ارائه چارچوب مفهومی توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاه های صنعتی جمهوری اسلامی ایران
الموضوعات :سعید بختیاری 1 , محمدرضا حسنی آهنگر 2 , مهدی فاتح راد 3 , محمدعلی برزنونی 4 , رضا نقی زاده 5
1 - دانش آموخته دکتری، مدیریت راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران
2 - استاد، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
3 - استادیار، دانشکد اقتصاد و مدیریت، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
4 - استادیار، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
5 - استادیار، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: توسعه, توانمندي فنّاورانه, فنّاوری, دانشگاه صنعتی,
ملخص المقالة :
اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، با هدف ارائه چارچوب مفهومی توانمندي فنّاورانه دانشگاههاي صنعتي جمهوري اسلامي ايران ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﯾﮑﺮد ﮐﯿﻔﯽ اﺟﺮاﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﮔﺮدآوري اطلاعات، از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﯿﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﯾﺎﻓﺘﻪ اکتشافی اﺳﺘﻔﺎده و ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ روش اﺳﺘﺮاوس و ﮐﻮرﺑﯿﻦ و ﻣﺪل ﭘﺎراداﯾﻤﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ. جامعه هدف پژوهش شامل خبرگانی است که حداقل، دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و 15 سال سابقه فعالیت موثر علمی يا تجربي در حوزه‌های مرتبط با موضوع پژوهش بوده‌اند. ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮي به صورت نمونه‌گيري ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ به روش ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺮﻓﯽ تا تحقق اشباع نظری انجام شد و بر این اساس، 26ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ عمیق ﺑﺎ خبرگان واجد شرایط مذکور انجام شد. ﻧﺘﺎﯾﺞ دادهﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ درﻓﺮاﯾﻨﺪ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، ﻣﺤﻮري و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ، منجر به ارائه چهارچوب مفهومی برای توسعه توانمندي فنّاورانه دانشگاههاي صنعتي ﺷﺪ. چارچوب مفهومی، ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻠّﯽ(سرمايههاي انساني، محتواي دانشي و توانمنديهاي عملياتي)، شرایط زﻣﯿﻨﻪاي(نهادي و ساختاري، فرهنگي، حقوقي و قانوني، خدمات و پشتيباني، آگاهي از محيط، فرآيند‌هاي اجرايي، پيوند‌ها و ارتباطات ملي و بين المللي) شرایط مداخله‌گر(مالي و اقتصادي، تحريم‌هاي خارجي، توانمنديهاي مديريتي، سياست‌هاي بالادستي، سياست‌هاي ذي‌نفعان) ارائه ﺷﺪ. همچنین، راهبردها و پیامدهای توانمندی فنّاورانه دانشگاهها نیز مورد بحث قرار گرفت. در انتها، 8 پیشنهاد راهبردی برای توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی کشور ارائه شد.
1) اجتهادی، مصطفی(1377). تحلیلی بر توانمندیها و کاستی‌های نظام آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. سال پنجم. شماره 17.
2) ارﮔﺎس، ﻫﻨﺮي(1377). ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎي ﮐﻼن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﭘﮋوﻫﺸﯽ آﻣﻮزﺷﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي عمده ﺻﻨﻌﺘﯽ". ﭼﺎپ اول. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻠﮑﯽ ﻓﺮ. ﻋﻘﯿﻞ. ﺗﻬﺮان. ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزﺷﯽ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﻓﺎﻋﯽ.
3) اﺳﺘﺮاوس، آﻧﺴﻠﻢ؛ ﺟﻮﻟﯿﺖ، ﮐﻮرﺑﯿﻦ(1387). اﺻﻮل روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﯿﻔﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ: روﯾﻪ ﻫﺎ و ﺷﯿﻮهﻫﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﯿﻮك ﻣﺤﻤﺪي،ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ.
4) امین‌زاده، رحیم؛ شفیعی، مسعود؛ منتظرالقائم، مهدی(1398). ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪاي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﻧﯿﺎ. دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل دوازدﻫﻢ، ﺷﻤﺎرهﻫﺎي 45 و 46.
5) آذین، رضا(1397). الگوی یکپارچه آموزش، پژوهش و نوآوری در تعامل دانشگاه نسل سوم با صنعت. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال بیستم، شماره 87.
6) آراﺳﺘﻲ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ؛ ﻣﺪرس ﻳـﺰدي، محمد؛ دﻻوري، مهدي (1387). اراﺋـﻪ ﻣـﺪﻟﻲ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑـﺮاي اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي، ﻣﺠﻠـﻪ ﻋﻠﻤـﻲ-ﭘﮋوﻫﺸـﻲ داﻧﺸـﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺷـﺮﻳﻒ، ﺷﻤﺎره45.
7) بندریان، رضا؛ بندریان، مهدی(1391). اﻟﮕﻮي اﺛﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوري در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎوري. ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره17و18.
8) بهزادی، نازنین؛ رضوی، سید مصطفی؛ حسینی، سید رسول (1393).طراحی الگوی مفهومی دانشگاه کارآفرین با رویکرد کارآفرینی سازمانی، توسعه کارآفرینی، دوره 7، شماره 4.
9) درگاه اينترنتي فرهنگستان زبان و ادب فارسي به نشانی: https://apll.ir
10) درگاه اینترنتی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری به نشانی:http://msrt.ir 11) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی اصفهان به نشانی: https://www.iut.ac.ir
12) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به نشانی: https://www.aut.ac.ir
13) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی شریف به نشانی: https://www.sharif.edu
14) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی شیراز به نشانی:https://sutech.ac.ir
15) دلاور، علی(1388). روش‌شناسی کیفی، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، شماره 54.
16) دیهیم‌پور، مهدی؛ میانداری، کمال؛ نجاری، رضا؛ عابدی جعفری، حسن، (1397)، طراحی ﻣﺪل اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد داده ﺑﻨﯿﺎد در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ، فصلنامه علمی- پژوهشی آموزش علوم دریایی، شماره12.
17) ذوالفقاري، عاطفه؛ حجـازي، سیدرضـا؛ فرهـودي، آرتـا(1390).جایگـاه شـرکت‌‌هاي زایشـی دانشگاهی در توسعه کارآفرینی در دانشگاهها، فصلنامه تخصصی پارك‌ها و مراکز رشید، سـال هفتم. شماره 37.
18) شفیعی، مسعود(1390). مقوله ارتباط صنعت و دانشگاه. گزارش‌های کوتاه ممیزی توسعه علوم بین رشته‌ای. تهران. مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری.
19) شفیعی، مسعود؛ جمالی‌پور، هدایت‌الله(1389). ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ ﺗﻌﺎﻣﻞ داﻧﺸﮕﺎه و ﺻﻨﻌﺖ. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره 7 و 8.
20) شفیعی، مسعود؛ صفائیه، هاجر(1399).ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎه و ﺻﻨﻌﺖ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ. دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﮥ ﻧﻮآوري و ارزش آﻓﺮﯾﻨﯽ، ﺳﺎل ﻧﻬﻢ، ﺷﻤﺎرة 18.
21) شفیعی، مسعود؛ یزدانیان، وحید(1387). ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه: از رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻋﻤﻞﮔﺮا ﺗﺎ رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻬﺎدﮔﺮا. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎره1.
22) شفيعي، مسعود (1384). بررسي تطبيقي ارتباط صنعت و دانشگاه در جوامع توسعه يافته و در حال‌توسعه، مجموعه مقالات نهمين كنگره‌ي سراسري همكاريهاي دولت، دانشگاه و صنعت براي توسعه ملي، تهران، سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران.
23) شیخان، ناهید؛ بختیاری‌نژاد، فیروز(1392). طراحی و ﭘﯿﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪﻟﯽ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﺷﺸﻢ، ﺷﻤﺎره 19و20.
24) طباطباییان، سید حبیب‌الله؛ فاتح راد، مهدی؛ شجاعی، سید محمد حسین (ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1388). ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ، سیاست علم و فنّاوری، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره 3.
25) ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯿﺎن، ﺳﯿﺪ ﺣﺒﯿﺐ ﺍﷲ، (1384)، اﺭﺯﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي دﺭ ﺳﻄﺢ ﺑﻨﮕﺎه، چاپ اول، تهران، نشرآرﯾﻦ.
26) ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﯽ، ﺳﯿﺎﻣﮏ؛ ﻓﺮﺗﻮك زاده، ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ؛ ﺑﻮﺷﻬﺮي، ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ؛ ﻃﺒﺎﺋﯿﺎن، ﮐﻤﺎل؛ ﻗﯿﺪر ﺧﻠﺠﺎﻧﯽ، ﺟﻌﻔﺮ(1395). ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺎي ﻓﻨﺎوراﻧﻪ؛ مطالعه ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ درﯾﺎﯾﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري، ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره 4.
27) عمار، علی؛ قاضی‌نوری، سیدسپهر؛ حسن‌زاده، علیرضا؛ مجیدپور، مهدی(1395).تاثیر بازیگران انتقال فنّاوری بر یادگیری فنّاورانه؛ مطالعه موردی صنعت نساجی سوریه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری. دوره سوم. شماره 5.
28) کرسول، جان، (1391)، ﭘﻮﯾﺶ ﮐﯿﻔﯽ و ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺶ: اﻧﺘﺨﺎب از ﻣﯿﺎن ﭘﻨﺞ روﯾﮑﺮد، (رواﯾﺖ ﭘﮋوﻫﯽ، ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺳﯽ، ﻧﻈﺮﯾﻪ داده ﺑﻨﯿﺎد، ﻗﻮم ﻧﮕﺎري، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي)، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ داﻧﺎﯾﯽ ﻓﺮد، ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺎﻇﻤﯽ، وﯾﺮاﯾﺶ دوم، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﺻﻔﺎر.
29) نجاریان طوسی، حامد؛ فاتحراد، مهدی؛ برزنونی، محمدعلی؛ حسنی آهنگر، محمدرضا(1396). اﻟﮕﻮي داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮاز اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﺳﺎل 25، ﺷﻤﺎره3.
30) ﻧﻮروزي ﭼﺎﮐﻠﯽ، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ؛ ﺣﺴﻦ زاده، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪي، ﺣﻤﺰه ﻋﻠﯽ، ( 1387)، ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ ﺑـﺮ اﺷـﺎﻋﮥ داﻧـﺶ اﯾـﺮان در ﺟﻬـﺎن، ﺗﻬﺮان، ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﻮر.
25. Archibugi, D., Coco, A., 2004; "A New Indicator of Technological Capabilities for Developed and Developing Countries"; World Development; 32(4), pp. 629-654
26. Asian Social Science; Vol. 8, No. 15; 2012 ISSN 1911-2017 E-ISSN 1911-2025 Published by Canadian Center of Science and Education
27. Bell, M., & Pavitt, K. (1995). The development of technological capabilities. Trade, technology and international competitiveness, 22, 69-101.
28. Bell, Martin, and Paulo N Figueiredo. “Innovation ca-pability building and learning mechanisms in latecomer firms: recent empirical contributions and implications for re-search.” Canadian Journal of Development Studies Vol. 33, No. 1 (2012): 14-40.
29. Corbin, J., Strauss, A., and Strauss, A.L.(2014).Basics of qualitative research, Sage Publications, Inc.
30. Dede, Chris (2009). "Technologies That Facilitate Generating Knowledge and PossiblyWisdom" ProQuest Education Journals: 260-273.
31. Denman, B. D. (2005). What Is A University In The 21st Century?. Higher Education Management And Policy. 17(2), 9-28.
32. Gaynor,G.H.,” Achiving the competitive Edge through Integrated Technology management”.Mcgraw-Hill, new yourk ,1991.
33. Guba, E. G. (Ed.). (1990). The paradigm dialog. Sage Publications.
34. G.Dutrénit, “The Transition from Building-up In-novative Technological Capabilities to Leadership by Latecomer Firms,” Asian Journal of Technology Inno-vation, vol. 15, pp. 125-149, 2007.
