رقم المقالة : 1401100440543 زيارة : 461 الصفحة: 81 - 89

نوع المخطوط: المحکّمة

شناسایی و اولویت¬بندی عوامل مؤثر بر توسعه محصول جدید با رویکرد توسعه پایدار با استفاده از روش ویکور فازی (مورد مطالعه صنعت کاشی استان یزد)

الموضوعات :

آفرين اخوان ¹ , میثم زارع شاه آبادی ² , علي صدري اصفهاني ³

1 - دانشگاه علم وهنر
2 - دانشگاه علم و هنر
3 - دانشگاه علم و هنر

تاريخ الإرسال : 01 الأحد , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 12 الأربعاء , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 29 الأربعاء , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: توسعه محصول, توسعه پايدار, ويکورفازي, شرکت کاشي, انرژي, آلاينده‌ها, پساب و فاضلاب,

ملخص المقالة :

امروزه با افزايش جمعيت و تنوع نيازها، مصرف منابع طبيعي و همچنين آلودگي زيست محيطي افزايش يافته است. همين امر موجب‌شده سازمان‌ها به دنبال راهي براي بهبود محيط طبيعي و حفظ منابع موجود در طبيعت باشند. توسعه پايدار توسعه اي است که بتواند نيازهاي فعلي سازمان را بدون خدشه‌دار کردن به توانايي هاي نسل آينده در برآورده ساختن نيازهاي آنها پاسخ گويد. توسعه محصول جديد، راهکار اساسي براي بقاء شرکت ها و دوام آن ها در بازار رقابتي است. هدف پژوهش حاضر، شناسايي و اولويت بندي عوامل موثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه پايدار در صنعت کاشي استان يزد مي باشد. در بخش اول مطالعه، با بررسي پيشينه توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه پايدار، عوامل موثر بر آن شناسايي شده است. در بخش دوم، با استفاده از تکنيک ويکور فازي اولويت بندي اين عوامل انجام شده است. جامعه آماري تحقيق کليه خبرگان، مديران کارخانجات کاشي و متخصصان آشنا به موضوع تحقيق مي باشد که با روش نمونه گيري هدفمند 10 نفر خبره به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتيجه پياده سازي اين روش، منجر به شناسايي 16 عامل گرديد. بر اين اساس، عوامل تعهد سازمان در رعايت قوانين زيست محيطي در طراحي، توجه به بهينه سازي ميزان نيازمندي به انرژي در فازهاي مربوط به تعيين مواد، طراحي و توسعه محصول جديد و توجه به تآثيرات انتشار آلاينده ها، پساب و فاضلاب حاصل از توليد محصول جديد به ترتيب در رتبه هاي اول تا سوم عوامل موثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه پايدار در صنعت کاشي قرار دارند.

المصادر:

5- شيباني اصل، نسيم، دليلي، امير، موسوي، زهرا سادات، توسعه پايدار در کسب و کار، دهمين همايش ملی پژوهش هاي مديريت و علوم انساني در ايران، تهران، 1400.
6- صالحيان، سعيد، مسلمي، زهرا، شيبم، حميدرضا، نجفي، اسماعيل، ارزيابي نقش نواحي صنعتي در توسعه‌ي پايدار روستايي (مطالعه موردي: دهستان مشک آباد شهرستان اراک)، نگرش‌هاي نو در جغرافياي انسانی، 12(2)، 131-117، 1399.
7- درويشي، محمدرسول، قائدي، محمدرضا، کشيشيان سيرکي، گارينه، توحيدفام، محمد، تحليلي بر توسعه پايدار شهري با تکيه بر شاخصه‌هاي سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي (نمونه موردي: منطقه ۲ شهر تهران)، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش و برنامه‌ريزی شهری, 11(40), 201-216، 1399.
8- شوال پور, سعيد, طيبي‌جاويد, الهام، گونه شناسي عوامل تاثيرگذار بر موفقيت يکپارچه‌سازي دانش در پروژه‌هاي توليد و توسعه محصولات و سيستم‌هاي پيچيده (مورد مطالعه: صنايع هوايي ايران)، فصلنامه مديريت توسعه فناوري, 8(1), 93-126، 1399. doi: 10.22104/jtdm.2020.3900.2368
9- سليمي زاويه، سيدقاسم، فکري، رکسانا، ارايه روشي جهت شناسايي و رتبه‌بندي ريسک‌هاي فرايند توسعه محصول جديد در صنايع خودروسازي ايران با استفاده از روش ترکيبي ANP-DEMATEL، فصلنامه تخصصي رشد فناوري، 15(59)، 18-9، 1398.
10- دهقاني‌پوده، حسين، چشم‌براه، محسن، ترابي، حسن، کريمي گوارشکي، محمدحسين، حسنوي، رضا، تعيين و اولويت‌بندي شاخص‌هاي مؤثر بر برون‌سپاري پروژه‌هاي تحقيق و توسعه محصولات با سامانه‌هاي پيچيده (مورد مطالعه: سازمان صنايع هوايي)، فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 5(3), 139-168، 1396. . doi: 10.22104/jtdm.2018.2699.1910
11- نقي زاده، محمد، منطقي، منوچهر، نوري فاطمه، تبيين عوامل مؤثر بر موفقيت همکاريهاي مشترک در پروژههاي طراحي و تجاري سازي محصول جديد در صنعت هوايي. فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 6(4), 31-54، 1397. . doi: 10.22104/jtdm.2019.2743.1927
12- ابراهيم‌پور ازبري، مصطفي، مرادي، محمود، ميرفلاح دموچالي، رضوانه، تأثير قابليت فناوري اطلاعات و قابليت يکپارچگي زنجيره تأمين بر عملکرد توسعه محصول جديد: نقش تعديلگري ظرفيت جذب دانش. فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 6(2), 109-136، 1397. doi: 10.22104/jtdm.2018.2870.1970
1- Duran, DC, Gogan, LM, Artene, A, Duran, V., The components of sustainable development-a possible approach, Procedia Economics and Finance, 2015, 1;26:806-11.
2- Bossel, H. Indicators for sustainable development: theory, method, applications, Winnipeg: International Institute for Sustainable Development; 2000.
3- Lam, PK, Chin, KS, Pun, KF, Managing conflict in collaborative new product development: a supplier perspective, International Journal of Quality & Reliability Management, 2007, 16;24(9):891-907.
4- Chu, D, Gilman, S. Methanol electro‐oxidation on unsupported Pt‐Ru alloys at different temperatures, Journal of the Electrochemical Society, 1996, 1;143(5):1685.
13- D'Adamo, I, Gastaldi, M, Morone, P. Economic sustainable development goals: Assessments and perspectives in Europe, Journal of Cleaner Production, 2022, 20;354:131730.
14- Wang, L, Xu, Y, Lee, H, Li A, Preferred product attributes for sustainable outdoor apparel: A conjoint analysis approach, Sustainable Production and Consumption, 2022, 1;29:657-71.
15- Wang, Y, Modi, SB, Schoenherr, T, Leveraging sustainable design practices through supplier involvement in new product development: The role of the suppliers' environmental management capability, International Journal of Production Economics, 2021, 1;232:107919.‏
16- Garcia-Garcia, G, Azanedo, L, Rahimifard, S, Embedding sustainability analysis in new food product development, Trends in Food Science & Technology, 2021, 1;108:236-44.
17- Yu, Z, Ridwan, IL, Tanveer, M, Khan, SA, Investigating the nexuses between transportation Infrastructure, renewable energy Sources, and economic Growth: Striving towards sustainable development, Ain Shams Engineering Journal, 2023, 1;14(2):101843.
18- Devi, K, Extension of VIKOR method in intuitionistic fuzzy environment for robot selection, Expert Systems with Applications, 2011, 1;38(11):14163-8.
19- Liou, TS, Chen, CW, Subjective appraisal of service quality using fuzzy linguistic assessment, International Journal of Quality & Reliability Management, 2006, 23(8): 928-943.
20- Bazzazi, AA, Osanloo, M, Karimi, B, Deriving preference order of open pit mines equipment through MADM methods: Application of modified VIKOR method, Expert Systems with Applications, 2011 1;38(3):2550-6.

