شخصیت،عملکرد وتاثیرگذاری سعد بن عباده خزرجی بر جریان سقیفه
الموضوعات :رامین علیزاده 1 , مهدی گلجان 2 , مهدي انصاري 3
1 - دانشجوی دکتری گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، تهران، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران
3 - استاد یار گروه تاریخ، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: سعد بن عباده, سقیفه, انصار, عمر, ابوبکر, جانشینی,
ملخص المقالة :
سعد بن عباده صحابي بزرگ پیامبر اسلام (ص) و از نخستین کساني بود که از اهل یثرب به رسول خدا (ص) ايمان آورد. او رئیس قبیله خزرج و از امرا و بزرگان يثرب در دوره جاهلیت و همچنین اسلام به شمار مي رفت. در بیعت عقبه رئیس قبیله خزرج بود و در اکثر غزوه های پیامبر (ص)به عنوان پرچمدار انصار در سپاه اسلام شرکت داشت. پژوهش حاضر با هدف شناخت جايگاه مهم صحابه رسول اکرم (ص) در وقايع صدر اسلام و خصوصا حوادث و رويدادهای پس از رحلت پیامبر (ص) صورت گرفته است. از اين رو به واکاوی نقش مهم و پررنگ اين شخصیت به عنوان یکی از نخبگان جامعه عصر مورد نظر و تاثیر آنان بر روند امور و حوادث پرداخته و نقش اورادر واقعه سقیفه بنی ساعده مورد بررسي قرار داده است. ماجرای سقیفه بنی ساعده از گرانیگاه‌های تاریخ اسلام است که با انتخاب جانشین، سرنوشت اسلام پس از رسول اکرم(ص) در آنجا رقم خورد. در این میان سعد بن عباده خزرجی نقش مهمی در شکل‌گیری این جریان ایفا کرد.این پژوهش با رویکری توصیفی ـ تحلیلی به تبیین این رویداد می‌پردازد.
قرآن
نهج البلاغه
ابن اثیر جزری، علی بن محمد (س1385)، الکامل فی التاریخ، ترجمه: سید محمد حسین روحانی، تهران، اساطیر.
ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله . (س 1399). جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه. ترجمه و تصحیح محمود مهدوی دامغانی. تهران: نشر نی.
ابن اعثم، محمد بن علی (س1372 )، الفتوح، ترجمه: محمدبن احمد مستوفی هروی، تصحیح: غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، علمی و فرهنگی.
ابن سعد،محمد،س 1374).طبقات ،ترجمه :محمود مهدوی دامغانی ،تهران ،فرهنگ و اندیشه .
ابن شبه نمیری ،عمر ،(س 1380)،تاریخ مدینه منوره ،مترجم :حسین صابری ،تهران ،نشر مشعر .
ابن قتیبه دینوری ،عبدالله بن مسلم ،(س 1394)،امامت و سیاست ،ترجمه :سید ناصر طباطبایی ،تهران ،ققنوس .
ابن هشام ،عبدالملک بن هشام ،(س 1392)،سیرت محمد رسول الله ، مترجم :مسعود انصاری ،تهران ، نشر مولی .
ابوالفرج اصفهانی ،علی بن حسین ،(س 1380)،مقاتل الطالبین ،ترجمه :هاشم رسولی محلاتی ،تهران ،دفتر نشر فرهنگ اسلامی .
ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود، (س 1395)، اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی ، تهران، نشر نی .
ادوادز،پل ،(س 1375)،فلسفه تاریخ ،ترجمه :بهزاد سالکی ،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
امین عاملی ،محسن ،(س 1411)،اعیان الشیعه ، تحقیق : حسن امین ،بیروت ،دار التعارف للمطبوعات .
امینی ، عبدالحسین ،(س 1380)الغدیر ،ترجمه :محمد تقی واحدی ،علی شیخ الاسلامی ،تهران ،بنیاد بعثت .
باب الحوائجی ،نصرالله ،(س 1347)،فروید چه می گوید ،تهران ، نشر معراجی .