35. H.Panda and K. Ramanathan,(1997), Technological capability assessment as an input for strategic planning: case studies at Electricitd de France and Electricity berating Authority of Thailand,Technovation,17(7), pp.350-390
36. Hartono,Edward(2004)."Knowledge,Technology,andInter-firm Collaboration:AModel and Empirical Study of Collaborative Commerce", Doctor of Philosophy, Umi.
37. Hornby, A.S., & Deuter, M. (2015). Oxford advanced learner dictionary of current English. Oxford: Oxford University Press.
38. Jordan, J., Watkins, A., Fleming, G. (2003)." Development of rapid technology assessment tools: A new paradigm in AeroDynamic Design", Proceeding of the 49th International Instrumentation symposium.
39. Khalil Tarek ,( 2000)" Management of Technology the key to competitiveness and wealth creation ".
40. Lall,S.(1992).Technological- capabilities and industrialization. World development, 20(2), 165-186.
41. Lamproulis, Dimitris (2011). "Cultural Space and Technology Enhance the KnowledgeProcess", Journal of Knowledge Management, Vol. 11, No. 4: 30-44،
42. Lindsay J., (1999). The Technology Management Audit, Cambridge Strategy Pub., UK.
43. M. Cimoli and G. Porcile, “Sources of learning paths and technological capabilities:an introductory roadmap of development processes,” Economics of Innovation and New Technology, vol. 18, p. 675–694, 2009.
44. M. Fujita, Exploiting Linkages for Building Tech-nological Capabilities: Vietnam’s Motorcycle Compo-nent Suppliers Under Japanese and Chinese Influence, New York: Springer, 2013.
45. Martin Berger, Javier Revilla Diez ,(2006, Volume: 11 issue: 1, page(s): 109-148 .Issue published: March 1, 2006.
46. Muiña, García, FE, and Navas López. “’Explaining and measuring success in new business: The effect of technologi-cal capabilities on firm results.” Technovation industry.” (2007): 27- 30.
47. Porter, M.E., Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press, New York, 1998.
48. RAND Corporation, Washington, DC, Document No: MR-1357.0-WB.
49. Roshartini Omar, Roshana Takim & Abdul Hadi Nawawi
50. Salomon, Robert (2008)." Learning, Knowledge Transfer, and TechnologyImplementation Performance", Management Science, Vol. 54, No.
51. Sorensen, J.A.T.and Chambers,D. (2007). " Evaluating Academic TechnologyTransfer Performance by How well Access to Knowledge is Facilitated––defining an access metric", Springer Science and Business Media, LLC.
52. Spilling,O.R.(2004).Commercialisation of knowledge–conceptual framework”; 13th Nordic Conference on Small Business (NCSB) Research
53. Sripaipan, Ch. (1990). Constraints to technology development in a rapidly growing economy: the case of Thailand, TDRI Quarterly Review, Vol. 5, pp. 6–11.
54. Strauss, A. and Corbin, J. Chem. (2013). Fundamentals of Qualitative Research, Techniques and Stages of grounded theory Production, translation by Ebrahim Afshar, Tehran, Ney Publishing. [In Persian].
55. Thompson, A. A., Strickland, A. J., & Gomble, J. E. (2005). Crafting and executing strategy: The for competitive advantage.
56. Voxi Heinrich, Amavilah (2007). "The Effects of Technology-as-Knowledge on theEconomic Performance of Developing Countries", Journal of Technology Education,Vol. 9, No. 6.
57. Wissema, J. G., & Verloop, J. (2009). Towards the third generation university: managing university in transition
ارائه چارچوب مفهومی توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی جمهوری اسلامی ایران
*سعید بختیاری ** محمدرضا حسنیآهنگر *** مهدی فاتحراد **** محمدعلی برزنونی ***** رضا نقیزاده
* دانشآموخته دکتری، مدیریت راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران saeedbm1357@gmail.com
** استاد، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران mrhasani@ihu.ac.ir
***استادیار، دانشکد اقتصاد و مدیریت، دانشگا صنعتی شریف، تهران، ایران fatehrm@sharif.ir
**** استادیار، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران mabn1396@gmail.com
***** استادیار، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران naghizadeh@nrisp.ac.ir
تاریخ دریافت: 19/10/1400 تاریخ پذیرش: 21/04/1401
صص: 123- 142
چکیده
واژههای کلیدی: توسعه، توانمندي فنّاورانه، فنّاوری، دانشگاه صنعتی.
نوع مقاله: علمی
1- مقدمه
شواهد تجربی بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد شناسایی، خلق و تجاری‌سازی دارایی‌های فکری در سیستم‌های گوناگون آموزشی به هدفی نهادی تبدیل شده است [18]. در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ، اﻧﮕﯿﺰه داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬـﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻤـﺮﮐﺰ از ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻣﺤﺾ ﺑﻪ ﺳﻤـﺖ
نویسنده عهدهدار مکاتبات: سعید بختیاری Saeedbm1357@gmail.com |
برای توسعه توانمندیهای شرکتها و بنگاه‌ها به کار گرفته شده است. این تحقیق به دنبال آن است که ضمن بررسی ادبیات توانمندی فنّاورانه در مطالعات پیشین و با توجه به کارکرد دانشگاههای صنعتی، عوامل موثر برتوسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی در جمهوری اسلامی ایران را شناسایی و دسته‌بندی نموده و چارچوبی ارائه نماید. بنابراین، محقق بر اساس مسئله مذکور در نظر دارد طی فرآیند پژوهشی به این سوال اصلی پاسخ دهد که: "ابعاد، عوامل و مولفه‌های توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی جمهوری اسلامی ایران کدامند؟"2- مروری بر ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿق
مفهوم توانمندی فنّاورانه در ادبیات فارسی به عنوان معادل فارسی "technological capability" ترجمه شده و آن را در حوزه مدیریت فنّاوری، میزان تسلط برفنّاوری، از بهرهبرداری تا خلق شیوه‌های نو" تعریف نموده‌اند (دفتر دهم فرهنگستان زبان و ادب فارسی). هرچند، برخی نویسندگان فارسی‌زبان، از ترجمه قابلیت فنّاورانه برای این مفهوم استفاده کرده‌اند [27]؛ [26]. توانمندیﻫﺎي فنّاورانه در ﯾﮏ ﺻﻨﻌﺖ، ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي ﻓﻨـﯽ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و ﻧﻬﺎدي ﺍﺳﺖ و ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻠﻔﯿﻖ دﺍﻧﺶ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺍﻋﻀﺎء ﺑﻨﮕﺎه در ﻃﻮل زﻣﺎن و ﺷﯿﻮهﺍي ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺍردي ﭼﻮن ﻣﻬﺎرتﻫـﺎ، ﯾـﺎدﮔﯿﺮيﻫـﺎي ﺍﻓـﺮﺍد، ﺻﻼﺣﯿﺖﻫﺎي ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ، فنّاوريﻫﺎي ﻣﺠﺴﻢ ﺷﺪه در ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت و... رﺍ درﻫـﻢ ﻣﯽآﻣﯿﺰد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ [25]. برای تبیین این مفهوم، نویسندگان واژههای مشابهی را در تحقیقات و آثار خود استفاده کرده‌اند. دانمن و وستفال(1982) و سانجایالل(1987) از واژه "تلاش فناورانه" نیز استفاده کرده‌اند. اندیشمندانی مانند مارتین بل(1984) و کتز(1987) و کمیس و بل(1985) واژه ظرفیت فنّاورانه" را به کار برده‌اند [26]. الریچ و لک، توانمندیهای فنّاورانه را یکی از پایه‌های مهم موفقیت در تولید محصولات یا ارائه خدمات می‌دانند [32]. مونیا و لوپز(2007)، توانمندی فنّاورانه را نوعی توانمنــدي دانشی ســطح بالا می‌دانند کــه منابع مختلــف علمي و فنــي را به‌کار گرفته وبا بهره‌ور کردن فرآیندهــا، بنــگاه را بــراي توســعه و طراحی محصولات جدیــد آماده می‌کند [26]. بِل و پَویــت، نیز با توجه به مأموریت بنگاه‌های تولیدی و صنعتی، توانمندی فنّاورانه را متشکل از منابع مورد نیاز برای تولید و مدیریت تغییر فنی می‌دانند [27]. ﮐﯿﻢ2، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي فنّاوراﻧﻪ را ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي داﻧﺶ فنّاوراﻧﻪ در ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺟﺬب، اﺳﺘﻔﺎده، اﻧﻄﺒﺎق و ﺗﻐﯿﯿﺮات فنّاوريﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و شامل: ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻧﻮآوري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ [35]. دیترنیت نیز در ادبیاتی نزدیک به کیم، توانمندی فنّاورانه را «توانایی استفاده اثربخش از دانش فنّاورانه» مي‌داند که ماهیت آن مربوط به استفاده از دانش، خبرگی و مهارت استفاده از دانش در تولید و عملیات، سرمایه‌گذاری نوآوری است [34]. مارسل(2004)، بیشتر بر ابعاد زمینه‌ای و مداخله‌گر موثر بر توانمندی فنّاورانه بنگاه متمرکز شده و عوامل رفتاری، ساختاری، محیطی و کاربردیِ فرآیند یادگیری را مورد توجه قرار داده است. ﻧﻮاز ﺷﺮﯾﻒ، فرآیند دریافت دانش فنی تا فروش محصول فنّاورانه را مورد توجه قرار داده و در طول این فرآیند، توانمندی فنّاورانه را ﺷﺎﻣﻞ: توانمندیهای انتقال (توانمندی بهرهبرداری و استفاده از تکنولوژی‌های موجود در فرآیند انتقال تکنولوژی)، فروش (توانمندی فروش و خدمات، یافتن بازارهای جدید)، اکتساب (توانمندی تدارک و تأمین، یافتن منابع جدید تأمین، ارزیابی پیشنهادات و چانه‌زنی قدرتمند)، تبدیل (توانمندی بهبود اجزای فنّاوری و فرآیندهای مدیریتی، افزایش کارآیی و کارآمدی)، طراحی (توانمندی طراحی، طراحی دوباره، تغییر در محصول و ایجاد محصول جدید برای بازارهای آتی) و ایجاد (نوآوری و تجاری‌سازی نوآوری‌‌ها، توانایی انجام تحقیق و توسعه، تهیه نمونه اولیه) می‌داند که در قالبﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮ ﺳﺨﺖاﻓﺰار، توانمندیهای سرمایه انسانی، اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﺎزﻣﺎن قابل دسته‌بندیاند. [44]، این توانمندیها را در دو دسته کلی «توانمندیهای تجهیزاتی» و «توانمندیهای مدیریتی» تقسیم کرده که هر کدام از آنها نشانگر ابعاد سخت و نرم سازمان هستند. این دو قابلیت، مکمل هم بوده و باعث رشد صنایع می‌شود. ﺳﺎﻧﺠﺎﯾﺎ ﻻل نیز مانند نوازشریف، ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ پرداخته و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي فنّاوراﻧﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﻨﮕﺎه را در چهار بعد توانایی سرمایه‌گذاری و پیش‌تولید، ﺗﻮانایی ﺗﻮﻟﯿﺪ، توانایی مهندسی تولید، توانایی ارتباط با بازار ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ. از جمله عوامل مرتبط با توانایی ارتباط با بازار در الگوی لال می‌توان به توانایی تدارک داﺧﻠﯽ ﮐﺎﻻﻫﺎ، ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺧﻮد؛ ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و مذاکرات ﻻزم ﺑﺮاي ﻗﺮاردادﻫﺎي فنّاوري؛ اﻧﺘﻘﺎل فنّاوري از ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ (درون سازﻣﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ)؛ ﺑﺮﻗﺮاري رواﺑﻂ ﻋﻠﻤﯽ و فنّاوراﻧﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﻬﺎدﻫﺎ، و توانایی ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺸﺘﺮك؛ اﻧﺘﻘﺎل و واﮔﺬاري ﺣﻖ اﻣﺘﯿﺎز فنّاوري ﺑﻪ دﯾﮕﺮان اشاره نمود [8]، در تشریح الگوی ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎي فنّاورانه، به 9 عامل: ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي آﮔﺎﻫﯽ، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺟﺴﺘﺠﻮ، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي اﯾﺠﺎد ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻣﺤﻮري، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي راﻫﺒﺮد فنّاوري، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ارزﯾﺎﺑﯽ و ﮔﺰﯾﻨﺶ فنّاوري، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي اﮐﺘﺴﺎب فنّاوري، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي و ﺟﺬب فنّاوري، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﯾﺎدﮔﯿﺮي، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ به عنوان عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه در سطح بنگاه و شرکت اشاره نموده اند. در پژوهش دیگری، خمسه و همکاران، در پژوهشی کاربردی، الگویی مشتمل بر 8 دسته از عوامل شامل: توانمندیهای تحقیق و توسعه، وضعیت بازار، توانمندی تولید، توانمندی انتقال تکنولوژی، توانمندی راهبری تکنولوژی، مشوق‌های دولتی، قوانین حقوقی و وضعیت رقابت در صنعت خودرو را ارائه نموده و بر اساس آن به ارزیابی صنعت مورد نظر پرداخته‌اند [29]. ﭘﺎﻧﺪا و رامانسن (1996)، دامنه بحث را گسترده‌تر از سطح شرکت لحاظ کرده و قابلیتهای فنّاورانه هر شرکت، سازمان یا دولت را دارای سه بعد اصلی: قابلیتهای فنّاورانه راهبردی (خلاقیت، طراحی، مهندسی و ساخت)، قابلیتهای راهکنشی راهبردی (تولید، بازاریابی و فروش و خدمات) و قابلیتهای فنّاورانه تکمیلی (اکتساب، پشتیبانی، رهبری) می‌دانند. آرﭼﯽ ﺑﺎﮔﯽ3 و ﮐﻮﮐﻮ4 (2004)، نیز توانمندی فنّاورانه را در سطح کشورها بررسی کرده‌اند و ﺷـﺎخصﻫـﺎﯾﯽ را درﺳـﻪ دﺳـﺘﻪ اﺻـﻠﯽ اﯾﺠـﺎد ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژي و خلق فنّاوری ، زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي فنّاوراﻧﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ ارائه ﻧﻤﻮده‌اند.
