینی و تدوین شده باشد. چارچوب تدوبن شده دارای12بعد نهایی است،شامل:1)تخصیص منابع برای ارتقای امنیت غذایی:که به اختصاص منابع مختلف،از جمله منابع مالی،اطلاعاتی،انسانی و همچنین توزیع عادلانه این منابع در بخش های مختلف تاکید می کند.2)سازمان دهی و هماهنگی بخش های مختلف سهیم در امنیت غذایی:تحقق بعد مذکور در گرو داشتن یک رویکرد و چشم انداز و به تبع آن تعیین یک سازوکار مشخص است.چنین سازوکاری می تواند علاوه بر تقویت مشارکت بازیگران مختلف،موجب تسهیل هماهنگی بخش های ذینفع گردد.در این فرایند نقش متولی گری و تسهیل کنندگی دولت از اهمیت زیادی برخوردار است.3) تدوین و بازبینی مقررات و پروتکل های مرتبط با امنیت غذایی:برطرف کردن بسیاری از نارسایی ها و نواقص نظام امنیت غذایی کشور نیازمند اصلاح و بازبینی در قوانین و استانداردها در حوزه های مختلف از قبیل دسترسی به زمین،آب مصرفی،نظارت بر تولید و توزیع مواد غذایی است. انجام اصلاحات و یا تدوین قوانین جدید بایستی با اسناد بالادستی هماهنگ و سازگار باشد. 4)تحقیق و توسعه در امر امنیت غذایی:پیشرفت روز افزون تکنولوژی زمینه را برای بهبود امنیت غذایی فراهم نموده است.بالابردن بهره وری در محصولات کشاورزی،بهره بردن از روش های نوین برای کاهش مصرف آب،پرورش محصولات ارگانیک و سالم ، فقط چند نمونه از دستاوردهای فناوری های جدید در زمینه امنیت غذایی است.همراه بودن با این پیشرفت ها مستلزم پشتیبانی و سرمایه گذاری دولت و بخش خصوصی در تحقیق و توسعه می باشد. 5) مدیریت بحران در بروز نا امنی غذایی:بعد مذکور بیشتر به اقدامات و مداخلات دولت در شرایط وقوع بحران می پردارد.در چنین شرایطی، شناسایی مناطق و افراد در معرض خطر و بدنبال آن مداخله ی سریع در جهت کم اثرتر کردن شوک های خارجی و حمایت از گروه های آسیب پذیرتر بسیار مهم است. 6)فعالیت بخش خصوصی در زمینه امنیت غذایی:بسیاری از فعالیت های حوزه امنیت غذایی قابل واگذاری به بخش خصوصی است.البته از آنجا که بحث امنیت غذایی یک مساله عمومی بسیار مهم قلمداد می شود،دولت موظف است علاوه بر ایفای نقش تسهیل گری خود و همچنین تشویق سرمایه گذاری بخش خصوصی از طرق مختلف،به طور دقیق بر فعالیت های این بخش نظارت داشته باشد و تضمین کننده ی حقوق عامه مردم و عدم دست اندازی بخش خصوصی بر منافع عمومی باشد.7)تسهیل دسترسی به غذا:این بعد به افزایش دسترسی فیزیکی و اقتصادی مردم اشاره می کند.اقدامات مختلفی مانند ذخیره سازی و توزیع مناسب مواد غذایی در سطح جامعه می تواند موید افزایش دسترسی فیزیکی باشد.از طرف دیگر افزایش دسترسی اقتصادی،وابسته به میزان درآمد افراد جامعه،قیمت غذا،قدرت خرید و دیگر شاخص های اقتصادی است.ضعف دسترسی نیازمندان به غذا باید از طریق روش های حمایتی مانند دادن یارانه های مختلف به این افراد جبران گردد.در این میان توسعه و سرمایه گذاری در زیرساخت های مختلف تاثیر زیادی بر افزایش دسترسی فیزیکی و اقتصادی مردم دارد.8)تامین غذا:غذای مورد نیاز جامعه باید از منابع مختف تامین گردد.مهمترین منبع تامین مواد غذایی،طریق تولید داخلی است.