تبین منظر ارزشی اخلاقی مجازاتهای تکمیلی و تبعی
الموضوعات :زكيه ابراهيم زاده عطاري 1 , احمد باقری 2 , اسمعیل رحیمی نژاد 3
1 - دانشكاه پيام نور -ايران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
3 - دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز
الکلمات المفتاحية: مجازات تکمیلی, مجازات تبعی, ادله فقهی وحقوقی, ارزشهای اخلاقی.,
ملخص المقالة :
ارزش های اخلاقی ان دسته از رفتارهایی هستند که در راه شکوفایی فطرت پاک انسان، نقش دارند. روشن است که قانون اساسی اسلام که برگرفته از کلام وحیانی است، بهترین جایگاه را برای دستیابی به این مهم رادر نظر دارد. تطبیق میان ارزشهای اخلاقی با رفتارهای نامناسب انسانی؛ یعنی جرم و مجازات، موضوع این نوشتار است که سعی نگارنده بر آن بوده تا با بررسی اهداف مجازات و اصول حاکم بر مجازات، راهکارهای تحقق ارزش های اخلاقی در مجازات تبعی و تکمیلی را ارائه نماید. حاصل این نوشتار آن است که در اسلام، برخی از جرائم بنابر مصلحت‌هایی که در نظر دارد، علاوه بر مجازات اصلی، مجازات های تکمیلی و تبعی را برای تنبیه مجرم در نظر می گیرد که این مجازات ها، فرع بر مجازات های اصلی محسوب می شوند. تفاوت این دو دسته از مجازات در آن است که در مجازات تکمیلی ،قاضی در اعمال آنها مخیر است ، در حالیکه در مجازات تبعی اختیاری ندارد و مجازات در حکم دادگاه قید شده است. این مقاله با روش تحلیلی-اجتهادی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش است که مبنای ارزشهای اخلاقی در مجازاتهای تکمیلی و تبعی چیست؟ با در نظر گرفتن اهداف مجازات در اسلام و مستندات قرآنی، سنت، عموم ادله تعزیرات و اصول کلی حاکم بر مجازات می توان گفت که تحقق ارزش های اخلاقی در مجازاتهای تکمیلی و تبعی زمانی حاصل می شودکه این شروط کلی مانند"تناسب جرم و مجازات، بازدارندگی مجازات، جبران ضرر، اجرای عدالت و کرامت انسانی" در مجازاتهای تبعی و تکمیلی در نظر گرفته شود.
قرآن کریم
ابن ادریس، محمد بن احمد، 1410ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
اسماعیل بن عباد، 1414ق، کافی الکفاه، المحیط فی اللغه، عالم الکتاب، بیروت.
باهری، محمد، 1340، حقوق جزای عمومی، چاپخانه برادران علمی، تهران.
..........................، 1380، نگرشیُ بر حقوق جزای عمومی، چاپ اول، انتشارات مجد، تهران.
جعفری تبریزی، محمد تقی، 1370، حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، انتشارات خدمات و حقوق بین الملل جمهوری اسلامی ایران.، تهران.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1391، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران.
جمعی از مؤلفان، بی تا، مجله فقه اهل علیهم السلام، چاپ اول، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذاهب اهل بیت علیهم اسلام، قم.
جوانبخت، محمد و محمدی، سهیلا، 1395، «تعارض اصل تناسب جرم و مجازات با اهداف مجازات ها (با نگاهی به فقه امامیه و حقوق کیفری)»، فصلنامه داخلی کانون وکلای دادگستری، شماره 15، صفحات 177-154.
. دهخدا، علی اکبر، 1378، لغت نامه، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
زراعت، عباس، 1384، حقوق جزای عمومی تطبیقی، چاپ اول، فکر سازان، تهران.
سبزواری نژاد،حجت، 1392، حقوق جزای عمومی، چاپ اول، جنگل، جاودانه، تهران.
سلیمی، صادق، 1382، حقوق جزای عمومی، چاپ اول، انتشارات تهران صدرا، تهران.
شامبیانی، هوشنگ، 1392، حقوق جزای عمومی، انتشارات مجد، تهران.
شاملو، باقر، 1390، عدالت کیفری و اطفال، انتشارات جنگل، تهران.
علیان، عیسی و فاکر میبدی، محمد، 1397، «تناسب جرم و مجازات براساس آیات قصاص»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات تفسیری، سال نهم، شماره 36، صفحات-46-29.