نص كامل:

شناسايي و اولويت‌بندي عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار با استفاده از روش ويکور فازي (مورد مطالعه صنعت کاشي استان يزد)

آفرین اخوان*

دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران

akhavan@sau.ac.ir

میثم زارع شاه‌آبادی

دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران

meysamzare7374@gmail.com

علی صدری اصفهانی

دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران

ali.sadri@sau.ac.ir

تاريخ دريافت: ۰۴/۱۰/۱۴۰۱

تاريخ اصلاحات: ۱۸/۰۶/۱۴۰۲

تاريخ پذيرش: ۰۵/۰۷/۱۴۰۲

چکيده

امروزه با افزايش جمعيت و تنوع نيازها، مصرف منابع طبيعي و همچنين آلودگي زيست‌محيطي افزايش يافته است. همين امر موجب‌شده سازمان‌ها به دنبال راهي براي بهبود محيط طبيعي و حفظ منابع موجود در طبيعت باشند. توسعه‌پايدار توسعه‌اي است که بتواند نيازهاي فعلي سازمان را بدون خدشه‌دار کردن به توانايي‌هاي نسل آينده در برآورده ساختن نيازهاي آنها پاسخ گويد. توسعه محصول جديد، راهکار اساسي براي بقاء شرکت‌ها و دوام آن‌ها در بازار رقابتي است. هدف پژوهش حاضر، شناسايي و اولويت‌بندي عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار در صنعت کاشي استان يزد مي‌باشد. در بخش اول مطالعه، با بررسي پيشينه توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار، عوامل مؤثر بر آن شناسايي شده است. در بخش دوم، با استفاده از تکنيک ويکور فازي اولويت‌بندي اين عوامل انجام شده است. جامعه آماري تحقيق کليه خبرگان، مديران کارخانجات کاشي و متخصصان آشنا به موضوع تحقيق مي‌باشد که با روش نمونه‌گيري هدفمند 10 نفر خبره به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. نتيجه پياده‌سازي اين روش، منجر به شناسايي 16 عامل گرديد. بر اين اساس، عوامل تعهد سازمان در رعايت قوانين زيست‌محيطي در طراحي، توجه به بهينه‌سازي ميزان نيازمندي به انرژي در فازهاي مربوط به تعيين مواد، طراحي و توسعه محصول جديد و توجه به تأثيرات انتشار آلاينده‌ها، پساب و فاضلاب حاصل از توليد محصول جديد به ترتيب در رتبه‌هاي اول تا سوم عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار در صنعت کاشي قرار دارند.

واژگان کليدي

توسعه محصول؛ توسعه‌پايدار؛ ويکورفازي؛ شرکت کاشي؛ انرژي؛ آلاينده‌ها؛ پساب و فاضلاب.

1- مقدمه

امروزه با افزايش جمعيت و تنوع نيازها، مصرف منابع طبيعي و همچنين آلودگي زيست‌محيطي افزايش يافته است. همين امر موجب نگراني دولت‌ها و همچنين سازمان‌ها شده است. اهميت اين موضوع اخيراً به اندازه‌اي افزايش يافته که سازمان‌هاي موجود در سرتاسر جهان به دنبال راهي براي بهبود محيط طبيعي و حفظ منابع موجود در طبيعت هستند. مشکلات جهاني در حال افزايش مانند تخليه منابع طبيعي، تخريب محيط‌زيست، اقتصاد و بحران‌هاي مالي و افزايش مصرف، باعث تغيير پارادايم توسعه از مصرف به توسعه‌پايدار و شناخت دوره‌هاي جديدي از کار با نام رشد سبز شده است [۱۳]. توسعه‌پايدار از زمان بحراني‌شدن شرايط زيست‌محيطي در بسياري از نقاط جهان به‌عنوان يک هدف رسمي شناخته شده است [۱۴]. همچنين توجه به بحث توسعه محصول جديد، از مهم‌ترين بحث‌هاي حاضر در سازمان‌ها مي‌باشد چرا که توسعه محصول جديد به‌عنوان يک عامل کليدي در شکوفايي شرکت‌ها شناخته شده و عامل مهمي در ثروت اقتصادي کشورها به‌شمار مي‌رود [۱۵]. اما با وجود مشکلات متعدد اجتماعي، اقتصادي و زيست‌محيطي، سازمان‌ها به توسعه محصول جديد پايدار روي آورده‌اند چرا که پايداري به توانايي جامعه، اکوسيستم يا هر سيستم جاري براي تداوم کارکرد در آينده نامحدود اطلاق مي‌گردد، بدون اينکه باعث تحليل رفتن منابع طبيعي که سيستم به آن وابسته است گردد و يا باعث ضعف آن شود [۱۶]. توسعه‌پايدار راه‌حل‌هايي را براي الگوهاي فاني ساختاري، اجتماعي و اقتصادي توسعه ارائه مي‌دهد تا بتواند از بروز مسائلي همچون نابودي منابع طبيعي، تخريب سامانه‌هاي زيستي، آلودگي، تغييرات آب و هوايي، افزايش بي‌رويه جمعيت، بي‌عدالتي و پايين‌آمدن کيفيت زندگي انسان‌هاي حال و آينده جلوگيري کند. مفهوم توسعه‌پايدار، حاصل رشد و آگاهي از پيوندهاي جهاني، مابين مشکلات محيطي در حال رشد، موضوعات اجتماعي، اقتصادي، فقر و نابرابري و نگراني‌ها درباره يک آينده سالم براي بشر است. توسعه‌پايدار، مسائل محيطي، اجتماعي و اقتصادي را به هم پيوند مي‌دهد. از سوي ديگر صنعت کاشي اثرات زيست‌محيطي زيادي دارد و اگر در توسعه محصولات به مسائل زيست‌محيطي توجه نشود باعث مشکلات فراواني براي جامعه مي‌گردد. توسعه‌پايدار فرايندي است که آينده‌اي مطلوب را براي جوامع بشري متصور مي‌شود که در آن شرايط زندگي و استفاده از منابع، بدون آسيب‌رساندن به يکپارچگي، زيبايي و ثبات نظام‌هاي حياتي، نيازهاي انسان را برطرف مي‌سازد. از سوي ديگر صنعت کاشي اثرات زيست‌محيطي زيادي دارد و اگر در توسعه محصولات به مسائل زيست‌محيطي توجه نشود باعث مشکلات فراواني براي جامعه مي‌گردد. همچنين محصولات يک شرکت، اهرم‌هاي مهمي نه تنها براي بهبود پايداري کسب و کار، بلکه براي توسعه‌پايدار نيز محسوب مي‌شوند. اگر‌چه بسياري از کسب و کارها به ارزيابي انتقادي محصولات خود از نظر عملکرد زيست‌محيطي و اجتماعي دست زده‌اند اما مجال زيادي براي بهبود عملکرد پايداري آنان وجود ندارد همان‌گونه که نيز در اين پژوهش نشان داده مي‌شود. به منظور نقش‌آفريني در توسعه‌پايدار، اغلب رويکردهاي پايداري محصول مورد بحث و کاربردي امروزه، کافي نيستند. محصولي که مقداري پيشرفت زيست‌محيطي و يا اجتماعي تدريجي را نشان مي‌دهد، سزاوار طراحي پايدار نيست. لذا با توجه به اهميت بسيار بالاي مؤلفه توسعه‌پايدار در محيط‌هاي صنعتي پژوهش‌هايي در اين رابطه صورت گرفته است. لذا از آنجايي‌که صنعت کاشي اثرات زيست‌محيطي زيادي دارد و اگر در توسعه محصولات به مسائل زيست‌محيطي توجه نشود باعث مشکلات فراواني براي جامعه مي‌گردد. لذا ضروري است مديران اين صنعت در هنگام توسعه محصولات جديد عوامل مؤثر بر توسعه‌پايدار را نيز مد‌نظر قرار دهند. اما با توجه به اينکه همه عوامل اثر يکساني ندارند، لازم است با توجه به اهميت و تأثيرگذاريشان اولويت‌بندي گردندند و مديران بتوانند بر اين اساس توجه شايسته‌اي را نسبت به آن‌ها در توسعه محصول داشته باشند. بنابراين تحقيق حاضر سعي دارد به شناسايي و اولويت‌بندي عوامل مؤثر بر توسعه محصول با تأکيد بر توسعه‌پايدار در صنعت کاشي استان يزد با تکنيک ويکور فازي بپردازد.