همچنین،[24] ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي فنّاورانه در سطح دولتها را را در ﺳﻪ ﺑﻌﺪ اﺻﻠﯽ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖِ ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوري(ﻧﺮخ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺛﺒﺖﻧﺎم درﺗﺤﺼﯿﻼت ﻋﺎلی، ﺳﺮاﻧﻪهای ﻣﺼﺮف الکتریسیته، ﺗﻌﺪاد ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﯽ، ﮐﺎرﺑﺮان اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ، ﺗﻌﺪاد
خطوط تلفن همراه و ثابت، ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ، ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻓﻌﺎل درﺣﻮزه ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، هزﯾﻨﻪ آﻣﻮزش، ﻧﺮخ ﺑﺎ ﺳﻮادي، ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺷﺨﺼﯽ)، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی نوآوری (ﺗﻌﺪاد حق اختراع ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در اداره ﺛﺒﺖ اختراع اﻣﺮﯾﮑﺎ، ﺗﻌﺪاداختراعات ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در اداره ﺛﺒﺖ اختراع هر کشور، سهم ارزش افزوده تولیدی صنایع با فنّاوری بالا و متوسط، ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ناﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ، ﺳﻬﻢ ﺻﺎدرات ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﺎ فنّاوري ﺑﺎﻻ از ﮐﻞ ﺻﺎدرات) و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري (ﺳﺮاﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﺎرﺟﯽ رو ﺑﻪ داﺧﻞ، ﺳﺮاﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﺎرﺟﯽ رو ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ) ارائه نموده‌اند [24]. در ﮔﺰارش ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و فنّاوراﻧﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ (ﺷـﺎﺧﺺ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﻋﻠـﻢ وفنّاوری موسسه رﻧﺪ)، با هدف ارزیابی توانمندی فنّاورانه در سطح دولتها، ﻫﺸﺖ ﻣﻌﯿـﺎر در ﺳـﻪ دﺳـﺘﻪ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫـﺎي "ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳـﺎز، ﻣﻨـﺎﺑﻊ و نهادﯾﻨﻪ ﺷﺪن داﻧﺶ" شامل: سرانه تولید ناخالص داخلی، شاخص آموزش عالی، ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ، ﺳﺮاﻧﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻓﻌﺎل در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﺳﺮاﻧﻪ ﭘﺮواﻧﻪ ﺛﺒﺖ اﺧﺘﺮاع، ﺳﺮاﻧﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻋﻠﻢ و فنّاوري و ﺗﻌﺪاد ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺸﺘﺮك به عنوان عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه در سطح ملی معرفی شده‌اند [25]. عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه در الگوهای پیشین را می‌توان در جدول1 دسته‌بندی و خلاصه نمود:
جدول1. عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه در الگوهای پیشین
|
|
همانگونه که ملاحظه می‌شود، الگو‌ها و شاخص‌های گفته شده در بالا را می‌توان در چند گروه دسته‌بندی کرد:
1- الگوهایی که بر بخش محدود یا خاصی از توانمندیهای فنّاورانه متمرکز شده‌اند. به عبارت دیگر، این الگو‌ها اگرچه قابلیتهای فنّاورانه بنگاه، شرکت یا دولت را مورد توجه قرار دادهاند، اما حوزه تمرکز آنها نوع خاصی از قابلیّت برای دریافت، خرید، انتقال، درونی‌سازی و به‌کارگیری فنّاوری است.
2- الگوهایی که عوامل موثر بر قابلیت فنّاورانه بنگاه‌ها/ شرکتها و دولتها را در ابعاد گسترده‌ای تبیین میکنند. این الگو‌ها از جامعیت بیشتری برخوردارند. اگرچه بعضی از این الگو‌ها را می‌توان برای ممیزی و ارزیابی توانمندی در اکتساب یا توسعه فنّاوریهای بخصوصی نیز مورد استفاده قرارداد.
3- الگو‌ها و شاخص‌هایی که به سنجش میزان توانمندی بنگاه/ شرکت یا دولتها در جذب، دستیابی یا به‌کارگیری فنّاوری‌‌ها اشاره دارند. بعضی مؤسسات نیز ابزارهایی برای شناسایی میزان موفقیت در دستیابی به فنّاوری، توانمندی
|
فنّاورانه و... معرفی کرده‌اند. در مجموع، الگوهای ارائه شده در پژوهشهای پیشین، به منظور توسعه توانمندی یا ارزیابی توانمندی فنّاورانه در صنعت یا بنگاه، و در مواردی در سطح کشورها ارائه شده‌اند و برای شناسایی عوامل موثر برتوانمندی فنّاورانه دانشگاه، توجه به کارکرد دانشگاه، از منظر مأموریت پاسخگویی به نیازهای فنّاورانه کشور حائز اهمیت است.
واژه‌نامه‌ی آکسفورد، دانشگاه را"مؤسسة تعلیم و تربیت در سطوح عالی برای کسب مدرک و انجام پژوهش"تعریف کرده است (هورنبی5 و دئوتر6،[37] امروزه واژه‌ی "دانشگاه" دربردارنده‌ی معانی و مفاهیم متنوعی است که ریشه در کارکردهای متنوع آن دارد؛ کارکردهایی همچون تولید دانش، انتقال دانش از نسلی به نسل دیگر، نشر و اشاعه‌ی دانش از طریق تربیت نیروی انسانی متخصص برای ارائه خدمات متنوع در جامعه، مدیریت دانش و پژوهش با عنایت به نیاز روزافزون در خصوص هدایت جریان دانش و اطلاعات، همگی از کارکردهای اصلی و وجه تمایز دانشگاه با سایر نهادهای جامعه، از دید اندیشمندان به شمار می‌روند. كاركرد دانشگاهها در كشور‌هاي مختلف تا حدود زيادي مشابه و يكسان است، ولي اهميت و جايگاه اين كاركرد‌‌ها در كشور‌ها به طور قابل ملاحظه‌اي با هم متفاوت است. از مهمترين دلايل اين تفاوت مي‌توان به ساختار صنايع داخلي، ميزان دانش‌بَري و پژوهش‌بَري بخش‌‌هاي مختلف اقتصاد، سهم صنايع پيشرفته در ارزش افزوده صنايع كشور و اندازه و ساختار مربوط به ساير فعالان عرصه تحقيق و توسعه اشاره كرد. در جوامع صنعتی نوین، تولید دانش مهمترین کارکرد دانشگاه محسوب می‌شود. دانشگاهها با این کارکرد اصلی، عامل تغییر در جوامع نیز هستند زیرا تولید دانش، فنّاوری نو را ممکن می‌سازد و رشد و گسترش فنّاوری نوین، چهره جامعه را روز به روز از نو می‌آراید [1]. دومین کارکرد اصلی دانشگاه، انتقال دانش تولید شده به نسلهای جوان به منظور تربیت دانش‌آموختگان فرهیخته و نیروی انسانی متخصص برای جامعه است. سومین کارکرد مهم دانشگاه، یعنی اشاعه و نشر دانشِ تولید شده است (همان). زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ داﻧﺶ، ﮐـﺎرﺑﺮدي ﺷـﺪه و در ﺣﻮزه ﻓﻨّﺎوري و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺼـﻮرت ﮐـﺎﻻ ﯾـﺎ ﺧـﺪﻣﺎت ﺗﺠﻠـﯽﯾﺎﺑـﺪ، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺛﺮوت آﻓﺮﯾﻨﯽ و ارزشﮔﺬاري اﻗﺘﺼﺎدي ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ [19]. آرونوویتز7(2000)، الگویی از دانشگاه شرکتی 8را پیشنهاد می‌دهد که درآن فعالیت‌هاي سودآور، ارزشمند است و آموزش و تحقیق بدون نتایج تجاري ارزشی ندارند [8]. لذا از این منظر و با توجه به تعاریفی که فنّاوری را کاربرد عملی دستاوردهای علمی و فنی به منظور پاسخ به یک یا چند نیاز [39]، یا دانشی برای ﺧﻠﻖ و ﺳﺎﺧﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ و اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت [38] یا انجام یک کسب و کار (گینور، 1991) دانسته و توانمندی فنّاورانه را ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي اثر بخش داﻧﺶ فنّاوراﻧﻪ می‌دانند [35] و [46] و [34]، فرآیند تبدیل علم به فنّاوری نیز می‌تواند عامل مهم و کلیدی در توانمندی فنّاورانه دانشگاهها تلقی شود لذا در ادامه، به بررسی عوامل موثر بر فرآیند تبدیل علم به فنّاوری با هدف شناسایی بخشی از عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه دانشگاه در ادبیات موضوع می‌پردازیم.
[36]، مؤلفه‌‌هاي فرهنگی، مدیریتی، منابع انسـانی، سـاختاري، فرآیندي و فنّاوري را بر توانمندی تبدیل علم به فنّاوری موثر می‌داند.
[56]، ﻣﻴﺰان ﺧﻠﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ فنّاوري و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان عاملی ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ علم ﺑﻪ فنّاوري در دانشگاه معرفی نموده‌اند. [50]، ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮﺳـﻌﻪ فنّاوري و ﺳﻴﺎﺳـﺖﮔـﺬاري و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻠـﻢ و فنّاوري را ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ موثر در ﺗ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ علم ﺑﻪ فنّاوري ﻣﻌﺮﻓﻲ نموده اﺳﺖ. راه‌اﻧـﺪازي واﺣـﺪﻫﺎي وﻳـﮋهاي در داﻧﺸـﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﺻﺪ، پی‌گیری و اﺻﻼح مداوم ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺧﻠﻖ داﻧﺶ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ فنّاوري در داﻧﺸﮕﺎه را برای توسعه توانمندی تبدیل علم به فنّاوری در دانشگاه لازم دانسته‌اند. [30]، بر ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻠﻤﻲ و فنّاورانه، تطبیق فعالیتهای پژوهشی داﻧﺸـﮕﺎه ﺑـﺎ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ و ﺻـﻨﻌﺖ، زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎی مناسب، اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات تأکید می‌کند. [41]، ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﻓﺮآيند ﺗﺒﺪﻳﻞ علم ﺑﻪ فنّاوري را شامل: ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺎﻟﻲ، ﻋﻠﻤﻲ، فنّاورانه، ﺳﺎﺧﺘﺎر و اﻣﻜﺎﻧﺎت و نیز، ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ برشمرده است. [6] ﺑﺮﺧـﻲ ﻋﻮاﻣـﻞ موثر ﺑﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ علم ﺑﻪ فنّاوري را ﺷـﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﺮﺳـﺎزي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﻖ ﻓﺮﻫﻨﮓ فنّاوري، ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛـﻼن اﻧﺘﻘـﺎل و ﺗﻮﺳـﻌﻪ داﻧـﺶ و فنّاوري و نیز ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺣﻤﺎﻳـﺖ از ﺗﻮﺳـﻌﻪي داﻧﺶ و فنّاوري معرفی نموده‌اند.
ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﺴـﻬﻴﻞکننده ﺗﺒﺪﻳﻞ علم ﺑﻪ فنّاوري را ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ، اﻧﺴـﺎﻧﻲ، ﻣـﺎﻟﻲ، ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ، ﻋﻠﻤـﻲ و زﻳﺮﺳـﺎﺧﺘﻲ می‌دانند. ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري و ﻫﺪﻓﮕﺬاري در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ علم ﺑﻪ فنّاوري در داﻧﺸﮕﺎه، اﻧﻄﺒﺎق ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺎﻟﻲ، ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ و ﺗﺸﻮﻳﻘﻲ و اﻳﺠﺎد واﺣﺪ داﻧﺸﮕﺎهﭘﮋوﻫﻲ در داﻧﺸﮕﺎه و ﺗـﺪوﻳﻦ و ﺗﺼـﻮﻳﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ راﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﻮاﻣـﻞ ﻛﻠﻴـﺪي ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ نموده‌اند. جدول 2، عوامل موثر بر تبدیل علم به فنّاوری از دیدگاه محققین پیشن را نشان می‌دهد.
با توجه به سیر تاریخی و تغییر تدریجی رویکرد دانشگاهها در مواجهه با محیط پیرامون خود، دسته‌بندی‌هایی توسط محققین صورت گرفته تا این ویژگی‌ها را تبین نمایند. یکی از انواع این دسته‌بندی‌ها، تقسیم‌بندی دانشگاهها در سه نسل مختلف است به طوری که هر نسل واجد ویژگیهای نسل قبلی به علاوه خصوصیات جدید دیگری است. تمرکز فعالیت دانشگاههای نسل اول بر روی آموزش و اغلب با هـدف توسـعه انسـانی بوده و به طور کلی، در این دانشگاهها، آموزش، وسیله‌اي براي شناسایی مسائل اجتماعی، فرهنگـی، اقتصـادي جامعـه و ارائـه راه حل‌‌هاي مربوطه بوده اسـت. در دانشگاههای نسل دوم، بر پژوهش به روش علمی، تمرکز شده و آموزش و تحقیق یکپارچه شده‌اند. یکی از ویژگیهای دانشگاههای نسل دوم، تخصص‌گرایی است که موجب بازسازماندهی برخی دانشگاهها براساس رشته‌های تخصصی (مانند دانشگاههای صنعتی، پزشکی و غیره) شده است [57]. دانشـگاه‌های نسـل سـوم بـا تعریـف مأموریتهایـی فراتـر از آمـوزش و پژوهـش، مرزهـای میـان خـود بـا جامعـه را برمي‌دارنـد و بـا ورود بـه عرصه‌های کارآفرینـی و اقتصـاد دانش‌بنیـان همـگام بـا پارکهای علـم وفنّاوری بـه رشـد منطقـه‌ای و جامعـه پیرامـون پیونـد می‌خورنـد [5].
|
جدول Error! No text of specified style in document.. عوامل موثر در تبدیل علم به فنّاوری از دیدگاه محققین
|
همانگونه که در مورد اهداف دانشگاههای نسل دوم بیان شد، بسیاری از این دانشگاهها با مأموریت پاسخگویی به نیازهای خاص و تخصصی حوزه‌هایی از نیاز جامعه به وجود آمدند. دانشگاههای پزشکی و دانشگاههای صنعتی از آن جمله‌اند. از بررسی ساختار، مأموریت و اهداف دانشگاههای صنعتی این‌گونه برمی‌آید که این دانشگاهها بر حوزه‌های فنی و مهندسی تمرکز دارند. بعضی از این دانشگاهها توسط دولتها و بعضی توسط بخش خصوصی ایجاد شده‌اند. در مواردی نیز دانشگاه‌هایی، مشخصا" با حمایت بعضی صنایع برای انجام امور پژوهشی آن صنايع و تأمین نیروی انسانی مورد نیازشان ایجاد شده‌اند. دﻗﺖ ﻧﻈﺮ در ﺗﺠﺎرب ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ، ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ در ﻗﺮون ﻫﻔﺪﻫﻢ و ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﯿﻼدي، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻫﻤﮑﺎري ﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ و اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺑﯿﻦ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ [21]. بسیاری از این دانشگاهها در جوار صنایع و با حمایت آنها تأسیس شده و پاسخگوی نیاز تأمین منابع انسانی و انجام پژوهشهای کاربردی هستند. در این نوع دانشگاهها، برنامه‌های آموزشی عمدتا منطبق بر نیازهای صنایع حمایت‌کننده تدوین می‌شود و دانش‌آموختگان، کارآیی خود را در صنعت مربوطه پیدا میکنند. همکاری بسیار نزدیک شرکت ولوو9 با دانشگاه صنعتی چالمرز10 سوئد در زمینه‌های آیرودینامیک11، شکل‌دهی ورقه‌های فلزی، کاهش سروصدا، اصطکاک‌شناسی، احتـراق، تجزیـه خروجـی اگـزوز و آلیاژهای سبک و تأمین امکانات فیزیکی و تحقیقاتی آن دانشگاه توسط شرکت، تأمین بیش از بیست درصد هزینه‌های تحقیقاتی دانشگاه ام.آی.تی 12آمریکا توسط صنعت و تأسیس بنگاه‌های فنّاوری تحت مالکیت دانشگاه در چین، نمونه‌هایی از ارتباط نزدیک و پیوند دولت، صنعت و دانشگاه است [22]. یوسفی‌راد و غفاری (1388)، وضعيت كلي دانشگاههاي صنعتي كشور را از سه بعد ساختار، مأموريت و اهداف بررسی نموده‌اند و در این سه بخش به بعضی ویژگیهای مورد توجه بیشتر در این دانشگاهها اشاره نموده‌اند. از بعد ساختاري در اين گونه دانشگاهها، تمرکز بر رشته‌‌هاي تخصصي و فني-مهندسي است. در ساختار دانشگاههاي صنعتي، واحدهایی، وظيفه اصلي ايجاد تعامل و ارتباط با مراكز صنعتي و اقتصادي را به عهده دارند(یوسفی‌راد و غفاری،1388). دانشگاههای کشور اعم از جامع و صنعتی، در سطح مأموریت کلان و عمومی، وجوه اشتراک زیادی دارند اما در سطح وظیفه‌ای و مأموریتهای تخصصی، تفاوتهایی با یکدیگر دارند. بعضی از این دانشگاهها از ابتدا برای پاسخگویی به نیاز صنایع یا بخشهای خاصی از جامعه تشکیل شده‌اند و در زمینه رفع نیاز آن صنایع، توانمندی‌هایی نیز کسب نموده و دارای دانش و تخصص و امکانات و ابزارها و روابط علمی و صنعتی شده و بر فنّاوریهای آن حوزه مسلط شده‌اند (درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی اراک)؛ همچنین اینکه به بازارهای مرتبط با آن حوزه‌های فنّاورانه نزدیک شده و به صورت فعال در آن حوزه‌ها نقش‌آفرینی میکنند. بعضی دیگر بر اساس تقاضای ملی یا منطقه‌ای در حوزه‌هایی مأموریت یافته‌اند و زمینه‌های اصلی فعالیت پژوهشی و متعاقب آن، مبنای تعیین ساختار و فرآیندهای آموزشی و توسعه رشته‌‌ها، پذیرش دانشجو و استخدام اعضای هیأت علمی و کارکنان خود را نیز بر اساس این اولویتها در قالب رشته‌های عرضه‌محور یا تقاضامحور حوزه مأموریتی تخصصی خود قرار دادهاند(درگاه اینترنتی دانشگاههای صنعتی شیراز و صنعتی اصفهان). در مواردی نیز به مرور زمان و با توجه به ظرفیتهای شکل گرفته در فرآیند حیات دانشگاه و در تعامل با محیط درونی و بیرونی و سیاستهای بالادستی و شرایط بازار خدمات دانشی و فنّاورانه به سمت و سوهایی گرایش بیشتری یافته و در حوزه‌هایی، عمیق‌تر و مسلط‌تر شده و بعضا به مرجع فنّی و تخصصی منطقه‌ای یا ملی و یا دارای شهرت فراملی شده‌اند (درگاه اینترنتی دانشگاههای صنعتی شریف و امیرکبیر). برخی اهداف و مأموريتهاي رایج دانشگاههاي صنعتي کشور که در اسناد راهبردی این دانشگاهها (صنعتیشیراز، صنعتی اصفهان، صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر) مورد توجه قرار گرفته عبارتند از: توسعه‌ي آموزش عالي در رشته‌های فنی و مهندسی، پیشرفت صنعتي و اقتصادي كشور، پاسخگویی به نیازهای فنّاورانه صنعت و جامعه و ثروت‌آفرینی دانش‌بنیان. لذا دانشگاههای صنعتی در ایران را می‌توان نوعی از دانشگاههای نسل دوم دانست که در مسیر توسعه خود به سمت کسب ویژگیهای دانشگاههای نسل سوم گام بر می‌دارند لذا می‌بایست با توسعه توانمندیهای فنّاورانه خود امکان پاسخگویی به نیازهای فنّاورانه جامعه در راستای انجام مأموریتهای خود را فراهم نمایند.
5- روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ
ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻴﻔﻲ مبتنی بر مصاحبه باز و اکتشافی است. تحقیق کیفی (به ویژه مصاحبه‌های عمیق و مباحثه‌های گروهی) بررسی عمیق طبیعت رفتارهای اجتماعی و سازمانی و چرایی و چگونگی آنها را ممکن می‌سازد [24]. روش ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻘﻖ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑــﻪ دادهﻫــﺎ ﻧﺰدﻳــﻚ ﺷــﻮد و از آن ﻃﺮﻳــﻖ ﺟﻨﺒــﻪ ﻫــﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠــﻲ و ﻣﻔﻬــﻮﻣﻲ ﺧــﻮد را از دادهﻫــﺎ ﺑــﻪ دﺳــﺖ آورد؛ ﺑــﻪ ﺟــﺎي اﻳﻨﻜــﻪ از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي اﻧﻌﻄـﺎف ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ ﻛﻤّﻲ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬـﺎن اﺟﺘﻤـﺎعی را ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﺗﻌــﺎرﻳﻒ ﻋﻤﻠﻴــﺎﺗﻲ ﻛــﻪ ﺧــﻮد ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ، درآورد [15]. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت، ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺪف از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ، اﮐﺘﺸﺎف و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻋﻘﯿﺪهﻫﺎ و ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎن و ﻣﻨﺎﺑﻊ در دﺳﺘﺮس 10 ﺗﺎ 15 ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد [16] در پژوهش حاضر، پس از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ و داﻧﺶ ﻧﻈﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﮋوﻫﺶ، از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ عمیق و ﻧﻴﻤﻪﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ و ﺑﻪ روش ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺮﻓﻲاﻧﺠﺎم شد و ﺗﺎﺟﺎﻳﻲ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد و دادهﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ درﺣﺎل ﺗﻜﺮار ﺷﺪن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ. با توجه به ماهیت و موضوع پژوهش حاضر، جامعه هدف شامل خبرگانی است که دارای حداقل تحصیلات کارشناسی ارشد و 15 سال سابقه فعالیت موثر علمی يا تجربي در حوزه‌های مرتبط با موضوع پژوهش در دانشگاه و صنعت بوده‌اند؛ بر این اساس، ﺑﺎ26 ﻧﻔﺮ ازخبرگان، شامل اعضای هیأت علمی دانشگاهها (16 نفر دارای مرتبه علمی استاد، 4نفر دارای مرتبه علمی دانشیار و دو نفر دارای مرتبه علمی استادیار)که دارای سوابق همکاری مستقیم با صنعت بوده‌اند) و کارشناسان ارشد ( 4نفر که دارای سوابق اجرایی و مدیریتی در تعامل صنعت و دانشگاه و ارائه یا دریافت خدمات فنّاورانه بوده‌اند) ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ عمیق صورت گرفت. پیش از مصاحبه، نتایج حاصل از مطالعات پیشین در خصوص مفهوم و عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه در اختیار مصاحبه شوندگان قرار گرفت و سپس، با توجه به دانش و تجارب هریک از مصاحبه شوندگان، عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی جمهوری اسلامی ایران با لحاظ عوامل و شرایط موثر موثر بر محیط علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی درونی و بیرونی متناسب با هریک از عوامل اولیه شناسایی شده در مطالعات پیشین، مورد بررسی قرار گرفت و طی مراحل سه‌گانه کدگذاری، عوامل موثر بر توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی در محیط بومی جمهوری اسلامی ایران، از متن مصاحبه‌ها استخراج شدند. ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ رواﻳﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻓﺮاﮔﻴﺮ، ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻨﺪه و ﭘﺎﻳﻪ، ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي، ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ، اﻫﺪاف ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻨﺒﻊ، اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ، ﻧﻈﺮات و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ از ﺧﺒﺮﮔﺎن ﻧﻴﺰ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻛﺪﮔﺬاري، ﺟﺮح و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ نیز صورت گرفت.
