اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر غربی: ارتداد، آزادی فکر و عقیده
الموضوعات :مهدی صالحی 1 , محمد جعفری هرندی 2 , محمد اسدی مهماندوست 3
1 - گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، تهران، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری
الکلمات المفتاحية: اسلام, اعلامیه جهانی حقوق بشر, ارتداد, آزادی فکر و عقیده. ,
ملخص المقالة :
اعلامیه جهانی حقوق بشر محور تعیین مهمترین اصول حقوق و آزادی های بشر از جمله آزادی، برابری و مساوات و ... قرار گرفت، اما علی رغم جهانی بودن آن، چالش‌های بسیاری را در میان ملل جهان و از جمله کشورهای مسلمان برانگیخته است این اعلامیه مبنای اصلی حقوق بشر در اسلام یعنی یگانگی و وحدانیت خداوند را که نادیده گرفته است و تنها به عقول بشری اکتفا نموده و نیز محور بودن انسان در تدوین این اعلامیه، از چالش‌های اصلی است که دنیای جدید غرب برای جهان اسلام به وجود آورده است. پژوهش حاضر با بیانی انتقادی و مقایسه ای، به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد کتابخانه ای نگاشته شده است. نتایج استدلال های تحلیلی نشان می هد حقوق بشر از منظر اسلام جزئی از مکتب اسلام، قوانین الهی و ایمان قلبی است که به حقوق بشر اعتبار می بخشد و آن را الزام‌آور می‌کند اما محور اعلامیه جهانی حقوق بشر بر عقل انسان و نفی هر گونه سلطه قومی یا مذهبی یا فرهنگی بر انسان استوار است. لذا در تفکر دینی، حقوق بشر، ژرف اندیشانه و ضمانت اجرای بیشتری دارد. میان منشور بین المللی حقوق بشر و اعلامیه حقوق بشر از منظر اسلام وجوه تشابه و تعارض زیادی وجود دارد اما به دلیل تفاوت در مبانی فلسفی و عقیدتی بسیاری از اصول اساسی این دو منشور، این مفاهیم نمی‌تواند به صورت مطلق و به همان شکلی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر بیان شده است، مورد قبول اسلام باشد.
قرآن کریم
اسدی کوه باد، هرمز (1400) رویکرد متکلمان اسلامی به عقل در نظریه های کلامی. پژوهش های اعتقادی کلامی، دوره 11، شماره 42، صص 7–38.
اسلامی، علی، جهانگیر، زهرا و کاوه‌پیشقدم، محمد‌کاظم (1400)، بررسی تطبیقی مفهوم آزادی در منشور حقوق شهروندی و اعلامیه جهانی حقوق بشر. پژوهشهای حقوقی، دوره 45، شماره 20، صص 97–123.
اصغرپورطلوعی، عادل و وکیل¬زاده، رحیم (1399). جستاری اخلاقی در حکم فقهی مجازات مرتد فطری. پژوهش های اعتقادی کلامی، دوره 10، شماره 40، صص 19–40.
بحرینی، علی و قاری‌سید‌فاطمی، سید‌محمد (13400). ویژگی‌های انسان از منظر نویسندگان اعلامیة جهانی حقوق بشر. مطالعات حقوق عمومی، دوره 27، شماره 51، صص 505–521.
بیات، مرتضی، سقای بی¬ریا، محمدناصر و بهشتی، محمد (1400). بررسی مبانی کلامی انسان‌شناختی تعامل انسان با محیط زیست با تأکید بر مقام خلیفة‌اللهی انسان. پژوهش های اعتقادی کلامی، دوره 11، شماره 43، صص 33–56.
جعفري تبريزي، محمدتقي (1370)، تحقيق در دو نظام حقوق جهاني بشر از ديدگاه اسلام و غرب و تطبيق آن دو با يكديگر، تهران، دفتر خدمات حقوقي بين المللي جمهوري اسلامي ايران.
جعفری تبریزی، محمد تقی (1377) رساله فقهی، نشر کرامت، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم، نشر اسراء.
حق‌پناه، محمد‌علی (1399). فلسفه مجازات جلد در فقه و حقوق بشر. فقه و حقوق نوین، دوره 3، شماره 1، صص 191–214.
رمضانی، احمد (1399). امکان سنجی مجازات مرتد در حقوق کیفری ایران با تأکید بر آموزه‌های روایی و اعتقادی. پژوهش های اعتقادی کلامی، دوره 10، شماره 39، صص 117–144.
سروش، محمد (1380)، آیا ارتداد کیفر حد دارد؟ مجله حکومت اسلامی، شماره اول ، سال هشتم.
سنائی، اردشیر (1391). بررسی جایگاه ایدئولوژی و منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با نگاهی به بحران‌های چچن، بوسنی و فلسطین. فصلنامه علمی مطالعات روابط بین الملل، دوره 5، شماره 19، صص 75–102.
سودمندی، عبدالمجید و شریفی‌طرازکوهی، حسین (1391). گستره حق آزادی دین و عقیده در اسناد بین المللی حقوق بشر. پژوهش های حقوق تطبیقی، دوره 28، شماره 16، صص 77–102.
شمس¬الدین محمد بن مکی بن احمد عاملی نبطی ملقب به شهید اول (1411ق)، اللمعه الدمشقیه، جلد دوم، قم، دار الفکر، چاپ اول.