2- پيشينه پژوهش

در تحقيقي با عنوان "توسعه‌پايدار در کسب و کار" که با هدف ايجاد تعادل بين حال و آينده و با استفاده بهينه از ظرفيت‌ها و پتانسيل‌ها به دنبال بهبود توليد کالا و خدمات، افزايش بهره‌وري و ارزش‌افزوده اقتصادي انجام شد، مطرح شد دستيابي به توسعه‌پايدار نيازمند برنامه‌ريزي در هر يک از سطوح اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي است. در اين پژوهش، به موضوع پايداري در کسب و کارها و عوامل مؤثر بر توسعه آن‌ها پرداخته شد. به‌طور‌کلي، يافته‌هاي اين پژوهش با توجه به مفاهيم اساسي که در تئوري، تحقيق و عمل دارد، نياز به تحقيقات بيشتري در اين زمينه را نشان داد. در اين پژوهش ابتدا به بيان مقدمه، سپس ادبيات نظري تحقيق و خلاصه‌اي از پيشينه‌هاي داخلي و خارجي آورده شد سپس در انتهاي پژوهش به ارائه بحث و نتيجه‌گيري پرداخته شد [۱]. صالحيان و همکاران (1399) در پژوهش خود با عنوان "ارزيابي نقش نواحي صنعتي در توسعه‌پايدار روستايي (مطالعه موردي: دهستان مشک‌آباد شهرستان اراک)" با تحليل آماری داده‌ها نشان دادند؛ ايجاد شهرک صنعتي به ‌ترتيب بر شاخص‌هاي اقتصادي، اجتماعي، زيست‌محيطي و کالبدي آن دهستان تأثير داشته است [۲]. در پژوهشی با عنوان "تحليلي بر توسعه‌پايدار شهري با تکيه بر شاخصه‌هاي سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي (نمونه موردي: منطقه ۲ شهر تهران)" نشان داده شد سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي بر توسعه‌پايدار شهري تأثير دارد. شاخص‌هاي سرمايه اجتماعي بر توسعه‌پايدار شهري تأثير دارد. شاخص‌هاي اعتماد عمومي بر توسعه‌پايدار شهري تأثير دارد و مي‌توان نتيجه گرفت که در توسعه‌پايدار شهري، دو مؤلفه سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي را مدنظر قرار داد [۳]. شوال‌پور و جاويد (1399) با هدف گونه‌شناسي عوامل مؤثر بر موفقيت يکپارچه‌سازي دانش در پروژه‌هاي توليد و توسعه محصولات پيچيده، با روش کيفي تحليل محتوا، استفاده کردند. نتيجه پياده‌سازي اين روش، استخراج 235 مضمون پايه، 22 مضمون سازمان‌دهنده و در نهايت، چهار مضمون فراگير از پيشينه پژوهش و نظرات خبرگان صنايع هوايي ايران بود. يافته‌ها نشان داد، موفقيت يکپارچه‌سازي دانش محصولات و سيستم‌هاي پيچيده به چهار دسته عوامل زمينه‌ساز شامل عوامل محيطي، مشخصات محصول و فناوري، الزامات و زمينه‌هاي سازماني و راهبرد توسعه دانش، ساختار شبکه و فرايندها وابسته مي‌باشد. همچنين، شرايط مختلف حل مسأله طراحي و توسعه محصول و سيستم پيچيده، نيازمند توجه به تأثير عوامل محيطي شامل مؤلفه‌هاي نهادي و دولت دارد [۴]. در تحقيق ديگری با عنوان "ارايه روشي جهت شناسايي و رتبه‌بندي ريسک‌هاي فرايند توسعه محصول جديد در صنايع خودروسازي ايران" با استفاده از روش ترکيبي ديمتل و فرايند تحليل شبکه از تکنيک ديمتل براي شناسايي الگوي روابط استفاده شد و با در نظر گرفتن معيارها شبکه روابط شناسايي شد. نتيجه حاکي از آن بود که ريسک سازماني از بيشترين اهميت در مديريت ريسک فرايند توسعه محصول جديد صنعت خودرو کشور برخوردار بوده و ريسک فني کمترين اهميت را دارا مي‌باشد. از طرفي زيرمعيار برنامه‌ريزي نادرست منابع، داراي بالاترين اهميت و زيرمعيار فقدان ارتباطات کافي داراي کمترين اهميت در صنايع خودروسازي ايران مي‌باشد [۵]. محققان ديگری اذعان داشتند که توسعه محصولات با سامانه‌هاي پيچيده، نيازمند همکاري با تأمين‌کنندگان منابع برتر برون‌سازماني بوده و برون‌سپاري راهبردي پروژه‌هاي تحقيق و توسعه اين محصولات، از جمله راه‌کارهاي کسب منابع موردنظر در زمينه تجهيزات، دانش، منابع انساني و مالي است. با نظرسنجي از خبرگان سازمان صنايع هوايي در قالب پرسشنامه دلفي فازي، 21 شاخص مرتبط و مؤثر در زمينه برون‌سپاري اين پروژه‌ها شناسايي شد. نتايج رتبه‌بندي نشان داد که "کاهش هزينه"، "توانايي سازمان در حفاظت از نتايج و مالکيت معنوي پروژه" و"ساختار منعطف سازمان براي برون‌سپاري" به ترتيب حائز بيشترين تأثير در تصميم براي برون‌سپاري يا توسعه داخلي اين محصولات است [۶]. هدف تحقيق منطقي و همکاران (1397) شناسايي عوامل مؤثر بر موفقيت پروژه‌هاي همکاري مشترک و تجاري‌سازي محصول جديد در صنعت هوايي بود. مصاحبه با خبرگان مرتبط و تجزيه و تحليل داده‌ها از طريق تحليل مضمون، در نهايت 23 زير‌ معيار در قالب سه تم اصلي شناسايي و با استفاده از روش ديمتل فازي، تأثيرگذارترين معيارها و زيرمعيارها شناسايي شد. يافته‌هاي نشان داد که از ميان سه معيار اصلي دانش و فناوري، راهبري پروژه و انتخاب شرکا، معيار دانش و فناوري داراي تأثيرگذاري بيشتري بوده و همراه با معيار راهبري پروژه به‌عنوان معيارهاي تأثيرگذار و علي شناخته شدند و معيار انتخاب شرکا يک معيار تأثيرپذير و معلول بود [۷]. در تحقيقي که به بررسي تأثير قابليت فناوري اطلاعات و قابليت يکپارچگي زنجيره تأمين بر عملکرد توسعه محصول جديد با نقش تعديل‌گري ظرفيت جذب دانش انجام شد و تجزيه وتحليل داده‌ها از روش مد‌ل‌سازي معادلات ساختاري با رويکرد حداقل مربعات جزئي استفاده شد. يافته‌ها نشان داد که قابليت فناوري اطلاعات موجب افزايش عملکرد توسعه محصول جديد مي‌شود. نقش تعديل‌گري ظرفيت جذب دانش در رابطه بين قابليت فناوري اطلاعات و قابليت يکپارچگي زنجيره تأمين و همچنين نقش تعديل‌گري ظرفيت جذب دانش در رابطه بين قابليت يکپارچگي زنجيره تأمين و عملکرد توسعه محصول جديد تأیيد گرديد [۸].

