مروری بر ویژگی رمان‌های ادبیات مهاجرت
الموضوعات :
محمد طلا رخشان
1
(دانشگاه باهنرشیراز)
الکلمات المفتاحية: ادبیات مهاجرت, داستان‌نویسی رمان, رمان‌های مهاجرت,
ملخص المقالة :
ادبیات مهاجرت شاخه‌ی جدیدی از ادبیات معاصر است با ویژگی‌های مخصوص خود که به دو بخش داستانی و منظوم تقسیم می‌شود و در هر کشوری بنا به تحولات اجتماعی و تاریخی آن وجود دارد. رشد و شکل‌گیری این نوع از ادبیات و ورود اصطلاح «ادبیات مهاجرت» به قاموس ادبیات سیاسی و فرهنگ‌های ملل مغرب زمین، محصول سال‌های پس از جنگ جهانی اول و دوم جهانی است. در راستای جریان‌های ادبی معاصر ایران که بعد از مشروطه و به‌ویژه از دوران پهلوی دوم در ایران رواج پیدا می‌کند، به‌تاثیر مهاجرتِ بسیاری از نخبگان، جوانان و نویسندگان به اروپا و آمریکا به دنبالِ توسعه تحصیلات و پیدا کردن کارِ مناسب و آ‌‌‌ینده بهتر، و نیز به‌تاثیر جنگ و نابسامانی‌های اقتصادی و...، طیفِ وسیعی از مهاجران متأثر از عوامل دوگانه دست‌به‌قلم بردند و داستان‌های کوتاه و بلند و یا زمان‌هایی را به نگارش در‌آوردند. از میان رمان‌های نویسندگان مورد‌نظر، رمان منتخب بیش از دیگر آثارش سبک و بیان خاص نویسنده را نشان می‌دهد. هرچند نویسندگانی مانند اسماعیل فصیح بسیاری از آثارشان را معطوف به مسئله مهاجرت نوشته‌اند، این تحقیق موردبررسی قرارگرفته است که در حوزه ادبیاتِ مهاجرت بوده. ادبیاتِ مهاجرت دارای خصیصه‌هایی ویژه ازجمله پرداختن به مشکلات و مصائب مهاجران است،که این پژوهش به‌تفصیل به آن پرداخته است. به‌طور‌کلی با تحلیل رمان‌های منتخب، متوجه شده‌ایم که علی‌رغم تأثیرپذیری نویسندگان از اندیشه‌ها و فرهنگ غرب، از گذشته و فرهنگ کشور مادری نیز برکنار نیستند؛ بنابراین مدرنیته و تعارضش باسنت، و پیامدهای مهاجرت از مضامین اصلی این آثار محسوب می‌شوند.
• احمدی، بابک (۱۳۷۴). مدرنیته و اندیشه انتقادی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
• اسکولز، رابرت (۱۳۸۳). عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز، چاپ دوم.
• انصاری، عبدالمعبود.(۱۳۶۹). ایرانیان مهاجر در ایالات متحده، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: نشر آگه، چاپ اول.
• پرین، لارسن (۱۳۸۷). تأملی دیگر در باب داستان؛ محسن سلیمانی، تهران: سوره مهر، چاپ هفتم
• تفرشی مطلق، لیلا(۱۳۸۹). «مطالعات پسا استعماری در ادبیات مهاجرت»، فصلنامه ی تخصصی علوم سیاسی،شماره دهم.
• تندرو صالح، شاهرخ (۱۳۷۹). از غربتی به غربت دیگر، تهران: نشر مرمر، چاپ اول.
• جهانبگلو، رامین (۱۳۷۹).ایران و مدرنیته، تهران: نشر گفتار، چاپ اول. ۱۶) --- (۱۳۸۵). مدرن ها، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم.
• حاج سید جوادی، حسن (۱۳۸۲). بررسی و تحقیق در ادبیات معاصر ایران، تهران: گروه پژوهشگران ایران، چاپ اول.
• حیدری، فاطمه (۱۳۹۵)، «نقد پسااستعماری روح‌انگیز شریفیان»، فصلنامه تخصصی تحلیل و نقد متون زبان وادبیات فارسی، شماره ۲۷، صص ۵۰-۲۹
• خدایار، ابراهیم (۱۳۸۷). «ادبیات مهاجرت (بررسی مضامین شعر مهاجرت شاعران فارسی گوی ماورالنهر درقرن بیستم)»، فصلنامه مطالعات ملی، ۳۳، سال نهم، شماره ۱، صص ۴۵-۲۷ ۲۱)
• راسل، پیتر ادوراد(۱۳۷۲). سروانتس، ترجمه علی محمد حق شناس، تهران: طرح تو. چاپ اول.
• زرافا، میشیل (۱۳۸۶).جامعه‌شناسی ادبیات داستانی، ترجمه نسرین پروینی، تهران: انتشارت سخن، چاپ اول.
• سلیمانی، محسن (۱۳۸۷).رمان چیست؟، تهران: انتشارات سوره مهر، چاپ اول.
• شریفیان، روح‌انگیز (۱۳۹۰). کارت‌پستال، تهران: انتشارت مروارید، چاپ پنجم
• احمدزاده، شیده(۱۳۹۱). مهاجرت در ادبیات و هنر (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول.
• محسن سلیمانی، تهران: نگاه، چاپ چهارم.
• قاسمی، رضا (۲۰۰۷). وردی که بره‌ها می‌خوانند، پاریس: نشر خاوران
• گرین، کیت و جبيل لبيهان (۱۳۸۳). درسنامه ی نظریه و نقد ادبی. ترجمه ی لیلا بهرانی محمدی. تهران: انتشارات روزنگار
• محسنی، منوچهر (۱۳۸۲). جامعه‌شناسی عمومی، تهران: طهوری، چاپ هجدهم.
• میر صادقی، جمال (۱۳۹۰). عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن، چاپ هفتم.
• میر عابدینی، حسن (۱۳۷۷).صد سال داستان‌نویسی ایران، جلد سوم، تهران: نشر چشمه، چاپ اول.
• معین، محمد(۱۳۸۸) فرهنگ معین، تهران: انتشارات امیر کبیر، جلد چهارم.
• معروفی، عباس (۱۳۹۱). تماماً مخصوص، سوئد: نشر گردون، ویرایش جدید.
• نجف زاده بارفروش، محمدباقر (۱۳۷۵) رنان داستان‌نویس در ایران، تهران: انتشارات روجا، چاپ اول.
• وفایی، عباسعلی (۱۳۸۷). سفر در آینه، نقد و بررسی ادبیات معاصر،تهران: انتشارات سخن، چاپ اول.
• وقوفی، حسن (۱۳۸۰). فرار مغزها، بررسی مهاجرت نخبگان از زوایای گوناگون، تهران، موسسه فرهنگی انتشاراتی زهد. چاپ اول.