بالا بردن ظرفیت تولید داخل افزایش امنیت غذایی را بدنبال خواهد داشت.برنامه ریزی برای تخصیص زمین و توسعه ی زمین های کشاورزی از جمله اقداماتی است که می تواند منجر به بالا بردن این ظرفیت گردد.برای اطمینان از فراهم بودن مواد غذایی در کشور و عرضه ی پایدار آن،در کنار تولید داخلی،بایستی به واردات مناسب و همچنین متنوع سازی منابع وارداتی نیز توجه ویژه ای داشت.9)بهداشت و سلامت غذایی:تمرکزبر ایمنی غذایی با بهره گیری از استانداردهای مختلف غذایی و همچنین نهادهای نظارتی کارآمد می تواند سلامت غذایی جامعه را تضمین کند.موجود بودن مواد غذایی و عرضه ی مناسب آن در سطح جامعه،به تنهایی امنیت غذایی را تضمین نخواهد کرد.چرا که یکی از شروط مهم امنیت غذایی تاکید بر در دسترس بودن غذای سالم و بهداشتی است.10)فرهنگ سازی و آگاه سازی در زمینه امنیت غذایی:تحقق امنیت غذایی در سطوح خرد و خانوار،مستلزم نهادینه کردن فرهنگ تغذیه مناسب است.چنین فرایندی با آگاهی بخشی و بالا بردن دانش غذایی جامعه امکان پذیر خواهد بود.زنان و مادران مهمترین جامعه ی هدف برای آموزش های تغذیه ای هستند.مادری با دانش غذایی بالا با ایجاد تنوع در رژیم غذایی،جلوگیری از اتلاف غذا،استفاده از الگوهای مصرف درست و اقداماتی از این دست،سهم بسزایی در بالابردن امنیت غذایی خانواده خواهد داشت.11)ارزیابی و پایش مستمر پیامدهای تغذیه ای:برای رصد مستمر وضعیت امنیت غذایی در جامعه، بایستی شاخص های پیامد به طور دایم مورد ارزیابی قرار گیرند تا برنامه ها و اقدامات متناسب با شرایط طراحی و اجرا گردند.به عنوان مثال سنجش میزان مصرف ریز مغذی ها و نتایج آن،می تواند مبنایی برای اجرای برنامه های غنی سازی غذایی و توزیع مکمل های غذایی باشد.12)رویارویی مناسب با شرایط محیطی اثرگذار بر امنیت غذایی:ارزیابی مداوم شرایط محیطی و سازگاری با شرایط موجود،دو رکن اساسی این بعد هستند.علاوه بر اینکه باید از فعالیت هایی که به هر طریق موجب تخریب محیط زیست(فرسایش خاک،بیابان زایی و ...)می شوند، جلوگیری کرد،بایستی بدنبال روش هایی بود که در شرایط موجود(خشکسالی،کم آبی،افزایش جمعیت و...)با کمترین آسیب به محیط،بیشترین بهره وری را داشته باشند. مدل مستخرج از پژوهش حاضر که به صورت کلی در شکل(2) نمایش داده شده است،موید این موضوع است که امنیت غذایی یک مساله عمومی و فرابخشی است و برای تحقق اهدافش،همت و تلاش تمام بخش های جامعه را به یاری می طلبد. اين چارچوب مفهومی مي تواند راهگشاي تحقيقات علمي و کاربردي امنيت غذايي کشور باشد و نتايج آن براي سياست گذاران عرصه غذا و تغذيه قابل استفاده است.با دانستن سهم هريک از عوامل مؤثر بر امنيت غذا و تغذيه و تأثیر آن بروضعیت کلی امنیت غذایی مي توان استراتژي ها و برنامه هاي منطبق با الويت ها را در دستور کار قرار داده تا به امنيت غذايي پايدار دست يافت. به همين دليل بهتر است براي بررسي کاربرد و اثربخشي الگوی بدست آمده،مطالعات امنيت غذايي در آينده با به کارگيري ابعاد اين چارجوب صورت گيرد. بر اساسیافته های مطالعه ی حاضر،پیشنهادات و توصیه های سیاستی به شرح زیر ارائه می شود:

