بررسی نقش حیاط در ارتقاء کارایی عملکردی مدارس ایران (موردکاوی: مدرسه مروی، البرز، کمال و سلمان)
الموضوعات :
فرزانه نریمانی
1
,
ملیحه تقی پور
2
,
علی اکبر حیدری
3
1 - دکتری گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز
2 - دانشیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز
3 - دانشیار گروه معماری، دانشگاه یاسوج، یاسوج
الکلمات المفتاحية: مان فضایی, حیاط, کارایی عملکردی, مدرسه, نحو فضا.,
ملخص المقالة :
حیاط در ساختار فضایی معماری سنتی ایرانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و علاوه بر کاربردهای اقلیمی و جغرافیایی، از منظر طراحی معماری و عملکردی نیز حائز اهمیت بوده است به‌این‌ترتیب که با قرارگیری آن در مرکز بنا و چینش سایر فضاها پیرامون آن، علاوه بر تأمین نور و منظر مناسب برای فضاهای اطراف خود، کیفیات دسترسی به آنها و همچنین نوع و میزان استفاده از آنها توسط کاربران را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌داده است. این عضو ضروری مدارس ایران در مدارس امروزی به دلیل کمبود زمین و باتوجه به تراکم ابنیه از ساختار کالبدی فضایی بسیاری از مدارس حذف و یا به لحاظ پیکره‌بندی مکان آن تغییر کرده است و نقش آن در تغییر کارکرد عملکردی بنا نادیده گرفته می‌شود. هدف، پژوهش حاضر را در راستای بررسی نقش حیاط بر کارایی عملکردی مدارس سوق داده است و عواملی چون نوع هندسه حیاط و موقعیت قرارگیری آن در پیکره بندی بنا، مورد سنجش قرار گرفته و پس از بررسی ادبیات پژوهش، شاخص‌های مرتبط با کارایی عملکردی فضا استخراج و معرفی می‌گردد و در مرحلة بعد، به‌منظور تحلیل میزان کارایی عملکردی، از دو ابزار ترسیم گراف و همچنین نرم‌افزار Depthmap استفاده می‌شود. در مجموع، روش تحقیق کمی و کیفی خواهد بود و چهار مدرسه سنتی و معاصر به‌عنوان نمونه موردی انتخاب گردیده است. نتایج نشان می‌دهد که وجود حیاط با الگوی مرکزی و با هندسه مستطیل یا مربع، بیشترین مقدار کارایی عملکردی، انعطاف‌پذیری، یکپارچگی و نیز قابلیت دسترسی مناسب به فضاها را در مدارس ایجاد می‌کند.
امین‌زاده گوهرریزی، بهناز (1378) حیاط مسجد: بررسی سیر تاریخی و تحول، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد در گذشته، حال، آینده، جلد1، دانشگاه هنر، تهران.
پیرنیا، محمد کریم (1384) آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین: غلامحسین معماریان، چاپ دهم، تهران، انتشارات سروش دانش.
پیوسته‌گر، یعقوب و علی اکبر حیدری و مریم کیایی (1395) ارزیابی نقش حیاط در ارتقای راندمان عملکردی «خانه»، نشریه صفه، دوره26، شماره73.
جعفری، عاطفه و حامد ایمان‌طلب (1395) بررسی و تحلیل عناصر و الگوهای تاریخی معماری مدارس سنتی ایران، نشریه مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری: دوره دوم، شماره4.
حیدری، علی اکبر و یعقوب پیوسته‌گر و مریم کیایی (1395) تحلیل دانه‌بندی بلوک‌های مسکونی از منظر جرم‌شناسی با استفاده از تکنیک نحو فضا، هنرهای زیبا، دوره 21، شماره3.
رجبی، پرویز (1355) معماری ایران در عصر پهلوی، تهران، دانشگاه ملی ایران.
سمیع آذر، علیرضا (1376) تاریخ تحولات مدارس در ایران، تهران، سازمان نوسازی و تجهیز مدارس.
سلطان‌زاده، حسين (1390) نقش جغرافيا در شكل‌گيرى انواع حياط در خانه‌های سنتى ايران، در فصلنامة علمى پژوهشى پژوهش‌های جغرافياى انسانى، ش 75.
سمرقندی، ابوطاهر (1343) سامریه، ترجمه ايرج افشار، تهران، فرهنگ ايران زمین.
