نسبت‌سنجی بین تشخص، شخص‌وارگی و فرابودگی منبع معنا با معنویت
الموضوعات :
مهدی یارمحمدی
1
,
عباس ایزدپناه
2
,
سید احمدرضا شاهرخی
3
1 - دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشگاه قم
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه قم
3 - گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم، قم
الکلمات المفتاحية: تشخص, شخص‌وارگی, تعالی, فرابودگی, درون‌بودگی, معنویت,
ملخص المقالة :
معنویت به مثابه پدیده‌ای انسانی مبتنی بر پایه‌های مختلف فکری مخصوصا باورهای الهیاتی است. هر دستگاه کلامی متناظر با کلان ایده‌های خاص خود معطوف به منبع معنا، گونه خاصی از معنویت را پیشنهاد می‌کند. در واقع چیستی و مرزهای معنویت به واسطه باورهای کلامی تعین می‌یابد. این نوشتار در تلاش است تا با واکاوی نوع نگاه مکاتب مختلف کلامی به سه ویژگی تشخص، شخص‌وارگی و فرابودگی در منبع معنا، معنویت خروجی را مورد ارزیابی قرار دهد. حاصل پژوهش که برآمده از داده‌های کتابخانه‌ای و روش تحلیلی استدلالی است، حکایت از آن دارد که زایش معنویت در اثر ارتباط با منبع معنا وابسته به تشخص آن است؛ چنانکه امکان دعا، مناجات، نیایش، ارتباط شخصی و دلدادگی به منبع معنا به شخص‌وارگی آن گره خورده است. افراط در فرابودگی هادم شخص‌وارگی و تفریط در آن عامل زمینی شدن منبع معنا خواهد شد؛ لذا معرفت اسماء و صفات الهی و تجلی مراتبی از آنان در دل انسان معنوی، در گرو ارائه تصویری فرابوده در عین درون‌بودگی از منبع معناست.
قرآن کریم
کتاب مقدس
ابن عربی، محمدبن علی. (بی‌تا). الفتوحات المکیة. بیروت - لبنان: دار احياء التراث العربي.
ابن فارس، احمد. (۱۴۰۴). معجم مقاییس اللغه. (عبد السلام محمد هارون، محقق). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن مرزبان، بهمنیار. (۱۳۷۵). التحصیل. (مرتضی مطهری، مصحح). تهران: دانشگاه تهران..
ابن میمون، موسی. (۲۰۰۷). دلالة الحائرین. (حسین آتای، محقق). قاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
امیدواری، سپیده. (۱۳۸۷). سلامت معنوی: مفاهیم و چالشها. پژوهشهای میان رشته‌ای قرآن کریم، (1)، 5-18.
امینی نژاد، علی. (۱۳۹۴ الف). حکمت عرفانی (تحریری از درس های عرفان نظری استاد یدالله یزدان پناه). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
امینی نژاد، علی. (1394ب). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
جامی، عبدالرحمن بن احمد. (۱۳۷۰). نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص. (ویلیام سی چیتیک، مصحح). تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
جیلی، عبدالکریم. (۱۳۹۰). تجلی کمالات الهیه در صفات محمدیه. (محمد خواجوی، مترجم). تهران: مولی.
حسن زاده آملی، حسن. (۱۳۷۹). وحدت از دیدگاه عارف و حکیم. قم: الف لام میم.
حسنی، سیدعلی. (۱۳۹۷). بررسی مکاتب جدید الهیات مسیحی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
حسيني زبيدي، محمد مرتضی. (۱۴۱۴). تاج العروس من جواهر القاموس. (علی هلالی و علی سیری، محققین). بيروت: دارالفکر.
حسینی، سیده زهرا؛ کشفی، عبدالرسول؛ و فرامرز قراملکی، احد. (۱۳۹۵). تعالی صرف واجب الوجود و مسأله نیایش با خدای غیرشخص وار در آثار ابن سینا. قبسات، 21(79)، 5-34.
خجندی ترکه اصفهانی، صائن الدین علی. (۱۴۲۳). التمهید فی شرح قواعد التوحید. (حسن رمضانی خراسانی، محقق). بیروت: ام القری.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲). مفردات الفاظ قرآن. (صفوان عدنان داوودی، محقق). بيروت- دمشق: دار القلم- الدار الشامية.