- در حوزه مرتبط با توانمند سازي منابع انساني برگزاري دوره هاي آموزشي مختلف مي تواند اهميت زيادي در بالا بردن قابليت هاي نيروي انساني داشته باشد.به عنوان مثال تدوین و راه اندازي دوره هاي آموزشی متخصص تغذيه(RD) مي تواند موجب افزایش دانش و مهارت کارشناسان تغذیه در امرمشاوره تغذیه و رژیم درمانی گردد. حمایت و تأمین اعتبار لازم براي راه اندازي دوره تغذیه با گرایش هاي مختلف بر اساس مباحث تدوین شده در پروژه ي بانک جهانی (تغذیه جامعه، سیاستگذاري غذا و تغذیه، اپیدمیولوژي تغذیه و...)از ديگر اقدامات آموزشي مفيد براي توانمند كردن نيروي انساني درگير در زمينه امنيت غذا و تغذيه مي باشد.

- بهره بردن از ابزارهاي اقتصادي موثر بر تغذیه مناسب و سالم ( مالیات ها ، یارانه ها ، وام) براي کمک به دسترسی و بهره مندي از غذاي مناسب و سالم از قدرت خرید مردم با رعایت شرایط ایمنی و سلامت غذا ، تولید کنندگان ، وارد کنندگان و افزایش مالیات براي کلیه غذاهاي کاهنده سلامت و اختصاص در آمد حاصله براي یارانه به گروه هاي آسیب پذیر در تامین غذاهاي سالم و با ارزش تغذیه اي بالا،می تواند تاثیر زیادی در ارتقای امنیت غذایی داشته باشد.

- جهت بهبود هماهنگي بين بخش هاي مختلف درگير در امنيت غذايي،استقرار يك نظام پايش برنامه هاي مصوب بين بخشي،مي تواند زمينه ساز يك نظارت كلان بر كليه ي ارتباطات جاري بين نهادهاي مختلف شود و بدنبال آن ميزان پيشروي برنامه هاي تعيين شده براي هر بخش به طور مدوام مورد بررسي قرار گيرد.

- استفاده از ظرفيت سيستم هاي اطلاعاتي براي مديريت داده ها و ساماندهي منابع اطلاعاتي:يك سامانه ي يكپارچه اطلاعاتي متشكل از زير سيستم هاي مختلف در زمينه هاي توليدات كشاورزي،اطلاعات بازار،اطلاعات سلامت،اطلاعات جغرافيايي و جوي و داده هاي تغذيه اي مي تواند بسترساز يك محيط اطلاعاتي نظام مند باشد كه تامين كننده نيازهاي متنوع بخش هاي مختلف درگير در حوزه امنيت غذايي است.هرچند پروژه ي استقرار دولت الكترونيك در ساليان اخير در حال اجرا مي باشد ولي سرعت استقرار آن به دلايل مختلف مانند عدم همكاري برخي نهادهاي حاكميتي هنوز به حد مطلوب نرسيده است.علاوه بر اين هنوز درحوزه زير سيستم هاي مرتبط با امنيت غذا كمبودها و نواقص اطلاعاتي زيادي وجود دارد كه رفع اين نواقص همكاري بخش هاي مختلف درگير در اين مساله را مي طلبد.تسريع استقرار دولت الكترونيك و همچنين جبران كمبود هاي سيستم هاي اطلاعاتي موجود،نياز به الزام دولت از طريق مجلس خواهد داشت.