در پژوهشي با عنوان "اهداف توسعه‌پايدار اقتصادي: ارزيابي‌ها و ديدگاه‌ها در اروپا" 35 شاخص مرتبط با اهداف توسعه‌پايدار اقتصادي را با در نظر گرفتن داده‌هاي موجود از 27 کشور اروپايي به منظور شناسايي ارزش کل پايداري مطابق با تحليل چند معياره در نظر گرفته شد. نتايج به‌دست ‌آمده نشان داد سوئد بالاتر از دانمارک قرار دارد. دانمارک، همراه با اتريش، تنها دو کشوري هستند که عملکرد بهتري نسبت به ميانگين اروپا در هر شاخص تحليل شده، دارند. به‌طور کلي، کشورهاي شمالي و غربي از ساير کشورهاي در نظر گرفته شده بهتر عمل مي‌کنند. شاخص پايداري کل چند معياره به‌دست ‌آمده، تناسب خطي خوبي با توليد ناخالص داخلي سرانه نشان ‌داد [۱۷]. تحقيق ديگری با استفاده از يک رويکرد تحليل مشترک، به بررسي چگونگي تأثير ويژگي‌هاي مختلف محصول (نوع پارچه، نوع روکش، گواهينامه برچسب زيست‌محيطي، و قيمت) بر تصميم خريد پوشاک پايدار مصرف‌کنندگان در تنظيمات واقعي‌تر پرداخت. 404 شرکت‌کننده براي شرکت در پژوهش به منظور ارزيابي و نشان‌دادن قصد خريد خود نسبت به مشخصات هر محصول انتخاب شدند. نتايج نشان ‌داد که قيمت، همانطور که انتظار مي‌رود، همچنان مهم‌ترين ويژگي براي مصرف‌کنندگان است، پس از آن، نوع پارچه (بازيافت‌شده)، در دسترس‌بودن برچسب‌هاي سازگار با محيط‌زيست، و نوع پايين (قابل رديابي) قرار دارند. علاوه بر اين، نتايج نشان ‌داد که مبادله‌هايي که مصرف‌کنندگان انجام داده‌اند به دليل جمعيت‌شناختي آن‌ها از نظر جنسيت، تحصيلات، درآمد و تجربه خريد قبلي متفاوت بود [۱۸]. در پژوهشي تحت عنوان "استفاده از روش‌هاي طراحي پايدار از طريق مشارکت تأمين‌کننده در توسعه محصول جديد: نقش توانايي مديريت محيطي تأمين‌کنندگان". يک مدل مفهومي ارائه شد که توضيح مي‌دهد منابع داخلي در قالب شيوه‌هاي طراحي پايدار مي‌تواند به بهبود عملکرد زيست‌محيطي و اقتصادي شرکت در توسعه محصول جديد بيانجامد [۱۹]. در تحقيقي به بررسي چگونگي پايدارتر‌کردن صنايع غذايي با استفاده از شناسايي ابزارها و متدولوژي‌هاي ارزيابي‌کننده پايداري در صنايع غذايي پرداخته شد. با استفاده از يک مطالعه موردي درباره نقش هر يک از ابزارها و متدولوژي‌هاي پايداري در بهينه‌سازي طراحي محصولات غذايي پايدارتر بحث شد. نتیجه آن بود که اين ابزارها و متدولوژي‌ها بايد در مراحل اوليه فرايند توسعه محصولات جديد غذايي استفاده شده و همزمان با کسب اطلاعات فرايند توليد و زنجيره تأمين ادامه پيدا کند [۲۰]. محققان ديگری در پژوهشي تحت عنوان "توسعه محصول جديد و عملکرد پايدار شرکت‌هاي کوچک و متوسط چين: نقش قابليت پويا و نيروهاي محيطي درون ملّي" به مطالعه نقش مکانيزم زيست‌محيطي منطقه‌اي در ارتباط بين توسعه محصول جديد و عملکرد پايدار شرکت‌هاي توليدي کوچک و متوسط در چين پرداختند. نتايج بررسي 1321 شرکت کوچک و متوسط نشان داد که نيروهاي نهادي منطقه‌اي، شدت کارآفريني منطقه‌اي و توانايي پويا، تأثير توسعه محصول جديد بر عملکرد پايدار شرکت‌ها را تعديل مي‌کرد [۲۱]. با توجه به مطالعات صورت‌گرفته بر‌اساس تحقیقات پیشین، مشاهده می‌شود در ایران برای توسعه محصول توجه زیادی به توسعه‌پایدار نشده ‌است. صنعت کاشی با توجه به اهمیت بالای اقتصادی و آلودگی که کارخانجات کاشی در استان یزد ایجاد می‌کنند، یکی از مؤثرترین صنایع در توسعه‌پایدار استان یزد می‌باشند. اما تاکنونی پژوهشی در زمینه شناسایی عوامل مؤثر در توسعه محصولات کاشی با رویکرد توسعه‌پایدار صورت نگرفته‌ است. لذا در این پژوهش به شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه محصول با رویکرد توسعه‌پایدار در صنعت کاشی استان یزد پرداخته می‌شود.

3- روش پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف، توصیفی، از لحاظ استفاده، کاربردی، از جهت زمان، مورد مطالعاتی مقطعی است و در مجموع پژوهشی کمّی با روش گردآوری داده پیمایشی است.

ابتدا با مرور ادبيات و مصاحبه، شاخص‌هاي اوليه شناسايي شدند. جامعه آماري پژوهش، متشکل از کليه خبرگان، مديران کارخانجات کاشي و متخصصان آشنا به موضوع تحقيق شامل مدیران بخش تحقیق و توسعه بودند. به روش نمونه‌گيري هدفمند تعداد 10 نفر نمونه انتخاب شدند. روش نمونه‌گيري مورد استفاده در اين پژوهش نمونه‌گيري هدفمند و در دسترس بود. به منظور اجرای این پژوهش ابتدا با استفاده از مطالعه ادبیات موضوع و مرور تحقیقات مشابه و همچنین پرسش از خبرگان لیستی از عوامل مؤثر بر توسعه محصول با رویکرد توسعه‌پایدار شناسایی شد. در گام دوم این عوامل توسط 10 خبره پایش گردید. سپس جهت جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه‌ای تنظیم گردید که روایی آن توسط خبرگان مورد بررسی قرار گرفت. در گام سوم پرسشنامه بین نمونه توزیع شد و داده‌ها با استفاده از تکنیک ویکور فازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در مواقعی که هدف مسأله انتخاب بهترین گزینه با توجه به تعدادی شاخص می‌باشد اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. ویکور یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره توافقی است. معیار رتبه‌بندی در این روش بر‌اساس درجه نزدیکی آنها به جواب ایده‌آل است. این روش می‌تواند یک مقدار ماکزیمم مطلوبیت گروهی برای اکثریت و یک مینیمم تأثیر انفرادی برای مخالفت را ارائه نماید. روش ویکور فازی از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره است که هدف آن انتخاب بهترین گزینه می‌باشد. این تکنیک همانند روش ویکور است با این تفاوت که با اعداد فازی و محیط فازی در رابطه است. استفاده از محیط فازی باعث دقت در نتایج به علت غلبه بر ابهامات و عدم قطعیت‌های مسأله می‌شود. روش ویکور فازی براي رتبه‌بندي و انتخاب مجموعه‌اي از گزينه‌ها و تعيين راه‌حل‌هاي سازگار براي مسأله‌اي با معيارهاي متفاوت به کار برده مي‌شود و به تصميم‌گيرندگان به منظور دستيابي به راه‌حل مطلوب جهت تصميم‌گيري کمک مي‌کند [۲۲].

4- يافته‌هاي تحقيق

يافته‌هاي جمعيت‌شناختي تحقيق شامل جايگاه شغلي، سابقه کار و تحصيلات مربوط به نمونه بوده‌ است. 3 نفر (30 درصد) از پاسخ‌دهندگان در تحقيق مدير و 7 نفر (70 درصد) کارشناس بودند. 8 نفر (80 درصد) بيشتر از 26 سال و 2 نفر (20 درصد) بين 21 تا 25 سال سابقه کار داشتند. 3 نفر (30 درصد) داراي مدرک ليسانس، 5 نفر (50 درصد) داراي مدرک فوق‌ليسانس و 2 نفر (20 درصد) داراي مدرک دکتري بودند.

با مطالعه و بررسي ادبيات تحقيق [۵،۹،۱۰،۱۱،۱۲،۲۳،۲۴] و نظرات خبرگان ابتدا 30 عامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار شناسايي شدند. سپس اين عوامل در قالب پرسشنامه بين 10 نفر خبره که از مديران و کارشناسان متخصص در زمينه موضوع تحقيق بودند، توزيع گرديد. با استفاده از روش دلفی عوامل با اهمیت کمتر حذف گرديد و 16 عامل (جدول 1) نهايي شد.