جدول3. مشخصات مصاحبه‌شوندگان
ردیف | تحصیلات | سمت سازمانی | تعداد |
1 | دکتری | استاد | 16 |
2 | دکتری | دانشیار | 4 |
3 | دکتری | استادیار | 2 |
4 | کارشناسی ارشد | مدیریتی و اجرایی | 4 |
6- ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ و ﮐﺪﮔﺬاري دادهﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ
دراین پژوهش، ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، ﻣﺤﻮري و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ، اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ:
اﻟﻒ) ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز: در این کدگذاری، ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ از ﻋﻤﻖ دادهﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آورده می‌شوند و ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮ ﺑﻪ چگونگی ﺷﮑﻞ دﻫﯽ ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي آنان ﻣﯽﭘﺮدازد [3]. لازمه‌ی اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺪﮔﺬاري، ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﺆاﻻت و اﻧﺠﺎم ﻣﻘﺎﯾﺴﻪﻫﺎﺳﺖ؛ دادهﻫﺎ اﺑﺘﺪا از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﺆاﻻت ﺳﺎده‌اي ﻧﻈﯿﺮ: ﭼﻪ، ﮐﻪ، ﭼﮕﻮﻧﻪ، ﭼﻘﺪر و...، ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. دراﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎی پژوهش حاضر، اﺑﺘﺪا ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ، ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻌﺎرﻓﻪ، ﺑﯿﺎن ﻋﻠﺖ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻠﯽ از توانمندی فنّاورانه دانشگاهها مبتنی بر الگوهای پیشین اراﺋﻪ شد، ﺳﭙﺲ ﺳﺆالﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪه ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ. ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﯾﻪاي ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ، مشتمل بود بر ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي: ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﺮ توانمندی فنّاورانه دانشگاه ﻣﺆﺛﺮند؟ راهبردهای توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی کدامند؟ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی ایران چیست؟ سپس، متن مصاحبه‌ها به دقت مورد بررسی قرار گرفت و مفاهیم، استخراج شدند(کدگذاری باز). به این ترتیب،110 مفهوم از مصاحبه‌ها شناسایی و استخراج شدند.
ب) ﮐﺪﮔﺬاري ﻣﺤﻮري: در ﮐﺪﮔﺬاري ﻣﺤﻮري، ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮداز از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، مفاهیمی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻮﻟﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻃﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻔﺎهیمی که معنای یکسانی را می‌توان از آنها استنباط نمود، ﺑﻪ آنها ﻣﺮﺗﺒﻂ می‌نماید [3]. در پژوهش حاضر، با توجه به ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي پژوهش، محقق اﺑﺘﺪا ﭘﺪﯾﺪة ﻣﺤﻮري(توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی) را ﺗﻌﯿﯿﻦ نموده، سپس ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎ و ﻃﺒﻘﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻠﯽ (ﻋﻮاﻣﻠﯽ که ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﭘﺪﯾﺪة ﻣﺤﻮري ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ)؛ راﻫﺒﺮدﻫﺎ (اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ در جهت تحقق ﭘﺪﯾﺪة ﻣﺤﻮري باید انجام شوند)؛ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪاﺧﻠﻪﮔﺮ (ﺷﺮاﯾﻂ عمومی که بر پدیده محوری و راهبردها موثرند)؛ ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻨﻪاي، ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص محیط درونی و بیرونی ﻣﺆﺛﺮ بر پدیده محوری و راهبردها و نیز ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ (ﺳﺘﺎدهﻫﺎ و آثار ﻧﺎﺷﯽ از به‌کارگیری راﻫﺒﺮدﻫﺎ) را از بین مفاهیم شناسایی شده در مرحله قبل(کدگذاری باز)، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ نموده است. به عبارت دیگر، در این مرحله، مفاهیم استخراج شده در مرحله قبل، در 6دسته اصلی مبتنی بر الگوی پارادایمی استراوس و کوربین گروه‌بندی شدند.
ج) ﮐﺪﮔﺬاري اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ: اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﮐﺪﮔﺬاري، شامل ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزي و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎاﺳﺖ [3]. در پژوهش حاضر، باتوجه به ﻧﺘﺎﯾﺞ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﮐﺪﮔﺬاري باز و محوری، پژوهشگر، ابتدا ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎیی که هریک، تعدادی از مفاهیم مرتبط با یکدیگر را شامل می‌شود، تعریف نموده و در یکی از گروه‌های شش‌گانه الگوی پارادایمی استراوس و کوربین جای داده است. در انتها نیز با ارائه نتایج حاصل به تعدادی از خبرگان، نسبت به ادغام برخی مفاهیم نزدیک به هم و یا جابجایی مفاهیم در ذیل مقوله‌ها و ارائه چارچوب مفهومی اولیه اقدام نموده است.
1. مقوله محوری: در این پژوهش، ﺑﺮ اﺳﺎس مسأله تحقیق، ﺑﺮرﺳﯽ ادﺑﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ و تمرکز مصاحبه‌ها، "توانمندی فنّاورانه دانشگاه" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻮﻟﮥ ﻣﺤﻮري تعیین ﺷﺪه است و بقیه مفاهیم که در قالب مقوله‌ها دسته‌بندی شده‌اند، شرایط موثر بر این مقوله قلمداد شده و مورد بحث قرار می‌گیرند این شرایط، عبارت‌اند از: شرایط علّی، شرایط زمـینه‌ای، شرایط مـداخله‌گر، راهبردها و پیامدها [28].
2. ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻠّﯽ: شرایطی هستند که بر مقوله محوری تأثیر می‌گذارند. در واقع، منظور از شرایط علّی، رویدادها و اتفاقاتی است که بر این پدیده تأثیر گذاشته و منجر به بروز آن می‌شوند. ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، سه مقوله‌ی سرمايههاي انساني، محتواي دانشي، توانمنديهاي عملياتي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪﻧﺪ که مفاهیم ذیل این مقوله‌ها پس از مراحل کدگذاری و اعمال نظر خبرگان، در جدول 4 ارائه شده است.
3. ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻨﻪاي: اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ از ﻣﺘﻐﯿّﺮﻫﺎ و ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎي ﺧﺎص ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽشوند ﮐﻪ همراه با ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎم (ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ) ﺑﺮ راﻫﺒﺮدﻫﺎي توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ. 7 مقوله شناسایی شده در قالب این دسته از ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺒﺎرت‌اﻧﺪ از عوامل نهادي و ساختاري، فرهنگي، حقوقي و قانوني، خدمات و پشتيباني، آگاهي از محيط، فرآيند‌هاي اجرايي، پيوند‌ها و ارتباطات ملي و بينالمللي که همراه با مفاهیم زیرمجموعه هریک، در جدول شماره 4 ارائه شده است.
4. ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪاﺧﻠﻪﮔﺮ: شرایط مداخله‌گر، شرایط وسیع و عامی همچون محيط و غیره است که به عنوان تسهیل‌گر یا محدودکننده راهبردها عمل می‌کند. در اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ، ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ، ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎﻣﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ زﻣﯿﻨﻪاي، راﻫﺒﺮدﻫﺎي "توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاه" را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ. اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺷﺎﻣﻞ 5 مقوله: مالي و اقتصادي، تحريم‌هاي خارجي، توانمنديهاي مديريتي، سياست‌هاي بالادستي، سياست‌هاي ذي‌نفعان همراه با مفاهیم ذیل هریک در جدول 4 ارائه شده‌اند.
5. راﻫﺒﺮدﻫﺎ: راهبردها و اقدامات، طرح‌‌ها و کنش‌هایی‌اند که به طراحی الگوی کمک می‌نمایند. راهبردهایی که باید برای توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه دانشگاه و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪاﺧﻠﻪﮔﺮ و ﻋﻮاﻣﻞ زﻣﯿﻨﻪاي در پیش گرفت که ﺷﺎﻣﻞ 10 مقوله: جذب، تربيت و توانمندسازي سرمايههاي انساني، راهبرد‌هاي انگيزشي مادي و معنوي سرمايههاي انساني، توسعه ساختار‌هاي واسط دانشگاه- صنعت- جامعه (شركتهاي دانش‌بنيان،مراكز رشد و ...)، جذب دانشجوی مطلوب در آموزش‌هاي رسمي و توسعه آموزشهای مهارتي، توسعه همكاريهاي علمي بينالمللي، اصلاح نظام آموزشي، تامین مالی، مشاركت و سرمايه‌گذاري بیرونی، توسعه فعاليت‌هاي خلّاق و نوآورانه، شبكه سازي، مسأله‌شناسي و حل مسأله، چابك‌سازي ساختار و فرآيندها هستند که طی سه مرحله کدگذاری شناسایی شدند و همراه با مفاهیم زیرگروه هریک، در جدول 4 ارائه شده است.
6. ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ: پیامدها شامل خروجی‌های تاثیرگذار مشهود و نامشهودی است که در اثر طراحی الگو، در جامعه ایجاد می‌گردد و خروجی‌ها، حاصل به كارگيري راهبردها هستند. ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻘﻮﻟﻪﻫﺎ، ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ اﺟﺮاي راﻫﺒﺮد توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه دانشگاهها ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس دادهﻫﺎي ﮔﺮدآوري ﺷﺪه، توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه دانشگاهها، ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي: انباشت دانش و تجربه كاربردي در دانشگاه، افزايش توانمندي سرمايههاي انساني، ثروت‌آفريني دانش‌بنيان، كاهش وابستگي صنايع كشور به خارج، تربيت دانش‌آموختگان كارآمد، افزايش امكان اشتغال‌پذيري دانش‌آموختگان در مشاغل ارزشمند، افزايش اقبال صنعت و جامعه به تعامل دوسويه با دانشگاه، تقويت زيرساخت‌هاي تخصصي و عملياتي دانشگاه، افزايش امكان جذب نخبگان علمي و خلاق مي‌شود.
ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ رواﻳﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ
ﻓﺮاﮔﻴﺮ، ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻨﺪه و ﭘﺎﻳﻪ، ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي، ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ، اﻫﺪاف ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻨﺒﻊ، اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ،ﻧﻈﺮات و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ از ﺧﺒﺮﮔﺎن ﻧﻴﺰ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻛﺪﮔﺬاري، ﺟﺮح و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ نیز اعمال شد.