شهیدی، سید جعفر (1370)، نهج البلاغه، چاپ دوم، تهران، انتشارات و آموزش اسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسن (1387)، تفسیر نمونه، جلد یازدهم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
طباطبایی، محمدحسین (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، جلد ۲ .
عمید زنجانی، عباسعلی (1370)، تاریخچه حقوق بشر، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 27.
قربانی، زین¬العابدین (1366)، سلام و حقوق بشر، تهران، انتشارات دفتر، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
کدیور، محسن (1378)، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، تهران، انتشارات کویر، چاپ اول.
لک زائی، شریف (1387)، آزادی سیاسی در اندیشه آیت الله مظهری و آیت الله بهشتی، تهران، انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم.
لنگهاوزن، محمد (1379) باز سازی اسلامی و حقوق بشر، ترجمه مهدی قائم منتظر، مجله علوم سیاسی، شماره هشتم، بهار.
مصفا، نسرین (1382)، توسعه حق محور، مجله سیاسی- اقتصادی، شماره اول و دوم، سال هجدهم، انتشارات موسسه اطلاعات.
مطهری، مرتضی (1382)، بیست گفتار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ هشتم.
معدنی، حسنعلی و امام، سیدمحمدرضا (1385). ارتداد و احکام آن با رویکردی به مبانی آزادی عقیده در اسلام. مقالات و بررسیها، دوره 39، شماره 82، صص 83–101.
منتظری، حسین (1377)، در باب تزاحم، مجله کیان، شماره ۴۵ .
مهرپور، حسین (1377)، نظام بین المللی حقوق بشر، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول.
مومنی‌راد، احمد (1399). نقض مسلم حقوق بشر در توهین به پیامبر اعظم اسلام صلّی الله علیه و آله. پاسدار اسلام ، دوره 463–464، شماره 39، صص 28–30.
میری‌نام‌نیها، میلاد (1399). مطالعه تطبیقی اعلامیه جهانی حقوق بشر با عمل نسبت به آن در قالب قوانین جمهوری اسلامی ایران. پژوهش در هنر و علوم انسانی، دوره 33، شماره 5، صص 57–70.
ناصر زاده ، هوشنگ (1372)، اعلامیههای حقوق بشر، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
وحیدی مهرجردی، شهاب¬الدین و مروی نام بغدادآبادی، محسن (1400). مقایسه عقل و قلمرو آن از دیدگاه ملاصدرا (حکمت متعالیه) و میرزای اصفهانی(تفکیک). پژوهش های اعتقادی کلامی، دوره 11، شماره 43، صص 283–304.
ویسی، زاهد (1376)، تاسیس نظام حقوق بشر در اسلام، مجله کتاب نقد، شماره ۳، انتشارات موسسه فرهنگی دانش و اندیشه اسلامی.
نوع مقاله: پژوهشی- مروری
صفحات 206 ـ 183
اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر غربی: ارتداد، آزادی فکر و عقیده
مهدی صالحی 1
محمد جعفری هرندی 2
محمد اسدی مهماندوست 3
چکيده
اعلامیه جهانی حقوق بشر محور تعیین مهمترین اصول حقوق و آزادیهای بشر از جمله آزادی، برابری و مساوات و ... قرار گرفت، اما علیرغم جهانی بودن آن، چالش‌های بسیاری را در میان ملل جهان و از جمله کشورهای مسلمان برانگیخته است این اعلامیه مبنای اصلی حقوق بشر در اسلام یعنی یگانگی و وحدانیت خداوند را که نادیده گرفته است و تنها به عقول بشری اکتفا نموده و نیز محور بودن انسان در تدوین این اعلامیه، از چالش‌های اصلی است که دنیای جدید غرب برای جهان اسلام به وجود آورده است. پژوهش حاضر با بیانی انتقادی و مقایسهای، به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد کتابخانهای نگاشته شده است. نتایج استدلالهای تحلیلی نشان میهد حقوق بشر از منظر اسلام جزئی از مکتب اسلام، قوانین الهی و ایمان قلبی است که به حقوق بشر اعتبار میبخشد و آن را الزام‌آور می‌کند اما محور اعلامیه جهانی حقوق بشر بر عقل انسان و نفی هر گونه سلطه قومی یا مذهبی یا فرهنگی بر انسان استوار است. لذا در تفکر دینی، حقوق بشر، ژرف اندیشانه و ضمانت اجرای بیشتری دارد. میان منشور بینالمللی حقوق بشر و اعلامیه حقوق بشر از منظر اسلام وجوه تشابه و تعارض زیادی وجود دارد اما به دلیل تفاوت در مبانی فلسفی و عقیدتی بسیاری از اصول اساسی این دو منشور، این مفاهیم نمی‌تواند به صورت مطلق و به همان شکلی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر بیان شده است، مورد قبول اسلام باشد.
واژگان کلیدی
[1] . دانش‌آموخته دوره دکتری، گروه الهیات و معارف اسلامی، گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، تهران، ایران.
Email: Mahdi.s1032@gmail.com
[2] . دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، تهران، ایران. (نویسنده مسئول) Email: Harandi_lawyir@yahoo.com
[3] . استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، تهران، ایران. Email: Mohamad-asadi-m@yahoo.com
تاریخ دریافت: 10/4/1400 پذیرش نهایی: 3/7/1400