جدول 1- عوامل مؤثر بر توسعه محصول

ردیف	عوامل
1	توجه به تأثيرات انتشار آلاينده‌ها، پساب و فاضلاب حاصل از توليد محصول جديد
2	تعهد سازمان در رعايت قوانين زيست‌محيطي در طراحي، توسعه و ساخت محصول جديد
3	جذب سرمايه‌گذار خارج از سازمان باي توسعه محصول جديد
4	ارزيابي زيست‌محيطي تأمين‌کنندگان مواد اوليه
5	پيش‌بيني عملکرد اقتصادي و صرفه‌جويي پس از اجراي طرح
6	ايجاد فضاي رقابتي در سازمان‌ها براي توسعه محصولات جديد
7	توجه به پيامدهاي محيط‌زيستي در اثر مصرف محصول جديد
8	مطابقت با استانداردها و قوانين ايمني در طراحي، ساخت و توسعه محصول به منظور ارتقاي سلامت مصرف‌کنندگان
9	بهبود سياست‌هاي جذب و نگهداشت و آموزش نيروي انساني متخصص
10	بازاريابي مطلوب با صرف انرژي و هزينه بهينه براي محصول جديد
11	توجه به ايمني و سلامت شغلي
12	ايجاد ساز و کار تشويق و تقدير کارکنان مؤثر در فرايند توسعه محصول جديد
13	کارآفريني و امکان ايجاد شغل جديد
14	حمايت و پشتيباني مديريت سازمان از نيروي انساني متخصص
15	ارزيابي فرايند و عمليات در مراحل مختلف توسعه محصولات جديد
16	توجه به بهينه‌سازي ميزان نيازمندي به انرژي در فازهاي مربوط به تعيين مواد، طراحي و توسعه محصول جديد

در ادامه، جهت رتبه‌بندي عوامل پرسشنامه‌هاي مربوطه بين خبرگان توزيع شد. براي تعيين وزن شاخص‌ها از 5 متغير کلامي استفاده شد. آنگاه، هر عبارت کلامی به یک عدد فازی مثلثی ]۲۵[ نسبت داده شد (خیلی‌زیاد (۷،۹،۱۱)، زیاد (۵،۷،۹)، متوسط (۳،۵،۷)، کم (۱،۳،۵) و خیلی‌کم (۱،۱،۳)) پس از تبدیل پاسخ‌های کلامی به اعداد فازی، ماتریس تصمیم‌گیری تشکیل شد. لازم به ذکر است که وزن‌های داده‌شده به عوامل طبق نظر خبرگان برای هر کدام از آن‌ها برابر و برابر با ۱/۰ در نظر گرفته شده است. گام‌های ویکور فازی به شرح زیر می‌باشد ]۲۶[:

4-1- تشکيل ماتريس تصميم‌گيري

جدول (2) پاسخ هر يک از خبرگان به عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار را در قالب اعداد فازي نسبت داده شده به پاسخ‌هاي کلامي آن‌ها که ماتريس تصميم‌گيري را تشکيل مي‌دهد، نشان مي‌دهد.

جدول 2- ماتريس تصميم‌گيري

پاسخ فازي افراد خبره عوامل	فرد 1			فرد 2			فرد 3			فرد 4			فرد 5
پاسخ فازي افراد خبره عوامل	L	M	U	L	M	U	L	M	U	L	M	U	L	M	U
عامل 1	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 2	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 3	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11	5	7	9
عامل 4	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11
عامل 5	7	9	11	5	7	9	5	7	9	7	9	11	7	9	11
عامل 6	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	5	7	9
عامل 7	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	5	7	9
عامل 8	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	5	7	9
عامل 9	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 10	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 11	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11
عامل 12	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 13	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11
عامل 14	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 15	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11
عامل 16	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
پاسخ فازي افراد خبره عوامل	فرد 6			فرد 7			فرد 8			فرد 9			فرد 10
پاسخ فازي افراد خبره عوامل	L	M	U	L	M	U	L	M	U	L	M	U	L	M	U
عامل 1	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 2	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 3	5	7	9	7	9	11	7	9	11	7	9	11	5	7	9
عامل 4	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11	7	9	11
عامل 5	7	9	11	5	7	9	7	9	11	5	7	9	7	9	11
عامل 6	5	7	9	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 7	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 8	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 9	5	7	9	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 10	5	7	9	5	7	9	5	7	9	5	7	9	7	9	11
عامل 11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	5	7	9	7	9	11
عامل 12	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11
عامل 13	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	5	7	9
عامل 14	7	9	11	7	9	11	5	7	9	5	7	9	7	9	11
عامل 15	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	5	7	9
عامل 16	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11	7	9	11

4-2- بي‌ﻣﻘﻴﺎس‌ﺳﺎزي ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢ‌گيري (ماتريس نرماليزه‌شده)

پس از تشکيل ماتريس تصميم‌گيري فازي با توجه به اينکه شاخص‌هاي مؤثر بر تصميم مي‌توانند داراي مقياس‌هاي متفاوتي باشند، بنابراين لازم است عمليات بي‌مقياس‌کردن در ماتريس تصميم‌گيري فازي انجام گيرد. با توجه به اينکه در روش ويکور، از روش بي‌مقياس‌سازي اقليدسي استفاده مي‌شود. از اين‌رو در روش ويکور فازي نيز، روش بي‌مقياس‌سازي اقليدسي فازي (رابطه‌ي 1) مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

جدول (3) ماتريس تصميم‌گيري بي‌مقياس‌شده را نشان مي‌دهد.

جدول 3- ماتريس تصميم‌گيري بي‌مقياس‌شده

پاسخ افراد عوامل	خبره 1			خبره 2			خبره 3
پاسخ افراد عوامل	L	M	U	L	M	U	L	M	U
عامل 1	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	172/0	275/0	443/0
عامل 2	159/0	250/0	393/0	166/0	363/0	336/0	172/0	275/0	443/0
عامل 3	159/0	250/0	393/0	119/0	282/0	275/0	172/0	275/0	443/0
عامل 4	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	123/0	214/0	363/0
عامل 5	159/0	250/0	393/0	119/0	282038/0	275/0	123/0	214/0	36262/0
عامل 6	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	172/0	275/0	443/0
عامل 7	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	123/0	214/0	363/0
عامل 8	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	123/0	214/0	363/0
عامل 9	159/0	250/0	393/0	119/0	282/0	275/0	172/0	275/0	443/0
عامل 10	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	172/0	275/0	443/0
عامل 11	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	123/0	214/0	363/0
عامل 12	159/0	250/0	393/0	119/0	263/0	275/0	172/0	275/0	443/0
عامل 13	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	123/0	214/0	363/0
عامل 14	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	172/0	275/0	443/0
عامل 15	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	123/0	214/0	363/0
عامل 16	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	336/0	172/0	275/0	443/0
پاسخ افراد عوامل	خبره 4			خبره 5			خبره 6
پاسخ افراد عوامل	L	M	U	L	M	U	L	M	U
عامل 1	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 2	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 3	159/0	250/0	393/0	119/0	204822/0	343/0	119/0	205/0	343/0
عامل 4	159/0	25/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 5	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 6	159/0	250/0	393/0	119/0	205/0	343/0	119/0	205/0	343/0
عامل 7	159/0	250/0	393/0	119/0	205/0	343/0	166/0	263/0	419/0
عامل 8	159/0	25/0	393/0	119/0	205/0	343/0	166/0	263/0	419/0
عامل 9	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	118645/0	205/0	343/0
عامل 10	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	119/0	205/0	343/0
عامل 11	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 12	159/0	25/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 13	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 14	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 15	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
عامل 16	159/0	250/0	393/0	166/0	263/0	419/0	166/0	263/0	419/0
پاسخ افراد عوامل	خبره 7			خبره 8			خبره 9
پاسخ افراد عوامل	L	M	U	L	M	U	L	M	U
عامل 1	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 2	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 3	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 4	162/0	256/0	405/0	117/0	202/0	337/0	166/0	263/0	419/0
عامل 5	116/0	199/0	332/0	164/0	260/0	412/0	119/0	205/0	343/0
عامل 6	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 7	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 8	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 9	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 10	116/0	199/0	332/0	117/0	202/0	337/0	119/0	205/0	343/0
عامل 11	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	119/0	205/0	343/0
عامل 12	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 13	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 14	162/0	256/0	405/0	117/0	202/0	337/0	119/0	205/0	343/0
عامل 15	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
عامل 16	162/0	256/0	405/0	164/0	260/0	412/0	166/0	263/0	419/0
پاسخ افراد عوامل	خبره 10
پاسخ افراد عوامل	L	M	U
عامل 1	164/0	260/0	412/0
عامل 2	164/0	260/0	412/0
عامل 3	117/0	202/0	337/0
عامل 4	164/0	260/0	412/0
عامل 5	164/0	260/0	412/0
عامل 6	164/0	260/0	412/0
عامل 7	164/0	260/0	412/0
عامل 8	164/0	260/0	412/0
عامل 9	164/0	260/0	412/0
عامل 10	164/0	260/0	412/0
عامل 11	164/0	260/0	412/0
عامل 12	164/0	260/0	412/0
عامل 13	117/0	202/0	337/0
عامل 14	164/0	260/0	412/0
عامل 15	117/0	202/0	337/0
عامل 16	164/0	260/0	412/0

4-3- محاسبه مقادير ايده‌آل مثبت و منفي

در اين مرحله لازم است تا راه‌حل ايده‌آل مثبت
() و منفي () مشخص گردد. جدول (4) اين مقادير را نشان مي‌دهد.

