تبیین مصادیق قرآنی دعای ندبه از دیدگاه مفسران معاصر
الموضوعات :فاطمه رضائی 1 , سیده راضیه پورمحمدی 2 , ابراهیم ابراهیمی 3 , روح الله جهانگیری مقدم 4
1 - دانشگاه آزاد خرم آباد
2 - دانشگاه اراک
3 - دانشگاه علامه
4 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه
الکلمات المفتاحية: دعای ندبه, مصادیق, مفسران معاصر, امام عصر(عج). ,
ملخص المقالة :
دعای ندبه از دعاهای مشهور با موضوع استغاثه از آخرین منجی عالم بشریت است که در این دعا مباحثی دیگر مانند «حمد و صلوات»، «ثنای برقضاء»، «تاریخ از آغاز تا تکامل» نیز بیان شده است. مسأله مهدویت از مسلّمات اعتقادى شیعیان است، ادله‌ای را که بر اثبات نقش انسان‌ها در فرهنگ مهدوی اقامه شده در آیاتی از قرآن و ادعیه آمده است. ندبه و استغاثه از امام عصر(عج) در این دعا به جملات و کلماتی از قرآن اشاره شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بر مبنای آموزه های قرآنی در دعای ندبه، بر آن است که مصادیق قرآنی را در فرازهایی از دعای ندبه مورد بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده از پژوهش بدین قرار است: از جمله فرازهایی با مصادیق خداوند عبارتند از: عزت و حکمت، رفع کننده ناگواری ها، نیرومندی، تسلط بر هستی، غایت هر چیزی، خالق پیشوایانی برای هدایت بشر؛ مصادیق ائمه(ع) در دعا می توان به وارثان زمین، صالحین، صادقین، راهنمایان بشر، بهترین برگزیدگان، خورشید و ماه و ستارگان عالم، نیکان عالم، وجه الله اشاره کرد؛ برخی از مصادیق امام عصر(عج) نیز منتظَر، بازگرداننده دین، نابودکننده فسق و عصیان، خون خواه پیامبران و امامان پیشین، فرزند ستارگان درخشان، فرزند دانش های کامل، فرزند صراط مستقیم می باشد.
قرآن کریم
ابن عجیبه، احمدبن محمد. البحر المديد في تفسير القرآن المجيد. به تحقیق احمد عبدالله قرشی رسلان. قاهره: دکتر حسن عباس زکی، بی چا: 1419ق.
ابن کثیر، مشقی اسماعیل بن عمرو. تفسير القرآن العظيم (ابن كثير). به تحقیق. محمدحسین بن شمس الدین، بیروت: منشورات محمدعلی بیضون، اول: 1419ق.
آل سعدی، عبدالرحمن بن ناصر، تيسير الكريم الرحمن، بیروت: مکتبه النهضت العربیه، دوم: 1408ق.
آلوسی، سید محمود. علی عبدالباری، عطیه. روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، بیروت: دارالکتاب العلمیه، اول، 1415ق.
بابایی، احمد علی، برگزيده تفسير نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، سیزدهم: 1380ش.
بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، پیشین، ج7، ص285.
بحرانی، سیدهاشم، المحجّه فیما نزل فی القائم الحجه، قم: موسسه الوفا، 1378ش.
بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسير جامع،تهران: صدر، ششم: 1366ش.
ثقفی تهرانی، محمد، تفسير روان جاويد، تهران: انتشارات برهمن، سوم: 1389ق.
حجازی، محمدمحمود، التفسير الواضح، بیروت: دارالجیل الجدید، دهم: 1413ق.
حسینی شاه عبد العظیمی، حسین بن محمد، تفسير اثنا عشري، تهران: انتشارات میقات، اول: 1363ش.
حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی، اول: 1404ق.
خدامیان ارانی، مهدی، هرگز فراموش نمی¬شوی، شرح دعای ندبه، قم: عطر عطرت، دوم: 1394ش.
سبزواری نجفی، محمدبن حبیب الله، الجديد في تفسير القرآن المجيد، بیروت: دارالمعارف للمطبوعات، اول: 1406ق.
شبر، سیدعبدالله. الجوهر الثمين في تفسير الكتاب المبين. سیدمحمد بحرالعلو. کویت: مکتبه الالفین، اول: 1407ق.
شريف لاهيجي، محمد بن علی، تفسیر شريف لاهيجي، تهران: نشر داد، اول: 1373ش.
شیخ مفید، محمدبن محمد، تفسير القرآن المجيد. به تحقیق سید محمدعلی ایازی، قم: مرکز انتشارات تبلیغ اسلامی، اول: 1424ق.
طبا طبایی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، پنجم: 1374ش.
طیب، سید عبدالحسین، أطيب البيان في تفسير القرآن، تهران: انتشارات اسلام، دوم: 1378ش.
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان، چهارم:1415ق.
قرائتی، محسن، تفسير نور، تهران: مرکز فرهنگی درس¬هایی از قرآن، یازدهم: 1383ش.