- در راستاي به کارگیري سیاست هاي انطباق با تغییر اقلیم، با توجه به آسیب پذیري کشور به ویژه در منابع آب و تأثیر آن بر بخش کشاورزي و منابع طبیعی باید کشور را با شرایط جدید سازگار نماییم. در این راستا اقداماتی از قبیل بهره برداري بهینه از منابع آب و افزایش بهره وري با استفاده از روش هاي نوین آبیاري یکی از راهکارهاست. انتخاب گونه هاي با نیاز آبی کمتر راهکار دیگري است که می تواند مؤثر باشد.

- مراقبت تغذیه اي گروه هاي سنی در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع ،ادغام ارزیابی وضعیت و مشاوره تغذیه در برنامه مراقبت هاي اولیه پزشک خانواده و نظام ارجاع براي رشد شیرخواران و کودکان، پایش وزن و ارزیابی بزرگسالان،از جمله اقداماتی است که سلامت غذایی خانوار را تضمین می نماید.

- برقراري برنامه هاي حمایت از گروه هاي فقیر و آسیب پذیر (با تأمین یارانه هاي غذا، توزیع مواد غذایی، تأمین دسترسی رایگان یا با تخفیف به غذاهاي آماده، توجه به تغذیه افراد ترك تحصیلی ها و کودکان کار و تدوین با بهره گیري از ظرفیت هاي خیرین و مراکز خیریه)

- برچسب گذاري محصولات غذایی (شامل برچسب اصالت و سلامت کالاي خوراکی و آشامیدن) براي ردیابی محصولات وارداتی و تولید داخل به جهت مبارزه با قاچاق و برچسب ارزش غذایی مصرف کنندگان که بر اساس ضابطه برچسب گذاري مصوب سازمان غذا و دارو

شكل(2)– مدل مديريت امنيت غذايي در ايران

$F:\Documents and Settings\Rahboed e Yass\Rahbord e yas 72\72-OK\شکل شماره2.png$

منابع

- ابراهيم گل، عليرضا(1387).حق بر غذا:پيش شرط تحقق ساير حقوق،نشريه ی مركز امور حقوقي بين المللي معاونت حقوقي و امور مجلس رياست جمهوري،سال بيست و پنجم، شمارة 39 ،صص 221ـ243.

- اسدي،علي،اسماعيلي،سيد ميثم(1392).تاثير شاخص توسعه انساني بر رشد اقتصادي ايران در قالب مدل ماركوف- سوئيچينگ، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی،سال سوم پاییز 1392 شماره 12،صص90-104.

- امیرزاده مراد آبادی،سمیرا(1399).تاثیر پایداری کشاورزی بر امنیت غذایی خانوارهای شهری ایران:تحلیل فضایی در سطح استانی، اقتصاد کشاورزی و توسعه ، دوره:28،شماره:110،صص25-58

- تنهایی،مریم،زارع،ابراهیم،شیرانی بید آبادی،فرهاد،و جولایی،رامتین(1394).بررسی وضعیت امنیت غذایی با استفاده از شاخص تنوع غذایی:مطالعه ی موردی مناطق روستایی شهرستان مرودشت،استان فارس.فصلنامه ی روستا و توسعه، دوره 18، شماره 4،صص 17-35

- حیدری،خلیل(1397). ارزیابی تأثیر تحریم هاى آمریكا بر امنیت غذایی خانوارهاى ایرانی،فصلنامه تامین اجتماعی،دوره 13،شماره 4،صص35-52

- خضری، محمد. (1382).امنیت غذایی و امنیت ملی،مجموعه مقالات برگزیده نخستین همایش کشاورزي و توسعه، ج 4 ، موسسه پژوهش هاي برنامه ریزي و اقتصاد کشاورزي،تهران

- دماری،بهزاد(1395)سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور،اندیشه ماندگار،چاپ دوم

- دینی ترکمانی،علی(1383).برآورد امنیت غذایی در ایران طی دوره(1369-1380)با استفاده از داده های خام فائو

- رنجبر،محمدجعفر(1391). نقش يابي و ظرفيت سنجي مديريت شهري در تامين امنيت غذايي شهر،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه علامه طباطبایی