برازش ،محمدرضا، (س1388)، آشنایی با کشورهای جهان(عربستان سعودی)، مشهد، آفتاب هشتم.
برس ،اولیور استلی .آلن ،بولک ،(س 1378)،فرهنگ اندیشه نو ،ترجمه گروه مترجمان :ویرایش :ع .پاشایی ،انتشارات مازیار.
بشریه ،حسین ،(س 1386)،جامعه شناسی سیاسی ،نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی ،تهران ،نشر نی .
پیشوایی ، مهدی ،(س 1372)،سیره پیشوایان دین ،قم ، موسسه امام صادق (ع )
توسلی ،غلامعباس ،(س 1384) نظریه های جامعه شناسی ، تهران ، سمت .
شوشتری ، محمد تقی ،قاموس الرجال ،قم ،موسسه نشر الاسلامی .
ثقفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن سعیدبن هلال، (س 1374) الغارات، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جعفریان ،رسول ،(س 1389)،آثار اسلامی مکه و مدینه ،تهران ، نشر مشعر .
---------------- (س 1377)،تاریخ سیاسی اسلام(سیره رسول خدا ) ،قم ، نشر الهادی .
---------------- (س 1383)،تاریخ تحول دولت وخلافت ،قم ،دفتر تبلیغات اسلامی .
جمعی از مولفان ،(س 1391)،دایره المعارف صحابه پیامبراعظم (ص)،تهران ،پژوهشکده باقرالعلوم(ع).
حسن ابراهیم ،حسن ،(س 1386)،تاریخ سیاسی اسلام ،ترجمه :ابوالقاسم پاینده ،تهران ، دنیای دانش .
حسینی میلانی ،سید علی ،(س 1394)،خلافت ابوبکر در ترازوی نقد ،قم ،نشر حقایق اسلامی .
حموی ،یاقوت ،(س 1995)،المعجم البلدان ،بیروت ،داراحیاءالتراث العربی .
حیدری ،محسن ،(س 1386)حزب علوی و حزب اموی ،قم ،دفتر انتشارات اسلامی .
خطیب خوارزمی ،حافظ الموید محمد البکری مکی حنفی ،(س 1375)،مناقب امیر المومنین علی (ع)،ترجمه :سید ابوالحسن حقیقی ،تهران ،نشر سامه .
خوئی،سید ابوالقاسم موسوی ،(س1413)،معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه ،قم،بی‌نا .
داودی ،سعید،(س 1380)،مشروعیت سقیفه ،قم ،نشر امام علی بن ابیطالب (ع ).
دایره المعارف فلسفه،(س 1375)،ترجمه :بهزاد سالکی ،تهران ،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
رادمنش ،عزت الله ،(س 1375)،کلیات عقاید ابن خلدون ،تهران ،نشر فرهنگ اسلامی .
راسل ،برتراند،(س 1365)،تاریخ فلسفه غرب ،ترجمه :نجف دریا بندری ،تهران ،نشر پرواز .
زرگری نژاد ،غلامحسین ،(س 1384)،مجموعه مقالات اسلام وایران ،گردآوری:حسن حضرتی ،قم ،نشر معارف .
سالم ،عبدالعزیز،(س 1383)،تاریخ عرب قبل از اسلام ،ترجمه :باقر صدری نیا ،تهران ،شرکت انتشارات علمی و فرهنگی .
سلیم بن قیس ،(س 1393)،کتاب سلیم بن قیس ،ترجمه :اسماعیل انصاری زنجانی خوئینی ،قم ، انتشارات دلیل ما .
سمهودی ،نورالدین ،(س 1376)،اخبارمدینه ،تهران ،نشر مشعر.
شریعتمداری ،علی ،(س 1366)،مقدمه روان شناسی ،اصفهان،انتشارات مشعل .
صابری ،حسین ،(س 1392)،تاریخ فرق اسلامی ،تهران ،سمت .