قرشی، سید علی اکبر، ، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.
قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا. تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب. به تحقیق حسین درگاهی. تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اول: 1368ش.
قمی، علی بن ابراهیم. تفسير القمي. سید طیب موسوی جزایری. قم: دارالکتاب، چهارم: 1367ش.
کاشانی، محمدبن مرتضی، تفسير المعين. به تحقیق حسین درگاهی. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم: اول: 1410ق.
کاشانی، ملافتح الله، خلاصة المنهج، به تحقیق ابوالحسن شعرانی، تهران: انتشارات اسلامیه، 1373ق.
کلینی، محمدبن یعقوب، اصول الکافی، به تحقیق سیدجواد مصطفوی. بی جا، انتشارات گلگشت، بی تا.
گنابادی، سلطان محمد، تفسير بيان السعادة في مقامات العبادة، بیروت: الاعلمی للمطبوعات، دوم: 1408ق.
مترجمان، تفسير هدايت، مشهد: بنیاد پژوهش¬های اسلامی آستان قدس رضوی، اول: 1377ش.
مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران: نشرکتاب، اول: 1380ش.
مغنیه، محمد جواد، تفسير الكاشف، تهران: دار الکتاب الاسلامیه، اول: 1424ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، اول، 1374ش.
میرزاخسروانی، علیرضا. تفسير خسروي. به تحقیق محمدباقربهبودی، تهران: انتشارات اسلامی، اول: 1390ش.
نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیرآسان، تهران: انتشارات اسلامیه، اول: 1398ق.
بنی‌هاشمی، سیدمحمد، راز پنهانی و رمز پیدایی، تهران، انتشارات نیک‌معارف، چاپ اول، 1384ش.
واعظ موسوی، سید علی اکبر، شرح دعای ندبه، بهمن ،تهران، اول، 1363.
رفیعی، سیدجعفر، تفسیروشرح دعای ندبه، قم: شریعت، دوم: 1386ش.
مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد- مفتاح الجنان، بیروت: اعمی، اول، 1423ق.
طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، چهارم:1362ش.
مهدی پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، نشر موعود عصر(عج) تهران، دوم، 1386ش.
صافی گلپایگانی، لطف الله، فروغ الولایة در دعای ندبه. قم: سوم،1373ش.
ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه،دوم، 1409ق.
حلی، حسن بن یوسف، انوارالملکوت فی شرح الیاقوت، تحقیق محمد نجمی زنجانی، قم، الشریف الرضی، دوم، 1363ش.
ابن مشهدی، محمد ابن جعفر، المزار الکبیر، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم: موسسه نشر اسلامی، 1378ش.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت(ع)، 1414ق.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 148 ـ 123
تبیین مصادیق قرآنی دعای ندبه از دیدگاه مفسران معاصر
فاطمه رضائی 1
سیده راضیه پورمحمدی 2
ابراهیم ابراهیمی 3
روح الله جهانگیری مقدم 4
|
دعای ندبه از دعاهای مشهور با موضوع استغاثه از آخرین منجی عالم بشریت است که در این دعا مباحثی دیگر مانند «حمد و صلوات»، «ثنای برقضاء»، «تاریخ از آغاز تا تکامل» نیز بیان شده است. مسأله مهدویت از مسلّمات اعتقادى شیعیان است، ادله‌ای را که بر اثبات نقش انسان‌ها در فرهنگ مهدوی اقامه شده در آیاتی از قرآن و ادعیه آمده است. ندبه و استغاثه از امام عصر(عج) در این دعا به جملات و کلماتی از قرآن اشاره شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای بر مبنای آموزههای قرآنی در دعای ندبه، بر آن است که مصادیق قرآنی را در فرازهایی از دعای ندبه مورد بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده از پژوهش بدین قرار است: از جمله فرازهایی با مصادیق خداوند عبارتند از: عزت و حکمت، رفع کننده ناگواریها، نیرومندی، تسلط بر هستی، غایت هر چیزی، خالق پیشوایانی برای هدایت بشر؛ مصادیق ائمه(ع) در دعا میتوان به وارثان زمین، صالحین، صادقین، راهنمایان بشر، بهترین برگزیدگان، خورشید و ماه و ستارگان عالم، نیکان عالم، وجه الله اشاره کرد؛ برخی از مصادیق امام عصر(عج) نیز منتظَر، بازگرداننده دین، نابودکننده فسق و عصیان، خون خواه پیامبران و امامان پیشین، فرزند ستارگان درخشان، فرزند دانشهای کامل، فرزند صراط مستقیم میباشد.
واژگان کلیدی
[1] . دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.
Email: Fatemer13981366@gmail.com
[2] . دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: raz_sae@yahoo.com
[3] . استاد و عضو هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
Email: ebrahimi978@atu.ac.ir
[4] . دانشجوی دکتری، رشته حقوق و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه.
Email: r.moghadam2000@gmail.com
تاریخ دریافت: 19/8/1400 پذیرش نهایی: 9/11/1400