رستمیان، محمدعلی. (۱۳۹۰). تاثیر ادیان شرق بر جنبش های نوپدید دینی. مطالعات معنوی، (2)، 37-58.
رهبری، مسعود؛ و رحیم پور، فروغ السادات. (۱۳۹۸). خدای شخص وار از منظر علامه طباطبایی در مقایسه با الهیات گشوده. فلسفه و کلام اسلامی، 52(2)، 251-270.
زمخشری، محمود بن عمر. (۱۹۷۹). اساس البلاغه. بیروت: دار صادر.
ژیلسون، اتین. (۱۳۷۴). خدا و فلسفه. (شهرام پازوکی، مترجم). حقیقت.
سعیدی مهر، محمد؛ و شایان فر، شهناز. (۱۳۸۸). تعالی و حلول در فلسفه ملاصدرا. خردنامه صدرا، (55)، 64-77.
سهرابی فر، وحید؛ و طالبی دارابی، باقر. (۱۳۹۵). پیامدهای مدرنیته برای معنویت گرایی: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور. مطالعات جامعه شناختی، (48)، 261-284.
شایان فر، شهناز. (۱۳۹۸). صور تعالی خدا در فلسفه ابن سینا. حکمت سینوی، 23(61)، 5-23.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (۱۴۱۴). نهج البلاغه. (صبحی صالح، محقق). قم: هجرت.
شیروانی، علی. (۱۳۷۷). شرح مصطلحات فلسفی بدایة الحکمة و نهایة الحکمة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
صدرالدین شیرازی، محمد. (۱۹۸۱). الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة. بیروت: دار احياء التراث العربي.
طباطبایی، محمد حسین. (۱۳۹۰). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت - لبنان: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۸۷). مجموعه رسائل. قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. (۱۴۱۶). نهایة الحکمة. قم: جامعه مدرسین. (نشر اثر اصلی ۱۲)
طبرسی، احمد بن علی. (۱۴۰۳). الاحتجاح علی اهل اللجاج. (محمد باقر خرسان، محقق). مشهد: مرتضی.
عسکری، حسن بن عبدالله. (۱۴۰۰). الفروق في اللغة. بيروت: دار الآفاق الجديدة.
علی خانی، اسماعیل. (۱۳۹۷). تقرب به خدا در اسلام و مسیحیت. قم: بوستان کتاب.
قاضی سعید القمی، محمد. (۱۳۸۶). شرح توحید الصدوق. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
کاشانی، عبدالرزاق. (۱۳۷۰). شرح فصوص الحکم. قم: بیدار.
کاکایی، قاسم. (۱۳۸۱). وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت. تهران: هرمس.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷). الکافي. (علی اکبر غفاری، ویراستار). تهران - ایران: دار الکتب الاسلامیه.
لگنهاوزن، محمد. (۱۳۸۳). خدا و دین در اندیشه هگل. (منصور نصیری، مترجم)، معرفت فلسفی، 1(4)، 113-132.
لگنهاوزن، محمد؛ و نصیری، منصور. (۱۳۹۶). آیا خدا شخص است؟. جاویدان خرد، (32)، 195-226.
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۶). آموزش فلسفه. تهران: بین الملل.
مک گراث، آلیستر. (۱۳۹۲). درسنامه الهیات مسیحی. (بهروز حدادی، مترجم) (ویرایش پنجم). قم: ادیان و مذاهب.
ملکی تبریزی، جواد؛ و حسن زاده، صادق. (۱۳۹۵). رساله لقاء الله. قم: نگاران قلم.
ملکیان، مصطفی. (۱۳۷۹). تاریخ فلسفه غرب. (سعید عدالت نژاد، ویراستار). قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
منصوری، عباسعلی. (۱۳۹۸). نسبت مفهوم واجب الوجود در فلسفه اسلامی با خدای متشخص و غیرمتشخص. پژوهشنامه فلسفه دین، 17(1)، 189-210.
نصیری، منصور. (۱۳۹۷). بررسی آموزه کمال الهی در الهیات پویشی. قبسات، 23(88)، 89-119.