صلاحی ،ملک یحیی ،(س 1386)،اندیشه های سیاسی غرب در قرن بیستم،تهران، نشر قومس .
طبری،ابو جعفر محمد بن جریر،(س 1387)،تاریخ طبری ،ترجمه :ابوالقاسم پاینده ،تهران ،اساطیر.
طوسی ،ابوجعفر محمد بن حسن ،(س 1348)،اختیار معرفه الرجال معروف به رجال کشی ،مشهد ،دانشگاه مشهد.
---------------------------،(س1388)،امالی ،ترجمه:صادق حسن زاده ،قم ،نشر اندیشه هادی .
عادل ،حداد،(س 1391)،دانشنامه جهان اسلام ،تهران ،موسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع .
عاملی ،سید جعفر مرتضی ،(س 1391)،سیره صحیح پیامبر اعظم (ص )،ترجمه :محمد سپهری .تهران ،انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی .
عسکری ،سید مرتضی ،(س 1385)،سقیفه ،تهران ،نشر منیر .
عطار،قیس ،(س 1379)،دیوان قیس بن سعد انصاری ،ترجمه :سید مرتضی موسوی گرما رودی ،قم ،انتشارات دلیل .
عمیدزنجانی ،عباسعلی ،(س 1374)،مبانی اندیشه سیاسی اسلام ،تهران ،سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی .
کار،ای اچ،(س 1389)،تاریخ چیست ؟،تهران ،انتشارات خوارزمی .
کیت چمبرزگانزی ،ویلیام ،(س1381)،افلاطون (قدم اول )،مترجم :حسن فتحی ،تهران،نشر روز.
لاگوست ،ایو ،(س 1354)،جهان بینی ابن خلدون ،ترجمه :مهدی مظفری ،تهران ، دانشگاه تهران .
لوئیس ،کوزر وروزنبرگ ،برنارد ،(س 1378)،نظریه های بنیادی جامعه شناختی ،تهران ،نشر نی .
مادلونگ ،ویلفرد،(س 1377)،جانشینی حضرت محمد (ص )پژوهش پیرامون خلافت نخستین ،ترجمه :احمد نمایی و دیگران ،مشهد ،بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی .
مان ،نورمن لسلی ،(س 1369)،اصول روانشناسی،ترجمه واقتباس :محمود ساعتچی ،تهران ،انتشارات امیر کبیر .
محمد جعفری ،سید حسین ،(س 1386)،تشیع در مسیر تاریخ ، ترجمه :سید محمد تقی آیت اللهی ،تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی .
محرمی ،غلامحسین ،(س 1386)،تاریخ تشیع از آغاز تا پایان غیبت صغری ،قم ،موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره ).
مسعودی ، ابوالحسن علی بن حسین ،( س 1365)،مروج الذهب و معادن الجوهر ،ترجمه :ابوالقاسم پاینده ،تهران ، علمی و فرهنگی .
مصلح ،پگاه ،(س 1385)،نخبه گرایی مشارکتی (براساس بازسازی مفهوم نخبه در گفتمان دموکراتیک )،تهران ،انتشارات قصیده سرا .
مظفر،محمدرضا ،(س 1395)،ماجرای سقیفه ،قم ،نشر انصاریان .
مفید ،محمد بن محمد ،(س 1378)،الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد ،ترجمه وشرح :سید هاشم رسول محلاتی ،تهران ،دفتر نشر فرهنگ اسلامی .
مکارم شیرازی ،ناصر ،(س 1353)،تفسیر نمونه ،تهران ،دار الکتب الاسلامیه .
منقری ،نصربن مزاحم ،(س 1371)،پیکار صفین ،ترجمه :پرویز اتابکی ،تهران ،انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی .
موسوی بجنوردی ،سید کاظم ،(س 1383)،دایره المعارف بزرگ اسلامی .تهران ،مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی .
میل ،جان استوارت ،(س 1363)،رساله درباره آزادی ،ترجمه :محمد جواد شیخ الاسلامی ،تهران ، انتشارات علمی و فرهنگی .
