نسبت فناوری‌های قدرت و حکومت‌مندی در اندیشۀ «میشل فوکو» و «ژیل دلوز»
الموضوعات :محمد ملکی فر 1 , علی مختاری 2 , حمداله اکوانی 3 , ابوذر فتاحی‌زاده 4
1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، ایران
2 - استادیارگروه علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج، ایران
3 - دانشیارگروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، ایران
4 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج، ایران
الکلمات المفتاحية: فناوری¬های قدرت, حکومت¬مندی, قدرت, جامعه انضباطی و جامعه کنترلی. ,
ملخص المقالة :
دیدگاه مسلط نزد متفکران لیبرال و مارکسیست بیانگر آن است که قدرت حاکم در پی اتخاذ نظم حقوقی درون یک قلمروی مشخص است. از این رو قدرت حاکم به عنوان نظامی از تعهدها و ممنوعیت های حقوقی در نظر گرفته شده که به واسطه قانون اعمال می شود. اما متفکرانی همچون «میشل فوکو» و «ژیل دلوز»، گسستی را در سازوکارهای حکمرانی تشخیص می دهند. فوکو معتقد است که از قرن هفدهم و هجدهم، حکومت به جای ممنوعیت های حقوقی، بیشتر به شکلی مثبت در پی شکل دادن به تابعان خود بوده و سعی در پرورش سوژه هایی بهنجار و مطیع داشته است. در ادامه مطالعات فوکو، ژیل دلوز گسست دیگری را تشخیص می دهد و معتقد است که حکومت در قرن بیستم، نه از طریق انضباط بلکه به شیوه ای کنترلی، سعی در ساختن سوژه ها و سوق دادن آنان به سوی اهداف خود داشته است. از این رو مقاله حاضر سعی دارد به این پرسش بپردازد که در اندیشه فوکو و دلوز، چه عاملی سبب دگرگونی در شیوه حکومت مندی می شود؟ بررسی پدیدارشناختی آرای این دو متفکر نشان می دهد که ریشۀ دگرگونی حکومت مندی در فناوری های قدرت قرار دارد.
آرکلگ، استوارت (1383) چارچوب¬های قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، چاپ دوم، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
اسمارت، بری (1389) میشل فوکو، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران، آمه.
اورول، جرج (1374) ترجمه صالح حسینی، چاپ پنجم، تهران، نیلوفر.
پورحسن، ناصر (1377) «انقلاب ارتباطات یا انقلاب کنترل؟ حریم شخصی فرد در عصر ارتباطات»، رسانه، سال دهم، شماره 2، صص 2-13.
پیتون، پال (1383) دلوز و امر سیاسی، ترجمه محمود رافع، تهران، گام نو.
خالقی دامغانی، احمد (1381) پایان¬نامه¬ قدرت، زبان، زندگی روزمره در گفتمان فلسفی- سیاسی معاصر، تهران، دانشگاه تهران.
دریفوس، هیوبرت و پل رابینو (1379) میشل فوکو فراسوی ساخت¬گرایی و هرمنیوتیک، ترجمه حسین بشیریه، چاپ دوم، تهران، نشرنی.
دلوز، ژیل (1386) «پی¬نوشت بر جامعه کنترلی»، در: بازگشت به آینده، ترجمه رضا نجف¬زاده، تهران، نشرنی.
دلوز، ژیل (1386) فوکو، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
دلوز، ژیل و دیگران (1385) بازگشت به آینده، ترجمه رضا نجف¬زاده، تهران، گام نو.
سایمونز، جان (1390) فوکو و امر سیاسی، ترجمه کاوه حسین¬زاده، تهران، رخداد نو.
صالحی فارسانی، علی (1398) «لیبرال دموکراسی رادیکال، جایگزین فوکو برای مدرنیته سیاسی»، فصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره 25، صص 61- 88.
ضیمران، محمد (1387) میشل فوکو، دانش و قدرت، چاپ چهارم، تهران، هرمس.
طاهری، زهرا (1400)«جامعه انضباطی یا جامعه¬ کنترلی، مسئله این است، برای دیگری راه گریزی نیست»، فصلنامه نقد زبان و ادبیات خارجی، دوره هجدهم، شماره 26، صص 163-185.
عباسی، ابراهیم و دیگران (1401) «فوکو و تبارشناسی دولت مدرن، حکومت‌مندی و عبور از چشم‌انداز حقوقی به دولت»، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره چهاردهم، شماره 1، صص 183-223.
فوکو، میشل (1378) مراقبت و تنبیه، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
--------- (1379) «سوژه و قدرت»، در: میشل فوکو فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، چاپ دوم، تهران، نشرنی.
--------- (1383) اراده به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
--------- (1389) تئاتر فلسفی، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
--------- (1390) تولد زیست سیاست، ترجمه رضا نجف¬زاده، تهران، نشرنی.
کسرایی، محمدسالار و دیگران (1390) «فوکو، حکومت¬مندی، سوژه سیاسی و کنش سیاسی»، فصلنامه جامعه¬شناسی تاریخی، دوره سوم، شماره 2، صص 1-34.
محبوبی آرانی، حمیدرضا و عباس جمالی (1399) «آگامبن و فوکو، حاکمیت یا قدرت»، فصلنامه فلسفی شناخت، شماره 1 (82)، صص 195-215.
محمدی اصل، عباس (1391) جامعه¬شناسی میشل فوکو، تهران، گل آذین.
مقدم حیدری، غلامحسین (1395) «ارزیابی تأثیر معماری سراسربین بر نظریه قدرت فوکو»، فصلنامه روش¬شناسی علوم انسانی، سال بیستم، شماره 89، صص 173-194.
منصوری، مریم (1394) «حاکمیت و جامعه در اندیشه میشل فوکو»، فصلنامه فرهنگ پژوهش، شماره 22، صص 113-131.
میلر، پیتر (1394) سوژه، استیلا و قدرت، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ ششم، تهران، نشرنی.
نجف¬زاده، رضا (1385) مقدمۀ¬ بازگشت به آینده، تهران، گام نو.
ناطقی، فرجاد و ابراهیم توفیق (1396) «تبارشناسی جنبش ملی شدن صنعت نفت در ایران، تأملی در مناسبات دولت، جامعه و نظام سرمایه¬داری سال¬های 1320 تا 1332»، فصلنامه دولت¬پژوهی، دوره سوم، شماره 11، صص 161-199.
نش، کیت (1389) جامعه¬شناسی سیاسی معاصر جهانی¬شدن، سیاست و قدرت، ترجمه محمدتقی دلفروز، چاپ هشتم، تهران، کویر.
نگری، آنتونیو و مایکل هارت (1384) امپراتوری (تبارشناسی جهانی شدن)، ترجمه رضا نجف-زاده، تهران، قصیده¬سرا.
هارت، مایکل (1385) «زوال جامعه¬مدنی»، در: بازگشت به آینده، ترجمه رضا نجف¬زاده، تهران، نشرنی.
هیندس، باری (1390) گفتارهای قدرت، از هابز تا فوکو، ترجمه مصطفی یونسی، تهران، پردیس دانش.
یحیوی، حمید (1394) «کالبدشناسی فوکویی دولت»، فصلنامه دولت¬پژوهی، دوره اول، شماره 3، صص 111-146.
Burchell, Graham, C. Gordon & P. Miller (1991) Governmentality, in the Foucoull Effect, Studies in Governmentality, Chicago, the University of Chicago Press, pp 88-104.
Dean, Mitchell (1999) Governmentality, Power and Rule in Modern Society. Landon, Sage publications.
Deleuze, G (1977) Anti-Oedipus, Capitalusm and Schizophrenia, trabs. Robert Hurley, Mark Seem and Gelen R. Lane, New York, Viking Press.
Deleuze, G, and Parnet, C (1987) Dialogues, trans. Hugh Tomlinson and Barbara Habberjam, London, Athlone press.
Gordon, Colin (1991) Governmental Rationality, An Introduction, In G. Burchell, C. Gordon & P. Miller (Eds), the Foucault Effect, Studies in Governmentality. Chicago, The University of Chicago Press.
Koopman, C. (2010) “Revising Foucault, the History and Critique of Modernity”. Philosophy and Social Criticism. June 2010. 36، 545-565. Available at, http، //psc. sagepub. com/content/36/5/545. Full. pdf+html.
Rose, Nikolas & Miller, Peter (1992) Political Power beyond the State, Problematics of Government, The British Journal of Sociology, Vol. 43, No. 2. (Jun. , 1992), pp. 173-205. Stable URL, http، //links. Jstor. org/sici?sici .