یاوری، سهیلا. (۱۳۹۵). بررسی معنویت دینی و معنویت مدرن (هویت، معیار و کارکردها) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه معارف اسلامی.
یزدان پناه، سیدیدالله. (۱۳۹۳). مبانی و اصول عرفان نظری. (سیدعطاء انزلی) (ویرایش 2). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
یوسفیان، حسن. (۱۳۹۰). کلام جدید. قم - تهران: سمت و موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). (نشر اثر اصلی ۱۳۸۹)
Buber, Martin. (1937). I and Thou. (R. Gergor Smith, tran.). Edinburgh: T. & T. Clark.
Collins English Dictionary – Complete and Unabridged. (2014) (12th ed.). HarperCollins Publishers.
Cottingham, John. (2003). on the meaning of life. London and New York: Routledge.
Culp, John. (2020). Panentheism. In E. N. Zalta (ed.), (E. N. Zalta, ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020). Metaphysics Research Lab, Stanford University.
Ford, Lewis S. (1997). Pantheism vs. Theism: A Re-Appraisal. The Monist, 80(2), 286-306.
Hick, John. (1990). Philosophy of religion (4th ed.). New Jersey: Prentice-Hall.
Hornby, A.s. (2010). Oxford Advanced Learner’s Dictionary of current English (8th edition). New York: Oxford University Press.
Lawrenz, Mel. (2012, 7feburary). The Personhood of God. Retrieved from https://thebrooknetwork.org/2012/02/07/the-personhood-of-god/
Maguire, Laura. (2012, February 23). Pantheism. Retrieved from https://www.philosophytalk.org/blog/pantheism
P.levine, Michael. (1994). Pantheism A non-theistic concept of deity. London: Routledge.
Reese, William L. (n.d.). pantheism. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/pantheism
Sprigge, T. L. S. (1997). Pantheism. The Monist, 80(2), 191-217.
www.ck12.org/spelling/The-Suffixes-al-ial-and-ual/lesson/Suffixes-al-ial-and-ual/
www.lexico.com/definition/spirituality
www.merriam-webster.com/dictionary/spirit
www.vocabulary.com/dictionary/spirituality
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 297 ـ 269
نسبت‌سنجی بین تشخص، شخص‌وارگی و فرابودگی منبع معنا با معنویت
مهدی یارمحمدی 1
عباس ایزدپناه 2
سیداحمدرضا شاهرخی 3
چکيده
معنویت به مثابه پدیده‌ای انسانی مبتنی بر پایه‌های مختلف فکری مخصوصا باورهای الهیاتی است. هر دستگاه کلامی متناظر با کلان ایده‌های خاص خود معطوف به منبع معنا، گونه خاصی از معنویت را پیشنهاد می‌کند. در واقع چیستی و مرزهای معنویت به واسطه باورهای کلامی تعین می‌یابد. این نوشتار در تلاش است تا با واکاوی نوع نگاه مکاتب مختلف کلامی به سه ویژگی تشخص، شخص‌وارگی و فرابودگی در منبع معنا، معنویت خروجی را مورد ارزیابی قرار دهد. حاصل پژوهش که برآمده از داده‌های کتابخانه‌ای و روش تحلیلی استدلالی است، حکایت از آن دارد که زایش معنویت در اثر ارتباط با منبع معنا وابسته به تشخص آن است؛ چنانکه امکان دعا، مناجات، نیایش، ارتباط شخصی و دلدادگی به منبع معنا به شخص‌وارگی آن گره خورده است. افراط در فرابودگی هادم شخص‌وارگی و تفریط در آن عامل زمینی شدن منبع معنا خواهد شد؛ لذا معرفت اسماء و صفات الهی و تجلی مراتبی از آنان در دل انسان معنوی، در گرو ارائه تصویری فرابوده در عین درون‌بودگی از منبع معناست.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: m.yarmohammadi1363@gmail.com
[2] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام، دانشگاه قم، قم، ایران.
Email: abas_izadpanah@yahoo.com
[3] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم، قم، ایران.
Email: s.ahmadreza.shahrokhi@gmail.com
تاریخ دریافت: 15/9/1400 پذیرش نهایی: 7/12/1400