ﺟﺪول4. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، ﻣﺤﻮري و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ |
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7- بحث و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي
نقش موثر دانشگاهها در تربیت نیروی انسانی متخصص وپژوهشگر و نیز مأموریت دانشگاهها برای تولید علم و پاسخگویی به نیازهای فنّاورانه و نوآورانه کشور و محوریت نظام آموزش عالی کشور در سیاست‌ها و برنامه‌های علم، فنّاوری و نوآوری، موجب تمرکز بیشتر توجه به این بخش از نظام به عنوان نهاد اصلی متولی فعالیتهای فنّاورانه و نوآورانه شده است. دانشگاههای صنعتی کشور که اغلب با هدف تأمین نیازهای فنّاورانه و نوآورانه صنایع کشور ایجاد شده اند نیز باید در هدف‌گذاری‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت خود، تلاش برای ارتقاء توانمندی فنّاورانه را مورد توجه قرار داده و نتایج فعالیتهای خود را به جامعه عرضه نمایند. ﻫﺪف اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ارائه چارچوب مفهومی توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی جمهوری اسلامی ایران ﺑﻮده و ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﯿﻔﯽ به دﻧﺒﺎل تحقق این ﻫﺪف بوده است. پس از دسته‌بندی اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﻣﺤﻮري، چارچوب مفهومی، ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺘﺨﺮاج شد:
ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻠّﯽ: ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻠّﯽ موثر بر توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی ایران شامل سه ﻣﻘﻮﻟﻪ سرمایه‌های انسانی، محتوای دانشی و توانمندیهای عملیاتی است. این نتیجه با نتایج تحقیقات مارسل، گرنت، تامپسون و آرکو، محسنی، نوروزی و هارتون، از منظر تأثیر مقوله سرمایه انسانی و نظر مارسل، رند از منظر تاثیر مقوله محتوای دانشی و با نتایج تحقیقات پورتر، سریپای پن و کیم ارنست، فوجیتا، لال از منظر تاثیر مقوله توانمندیهای عملیاتی بر توانمندی فنّاورانه سازگاری دارد. توانمندیهای فردی سرمایه‌های انسانی دانشگاه، دانش و تجربه و نقش‌پذیری ایشان در گروه‌ها و تیم‌های کاری و نیز قابلیتهای عملیاتی نهادینه شده در دانشگاه(توانمندیهای طراحی و مهندسی، توانمندی تولید) عوامل شکل‌دهنده مستقیم توانمندی فنّاورانه یک دانشگاه صنعتی‌اند. توجه به عوامل موثر بر توانمندی پژوهشگران به عنوان عامل مهم موثر بر توانمندی فنّاورانه دانشگاه، مستلزم شناسایی این عوامل و برنامه‌ریزی برای پاسخگویی آگاهانه به این نیازها ضمن توجه به سایراهداف و راهبردهای دانشگاه است به گونه‌ای که نظام پاداش و جبران خدمت پژوهشگران، تقویت‌کننده‌ی سایر اهداف دانشگاه و در مسیر تحقق اهداف و اجرای مأموریتهای دانشگاه باشد. عوامل سازماني(تنوع، ارتباطات، مسوولیت‌پذیری و نقش‌پذیری در تیمها) از جمله عوامل موثر در توسعه‌ی نقش موثر سرمایه‌های انسانی در سازمان و ایجاد هم‌افزایی در بین نیروهاست. محتوای دانشیِ در اختیار دانشگاه که از دانش ضمنی موجود در دانشگاه(شامل دانش و تجربه سرمایه‌های انسانی و رویه‌ها و فرآیندهای نانوشته در تعاملات درونی مجموعه و دانش آشکار (شامل رویه‌های مکتوب، محتواهای علمی، دستورالعمل‌ها، تجربیات و درسنامه‌ها و مستندات گردآوری شده)، قابلیت فنّاورانه دانشگاه را توسعه می‌دهد و سایر توانمندي‌های عملیاتی و میدانی نظیر توانمندی تأمين و خريد، توانمندی نیازسنجی، بازاریابی و فروش نیز لازمه‌ی تعامل موفق دانشگاه با محیط داخلی و خارجی برای به عینیت رساندن توانمندی فنّاورانه دانشگاه است که این توانمندی می‌تواند بخشی از مجموعه درونی دانشگاه باشد یا اینکه در تعامل نیروهای درونی و بیرونی دانشگاه و در قالبهای متفاوتی تجلی یابد.
ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻨﻪاي: شرایط زمینه‌ای موثر بر توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی متشکل از هفت مقوله شامل: عوامل نهادي و ساختاري (شامل نهادهای حامی دولتي، ساختار‌هاي واسط دانشگاه با صنعت و جامعه و تناسب ساختار درونی متناسب با مأموریتهای دانشگاه)، عوامل فرهنگي نظیر فرهنگ سازمانی دانشگاه که نظام ارزشی حاکم بر محیط عمومی دانشگاه را تشکیل می‌دهد، فرهنگ سازماني محيط علم و فناوري در سطح کشور و منطقه‌ای که دانشگاه در آن مستقر شده، فرهنگ کسب و کار و بازار مرتبط با فنّاوری‌‌هایی که حوزه تمرکز فعالیتهای فنّاورانه دانشگاه است، عوامل حقوقي و قانوني، خدمات و پشتيباني، آگاهی از محیط فرآيند‌هاي اجرايي و پيوند‌ها و ارتباطات ملي و بين المللي است. دسترسی متقابل مجموعه دانشگاه به منابع و بازارهای متقاضی ظرفیتهای فنّاورانه دانشگاه، ازجمله عوامل تأثیرگذار بر مقوله محوری (توانمندی فنّاورانه دانشگاهها) هستند. آگاهی و اشراف سیاستگذاران و مدیران برنامه‌ریز دانشگاه از ظرفیتهای موجود در محیط درونی و دانش آشکار و ضمنی موجود در محیط درونی دانشگاه و نیز تسلط بر لایه‌های مختلف فنّاوریهای مورد استفاده در بین گروه‌های علمی و پژوهشی، نقش موثری در هم‌افزایی منابع و سرمایه‌های دانشگاه ایفا نموده و توانمندی فنّاورانه دانشگاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آگاهي از آمار واطلاعات محیط دور و نزدیک، توانایی تحلیل و پیش‌بینی روند‌هاي محيط، اطلاع ازظرفیت‌های بالقوه محیط داخلی و بین‌المللی به گونه‌ای که منجر به افزایش توانایی تحلیل و پیش بینی روندها و جهت‌گیریهای آینده نزدیک و دور عرضه‌کنندگان و متقاضیان خدمات و محصولات فنّاورانه در طراحی نقشه راه و هماهنگ‌سازی ظرفیتها و امکانات دانشگاه با ظرفیتهای قابل استفاده در محیط و حفظ و تعمیق ارتباط با حوزه‌های فعالیت فنّاورانه و لذا بر توانمندی فنّاورانه دانشگاه موثر است. این نتایج با نتایج تحقیقات گارسیا و آرئولا، لال، برگر ودایز، لمپرولیس، دید، وکسی و آماویلا و محسنی و از منظر عوامل نهادی و ساختاری، حقوقی و قانونی و خدمات پشتیبانی با الگوهای پورتر، آرچی باگی و کوکو، عمر و تکیم، طباطبائیان، طهماسبی، خمسه و براتی، دید، وکسی و آماویلا، آراستی، نوروزی و محسنی و از منظر عامل پیوند و ارتباطات بین‌المللی با الگوهای: ﮔﺎرﺳﯿﺎ وآرئولا، سیمولی و پورسیل که هریک بر بخشهایی از این ابعاد به عنوان عوامل موثر بر تبدیل دانش به فنّاوری تأکید کرده‌اند سازگاری دارد. فرآیندهای دانشگاه که در تعامل با ساختار درونی و بیرونی و نیز وظایف سازمانی تعریف‌شده برای اعضا و واحدها، جریان گردش کار در مجموعه را تشکیل می‌دهند مسیر اجرای کلیه فعالیتهای دانشگاه محسوب می‌شوند و تنظیم درست و شفاف و قابل پیش‌بینی فرآیندهای انجام کار، زمینه‌ساز سرعت و دقت در انجام امور خواهد بود. همچنین، اطلاع از آخرین نتایج فعالیتهای علمی و پژوهشی صورت گرفته در سایر کشورها، چه در رشته‌های علوم پایه و چه در رشته‌های فنی و مهندسی، تاثیر بسزایی در شناخت ابزارها و روشهای نوین و حل مسائل فنّاورانه و در نتیجه بر توانمندی فنّاورانه دانشگاه دارد. یکی از مهمترین اهداف طرح‌های هدفمند فرصت مطالعاتی برای اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، آگاهی این افراد از محیط علمی و فنّاورانه بین‌المللی و برقراری ارتباط و همکاری پژوهشی است که در سالهای اخیر، محدودیت منابع مالی از سویی و تحریمهای علمی و اقتصادی کشور از سوی دیگر، این امکان را تحت‌الشعاع قرار داده است.
ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ: وﺟﻮد ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺄ آﻧﺎن ﺧﺎرج از ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻨﻪاي ﺑﺮ توانمندی فنّاورانه دانشگاه ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ، عوامل مالي و اقتصادي، تحريم‌هاي خارجي، سياست‌هاي بالادستي و سياست‌هاي ذي‌نفعان بر توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی ایران اثرگذارند. این نتایج، از منظر عوامل مالی و اقتصادی با الگوهای: سریپای پن و کیم ارنست، طباطبائیان، طهماسبی، خمسه و براتی، سورنسون و کمبرز، وکسی و آماویلا، آراستی، نوروزی و محسنی و از منظر عوامل سیاستی با الگوهای: پاندا و رامانسن، سریپای پن و کیم ارنست، خمسه، براتی، سورنسون و کمبرز، وکسی و آماویلا و آراستی سازگاری دارد. با توجه به آثار تحریمهای اقتصادی و علمی بر فعالیتهای فنّاورانه دانشگاهها از منظر تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و نیز فرآیند انتقال تکنولوژی و نیز دسترسی به بازار، این الگو با الگوهای: سریپای پن و کیم ارنست، مارسل، ﮔﺎرﺳﯿﺎ وآرئولا، لال، رند، سیمولی و پورسیل، طباطبائیان، طهماسبی، خمسه و براتی، سورنسون و کمبرز، هارتون و محسنی سازگاری دارد. ازجمله عوامل مداخله‌گر بر توانمندیهای فنّاورانه دانشگاه در کوتاه‌مدت و بلندمدت، قوانین و مقرراتی است که در محیط قانونگذاری داخل و خارج از کشور وجود دارند و اقدامات دانشگاه و روابط اجزای آن با محیط بیرونی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. قوانین و مقررات، اغلب به منظور نظم‌دهی و جریان بهینه امور در سطح کشور تدوین و مصوب می‌شوند و با توجه به عوامل متعدد موثر بر تدوین قوانین و مقررات، بعضا" در اصلاح بخش دیگری از امور کشور ممکن است موارد مصوب شده در تضاد با برنامه‌های دانشگاه باشند. شرایط اقتصادی محیط عمومی کشور و حوزه‌های مرتبط با دانشگاهها بر چگونگی تعامل دانشگاه با متقاضیان خدمات و محصولات فنّاورانه و به تبع، بر حمایت یا عدم حمایت از فعالیت حوزه‌های مختلف فنّاورانه دانشگاه اثرگذار است. با توجه به ساختار دولتی دانشگاههای صنعتی جمهوری اسلامی ایران، در حال حاضر، این دانشگاهها وابستگی بسیارزیادی به منابع دولتی دارند به گونه‌ای که برنامه راهبردی و عملیاتی آنان نیز اغلب متکی بر بودجه‌های دولتی است و با توجه به اینکه درصد قابل توجهی از این بودجه، صرف هزینه‌های جاری و به ویژه حقوق و دستمزد می‌شود و بخش عمده‌ی این حقوق و دستمزد نیز بر اساس نظام پرداخت اعضای هیأت علمی و اعضای غیر هیأت علمی دانشگاهها، محدوده مشخصی دارند که می‌بایست پرداخت شوند. بنابراین، انعطاف زیادی در بودجه تخصیص‌یافته به دانشگاه برای انجام اقدامات تحولی در حوزه توانمندی فنّاورانه وجود ندارد. تحریمهای خارجی نیز علاوه بر تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر توانمندیهای مالی و اقتصادی کشور و دانشگاهها که محدودیتهای جدی در تأمین امکانات پژوهشی و فنّاورانه دانشگاهها ایجاد می‌کند، روابط علمی و پژوهشی و مراودات دانشگاهها با موسسات بین‌المللی را نیز متاثر می‌نماید؛ هرچند، این تحریمها، فرصتهای جدیدی را نیز برای ارجاع نظام مسائل کشور به دانشگاهها فراهم کرده و بر سیاستهای ذی‌نفعان داخلی و بعضا خارجی و هم‌افزایی بیشتر با دانشگاهها اثرگذار است.