نجاتی ،محمد عثمان ،(س 1369 )،قرآن و روانشناسی ،ترجمه :عباس عرب ،مشهد ،انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی .
واقدی ،محمد بن عمر ،(س 1396)،مغازی (تاریخ جنگهای پیامبر (ص ))ترجمه :محمود مهدوی دامغانی ،تهران ،مرکز نشر دانشگاهی .
هوک ،سیدنی ،(س 1351)،قهرمان در تاریخ ،ترجمه :ا،آزاده ،تهران ،بنگاه نشر و ترجمه کتاب .
یعقوبی ،احمد بن یعقوب ،(س 1382)،تاریخ یعقوبی ،ترجمه :محمد ابراهیم آیتی ،تهران ،انتشارات علمی وفرهنگی .
مقاله :رفیع،حسین و قربی ،سید محمد جواد ،(س 1390)،جستارهایی در باب الیتیسم کلاسیک با تاکید بر آراءویلفردوپاره تو ،فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین الملل ،دوره 4،شماره 14،شماره پیاپی 15،صص 218-185.
مقاله :فرهمند ،یونس ،(س 1396)،سعدبن عباده دلیم انصاری خزرجی ،دانشنامه جهان اسلام ،جلد 23،صص 534-536.
پایان نامه :رسایی ،داود،(س 1350)،حاکمیت در اسلام و نظر ابن خلدون درباره آن ،مقطع دکتری ،دانشگاه تهران .
پایان نامه:رمضان پور ،غلامرضا ،(س 1395)،تبین زندگی سیاسی-اجتماعی سعدبن عباده ،مقطع کارشناسی ارشد،دانشگاه حکیم سبزواری.
157 |
صفحات 172- 157
شخصیت،عملکرد وتاثیرگذاری سعد بن عباده خزرجی
بر جریان سقیفه
رامین علیزاده 1
مهدی گلجان 2
مهدی انصاری 3
چكيده
سعد بن عباده صحابي بزرگ پیامبر اسلام (ص) و از نخستین کساني بود که از اهل یثرب به رسول خدا (ص) ايمان آورد. او رئیس قبیله خزرج و از امرا و بزرگان يثرب در دوره جاهلیت و همچنین اسلام به شمار مي رفت. در بیعت عقبه رئیس قبیله خزرج بود و در اکثر غزوه های پیامبر (ص)به عنوان پرچمدار انصار در سپاه اسلام شرکت داشت. پژوهش حاضر با هدف شناخت جايگاه مهم صحابه رسول اکرم (ص) در وقايع صدر اسلام و خصوصا حوادث و رويدادهای پس از رحلت پیامبر (ص) صورت گرفته است. از اين رو به واکاوی نقش مهم و پررنگ اين شخصیت به عنوان یکی از نخبگان جامعه عصر مورد نظر و تاثیر آنان بر روند امور و حوادث پرداخته و نقش اورادر واقعه سقیفه بنی ساعده مورد بررسي قرار داده است.
ماجرای سقیفه بنی ساعده از گرانیگاه‌های تاریخ اسلام است که با انتخاب جانشین، سرنوشت اسلام پس از رسول اکرم(ص) در آنجا رقم خورد. در این میان سعد بن عباده خزرجی نقش مهمی در شکل‌گیری این جریان ایفا کرد.این پژوهش با رویکری توصیفی ـ تحلیلی به تبیین این رویداد می‌پردازد.
واژگان كليدي
سعد بن عباده، سقیفه، انصار، عمر، ابوبکر، جانشینی.
[1] . دانشجوی دکترا، گروه تاریخ،واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.
Email: ra135159@gmail.com
[2] . استادیار گروه تاریخ ،واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: m.golgan12@gmail.com
[3] . استادیار گروه تاریخ، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: dr.mahdi.ansari@gmail.com
تاریخ دریافت: 27/12/1400 پذیرش نهایی: 20/3/1401