جدول 4- محاسبه‌ي مقدار ايده‌آل مثبت و منفي

ايده‌آل مثبت

159/0

250/0

393/0

166/0

363/0

419/0

172/0

275/0

443/0

ايده‌آل منفي

159/0

250/0

393/0

119/0

263/0

275/0

123/0

214/0

363/0

ايده‌آل مثبت

159/0

250/0

393/0

166/0

263/0

419/0

166/0

263/0

419/0

ايده‌آل منفي

159/0

250/0

393/0

119/0

205/0

343/0

119/0

205/0

343/0

ايده‌آل مثبت

162/0

256/0

405/0

164/0

260/0

412/0

166/0

263/0

419/0

ايده‌آل منفي

116/0

199/0

332/0

117/0

202/0

337/0

119/0

205/0

343/0

ايده‌آل مثبت

164/0

260/0

412/0

ايده‌آل منفي

117/0

202/0

337/0

4-4- ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ، و Qi

مقادير و با استفاده از روابط (2) و (3) محاسبه مي‌شوند. به منظور محاسبه‌ي مقدار S يک گزينه، فاصله آن گزينه تا ايده‌آل مثبت در هر شاخص () بخش بر مقدار فاصله ايده‌آل مثبت تا منفي هر شاخص جمع شده و در ميزان اهميت آن شاخص ضرب مي‌گردد. مجموع اين نسبت در شاخص‌هاي مختلف بيانگر براي يک گزينه است. بديهي است که هر‌چه فاصله‌ي يک گزينه در شاخص‌هاي مختلف از ايده‌آل مثبت کمتر باشد، عدد حاصل کمتر خواهد شد. بنا؛ اين مقدار محاسبه شده هر‌چه کمتر باشد، گزينه نسبت به ساير گزينه‌ها در رتبه بالاتري قرار خواهد گرفت. در روش ويکور فازي علاوه بر مقدار نيز محاسبه مي‌شود. جهت محاسبه‌ي مقدار به جاي مجموع نسبت ايجاد‌شده در محاسبه‌ي ، حداکثر اين نسبت مبنا قرار مي‌گيرد. اين بدان معنا است که اگر يک گزينه در مقايسه با ساير گزينه‌ها حداقل در يک شاخص فاصله بيشتري تا ايده‌آل مثبت داشته باشد، آن گزينه در رتبه پايين‌تري قرار مي‌گيرد.

در اين گام فاصله‌ي بين دو عدد فازي (a1,a2,a3) و (b1,b2,b3) با استفاده از رابطه‌ي (4) محاسبه مي‌شود:

با استفاده از رابطه‌هاي فوق مقادير و به صورت قطعي به‌دست مي‌آيد. براي ادامه اين روش و به‌دست آوردن مقدار Qi از رابطه‌ي (5) استفاده مي‌شود. در‌صورتي‌که مقدار Wj به صورت فازي باشد مقادير و نيز به صورت فازي مي‌باشد که بايد با استفاده از يکي از روش‌هاي ديفازي‌کردن، آن‌ها را به قطعي تبديل نمود.

(5)

در رابطه (5) به‌عنوان مقدار شاخص ويکور براي گزينه iام، ، ، ، مي‌باشد و v بهﻋﻨﻮان وزن ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ۵/۰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد. در نهايت بهترين گزينه، گزينه‌اي است که کم‌ترين ميزان Q را دارا باشد. جدول (5) محاسبه مقاديرs وR ، هم‌چنين جدول (6) مقاديرQ را نشان مي‌دهد.

جدول 5- محاسبه مقادير S و R

عوامل	S			R
عوامل	L	M	U	L	M	U
عامل 1	0	033/0	0	0	033/0	0
عامل 2	0	0	0277/0	0	0	0277/0
عامل 3	0633/0	085/0	124/0	0159/0	0268/0	0480/0
عامل 4	0313/0	0387/0	0783/0	0159/0	0196/0	0277/0
عامل 5	0629/0	0850/0	124/0	0160/0	0268/0	0480/0
عامل 6	0316/0	0389/0	0784/0	0158/0	0195/0	0277/0
عامل 7	031/0	038/0	0782/0	0158/0	0195/0	0277/0
عامل 8	031/0	0385/0	0782/0	0158/0	0195/0	0277/0
عامل 9	0316/0	0463/0	0734/0	0158/0	0268/0	0480/0
عامل 10	0635/0	0782/0	1293/0	0160/0	0197/0	0277/0
عامل 11	0311/0	0385/0	0782/0	0158/0	01946/0	0277/0
عامل 12	0158/0	0268/0	0	0158/0	0268/0	0480/0
عامل 13	0313/0	0386/0	0783/0	0159/0	0196/0	0277/0
عامل 14	0317/0	0390/0	0785/0	0159/0	0196/0	0277/0
عامل 15	0313/0	0386/0	0780/0	0159/0	0196/0	0277/0
عامل 16	0	0	0277/0	0	0	0277/0

جدول 6- مقادير Q

عوامل	Q
عوامل	L	M	U
عامل 1	0	471/0	0
عامل 2	0	0	396/0
عامل 3	410/0	6086/0	9800/0
عامل 4	2864/0	3531/0	5913/0
عامل 5	4104/0	6075/0	9795/0
عامل 6	2862/0	353/0	5919/0
عامل 7	2845/0	3514/0	5911/0
عامل 8	2845/0	3514/0	5911/0
عامل 9	2862/0	4577/0	7838/0
عامل 10	412/0	5071/0	7886/0
عامل 11	2845/0	3514/0	5911/0
عامل 12	2252/0	3824/0	6857/0
عامل 13	2864/0	3531/0	5913/0
عامل 14	2881/0	3546/0	5921/0
عامل 15	2864/0	3531/0	5913/0
عامل 16	0	0	396/0

4-5- رﺗﺒﻪﺑﻨﺪ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ (تعيين جواب نهايي)

رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﮔﺰﻳﻨﻪ‌ﻫﺎ يا عوامل ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ‌دﺳﺖ آﻣﺪه براي Q، S و R ﺻﻮرت ﻣﻲ‌ﮔﻴﺮد. در نهايت خروجي رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار در جدول (7) نشان داده شده است.

جدول 7- رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر توسعه محصول با رويکرد توسعه‌پايدار

رتبه	عوامل
1	تعهد سازمان در رعايت قوانين زيست‌محيطي در طراحي، توسعه و ساخت محصول جديد
2	توجه به بهينه‌سازي ميزان نيازمندي به انرژي در فازهاي مربوط به تعيين مواد، طراحي و توسعه محصول جديد
3	توجه به تأثيرات انتشار آلاينده‌ها، پساب و فاضلاب حاصل از توليد محصول جديد
4	توجه به پيامدهاي محيط‌زيستي در اثر مصرف محصول جديد
5	مطابقت با استانداردها و قوانين ايمني در طراحي، ساخت و توسعه محصول به منظور ارتقاي سلامت مصرف‌کنندگان
6	توجه به ايمني و سلامت شغلي
7	ارزيابي زيست‌محيطي تأمين‌کنندگان مواد اوليه
8	کارآفريني و امکان ايجاد شغل جديد
9	ارزيابي فرايند و عمليات در مراحل مختلف توسعه محصولات جديد
10	ايجاد فضاي رقابتي در سازمان‌ها براي توسعه محصولات جديد
11	حمايت و پشتيباني مديريت سازمان از نيروي انساني متخصص
12	ايجاد ساز و کار تشويق و تقدير کارکنان مؤثر در فرايند توسعه محصول جديد
13	بهبود سياست‌هاي جذب و نگهداشت و آموزش نيروي انساني متخصص
14	بازاريابي مطلوب با صرف انرژي و هزينه بهينه براي محصول جديد
15	پيش‌بيني عملکرد اقتصادي و صرفه‌جويي پس از اجراي طرح
16	جذب سرمايه‌گذار خارج از سازمان براي توسعه محصول جديد

با توجه جدول نهايي رتبه‌بندي مشاهده مي‌شود که عوامل تعهد سازمان در رعايت قوانين زيست‌محيطي در طراحي، توجه به بهينه‌سازي ميزان نيازمندي به انرژي در فازهاي مربوط به تعيين مواد، طراحي و توسعه محصول جديد و توجه به تأثيرات انتشار آلاينده‌ها، پساب و فاضلاب حاصل از توليد محصول جديد به ترتيب در رتبه‌هاي اول تا سوم عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار قرار دارند.