فراهیدی، خلیل بن احمد، 1409ق،کتاب العین، چ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، نشر هجرت، قم.
فیض کاشانی،الوافی، 1406ق، الوافی، چاپ اول،کتابخانه امام أمیر المومنین علی علیه السلام، اصفهان.
..........................، 1384، عرف عقلا، تهران، برهان و عرفان، نشریه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
قرشی، علی اکبر، 1412ق ، قاموس قرآن، چاپ ششم، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، چاپ چهارم، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
گاستون، استفانی، 1377، حقوق جزای عمومی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
محسنی، مرتضی، 1376، دوره حقوق جزای عمومی، چاپ اول، گنج دانش، تهران.
مصاحب، غلامحسین، بی تا، دائره المعارف فارسی، بی جا.
مصباح، مجتبی، نقش نیت در ارزش اخلاقی، اخلاق وحیانی سال اول زمستان 1391 شماره2.
مقیمی حاجی، ابوالقاسم، 1386، «فلسفه مجازات در اسلام 1»، مجله آل البیت، شماره52، صفحات 71-105
. موسوی خمینی، روح الله، 1368، تحریر الوسیله، مرکز نشر آثار امام خمینی، دارالعلم، قم.
..........................، 1423ق، ولایت فقیه، چاپ دوازدهم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، تهران.
نراقی، المولی احمد، 1375، عوائد الایام فی بیان الاحکام، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم.
نوربها، رضا، 1378، حقوق جزای عمومی، انتشارات دادآفرین، تهران.
هاشمی شاهرودی، سید محمود، 1426ق، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بین علیهم السلام، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بین علیهم السلام.
305 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 319 – 305
تبین منظر ارزشی اخلاقی مجازاتهای تکمیلی و تبعی
زکیه ابراهیم‌زاده عطاری 1
احمد باقری 2
اسمعیل رحیمی نژاد 3
چکیده
ارزشهای اخلاقی ان دسته از رفتارهایی هستند که در راه شکوفایی فطرت پاک انسان، نقش دارند. روشن است که قانون اساسی اسلام که برگرفته از کلام وحیانی است، بهترین جایگاه را برای دستیابی به این مهم رادر نظر دارد. تطبیق میان ارزشهای اخلاقی با رفتارهای نامناسب انسانی؛ یعنی جرم و مجازات، موضوع این نوشتار است که سعی نگارنده بر آن بوده تا با بررسی اهداف مجازات و اصول حاکم بر مجازات، راهکارهای تحقق ارزشهای اخلاقی در مجازات تبعی و تکمیلی را ارائه نماید. حاصل این نوشتار آن است که در اسلام، برخی از جرائم بنابر مصلحت‌هایی که در نظر دارد، علاوه بر مجازات اصلی، مجازاتهای تکمیلی و تبعی را برای تنبیه مجرم در نظر میگیرد که این مجازات ها، فرع بر مجازاتهای اصلی محسوب میشوند. تفاوت این دو دسته از مجازات در آن است که در مجازات تکمیلی ،قاضی در اعمال آنها مخیر است ، در حالیکه در مجازات تبعی اختیاری ندارد و مجازات در حکم دادگاه قید شده است. این مقاله با روش تحلیلی-اجتهادی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش است که مبنای ارزشهای اخلاقی در مجازاتهای تکمیلی و تبعی چیست؟ با در نظر گرفتن اهداف مجازات در اسلام و مستندات قرآنی، سنت، عموم ادله تعزیرات و اصول کلی حاکم بر مجازات می توان گفت که تحقق ارزشهای اخلاقی در مجازاتهای تکمیلی و تبعی زمانی حاصل می شودکه این شروط کلی مانند"تناسب جرم و مجازات، بازدارندگی مجازات، جبران ضرر، اجرای عدالت و کرامت انسانی" در مجازاتهای تبعی و تکمیلی در نظر گرفته شود.
واژگان کلیدی
مجازات تکمیلی، مجازات تبعی، ادله فقهی وحقوقی، ارزشهای اخلاقی.
[1] . گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
(عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
Email: abrahimzadeh1328@pnu.ac.ir
[2] . گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ،ایران؛ گروه الهیات و معارف اسلامی ،دانشگاه تهران، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Bagheri@ut.ac.ir
[3] گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
Email: rahiminejad@tabrizu.ac.ir
تاریخ دریافت: 15/4/1401 پذیرش نهایی: 18/7/1401