راﻫﺒﺮدﻫﺎ: بر اساس آنچه در بیان شرایط علّی، زمینه‌ای و مداخله‌گر ارائه شد و برای تحقق توانمندی فنّاورانه دانشگاهها مبتنی بر این پایه‌های تأثیرگذار در ذیل هر دسته از عوامل، جذب، تربيت و توانمندسازي سرمايههاي انساني، تدوین و اجرای راهبرد‌هاي انگيزشي مادي و معنوي سرمايههاي انساني، توسعه ساختار‌هاي واسط دانشگاه- صنعت- جامعه، اصلاح نظام آموزشي و جذب دانشجوی مطلوب در آموزش‌هاي رسمي و توسعه آموزشهای مهارتي، توسعه همكاريهاي علمي بينالمللي، تامین مالی، مشاركت و سرمايه‌گذاري بیرونی، توسعه فعاليت‌هاي خلّاق و نوآورانه، شبكه‌سازي، مسأله‌شناسي و حل مسأله، چابك‌سازي ساختار و فرآيندها راهبردهایی است که برای توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاهها ارائه شدند. نظام جبران خدمتِ متناسب، برای جذب و ایجاد انگیزه در پژوهشگران پاره وقت و نیمه‌وقت و نیز دانشجویان تحصیلات تکمیلی به ویژه دانشجویان دکتری نیز که ظرفیتهای بالقوه‌ای برای کمک به توانمندی فنّاورانه در حوزه‌های مختلف دارند، از جمله مواردی است که توجه به چگونگی طراحی، ارزیابی و تأمین منابع آن برای جذب و نگهداشت سرمایه‌های دارای کیفیت و انگیزه در دانشگاه ضروری است. منابع درسی و تألیفات اساتید و مدرسان، دستورالعملهای آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های آموزشی و نیز نتایج مستندشده‌ی فعالیتهای پژوهشی و طرح‌های اجراییِ مستقل یا مشترک با دیگران که در قالب مقالات و اسناد علمی منتشر شده‌اند(دانش آشکار) نیز در شناسایی و بهسازی مسیر برنامه‌ریزی و اقدام در طرح‌های فنّاورانه موثرند؛ لذا ضروری است که دانشگاهها، با برنامه‌های مشخصی برای آشکارسازی و انتقال دانش ضمنی موجود در درون دانشگاه و توسعه‌ی فرآیند یادگیری از محتواهای دانشی موجود در دانشگاه اقدام نموده و برای افزایش کمّی و کیفی این دانش با فراهم نمودن ظرفیت فعالیتهای مشترک پژوهشی با صنایع و دانشگاهها، برگزاری کارگاه‌های مشترک آموزشی و پژوهشی با صنایع و سایر دانشگاهها و استفاده از ظرفیت متخصصان غیر دانشگاهی در فعالیتهای دانشگاه اقدام نماید. امکان دسترسی به مقالات، آمار و اخبار دستاوردهای علمی و فنّاورانه که معمولا با حمایت دولت و از طریق پایگاه‌های اطلاعات علمی و کتابخانه‌های معتبر برای پژوهشگران فراهم می‌شود، مسیر موثری برای تأمین محتوای دانشی در دانشگاههای کشور است و با توجه به محدودیت منابع مالی، فراهم نمودن بسترهایی برای هم‌افزایی و به اشتراک‌گذاری این منابع در بخشهای مختلف یک دانشگاه یا در تعامل دانشگاههای مختلف و موسسات پژوهشی داخلی و خارجی و استفاده از ظرفیت موسسات پژوهشی و استنادی بین‌المللی موضوعی یا منطقه‌ای کمک شایانی به تأمین محتوای دانشی مورد نیاز فعالیتهای پژوهشی و فنّاورانه در دانشگاه‌هاست. طی دهه‌های اخیر، دانشگاههای صنعتی کشور، با بهره‌گیری از نمونه‌های خارجی، تلاش کرده‌اند تا با ایجاد ساختارهایی مانند شرکتهای دانش‌بنیان، مراکز رشد، پژوهشکده‌های موضوعی و تقاضامحور و مراکز تحقیقاتی دارای حامی مستقل یا مشترک مالی و تأسیس یا مشارکت در تأسیس پارکهای علم و فنّاوری، زمینه‌ی همکاری نزدیکتر و پویاتر با صنعت و جامعه را فراهم نمایند؛ حمایتهایی هم ازسوی نهادهای دولتی در این مورد انجام شده و لذا یکی از زمینه‌های جدّی فعالیتهای فنّاورانه دانشگاههای صنعتی، از طریق همین مراکز صورت می‌گیرد. یکی از راه‌های گسترش فعالیتهای این ساختارها، سرمایه‌گذاری و اشتراک صنایع بزرگ و سرمایه‌گذاری فراتر از ظرفیتهای موجود در حوزه وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری در این مراکز است که نمونه‌هایی از این دست نیز در دانشگاههای صنعتی کشور مشاهده شده است. نکته حائز اهمیت دیگر، تسلط و اشراف بر توانمندیهای درونی مجموعه دانشگاه شامل ظرفیتهای سرمایه‌های انسانی، دانش ضمنی و آشکار موجود در مجموعه، امکانات و تجهیزات و روابط نهادینه شده درونی و در تعامل با سایرین است به گونه‌ای که هریک از اعضای دانشگاه با توجه به موقعیت و مأموریت خود در مجموعه‌ی دانشگاه، در ایده‌پردازی، تصمیم‌سازی، اتخاذ تصمیم و اقدام، به سایر ظرفیتهای دانشگاه و برنامه‌ی راهبردی مدون دانشگاه نیز آگاهی کافی داشته و موجب هم‌افزایی در پیشبرد اهداف شود. استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران غیردولتی داخلی و خارجی برای توسعه‌ی درآمدزایی هریک از این بخشها، به‌ویژه در بخشهایی که در حوزه مأموریت دانشگاه است و دانشگاه در آن دارای مزیت رقابتی است منجر به افزایش توانمندی دانشگاه برای حمایت بیشتر از فعالیتهای دانش‌بنیان و فنّاورانه دانشگاه خواهد شد. همچنین، افزایش بهره‌وری در به کارگیری منابع مختلف می‌تواند بخشی از هزینه‌های غیرضروری را کاهش داده و امکان تخصیص به فعالیتهای مستقیم یا پشتیبان در توسعه‌ی توانمندیهای فنّاورانه را افزایش دهد.
ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ: توسعه توانمندی فنّاورانه‌ی دانشگاههای صنعتی ایران، پیامدهایی به دنبال دارد. ثروت‌آفريني دانش‌بنيان برای دانشگاه و کمک به پیشرفت اجزای آن، انباشت دانش و تجربه كاربردي در دانشگاه و در نتیجه آن، افزايش توانمندي سرمايههاي انساني و تقويت زيرساخت‌هاي تخصصي و عملياتي دانشگاه، افزايش امكان جذب نخبگان علمي و خلاق و نیز تربيت دانش‌آموختگان كارآمد و افزايش امكان اشتغال‌پذيري دانش‌آموختگان در مشاغل ارزشمند از پیامدهای ارزشمند توسعه‌ی توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی کشور است که سبب افزايش اقبال صنعت و جامعه به تعامل دوسويه با دانشگاه و كاهش وابستگي صنايع كشور به خارج خواهد شد.
با توجه به نقش موثر دانشگاهها در تربیت سرمایه‌های انسانی متخصص برای رفع نیازهای کشور از سویی و پاسخگویی به نیازهای فنّاورانه کشور، انتظار است که در تعیین مأموریت و تدوین اسناد راهبردی این دانشگاهها، بر هم‌افزایی نیروهای درونی و ضرورت پایش مستمر محیط بیرونی دانشگاه اعم از داخل و خارج از کشور و اصلاح
مستمر مسیر حرکت، نیازشناسی و پاسخگویی به نیازهای فنّاورانه کشور در تعامل نزدیک با صنعت تأکید شود. به این منظور و با توجه به نتایج این پژوهش، پیشنهادهای زیر به منظور ارتقای توانمندی فنّاورانه دانشگاههای صنعتی کشور ارائه می‌گردد:
• توجه به معیشت و عوامل انگیزشی مادی و معنوی سرمایه‌های انسانی دانشگاه و اصلاح نظام جذب، توانمندسازی، ارتقاء و جبران خدمت اعضای هیأت علمی و پژوهشگران دانشگاه در راستای تقویت تمرکز بر اولویت نیازهای فنّاورانه صنعت و جامعه
• تقویت همکاریهای علمی با سایر دانشگاهها و موسسات آموزشی و پژوهشی در سطح ملی و بین‌المللی نظیر تبادل استاد و دانشجو، حمایت و هدفمندسازی فرصتهای مطالعاتی و پژوهشی در داخل و خارج از کشور
• ظرفیت‌سازی و برقراری ساز و کارهای انگیزشی برای جذب دانشجویان و پژوهشگران مطلوب
• بازبینی اسناد راهبردی و برنامه‌های عملیاتی دانشگاهها در به منظور ایجاد همراستایی اولویتها و برنامه‌های آنها با نیازهای فنّاورانه متناسب با مأموریتهای دانشگاه
• تمهید و حمایت از سازوکارهای ثبت اختراع و حفاظت از مالکیت فکری و ایجاد تعاملات موثر با دفاتر مالکیت فکری منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی
• ایجاد تعادل و تناسب بین فعالیتهای آموزشی و پژوهشی اعضاء هیأت علمی، رفع موانع و تسهیل فرآیند حضور فعال اعضای دانشگاه در صنعت و جامعه به منظور آشنایی با نیازها و برقراری ارتباط سازنده علمی و فنّاورانه.
• شناسایی و جذب منابع مالی یا سرمایه‌گذاری مشترک جهت تأمین تجهیزات با تکنولوژی بالا و بهسازی امکانات لازم برای فعالیت های پژوهشی
• توسعه واحدهای تحقیق و توسعه مشترک با شرکتهای دولتی و خصوصی و دستگاههای اجرایی و توسعه کمی و کیفی مراکز رشد، نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها و شرکتهای دانش‌بنیان در دانشگاه یا جوار دانشگاه با حمایت بخش خصوصی
منابع
1. اجتهادی، مصطفی(1377). تحلیلی بر توانمندیها و کاستی‌های نظام آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. سال پنجم. شماره 17.
2. ارﮔﺎس، ﻫﻨﺮي(1377). ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎي ﮐﻼن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﭘﮋوﻫﺸﯽ آﻣﻮزﺷﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي عمده ﺻﻨﻌﺘﯽ". ﭼﺎپ اول. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻠﮑﯽ ﻓﺮ. ﻋﻘﯿﻞ. ﺗﻬﺮان. ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزﺷﯽ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﻓﺎﻋﯽ.
3. اﺳﺘﺮاوس، آﻧﺴﻠﻢ؛ ﺟﻮﻟﯿﺖ، ﮐﻮرﺑﯿﻦ(1387). اﺻﻮل روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﯿﻔﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ: روﯾﻪ ﻫﺎ و ﺷﯿﻮهﻫﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﯿﻮك ﻣﺤﻤﺪي، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ.
