اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی (مهارت‌های مقابله با خلق منفی و مدیریت استرس) بر راهبردهای نظم‌جویی شناختی در دانش‌آموزان دختر تیزهوش
الموضوعات :
زهرا محمدنیا
1
(گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)
مهدی شاه نظری
2
(گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.)
بیتا نصرالهی
3
(گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهرا ن، ایران.)
الکلمات المفتاحية: تیزهوش, مهارت‌های زندگی, نظم‌جویی شناختی هیجان,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف مطالعة اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر راهبردهای نظم‌جوییِ شناختی هیجان دانش‌آموزان دختر تیزهوش انجام گرفت. روش: پژوهش از نوع شبه‌‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود و جامعة آماری، دانش‌آموزان دختر مشغول به تحصیل در مدارس تیزهوشان شهر تهران (متوسطة دورة دوم) در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۹۹ بودند، که با روش نمونه‌گیری در دسترس، دانش‌آموزان پایة دهم دبیرستان فرزانگان تهران(۱۷۰ نفر)، انتخاب شده و پرسشنامة نظم‌جویی شناختی هیجان (CERQ) را تکمیل نمودند. از بین آنها ۳۲ نفر که نمره‌های پایینی در راهبردهای انطبافی داشتند، به عنوان گروه نمونه مشخص و به صورت تصادفی، به دو گروه ۱۶ نفری آزمایش و کنترل تقسیم شدند. به گروه آزمایش در ۱۲ جلسه ۷۰ دقیقه ای (دوبار در هفته)، مهارت های مقابله با اضطراب و افسردگی و مدیریت استرس آموزش داده شد و گروه کنترل، آموزشی دریافت نکردند. پس از اتمام جلسات آموزش و همچنین پس از گذشت یک ماه و نیم در مرحلة پیگیری، پرسشنامه مذکور برای هر دو گروه اجرا شد. یافته‌ها: تحلیل داده ها با استفاده از روش «تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر» نشان داد، آموزش مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان تیزهوش به صورت معنادار و پایدار، استفاده از راهبردهای انطباقی نظم‌جویی شناختی هیجان را افزایش و استفاده از راهبردهای غیر انطباقی نظم‌جویی شناختی هیجان را کاهش میدهد. نتیجه: استفاده از آموزش مهارت های زندگی می‌تواند در افزایش استفاده از راهبردهای انطباقی نظم‌جویی شناختی هیجان و کاهش راهبردهای غیر انطباقی آن موثر واقع شود.
افروز، غلامعلی؛ ارجمندنیا، علی اکبر؛ تقی زاده، حسین؛ قاسم زاده، سوگند و اسدی، راضیه. (۱۳۹۲). بررسی مقایسه ای باورهای خودکارآمدی و سلامت روان در میان دانش‌آموزان تیزهوش و عادی. مجله مطالعات ناتوانی. ۳(۳).۲۷-۳۸.
بزمی، نعیمه؛ رحیمی نژاد، سارا؛ اصلانی فر، هستی؛ کربلائی، علی؛ تبریزی، حمیده؛ نقاش زاده، الهام. (۱۳۹۷). آموزش مهارت‌های زندگی بر تنظیم شناختی هیجان دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه. مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی.۴ (۳)، ۱۳۳-۱۴۵.
بندک، موسی؛ ملکی، حسن؛ عباسپور، عباس؛ ابراهیمی قوام، صغری. (۱۳۹۴). تاثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان، فصلنامه روانشناسی تربیتی. ۱۱(۳۷):۲۱-۳۱.
بندک، موسی؛ بهادری، مریم؛ ریگی، شهرزاد. (۱۳۹۹). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری اجتماعی و کاهش قلدری دانش‌آموزان ورزشکار مقطع متوسطه اول شهر تهران. فصلنامه علوم حرکتی و رفتاری. ۳(۱): ۷۹-۸۹.
بیانفر، فاطمه؛ کمالی، محمد و خضری، مینا. (۱۳۹۹). تاثیر آموزش مهارت‌های زندگی در راهبردهای نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان. پنجمین همایش ملی علمی پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی. شیروان. ایران.
حسنی، جعفر. (۱۳۹۰). بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه پرسش نامه نظم‌جویی شناختی هیجان. مجله تحقیقات علوم رفتاری. ۹(۴): ۲۲۹-۲۴۰.
حسنی، جعفر؛ میرزایی، سیدحسین. (۱۳۹۷) اثربخشی آموزش مهارت‌هاي زندگی در راهبردهاي نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. ۷ (۲):۴۰۵-۴۱۷.
سامانی، سیامک؛ صادقی، لادن. (۱۳۹۰)، کفایت شاخص‌های روانسنجی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان. روش‌ها و مدل‌های روانشناختی. ۱(۱):۵۱-۶۲.
سیاح، مهدی؛ اولی پور، علیرضا؛ اردمه، علی؛ شهیدی، شکوه و یعقوبی عسگراباد، اسماعیل. (۱۳۹۳). پیش بینی سلامت روان و عملکرد تحصیلی دانشجویان از طریق راهبردهاي شناختی تنظیم هیجان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندي شاپور اهواز. مجله علمی- پژوهشی توسعه ي آموزش جندي شاپور .۵(۱): ۳۷-۴۴.
شفیعی، صابر؛ عسکری، بهروز و محمدی، رضاعلی. (۱۳۹۹). مهارت‌های زندگی. پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش. 22: ۵۱-۶۳. شعاری نژاد، علی اکبر. (۱۳۹۴). نقش فعالیت های فوق برنامه در تربیت نوجوانان. تهران: موسسه اطلاعات.