- میراحمدی،نیلوفر(1394).برآورد سطح امنیت غذایی در استان کردستان(کاربرد شاخص AHFSI)، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه کردستان

- ندیمی،نغمه(1390).بررسي امنيت غذايي در ايران و عوامل موثر بر آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

- هاشمی،محدثه سادات(1388).تاثیر متغیرهاي کلان اقتصادي بر امنیت غذایی خانوارهاي ایرانی،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه سیستان و بلوچستان

- Adisu Mekonnen, Ayele Tessema, Zerhun Ganewo b, Ashenafi Haile(2021) Climate change impacts on household food security and farmers adaptation strategies, Journal of Agriculture and Food Research,Vol.6

- Ecker, Olivier. Breisinger, Clemens(2012) The Food Security System: A New Conceptual Framework, International Food Policy Research Institute (IFPRI)

- FAO.(2013).World Food Programme, IFAD.The State of Food Insecurity in the World.

- Fischbach,Tara(2018). Advancing food security in the UAE

- Gustafson, D.J.(2013).Rising Food Costs and Global Food Security:Key Issue and Relevance for India.Indian Journal of Medical Research, 138(3), 398- 410.

- Hallegatte, S., Vogt-Schilb, A., Rozenberg, J., Bangalore, M., Beaudet, C., 2020. From poverty to disaster and back: a review of literature. Econ Disasters Clim. Change 4, 223–247.

- Joris J.L.Westerveld , Marc J.C. van den Homberg , Gabriela Guimarães Nobre(2021). Forecasting transitions in the state of food securitywith machine learning using transferable features. Science of The Total Environment,Vol. 786

- Kargbo, JM.(2005).Impacts of Monetary and Macroeconomic Factors on Food Prices in West Africa, Agricultural Economics Research.Policy and Practice in Southern Africa, 44(2), 205-224.

- Nicholson,Charles . Emma C, Stephens. Birgit Kopainsky . Andrew , Jones . David Parsons . James Garrett . Food security outcomes in agricultural systems models: Current status and recommended improvements, Agricultural Systems,Vol. 188

- Peng, X., Marchant, M.A., and Reed, M.R.(2004).Identifying Monetary Impacts on Food Prices in China:A VEC Model Approach, Agricultural and Applied Economics Association, Annual Meeting, August 1-4.

- Silva, A., Caro, J.C., and Magana- Lemus, D.(2016).Household Food Security:Perceptions, Behavior and Nutritional Quality of Food Purchases.Journal of Economics Psychology, 55, 139-148.

- Smith, L. C., U. Ramakrishnan, A. Ndiaye, L. Haddad, and A. Martorell(2003). The importance of women’s status for child nutrition in developing countries. International Food Policy Research,Institute Research Report 131. Washington, DC: International Food Policy Research Institute.

- Thiengkamol,Nongnapas(2011).Development of a Food Security Management Model for Agricultural Community, CANADIAN SOCIAL SCIENCE Editorial Office.

- UNICEF&IFAD(2020). The state of food security and nutrition in the world.

[1] - دانشجوی دکتری رشته مدیریت دولتی،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران

[2] - استاديار گروه مدیریت دولتی،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران،(نويسنده مسئول)

m.peykani@khuisf.ac.ir

[3] - دانشيار گروه مدیریت دولتی،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران

[4] - Hallegatte

[5] - Food and Agriculture Organization of the United Nations

[6] - FAO

[7] - Nicholson

[8] - Thieng kamol

[9] - United Nations Children's Fund(UNICEF)

[10] 2 - International Fund for Agricultural Development(IFAD)

[11] - Fischbach

[12] - Ecker

[13] - Peng

[14] - Kargbo

[15] - Gustafson

[16] - Silva

[17] - Adisu

[18] - Joris

شارک

عنوان URL للمقالة

طراحی الگوی مدیریت امنیت غذایی در ایران

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية