بررسی تطبیقی دیدگاه قرآن با نظریات راجرز، مازلو و ویکتور فرانکل دربارۀ تقویت اراده
الموضوعات :شهین نعلبندی گوی آغاج 1 , معصومه قنبرپور 2
1 -
2 - علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن، خوی، ایران
الکلمات المفتاحية: قرآن, تقویت اراده, روانشناسی, انسان, راجرز, مازلو, ویکتورفرانکل,
ملخص المقالة :
در دنیای امروزی اراده یکی از عوامل کارایی در ابعاد مختلف زندگی است که مواجهه با چالش‌های ذهنی را زیاد کرده و باعث رشد و پیشرفت زندگی شخصی و کاری می‌شود. این موضوع یکی از موضوعات اساسی روانشناسی انسان‌گرا محسوب می‌شود که از آن برای تقویت خودآگاهی انسان استفاده می‌شود. از سوی دیگر مطالعۀ آیات قرآن نشان می‌دهد که شمار زیادی از آیات به اراده و راه‌های تقویت آن ارتباط دارند. در پژوهش حاضر سعی شده است که با روش تحلیلی - توصیفی و با مراجعه به آیات قرآن و نظریه روان‌شناسان مکتب انسان‌گرا راهکارهای لازم در امر تقویت اراده افراد بیان شود. از دیدگاه قرآن انسان اشرف مخلوقات خداست و با توانمندی‌های بی‌نهایت به‌سوی خداوند در حال حرکت است، استعدادهای انسانی فقط در مسیر تقرب الهی شکوفا می‌شوند لذا ازنظر قرآن عواملی چون تقوای الهی، جهاد، روزه، نماز، صبر، تزکیه نفس و... موجب تقویت اراده و حرکت انسان می‌شوند. حال اینکه در نظر راجرز محور اصلی برای پیشرفت و تقویت اراده خود فرد است، او و مازلو بر این باورند که سرشت آدمی نیک است به‌گونه‌ای که بدون راهنمایی دیگران می‌توانند رشد و ترقی کنند و ارادۀ قوی داشته باشند. بر اساس نظریۀ ویکتورفرانکل عاملی که در تقویت ارادۀ افراد بسیار نقش دارد، فناپذیر بودن آن‌هاست، باتوجه به اینکه فرد پایان مطلق دارد باید از تمام لحظه‌های زندگی‌اش نهایت بهره را ببرد و برای رسیدن به اهدافش تلاش کند.
قرآن
نهج‌البلاغه
ابن منظور، محمدبن کرم (1404 ق). لسان العرب، محقق/ مصحح: هارون عبدالسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌بابویه. محمدبن علی (1367 ش). توحیدصدوق، بی چا، تهران: نشرصدوق.
امینی، ابراهیم (1388 ش). آشنایی با اسلام، قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
آنتونی، رابرت (1376 ش). رموز اعتماد و اتکاء به نفس، مترجم: اسماعیل کیوانی، تهران: انتشارات گلریز.
باقری، محمدمهدی (1389ش). مهارت‌های زندگی، مشهد: آستان قدس رضوی.
جبران، مسعود (1372 ش). فرهنگ الفبایی الرائد، مترجم: رضا انزابی نژاد، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1368 ش). تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم ملایین.
حقانی زنجانی، حسین (1390 ش). «توکل از دیدگاه قرآن»، مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، ش 277.
خسروی، حسین (1390 ش). پایان نامه «بررسی نقش وراثت، محیط و اراده در تربیت با استناد به نهج‌البلاغه»، دانشگاه بیرجند، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بیرجند، ایران.
خسروی، حسین، اسلامی، سهراب (1389 ش)، تمایز عالم ملک و ملکوت از نگاه قرآن و روایات، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم اسلامی، ش 19.
دهخدا، علی‌اکبر (1325 ش). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
راجرز، کارل (1390ش). هنر انسان شدن، مترجم: مهین میلانی، تهران: فرهنگ نشر نو.
رادفر، صادق و همکاران (1387 ش). راهنمای تجربی مهارت‌های زندگی برای نوجوانان، تهران: موسسه تحقیق پزشکی وترانس.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات الفاظ القرآن کریم، محقق: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دار الشامیه.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1385 ش). پرسش‌های قرآنی جوانان، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
رومن، سانایا (1379ش). فتح گنج، مترجم: گیتی خوشدل، تهران: نشر پیکان.
زمخشری، جارالله محمود (1397 ش). أساس البلاغه، القاهره: دارالکتب و االوثائق القومیه.
ژاگو، پل (1380 ش). غلبه بر کم رویی، مترجم: حسین بنی احمد، تهران: ققنوس.
ژاگو، پل (1395 ش). قدرت خود تلقینی: روشی کاربردی برای دستیابی به ثبات شخصیت، آرامش، روشن بینی و تسهیل درمان بیماری‌ها، مترجم: نیلوفر خوانساری، تهران: ققنوس.
سبحانی نیا، محمد (1392 ش). رفتار اخلاقی انسان با خود، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
سقا، فرشته (1391 ش)، پایان نامه «نقش اراده انسان در تحقق آینده موعود از منظر قرآن و مقایسه آن با نظریه پایان تاریخ»، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده الهیات، تهران، ایران.
سلطانی، غلامرضا، (1378 ش). تکامل در پرتو اخلاق، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شرفی، محمدرضا (1391 ش). جوان و نیروی چهارم زندگی؛ اراده خودساز شخصیت، تهران: سروش.
شریعتمداری، جعفر (1374 ش). شرح و تفسیر قرآن بر اساس تفسیر نمونه، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
شریف‌زاده، یوسف و همکاران (1395 ش). مهارت تصمیم‌گیری، مشهد: بی‌نا.
شکرکن، حسین و همکاران (1384 ش). مکتب‌های روانشناسی و نقد آن، تهران: انتشارات سمت.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1383 ش). شرح اصول کافی، مترجم؛ مصحح: محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
طباطبایی، محمدحسین (1374ش). تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طیب، عبدالحسین (1369 ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
عمید، حسن (1371 ش). فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
فرانکل، ویکتور امیل (1383 ش). فریاد ناشنیده برای معنا، مترجم: مصطفی تبریزی، علی علوی نیا، تهران: انتشارات فراروان.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1352 ش). قاموس المحیط، القاهره: المطبعه المصریه.
قرائتی، محسن، (1383ش)، تفسیرنور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی بنایی، علی اکبر (1376 ش). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قویدل، مصطفی (1383ش)، «جهاد و مجاهدان در قرآن»، نشریه پاسدار اسلام، ش 274.
کارل، الکسیس (1980م). الانسان ذلک المجهول، مترجم: شفیق اسعد فرید، بیروت: مکتبة المعارف.
کاویانی، محمد، محمدرضا کریمی، (1390ش)، «منابع انگیزش اخلاقی با رویکردتطبیقی بین دیدگاه علامه طباطبایی و مازلو»، مطالعات اسلام و روانشناسی، ش 9.
کلانتری، مهرداد؛ مانی، مهنوش؛ نجفی، زهره (1394 ش). «بررسی دیدگاه‌های روان‌شناختی عطار بر اساس مکتب انسان‌گرایی با رویکرد میان‌رشته‌ای»، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ش 2.
کلینی، محمدبن یعقوب (1385ش). اصول کافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه،
گروه محققان (1389ش). دفتر نهم (پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژه ماه مبارک رمضان) پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی، قم: دفتر نشر معارف.
لاندین، رابرت ویلیام، (1383ش)، نظریه‌ها و نظام‌های روانشناسی؛ تاریخ مکتب‌های روانشناسی، مترجم: یحیی محمدی، چ سوم، تهران: بی‌نا.
مزلو، آبرهام اچ، (1372ش)، انگیزش و شخصیت، مترجم: احمد رضوانی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مظاهری، حسین (1383 ش). جهاد با نفس، قم: فدک فاطمی.
مظاهری، حسین (1389ش). سیر و سلوک، تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات الزهراء (ع).
مکارم شیرازی، ناصر (1371 ش). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
موسوی خمینی، سیدروح الله (1368ش). چهل حدیث، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
نجاتی، محمد عثمان (1381 ش). قرآن و روانشناسی، مشهد: آستان قدس رضوی: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
نجفی، محمدحسن بن باقر (1981 ش). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دارالفکر.
نصری، عبدالله (1376 ش). تکامل انسان؛ هدف بعثت انبیا، مجله کتاب نقد، ش 2 و 3.
نیک صفت، ابراهیم (1378 ش). انسان از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات پیام نور.
فرانکل، ویکتور؛ امیل، ویکتور (1383 ش). فریاد ناشنیده برای معنا، مترجم: مصطفی تبریزی، علی علوی نیا، تهران: انتشارات فراروان.
وینست پیل، نورمن (1390ش). معجزه اراده، مترجم: وجیهه آذر، تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