4. امین‌زاده، رحیم؛ شفیعی، مسعود؛ منتظرالقائم، مهدی(1398). ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪاي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﻧﯿﺎ. دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل دوازدﻫﻢ، ﺷﻤﺎرهﻫﺎي 45 و 46.
5. آذین، رضا(1397). الگوی یکپارچه آموزش، پژوهش و نوآوری در تعامل دانشگاه نسل سوم با صنعت. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال بیستم، شماره 87.
6. آراﺳﺘﻲ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ؛ ﻣﺪرس ﻳـﺰدي، محمد؛ دﻻوري، مهدي (1387). اراﺋـﻪ ﻣـﺪﻟﻲ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑـﺮاي اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي، ﻣﺠﻠـﻪ ﻋﻠﻤـﻲ-ﭘﮋوﻫﺸـﻲ داﻧﺸـﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺷـﺮﻳﻒ، ﺷﻤﺎره45.
7. بندریان، رضا؛ بندریان، مهدی(1391). اﻟﮕﻮي اﺛﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوري در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎوري. ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره17و18.
8. بهزادی، نازنین؛ رضوی، سید مصطفی؛ حسینی، سید رسول (1393).طراحی الگوی مفهومی دانشگاه کارآفرین با رویکرد کارآفرینی سازمانی، توسعه کارآفرینی، دوره 7، شماره 4.
9. درگاه اينترنتي فرهنگستان زبان و ادب فارسي به نشانی: https://apll.ir
10. درگاه اینترنتی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری به نشانی:http://msrt.ir
11. درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی اصفهان به نشانی: https://www.iut.ac.ir
12. درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به نشانی: https://www.aut.ac.ir
13. درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی شریف به نشانی: https://www.sharif.edu
14. درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی شیراز به نشانی:https://sutech.ac.ir
15. دلاور، علی(1388). روش‌شناسی کیفی، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، شماره 54.
16. دیهیم‌پور، مهدی؛ میانداری، کمال؛ نجاری، رضا؛ عابدی جعفری، حسن، (1397)، طراحی ﻣﺪل اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد داده ﺑﻨﯿﺎد در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ، فصلنامه علمی- پژوهشی آموزش علوم دریایی، شماره12.
17. ذوالفقاري، عاطفه؛ حجـازي، سیدرضـا؛ فرهـودي، آرتـا(1390).جایگـاه شـرکت‌‌هاي زایشـی دانشگاهی در توسعه کارآفرینی در دانشگاهها، فصلنامه تخصصی پارك‌ها و مراکز رشید، سـال هفتم. شماره 37.
18. شفیعی، مسعود(1390). مقوله ارتباط صنعت و دانشگاه. گزارش‌های کوتاه ممیزی توسعه علوم بین رشته‌ای. تهران. مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری.
19. شفیعی، مسعود؛ جمالی‌پور، هدایت‌الله(1389). ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ ﺗﻌﺎﻣﻞ داﻧﺸﮕﺎه و ﺻﻨﻌﺖ. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره 7 و 8.
20. شفیعی، مسعود؛ صفائیه، هاجر(1399).ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎه و ﺻﻨﻌﺖ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ. دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﮥ ﻧﻮآوري و ارزش آﻓﺮﯾﻨﯽ، ﺳﺎل ﻧﻬﻢ، ﺷﻤﺎرة 18.
21. شفیعی، مسعود؛ یزدانیان، وحید(1387). ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه: از رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻋﻤﻞﮔﺮا ﺗﺎ رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻬﺎدﮔﺮا. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎره1.
22. شفيعي، مسعود (1384). بررسي تطبيقي ارتباط صنعت و دانشگاه در جوامع توسعه يافته و در حال‌توسعه، مجموعه مقالات نهمين كنگره‌ي سراسري همكاريهاي دولت، دانشگاه و صنعت براي توسعه ملي، تهران، سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران.
23. شیخان، ناهید؛ بختیاری‌نژاد، فیروز(1392). طراحی و ﭘﯿﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪﻟﯽ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﺷﺸﻢ، ﺷﻤﺎره 19و20.
24. طباطباییان، سید حبیب‌الله؛ فاتح راد، مهدی؛ شجاعی، سیدمحمدحسین (ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1388). ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ، سیاست علم و فنّاوری، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره 3.
25. ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯿﺎن، ﺳﯿﺪ ﺣﺒﯿﺐﺍﷲ، (1384)، اﺭﺯﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي دﺭ ﺳﻄﺢ ﺑﻨﮕﺎه، چاپ اول، تهران، نشرآرﯾﻦ.
26. ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﯽ، ﺳﯿﺎﻣﮏ؛ ﻓﺮﺗﻮكزاده، ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ؛ ﺑﻮﺷﻬﺮي، ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ؛ ﻃﺒﺎﺋﯿﺎن، ﮐﻤﺎل؛ ﻗﯿﺪر ﺧﻠﺠﺎﻧﯽ، ﺟﻌﻔﺮ(1395). ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي ﻓﻨﺎوراﻧﻪ؛ مطالعه ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ درﯾﺎﯾﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري، ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره 4.
27. عمار، علی؛ قاضی‌نوری، سیدسپهر؛ حسن‌زاده، علیرضا؛ مجیدپور، مهدی(1395). تاثیر بازیگران انتقال فنّاوری بر یادگیری فنّاورانه؛ مطالعه موردی صنعت نساجی سوریه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری. دوره سوم. شماره 5.
28. کرسول، جان، (1391)، ﭘﻮﯾﺶ ﮐﯿﻔﯽ و ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺶ: اﻧﺘﺨﺎب از ﻣﯿﺎن ﭘﻨﺞ روﯾﮑﺮد، (رواﯾﺖﭘﮋوﻫﯽ، ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺳﯽ، ﻧﻈﺮﯾﻪ داده ﺑﻨﯿﺎد، ﻗﻮم ﻧﮕﺎري، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي)، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ داﻧﺎﯾﯽ ﻓﺮد، ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺎﻇﻤﯽ، وﯾﺮاﯾﺶ دوم، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﺻﻔﺎر.
29. نجاریان طوسی، حامد؛ فاتحراد، مهدی؛ برزنونی، محمدعلی؛ حسنی آهنگر، محمدرضا (1396). اﻟﮕﻮي داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮاز اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﺳﺎل 25، ﺷﻤﺎره3.
30. ﻧﻮروزي ﭼﺎﮐﻠﯽ، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ؛ ﺣﺴﻦزاده، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪي، ﺣﻤﺰه ﻋﻠﯽ، ( 1387)، ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ ﺑـﺮ اﺷـﺎﻋﮥ داﻧـﺶ اﯾـﺮان در ﺟﻬـﺎن، ﺗﻬﺮان، ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﻮر.
25. Archibugi, D., Coco, A., 2004; "A New Indicator of Technological Capabilities for Developed and Developing Countries"; World Development; 32(4), pp. 629-654
26. Asian Social Science; Vol. 8, No. 15; 2012 ISSN 1911-2017 E-ISSN 1911-2025 Published by Canadian Center of Science and Education
27. Bell, M., & Pavitt, K. (1995). The development of technological capabilities. Trade, technology and international competitiveness, 22, 69-101.
28. Bell, Martin, and Paulo N Figueiredo. “Innovation ca-pability building and learning mechanisms in latecomer firms: recent empirical contributions and implications for re-search.” Canadian Journal of Development Studies Vol. 33, No. 1 (2012): 14-40.
29. Corbin, J., Strauss, A., and Strauss, A.L.(2014).Basics of qualitative research, Sage Publications, Inc.
30. Dede, Chris (2009). "Technologies That Facilitate Generating Knowledge and PossiblyWisdom" ProQuest Education Journals: 260-273.
31. Denman, B. D. (2005). What Is A University In The 21st Century?. Higher Education Management And Policy. 17(2), 9-28.
32. Gaynor,G.H.,” Achiving the competitive Edge through Integrated Technology management”.Mcgraw-Hill, new yourk ,1991.
33. Guba, E. G. (Ed.). (1990). The paradigm dialog. Sage Publications.
34. G.Dutrénit, “The Transition from Building-up In-novative Technological Capabilities to Leadership by Latecomer Firms,” Asian Journal of Technology Inno-vation, vol. 15, pp. 125-149, 2007.
35. H.Panda and K. Ramanathan,(1997), Technological capability assessment as an input for strategic planning: case studies at Electricitd de France and Electricity berating Authority of Thailand,Technovation,17(7), pp.350-390
36. Hartono,Edward(2004)."Knowledge,Technology,andInter-firm Collaboration:AModel and Empirical Study of Collaborative Commerce", Doctor of Philosophy, Umi.
37. Hornby, A.S., & Deuter, M. (2015). Oxford advanced learner dictionary of current English. Oxford: Oxford University Press.
38. Jordan, J., Watkins, A., Fleming, G. (2003)." Development of rapid technology assessment tools: A new paradigm in AeroDynamic Design", Proceeding of the 49th International Instrumentation symposium.
39. Khalil Tarek ,( 2000)" Management of Technology the key to competitiveness and wealth creation ".
40. Lall,S.(1992).Technological- capabilities and industrialization. World development, 20(2), 165-186.
41. Lamproulis, Dimitris (2011). "Cultural Space and Technology Enhance the KnowledgeProcess", Journal of Knowledge Management, Vol. 11, No. 4: 30-44،
42. Lindsay J., (1999). The Technology Management Audit, Cambridge Strategy Pub., UK.
43. M. Cimoli and G. Porcile, “Sources of learning paths and technological capabilities:an introductory roadmap of development processes,” Economics of Innovation and New Technology, vol. 18, p. 675–694, 2009.
44. M. Fujita, Exploiting Linkages for Building Tech-nological Capabilities: Vietnam’s Motorcycle Compo-nent Suppliers Under Japanese and Chinese Influence, New York: Springer, 2013.
45. Martin Berger, Javier Revilla Diez ,(2006, Volume: 11 issue: 1, page(s): 109-148 .Issue published: March 1, 2006.
46. Muiña, García, FE, and Navas López. “’Explaining and measuring success in new business: The effect of technologi-cal capabilities on firm results.” Technovation industry.” (2007): 27- 30.
47. Porter, M.E., Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press, New York, 1998.
48. RAND Corporation, Washington, DC, Document No: MR-1357.0-WB.
49. Roshartini Omar, Roshana Takim & Abdul Hadi Nawawi
50. Salomon, Robert (2008)." Learning, Knowledge Transfer, and TechnologyImplementation Performance", Management Science, Vol. 54, No.
51. Sorensen, J.A.T.and Chambers,D. (2007). " Evaluating Academic TechnologyTransfer Performance by How well Access to Knowledge is Facilitated––defining an access metric", Springer Science and Business Media, LLC.
52. Spilling,O.R.(2004).Commercialisation of knowledge–conceptual framework”; 13th Nordic Conference on Small Business (NCSB) Research
53. Sripaipan, Ch. (1990). Constraints to technology development in a rapidly growing economy: the case of Thailand, TDRI Quarterly Review, Vol. 5, pp. 6–11.
54. Strauss, A. and Corbin, J. Chem. (2013). Fundamentals of Qualitative Research, Techniques and Stages of grounded theory Production, translation by Ebrahim Afshar, Tehran, Ney Publishing. [In Persian].
55. Thompson, A. A., Strickland, A. J., & Gomble, J. E. (2005). Crafting and executing strategy: The for competitive advantage.
56. Voxi Heinrich, Amavilah (2007). "The Effects of Technology-as-Knowledge on theEconomic Performance of Developing Countries", Journal of Technology Education,Vol. 9, No. 6.
57. Wissema, J. G., & Verloop, J. (2009). Towards the third generation university: managing university in transition
|
[1] . G.Dutrenit
[2] .L.kim
[3] .Daniele Archibugi
[4] .Alberto Coco
[5] . Albert Sydnley Hornby
[6] . Margaret Deuter
[7] Arnowitz
[8] . Corporate university
[9] . volvo
[10] . Chalmers University of Technology
[11] . Aerodynamics
[12] .MIT