طاهر سیما، سارا و هما ایرانی بهبهانی و کاوه بذرافکن (1394) تبیین نقش آموزشی فضای باز در مدارس ایران با مطالعه تطبیقی مدارس سنتی تا معاصر (نمونه‌های موردی: مدرسه‌های چهارباغ، دارالفنون و البرز)، دوره67.
معماريان، غلام حسین (1373) آشنایی با معماری مسکونی ایرانی گونه‌شناسی درونگرا، دانشگاه علم و صنعت ايران، تهران.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد (1381) هنر اسلامي در چالش با مفاهیم معاصر و افق‌هاي جديد، مجله هنرهاي زیبا، شماره 12.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد و مجید منصورپور و محمد هادیان‌پور (1393) نقش حیاط در معماری معاصر ایران، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره 15.
قمی، عباس (1380) کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه صبا، تهران.
هاشم‌نژاد، هاشم و شیرین شاهیده (1390) مفهوم فضای باز و بررسی چگونگی كالبد حیاط در مسکن به منظور افزايش آسايش و ترفیع نیازهای انسان در عصر حاضر، ماهنامه علمی تخصصی- پژوهشی پیام مهندس، شماره 55.
Bustard, W, (1999) Space, evolution, and function in the houses of Chaco Canyon. Environment and Planning B: Planning and Design, 26 (2).
Campos, M. Lemlij, M. and Manning, S. (2007) The Role of the Building Layout in the Delivery of Social Work Services. Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium, Istanbul.
Haq. S . (1999) “Can Space syntax Predict Environmental Cognition”, Proceedings: 2th International Space Syntax Symposium.
Hillier, Bill (1985) The Nature of the Artificial: the Contingent and the Necessary in Spatial Form in Architecture, Geoforum 16 (2).
------------ (1993) Specifically Architectural Theory: A Partial Account of the Ascent from Building as Cultural Transmission to Architecture as Theoretical Concretion. Harvard Architectural Review, Rizzoli International Publications, Inc., Volume 9.
------------ (1993) The Common Language of Space: a way of looking at the social, economic and environmental functioning of cities on a common basis.
------------ (2007) “Space is the Machine”, Cambridge, Cambridge University Press.
------------ (2008) Space and spatiality what the built environment needs from social theory, Building Research & Information, 26.
Hillier, Bill & Hanson, J. (1984) The social logic of space, Cambridge, Cambridge University.
Ibrahim .N. & J. Yahya & S. Ahmad & A. Almhafdy. (2013) “Analysis of the Courtyard Functions and its Design Variants in the Malaysian Hospitals”, in Procedia- Social and Behavioral Sciences, No. 105.
Khan. N, (2012) “Analyzing patient flow: reviewing literature to understand the contribution of space syntax to improve operational efficiency in healthcare settings”. Proceedings: 8 th International Space Syntax Symposium, Santiago de Chile.
Klarqvist. B, (1993) A space syntax glossary, nordisk arkitektur for skning, (2).
Lang, J. T. (1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design. New York: Van Nostrand Reinhold Company Inc.
Manum . BILL (2009) A- graph complementary software for axial- line Analysis In:Proceeding of the 7th International Space Syntax Symposium, Stockholm,Sweden,070. Meir, I,A,Pearlmutter,D &Etzion,Y,(1995),On the microclimatic behavior of two semi-enclosed attached courtyards in ahot dry region,Building and Environment,30(4). Mostafa, A & F, Hassan (2013) Mosque layout design, An ana- lytical study of mosque layouts in the early ottoman period, Frontiers of Architectural Research.
Mustafa, A & F, Hassan (2013) Mosque layout design, An ana-lytical study of mosque layouts in the early ottoman period, Frontiers of Architectural Research.
Penn. A, Desyllas. J, Vaughan. L, (1999) The Space Of innovative: interaction and Communication in the Work Environment , Environment and planning B : planning and design, 26.
Peponis. J, (1985) The spatial culture offactories. Human Relations, 38.
Peponis ,J., Zimring, C.,Choi, Y. K. (1990). Finding the building in wayfinding. Environment and Behavior 22.
Van Manen. M, (2006), Writing qualitatively, or the demands of writing, Qualitative Health Research: An International, Interdisciplinary Journal 16(5): .722-713.
Vitruvius, (1960). The Ten Books on Architecture (M. H. Morgan, Trans.). New York: Dover Publication, p. 168.
Young. K, J. Chung, E. Kong, H. Shin, J. Heo. (2015), A study on the design methodologies for activating large-scale underground commercial complexes, Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium.