فروتن بقا، پریسا؛ نظامی، ماندانا؛ سلطانی‌نژاد، امیر؛ اسکندری، ح. و منظری توکلی، وحید. (۱۳۹۴). اثر بخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر عزت نفس و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان پسر مقطع اول متوسطه. فصل نامه پژوهش های کاربردی روانشناختی، ۶(۳):۶۱-۷۲.
کرد نوقابی، رسول و شریفی، حسنپاشا. (۱۳۸۴). تهیه و تدوین برنامه درسی مهارت‌های زندگی برای دانش‌آموزان دوره متوسطه. فصل نامه نوآوری‌های آموزشی. ۴(۱۲): ۱۲-۳۴.
کلینکه، کریس ال. (۱۳۹۷). مجموعه کامل مهارت‌های زندگی. ترجمه: شهرام محمد خانی. تهران، انتشارات رسانه تخصصی.
محمدی، حمیده و فولاد چنگ، محبوبه (۱۳۹۸). نقش واسطه ای نیازهای اساسی روانشناختی در رابطه بین ارزش های فرهنگی(فردگرایی ـ جمع‌گرایی) و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان. مجله روانشناسی.۲۳(۱). ۱۹-۳۵.
محمدی، حمیده و فولاد چنگ، محبوبه (1397). نقش واسطه ای سبک های پردازش هویت در رابطه بین سبکهای دلبستکی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان. مجله روانشناسی. ۲۲(۳). ۳۰۸-۳۲۵.
مرادی‌زاده، سیروس؛ ویسکرمی، حسنعلی.، میردریکوند، فضل‌اله، اقدم پور، عزت‌اله. غضنفری، فیروزه. (۱۳۹۸). مقایسة اثر بخشی روان درمانگری مثبت نگر و درمان شناختی رفتاری بر نشخوار فکری- تحصیلی و استرس تحصیلی دانش‌آموزان دختر تیزهوش. نشریه روانشناسی افراد استثنایی. ۹ (۳۴). ۷۹-۱۱۰.
موتابی، فرشته.، محمدخانی، شهرام.، کاظم‌زاده عطوفی، مهرداد. فتی، لادن. (۱۳۹۵). آموزش مهارت‌های زندگی ویژه مدارس. تهران. نشر میانکوشک.
نصیران، صدیقه و ایروانی، محمد رضا (۱۳۹۵). بررسی مشکلات دانش آموزان تیزهوش در مدارس استعدادهای درخشان از نظر دانش آموزان و والدین. نشریه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی. ۲(۱).۱-۲۷.
واحدی، شهرام.، هاشمی، تورج.، عینی پور، جواد. (۱۳۹۲). بررسی رابطه کنترل هیجانی و تنظیم شناختی هیجان با باورهای وسواسی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر رشت. فصلنامه تازههای علوم شناختی. ۱۵(۲):۶۴-۷۰.
وحیدی، محمد.، ابویی مهریزی، وجیهه.، قادری، عبدالرسول.، مهیمنی، آنوشا. (۱۳۹۷). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر خود تنظیمی هیجانی دانش‌آموزان پسر متوسطه شهر شیراز. فصلنامه آموزش پژوهی.۴(۱۳): ۵۲-۴۳.
Garnefski, N., Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire– development of a short 18-item version (CERQshort). Personality and Individual Differences, 41(6): 1045-1053.
Garnefski, N., Kraaij, V., Spinhoven, P. (2002). Manual for the use of the cognitive emotion regulation questionnaire. Leiderorp: Datec.
Ginter, E.J (2008). David K. Brooks contribution to the developmentally based life skill approach. Journal of mental health counseling.
Gross, J.J., Thompson, R.A. (2007). Emotion regulation: Conceptual founations. In J.J. Gross (Ed), Handbook of emotion regulation: 3-24.
incremental validity studies. Journal of Career Assessment, 14 (1), 92-115.
Galbraith, G. M., & Thiers, B. H. (1985). In vitro suppression of human lymphocyte activity by minoxidil. International journal of dermatology, 24(1), 249-251.
Guenole, F., Speranza, M., Louis, J., Fourneret, P., Revol, O., & Baleyte, J. (2015). Wechsler profiles in referred children with intellectual giftedness: Approaches for children and youth. European Journal of Paediatric Neurology, 19(4), 402- 410.
Klingman, A. (2009 ). Psychological education: studying adolescents interests from their own perspective, Journal of Adolescence.
Matson, J.L., Fee, V.E., Coe, D.A., & Smith, D. (2113). A social skills program for developmentally delayed preschoolers. Journal of Clinical Child Psychology, 21(4):423-433 Medical Sciences. 2152: 1(2): 521- 531.
Mutiso, V., Tele, A., Musyimi, C., Gitonga, I., Musau, A., & Ndetei, D. (2018). Effectiveness of life skills education and psychoeducation on emotional and behavioral problems among adolescents in institutional care in Kenya: a longitudinal study. Child and Adolescent Mental Health, 23(4), 351-358.
Worrell, F.C., Subotnik, R.F., Olszewski-Kubilius, P., & Dixson, D.D. (2019). Gifted students. Annual Review of Psychology, 70(1), 551–576.
Yadav, P., and Iqbal, N. (2009). Impact of life skill training on self-esteem, adjustment and empathy among adolescents. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology. 35(10): 61-70.
Yankey, T., Nzndabiwas, U. (2012). The impact of life skills training on reading Tibetan adolesce