5- بحث و نتيجه‌گيري

در تحقيق حاضر، به تعيين شناسايي و رتبه‌بندي عوامل مؤثر در بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار در صنعت کاشي استان يزد با استفاده از رويکرد ويکور فازي پرداخته شد. بر‌اساس بررسي‌هاي انجام‌گرفته تاکنون پژوهشي که مبتني بر بررسي ارتباط دو حوزه توسعه محصول جدید و همچنین توسعه‌پایدار باشد انجام نگرفته است. همچنین پژوهشی در استان یزد در صنعت کاشی مبنی بر توسعه محصول جدید با رویکرد توسعه‌پایدار انجام نشده ‌است و از این حیث این پژوهش داراي نوآوري است. با توجه به اطلاعات جمع آوري شده و نظر خبرگان 16 عامل شناسايي و رتبه‌بندي شد. با توجه به رتبه‌بندي انجام‌شده اگر عوامل مؤثر به‌دست آمده را در 4 گروه مديريتي، اقتصادي و سرمايه‌گذاري، اجتماعي و زيست‌محيطي دسته‌بندي شوند. 4 عامل اول و عامل ارزيابي زيست‌محيطي تأمين‌کنندگان مواد اوليه در گروه زيست‌محيطي قرار مي‌گيرند. با توجه به نتايج رتبه‌بندي مشاهده مي‌شود عواملي که در دسته زيست‌محيطي قرار گرفته‌اند در صنعت کاشي از اهميت بالايي برخوردارند. این نتیجه همراستا با نتایج تحقیقات پیشین [9،10،11،۲۳] بود. بنابراين در ابتداي هر پروژه توسعه محصول جديد ابتدا بايد سازمان براي اجراي طرح رعايت قوانين زيست‌محيطي در طراحي، توسعه و ساخت محصول جديد را متعهد شود. بهينه‌سازي انرژي‌هاي مورد نياز در ساخت، طراحي و توسعه محصول جديد مدنظر بگيرد و همچنين به انتشار آلاينده‌ها، فاضلاب‌ها و پيامدهاي محيط‌زيستي در اثر مصرف محصول جديد توجه ويژه داشته باشد و ارزيابي زيست‌محيطي تأمين‌کنندگان مواد اوليه را مدنظر داشته باشد.

بعد از آن عوامل مطابقت با استانداردها و قوانين ايمني در طراحي، ساخت و توسعه محصول به منظور ارتقاي سلامت مصرف‌کنندگان، توجه به ايمني و سلامت شغلي، کارآفريني و امکان ايجاد شغل جديد، ايجاد ساز و کار تشويق و تقدير کارکنان مؤثر در فرايند توسعه محصول جديد و بهبود سياست‌هاي جذب و نگهداشت و آموزش نيروي انساني متخصص در دسته اجتماعي قرار دارند. اين نتايج اهميت هرچه بيشتر استاندارها و قوانين ايمني و توجه به سلامت شغلي و کارآفريني و حوزه‌هاي منابع انساني مثل ايجاد شغل جديد و انگيزه و تشويقات مناسب و همچنين حوزه‌هايي مثل جذب مناسب نيروي انساني و برنامه‌ريزي براي آموزش اين کارکنان و همچنين نگهداشت آنان در سازمان را متذکر مي‌شود. ارزشمندي منابع انساني زماني خود نمايي مي‌کند که سازمان متناسب با نياز واقعي خود نيرو‌هاي متخصص و متعهد به کار را جذب و به نحو شايسته‌اي نگهداري و پرورش دهد و ميان منافع سازمان و منافع کارکنان فصل مشترکي ايجاد نمايد. نتایج حاصل با نتایج تحقیقات [۱۳،۱۵] همراستا هستند.

در ادامه رتبه‌بندي عوامل، عوامل ارزيابي فرايند و عمليات در مراحل مختلف توسعه محصولات جديد، ايجاد فضاي رقابتي در سازمان‌ها براي توسعه محصولات جديد و حمايت و پشتيباني مديريت سازمان از نيروي انساني متخصص در دسته مديريتي قرار مي‌گيرد. همانطور که از نتايج بر مي‌آيد مديران بايد درک صحيحي از پروژه‌هاي متفاوت توسعه محصولات جديد، داشته باشند و با به‌کارگيري روش‌هاي مديريتي متناسب با هر پروژه خاص، زمينه موفقيت محصولات جديد را فراهم‌ کنند. در آخر عوامل بازاريابي مطلوب با صرف انرژي و هزينه بهينه براي محصول جديد، پيش‌بيني عملکرد اقتصادي و صرفه‌جويي پس از اجراي طرح و جذب سرمايه‌گذار خارج از سازمان براي توسعه محصول جديد قرار دارند که در دسته اقتصادي و سرمايه‌گذاري جاي مي‌گيرند. براساس اين نتايج در يک پروژه توسعه محصول جديد مي‌بايست در ابتداي پروژه يک پيش‌بيني و آناليز مناسب از ميزان تأثيرگذاري اين پروژه در عملکرد سازمان در عملکرد اقتصادي سازمان و همچنين ميزان صرفه‌جويي مدنظر ارائه نمود و با استفاده از اين آناليز بتوان سرمايه مناسب براي حوزه تحقيق و توسعه سازمان را جذب نمود.

با توجه به نتايج به‌دست ‌آمده، يکي از مشکلات اصلي استفاده از محصولات جديد در صنعت کاشي مشکلات زيست‌محيطي است. مشکلاتي مثل تعهد سازمان در رعايت قوانين زيست‌محيطي در طراحي، توسعه و ساخت محصول جديد، توجه به بهينه‌سازي ميزان نيازمندي به انرژي در فازهاي مربوط به تعيين مواد، طراحي و توسعه محصول جديد، توجه به تأثيرات انتشار آلاينده‌ها، پساب و فاضلاب حاصل از توليد محصول جديد، توجه به پيامدهاي محيط‌زيستي در اثر مصرف محصول جديد همگي نيازمند توجه مديران و کارشناسان متخصص در حوزه اين صنعت مي‌باشد. هم‌چنين، نقش نيروي انساني بسيار اهميت دارد. به همين جهت سازمان مي‌بايست نسبت به ايجاد ساز و کار تشويق و تقدير کارکنان مؤثر در اين فرايند و همچنين ايجاد سياست‌هاي جذب و نگهداشت و آموزش نيروي انساني متخصص اقدام نمايند. با توجه به امکان ايجاد بازارهاي کاري جديد با استفاده از اين دانش مي‌توان به اهدافي همچون کارآفريني دست يافت که با ادامه آن اهدافي مثل ثبات شغلي کارکنان نيز دست‌يافتني خواهد بود.

مشکلات و موانع شناسایی‌شده در پژوهش حاضر حاصل مصاحبه‌هایی است که با مدیران و کارشناسان مرتبط با موضوع تحقیق در شرکت‌های کاشی استان یزد صورت گرفته است. گرچه سعی شده ‌است تا نظرات خبرگان بیشتری اخذ شود ولی به‌دلیل شرایط حاکم بر این شرکت‌ها، عوامل شناسایی‌شده در این مطالعه انعکاسی از نظرات و تفکرات مدیران و کارشناسان مذکور می‌باشد و شاید دیدگاه همه ذینفعان در آن گنجانده نشده‌ است. همچنين یافته‌های این پژوهش مختص شرکت‌های کاشی استان یزد بوده و در تعمیم نتایج به سایر مناطق باید احتیاط لازم بعمل آید.

پژوهش حاضر صرفاً عوامل مؤثر بر توسعه محصول جديد با رويکرد توسعه‌پايدار را احصاء نموده است. پیشنهادات می‌‌گردد شناسایی این عوامل در سطح ملی صورت گيرد. همچنين مي‌تواند چگونگی ارتباط این عوامل و ارائه مدل علّی آن و همچنین ارتباط مفهومی خود عوامل استخراج‌شده مورد تحليل قرار گيرد. ضمن آنکه در تحقیقات آتی می‌تواند این عوامل به صورت دسته‌بندی‌شده به همراه زیر عامل‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

6- مراجع

1- شيباني اصل، نسيم، دليلي، امير، موسوي، زهرا سادات، توسعه‌پايدار در کسب و کار، دهمين همايش ملی پژوهش هاي مديريت و علوم انساني در ايران، تهران، 1400.

2- صالحيان، سعيد، مسلمي، زهرا، شيبم، حميدرضا، نجفي، اسماعيل، ارزيابي نقش نواحي صنعتي در توسعه‌ي پايدار روستايي (مطالعه موردي: دهستان مشک‌آباد شهرستان اراک)، نگرش‌هاي نو در جغرافياي انسانی، 12(2)، 131-117، 1399.

3- درويشي، محمدرسول، قائدي، محمدرضا، کشيشيان سيرکي، گارينه، توحيدفام، محمد، تحليلي بر توسعه‌پايدار شهري با تکيه بر شاخصه‌هاي سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي (نمونه موردي: منطقه ۲ شهر تهران)، فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه‌ريزی شهری، 11(40)، 201-216، 1399.

4- شوال‌پور، سعيد، طيبي ‌جاويد، الهام، گونه‌شناسي عوامل تأثيرگذار بر موفقيت يکپارچه‌سازي دانش در پروژه‌هاي توليد و توسعه محصولات و سيستم‌هاي پيچيده (مورد مطالعه: صنايع هوايي ايران)، فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 8(1)، 93-126، 1399. doi: 10.22104/jtdm.2020.3900.2368.

5- سليمي زاويه، سيدقاسم، فکري، رکسانا، ارايه روشي جهت شناسايي و رتبه‌بندي ريسک‌هاي فرايند توسعه محصول جديد در صنايع خودروسازي ايران با استفاده از روش ترکيبي ANP-DEMATEL، فصلنامه تخصصي رشد فناوري، 15(59)، 18-9، 1398.

6- دهقاني‌پوده، حسين، چشم‌براه، محسن، ترابي، حسن، کريمي گوارشکي، محمدحسين، حسنوي، رضا، تعيين و اولويت‌بندي شاخص‌هاي مؤثر بر برون‌سپاري پروژه‌هاي تحقيق و توسعه محصولات با سامانه‌هاي پيچيده (مورد مطالعه: سازمان صنايع هوايي)، فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 5(3), 139-168، 1396. doi: 10.22104/jtdm.2018.2699.1910.

7- نقي‌زاده، محمد، منطقي، منوچهر، نوري فاطمه، تبيين عوامل مؤثر بر موفقيت همکاري‌هاي مشترک در پروژه‌هاي طراحي و تجاري‌سازي محصول جديد در صنعت هوايي. فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 6(4), 31-54، 1397. .doi:10.22104/jtdm.2019.2743.1927

8- ابراهيم‌پور ازبري، مصطفي، مرادي، محمود، ميرفلاح دموچالي، رضوانه، تأثير قابليت فناوري اطلاعات و قابليت يکپارچگي زنجيره تأمين بر عملکرد توسعه محصول جديد: نقش تعديل‌گري ظرفيت جذب دانش. فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 6(2)، 109-136، 1397. doi: 10.22104/jtdm.2018.2870.1970.

9- ترابی، یوسف. شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه محصول جدید با تأکید بر توسعه‌پایدار در صنعت تولید قطعات بتنی‌الیافی، دانشگاه پیام‌نور، مرکز شهر‌ری، 1396.

10- مجرد، مینو. بررسی عوامل مؤثر بر توسعه محصول پایدار با رویکرد ترکیبی برنامه‌ریزی ترجیحات فازی لگاریتمی و دیمتل فازی (مورد مطالعه: صنایع غذایی استان فارس)، دانشگاه یزد، پردیس آزادی، 1396.

11- رستم‌چراتی، مژده، خانزادی، مصطفی. استفاده از روش دیمتل برای رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه‌پایدار در پروژه‌های عمرانی. اولین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه اقتصاد شهری، ۱۳۹۴.

12- سعیدا‌اردکانی، سعید، طالعی‌فر، رضا، حاتمی‌نسب، سیدحسن، محمدی، فرهنگ (1390). بررسی و رتبه‌بندی SMES عوامل و مؤلفه‌‎های مؤثر بر فرایند توسعه محصول جدید (مطالعه دیدگاه مدیران واقع در صنایع غذایی و آشامیدنی استان فارس. مجله علمی پژوهشی بازاریابی نوین. 126-100.

13- Duran, DC, Gogan, LM, Artene, A, Duran, V., The components of sustainable development-a possible approach, Procedia Economics and Finance, 2015, 1;26:806-11.

14- Bossel, H. Indicators for sustainable development: theory, method, applications, Winnipeg: International Institute for Sustainable Development; 2000.

15- Lam, PK, Chin, KS, Pun, KF, Managing conflict in collaborative new product development: a supplier perspective, International Journal of Quality & Reliability Management, 2007, 16;24(9):891-907.

16- Chu, D, Gilman, S. Methanol electro‐oxidation on unsupported Pt‐Ru alloys at different temperatures, Journal of the Electrochemical Society, 1996, 1;143(5):1685.

17- D'Adamo, I, Gastaldi, M, Morone, P. Economic sustainable development goals: Assessments and perspectives in Europe, Journal of Cleaner Production, 2022, 20;354:131730.

18- Wang, L, Xu, Y, Lee, H, Li A, Preferred product attributes for sustainable outdoor apparel: A conjoint analysis approach, Sustainable Production and Consumption, 2022, 1;29:657-71.

19- Wang, Y, Modi, SB, Schoenherr, T, Leveraging sustainable design practices through supplier involvement in new product development: The role of the suppliers' environmental management capability, International Journal of Production Economics, 2021, 1;232:107919.

20- Garcia-Garcia, G, Azanedo, L, Rahimifard, S, Embedding sustainability analysis in new food product development, Trends in Food Science & Technology, 2021, 1;108:236-44.

21- Yu, Z, Ridwan, IL, Tanveer, M, Khan, SA, Investigating the nexuses between transportation Infrastructure, renewable energy Sources, and economic Growth: Striving towards sustainable development, Ain Shams Engineering Journal, 2023, 1;14(2):101843.

22- Devi, K, Extension of VIKOR method in intuitionistic fuzzy environment for robot selection, Expert Systems with Applications, 2011, 1;38(11):14163-8.

23- Liu, Y., Ndubisi, N. O., Liu, Y., & Barrane, F. Z. (2020). New product development and sustainable performance of Chinese SMMEs: The role of dynamic capability and intra-national environmental forces. International Journal of Production Economics, 230, 107817.

24- Bashir, N., Papamichail, K.N., Malik, KH., (2017). Use of social Media Applications for Supporting New Product Development processes in Multinational Corporations. Technological Forecasting and Social change.

25- Liou, TS, Chen, CW, Subjective appraisal of service quality using fuzzy linguistic assessment, International Journal of Quality & Reliability Management, 2006, 23(8): 928-943.

26- Bazzazi, AA, Osanloo, M, Karimi, B, Deriving preference order of open pit mines equipment through MADM methods: Application of modified VIKOR method, Expert Systems with Applications, 2011 1;38(3):2550-6.

شارک

عنوان URL للمقالة

شناسایی و اولویت¬بندی عوامل مؤثر بر توسعه محصول جدید با رویکرد توسعه پایدار با استفاده از روش ویکور فازی (مورد مطالعه صنعت کاشی استان یزد)

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية