کاربرد نظریه اکوتون نوآوری برای اصلاح ساختار اکوسیستم نوآوری ایران
الموضوعات :نسرین بیگدلو 1 , حمید زارع 2 , سید سپهر قاضی نوری 3
1 - دانشجوی دکتری کارآفرینی، فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشیار،گروه مدیریت دولتی، فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استاد، سیاستگذاری علم و فناوری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: نوآوری, اکوسیستم, اکوتون, استعاره,
ملخص المقالة :
مفهوم اکوسیستم پس از ورود به حوزه مدیریت، مفاهیم زیادی را ایجاد نموده است، از جمله اکوسیستم نوآوری که یکی از پرکاربردترین آنهاست. این مفاهیم در تعریف و کارکرد به اجماع نرسیده اند و قبل از آنکه استعاره مربوطه شفاف شود، کارکردها، اهداف و وظایف خاصی بدون در نظر گرفتن رابطه آن با بقیه مفاهیم مشابه در نظر گرفته شده است. در این مقاله به طور خاص به مفهوم استعاره ای اکوسیستم نوآوری پرداخته شده که در ایران بسیار مورد توجه است و ساختار موجود آن با اکوسیستم کسب و کار، دانش، کارآفرینی و ... نیز ارتباط دارد. از آنجا که در عمل، انتظارات سیاستگذاران برآورده نشده، لازم است رابطه آن را با بقیه اکوسیستم ها بررسی نموده و در تعریف و بعد ساختار و سیاست های اتخاذی، تغییر رویکرد داد. بر همین اساس در این مقاله پس از بررسی روابط بین اکوسیستم های نوآوری، دانش و کسب و کار، استعاره اکوتون که از ملحقات اصلی اکوسیستم در خاستگاه خود - علوم زیستی- می باشد در علوم غیرزیستی مورد غفلت واقع شده است برای نوآوری پیشنهاد شده است. نوآوری پل ارتباطی بین دانش و کسب و کار بوده و اکوتون نوآوری مرز بین دو اکوسیستم کسب و کار و دانش است. بر همین اساس اصولی را برای سیاستگذاران در جهت بهبود نوآوری در ایران پیشنهاد شده است.
سبزقبایی، غلامرضا و دیگران، بررسی الگوی تنوع زیستی در اکوتونها، سومین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی، 1394
شعبانی‌نژاد، کلثوم و دیگران، مقایسه برخی خصوصیات فیزیکی خاک در مناطق اکوتون و جنگل در شمال ایران، 1391، همایش ملی خاک، کشاورزی پایدار،5-1
یوسفی، محمدجواد- اکوسیستم و اجزاء تشکیل دهنده آن- سبزاندیشان- بهار 1395- صفحه 16-17
Aarikka -Stenroos, Leena, et al,) 2016(, Multiple facets of innovation and business ecosystem research: the foci, methods and future agenda, , Innovation Conference – Blending Tomorrow’s Innovation Vintage, Porto, Portugal, 1-34
Aarikka -Stenroos, Leena & Paavo Ritala, )2017(,Network management in the era of ecosystems: Systematic review and management framework, Industrial Marketing Management67, 23-36
Adner, Ron, )2006(. Match your innovation strategy to your innovation ecosystem. Harvard Business Review, 84(4), 98–107.
Adner, Ron, 2017, Ecosystem as Structure: An Actionable Construct for Strategy, Journal of Management, Vol. 43 No. 1, 39–58.
Attour, Amel & Nathalie Lazaric, )2018(, From knowledge to business ecosystems: emergence of an entrepreneurial activity during knowledge replication, Small Business Economics, Springer Verlag, pp.1-13
Autio, E. & Thomas, L. D. W, )2014(, Innovation ecosystems: Implications for innovation management. The Oxford Handbook of Innovation Management (pp. 1–32). Oxford University Press.
Battilana, J., & D’aunno, T, )2009(, Institutional Work and the Paradox of Embedded Agency. Institutional work: Actors and agency in institutional studies of organizations, 31-58
Calisto, Maria de Lurdes & Soumodip Sarkar,) 2017(, Organizations as biomes of entrepreneurial life: Towards a clarification of the corporate entrepreneurship process, Journal of Business Research,70, 44-54
Clarysse, B., Wright, M., Bruneel, J., & Mahajan, A, )2014(,Creating value in ecosystems: Crossing the chasm between knowledge and business ecosystems. Research Policy, 43 (7), 1164–1176.
Clements, F. E,)1905(, Research methods in ecology. Lincoln: University Publishing Company.
Durst, S., & Poutanen, P,)2013(, Success factors of innovation ecosystems: A literature review. In R. Smeds, & O. Irrmann (Eds.), CO-CREATE 2013: The Boundary-Crossing Conference on Co-Design in Innovation Aalto University
Furnari, santi, )2016(, Institutional fields as linked arenas: Inter-field resource dependence, institutional work and institutional change, human relations, Vol. 69(3) 551 –580
Galateanu (Avram), Elena & Avasilcai, Silvia, )2014(, Business ecosystem “reliability”, Procedia - Social and Behavioral Sciences 124 , 312 – 321
Gawer, A., & Cusumano, M. A,) 2014(, Industry platforms and ecosystem innovation. Journal of Product Innovation Management, 31(3), 417–433.
Ghazinoory, Sepehr et al, )2021(, Innovation lives in ecotones, not ecosystems; Journal of Business Research 135 (2021) 572–580
Ghazinoory, S., & Ghazinoori, S. (2008). Extracting solutions for reforming iran's national innovation system using comparative study of selected
countries. Journal of Science and Technology Policy, 1(1), 65-81.
Gomes, Leonardo Augusto de Vasconcelos et al, , )2016(, Unpacking the innovation ecosystem construct: Evolution, gaps and trends, Technological Forecasting & Social Change1-19
Hufkens, Koen, et al, )2008(, Ecotones in vegetation ecology: methodologies and definitions revisited. Ecological Research
Jackson Deborah.J, )2011,( What is an Innovation Ecosystem?, National Science Foundation, Arlington. National Science Foundation, Arlington, VA,1-13
lansiti, Marco & Levin, Roy,( 2004), Strategy as Ecology, Hardvard Business Review, 1-12
Leca, B., Battilana, J., & Boxenbaum, E ,( 2008), Agency and Institutions: A Review of Institutional Entrepreneurship: Harvard Business School Cambridge, MA.
Luoma-aho, Vilma & Halonen, Saara, (2010), Intangibles and Innovation:The Role of Communication in the Innovation Ecosystem. Innovation Journalism, 7(2), 1-18
Malecki, Edward J,(2017), Entrepreneurship and entrepreneurial ecosystems ,wiley,1-21
Mars, Matthew m., et al, (2012), The value of a metaphor: Organizations and ecosystems, Organizational Dynamics, 41,271-280
Mercan, B. & Göktaş, D,(2011), Components of Innovation Ecosystems: A Cross-Country Study. International Research Journal of Finance and Economics. 76, 102–112
Moore, James F, Predators and Prey, (1993),A New Ecology of Competition, Harvard Business Review, 75-86
Odum , EP,(1953), Fundamentals of ecology.Philadelphia: W. B. Saunders company ,383
Oh, D. S., Phillips, F., Park, S., & Lee, E, ,(2016), Innovation ecosystems: A critical examination. Technovation, 54, 1–6
Oksanen, Kaisa & Hautamäki, Antti,( 2014), Transforming regions into innovation ecosystems: A model for renewing local industrial structures. The Innovation Journal: The Public Sector Innovation Journal. 19(2), 1-17
Prendergast,Gerard, (2000), Insights from Ecology: An Ecotone Perspective of Marketing. European Management Journal. 18( 2),223–232 Phillips, F, (2014), Triple helix and the circle of innovation. Journal of Contemporary Eastern Asia, 13(1), 57–68.
Santos, Filipe M & Eisenhardt Kathleen M,(2005), Organizational Boundaries and Theories of Organization, Organization Science, Vol.16, No.5 Scaringella, Laurent & Radziwon Agnieszka,(2017), Innovation, entrepreneurial, knowledge, and business ecosystems: Old wine in new bottles?, Technological Forecasting & Social Change, 1-30
Simmonds, Hamish & Gazley, (2018), Service ecotones: the complex boundary zones of service (eco) systems. Service ecotones,1-17 STRAYER et al,(2003), A Classification of Ecological Boundaries, BioScience, Vol. 53 No. 8, 723-729
Tansley AG , (1935), The use and abuse of vegetational concepts and terms. Ecology .16,284–307.
Thornton, P. H., Ocasio, W., & Lounsbury, M, (2012), The Institutional Logics Perspective: A New Approach to Culture, Structure, and Process: Oxford University Press on Demand.
Tracey, P., Phillips, N., & Jarvis, O, (2011), Bridging Institutional Entrepreneurship and the Creation of New Organizational Forms: A Multilevel Model. Organization Science, 22(1), 60-80.
Valkokari, K, (2015), Business, innovation, and knowledge ecosystems: How they differ and how to survive and thrive within them. Technology Innovation Management Review, 5(8),17-24
Wang, P,( 2009), Advancing the Study of Innovation and Globalization in Organizations, Conference on Advancing the Study of Innovation and Globalization in Organizations, Nuremberg, Germany, 301–314.
Wessner, C. W, (2007), Innovation policies for the 21st century. Washington, D.C.
Whetten, D. A, (1989), What Constitutes a Theoretical Contribution? Academy of Management Review, 14(4), 490–495
Wright, Mike,(2014), Academic entrepreneurship, technology transfer and society: where next?, Technol Transf , 39:322–334
Zahra, Shaker & Nambisan, Satish.(2012). Entrepreneurship and strategic thinking in business ecosystems. Business Horizons,55.219-229
کاربرد نظریه اکوتون نوآوری برای اصلاح ساختار اکوسیستم نوآوری ایران
*نسرین بیگدلو ** حمید زارع *** سپهر قاضینوری
*دانشجوی دکتری کارآفرینی، فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران bigdelou@ut.ac.ir
** دانشیار،گروه مدیریت دولتی، فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران hzarea@ut.ac.ir
** استاد، سیاستگذاری علم و فناوری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران ghazinoory@Modares.ac.ir
تاریخ دریافت: 09/01/1400 تاریخ پذیرش: 2/10/1400
صص: 71- 86
چکیده
مفهوم اکوسیستم پس از ورود به حوزه مدیریت، مفاهیم زیادی را ایجاد نموده است، از جمله اکوسیستم نوآوری که یکی از پرکاربردترین آنهاست. این مفاهیم در تعریف و کارکرد به اجماع نرسیدهاند و قبل از آنکه استعاره مربوطه شفاف شود، کارکردها، اهداف و وظایف خاصی بدون در نظر گرفتن رابطه آن با بقیه مفاهیم مشابه در نظر گرفته شده است. در این مقاله به طور خاص به مفهوم استعارهای اکوسیستم نوآوری پرداخته شده که در ایران بسیار مورد توجه است و ساختار موجود آن با اکوسیستم کسب و کار، دانش، کارآفرینی و ... نیز ارتباط دارد. از آنجا که در عمل، انتظارات سیاستگذاران برآورده نشده، لازم است رابطه آن را با بقیه اکوسیستمها بررسی نموده و در تعریف و بعد ساختار و سیاستهای اتخاذی، تغییر رویکرد داد. بر همین اساس در این مقاله پس از بررسی روابط بین اکوسیستمهای نوآوری، دانش و کسب و کار، استعاره اکوتون که از ملحقات اصلی اکوسیستم در خاستگاه خود - علوم زیستی- میباشد در علوم غیرزیستی مورد غفلت واقع شده است برای نوآوری پیشنهاد شده است. نوآوری پل ارتباطی بین دانش و کسب و کار بوده و اکوتون نوآوری مرز بین دو اکوسیستم کسب و کار و دانش است. بر همین اساس اصولی را برای سیاستگذاران در جهت بهبود نوآوری در ایران پیشنهاد شده است.
واژههای کلیدی: نوآوری، اکوسیستم، اکوتون، استعاره.
نوع مقاله: پژوهشی
1- مقدمه
نظریه اکوسیستم نوآوری که امروزه رواج بسیاری یافته، ریشه در زیستشناسی دارد. به طور کلی یکی از رویکردهای قابل استفاده و مفید در توضیح و پیش‌بینی سیستم‌های اجتماعی و سازمانی پیچیده، استفاده از مفاهیم جا افتاده و تثبیت شده در یک علم برای علم دیگر است که به آن استعاره گویند. اکوسیستم یکی از استعاره‌های پرکاربرد است که از علوم زیستی وارد حوزه مدیریت و علوم اجتماعی شده به این امید که به توضیح مفهوم مورد نظـر بپردازد و درک آن را تسـهیل نمـاید. اما
نویسنده عهدهدار مکاتبات: سپهر قاضینوری Ghazinoory@Modares.ac.ir |
طبیعی است وقتی تعریف درست و مشخصی وجود ندارد، سیاستگذاری در حوزه‌های مربوطه نیز مشکل خواهد بود. به عنوان مثال وقتی محققین در تعریفی جامع و مشخص از اکوسیستم نوآوری به اجماع نرسیدهاند و تعاریف پراکنده‌ای وجود دارد که مرز آنها با اکوسیستمهای مشابه مشخص نمی‌باشد، چگونه می‌توان انتظار داشت سیاستگذاری در هر یک از این حوزه‌ها که خود شامل ابعاد اکوسیستمهای دیگر نیز میباشد درست انجام شده و مشکلات مرتبط را مرتفع نماید؟
هم‌چنین تعیین مرز بین اکوسیستمها ضرورت انکارناپذیری است که در حوزه غیرزیستی به فراموشی سپرده شده و به عبارتی، مفهوم اکوسیستم وارد حوزه مدیریت شده اما از ملحقات آن چشم‌پوشی شده است به طوری که اکوسیستم های مختلف با کارکردهای مشابه تعریف شدهاند و ناحیه بین آنها که خصوصیات هر دوی آنها را دارا میباشد نادیده گرفته شده است و همین امر باعث سیاستگذاری‌های اشتباه و صرف هزینههای هنگفتی شده که نه تنها کمکی به حل مسایل جامعه نکرده بلکه دست و پا گیر هم شده است. به عنوان مثال سیاستگذاران در کشورهای مختلف و ایران راه به خطا بردهاند و دامنه نوآوری را آنچنان وسیع درنظر گرفتهاند که کسب و کار، کارآفرینی و دانش و .... در آن قرار میگیرند و این مساله باعث شده اکوسیستم نوآوری کارکرد خود را از دست دهد و چابکی و سیالیت خود را که در ذات نوآوری نهفته است فراموش نماید. از طرفی هم باید این سوال را پرسید که آیا دانش به یکباره در اکوسیستم نوآوری تبدیل به کسب و کار میگردد؟ یا اینکه به مرور و گذر از منطقه نوآوری تبدیل به کسب و کار میشود ؟ به عبارتی باید شرکتها و نهادهایی که به غیر از آنچه در اکوسیستم کسب و کار و دانش وجود دارند، باشند و درگیر
بروکراسیهای این دو اکوسیستم هم نباشند به طوریکه چابک و کوچک بوده و در مرز دانش حرکت کنند و دانش تولید شده را به کسب و کار تبدیل نمایند.
این مقاله تلاش نموده است علی رغم تثبیت و کاربرد روزافزون اکوسیستم نوآوری، ابهام و درهم‌تنیدگی مفاهیم مرتبط با آن را نشان داده شده سپس استعاره بهتری که با توجه به ویژگیهای اکوسیستم نوآوری فعلی بهترین تعریف را در بردارد- اکوتون نوآوری- به عنوان جایگزین آن معرفی نماید. در این راستا ابتدا مفهوم اکوسیستم در خاستگاه خود توضیح داده شده است سپس کاربرد آن در حوزه نوآوری و ابهامات مفهوم مذکور تشریح شده و در نهایت استعاره جایگزین معرفی شده است.
2- اکوسیستم طبیعی چیست؟
مفهوم اکوسیستم در زیست شناسی برای اولین بار در دهه 1930 مطرح شد. از آن زمان، بسیاری از اکولوژیستها بر جنبههای مختلف آن تمرکز کردهاند. تانسلی (1935) اولین محققی بود که از مفهوم اکوسیستم استفاده کرد و "اکو" و "سیستم" را برای نشان دادن تعامل موجودات و محیط آنها ترکیب کرد. در اکوسیستم طبیعی، گونهها با یکدیگر و با محیط خود تعامل دارند و انواع مختلفی از روابط را تشکیل می‌دهند که ثبات نسبی سیستم را حفظ میکند.
وجه مشترک تعاریف مختلف اکوسیستم تمرکز بر ارتباط مجموعه‌ای از موجودات با محیط پیرامون آنها میباشد. اکوسیستمهای مصنوعی نیز اکوسیستم‌هایی هستند که دستخوش تغییرات به‌وسیله انسان شدهاند. آنها می‌توانند زمینی (زمینهای زراعی و باغی) باشند یا آبی (آکواریوم‌ها، سدها و ...).
بین اکوسیستمهای طبیعی و مصنوعی، تفاوتهای زیادی از جمله در پایداری، تنوع و هدف وجود دارد. یک اکوسیستم طبیعی دارای گونه‌های متنوع از موجودات است در حالی که اکوسیستمهای مصنوعی محدود هستند. اکوسیستمهای طبیعی خود را حفظ می‌کنند در حالی که اکوسیستمهای مصنوعی برای بقا نیاز به کمک انسان دارند. (جدول1)
جدول1. تفاوتهای اکوسیستمهای طبیعی و اکوسیستمهای سازماندهی شده ]24[1
اکوسیستمهای طبیعی | اکوسیستمهای سازمانی |
|---|---|
ویژگیهای ساختاری | |
گونهها، شرایط آینده را پیش‌بینی نمی‌کنند و استراتژی‌ها و ساختارهایی با هدف کاهش ریسک و افزایش اطمینان اجرا نمی‌کنند. | بازیگران انسانی سازمان‌ها را رهبری نموده و سعی می‌کنند شرایط آینده را پیش‌بینی کرده و استراتژی‌ها و ساختارهای متناسب با کاهش ریسک و افزایش اطمینان را ایجاد نمایند. |
شامل برنامه‌های احتمالی در صورت عدم موفقیت یک بازیگر اصلی یا گونه نیستند. | غالبا شامل برنامه‌های احتمالی در صورت عدم موفقیت یک بازیگر اصلی یا گونه هستند. |
با تعامل در سطوح پایین‌تر سلسله‌مراتبی ساخته می‌شوند. | می‌توانند با تعامل در سطوح پایین‌تر یا بالاتر سلسله مراتبی ساختار یابند. |
برای بهتر شدن تکامل نمی‌یابند. | اکوسیستم‌هایی سازمانی که به مرور زمان در جهت بهتر شدن تکامل نمی‌یابند، در معرض خطر حذف یا منسوخ شدن قرار میگیرند. |
ویژگیهای اکوسیستم | |
رقابت بین دو گونه برای هر دو مضر است. | رقابت می‌تواند برای سازمانهای درگیر، مفید یا مضر باشد. |
به صورت ارگانیک و بدون کمک یا مداخله استراتژی و ساختار هدفمند طراحی شده، ایجاد می‌شوند، عمل می‌کنند و فروپاشیده می‌شوند. | سازمان‌ها می‌توانند سیستم شبکه‌ها را برنامه‌ریزی و طراحی کنند. |
مهندسان اکوسیستم زیستگاه‌هایی را ایجاد می‌کنند که گونه‌های دیگر به آنها تکیه می‌کنند. | مهندسان انسانی (بازیگران) ممکن است شرایطی را ایجاد کنند که پتانسیل تأثیرپذیری فراتر از شرایط محلی داشته باشند. |
3-اکوسیستم نوآوری چیست؟
در سالهای 1993 و 1996 مور2 مفهوم اکوسیستم را در حوزه مدیریت در رابطه با پویایی رقابتی مطرح نمود و پیشنهاد کرد که استراتژی شرکت باید به سمت یک چشم‌انداز جامع‌تر که همان اکوسیستم است، حرکت کند. پس از آن مفهوم مذکور در حوزه‌های مختلف توسعه یافت و منجر به ظهور انواع جدیدی از اکوسیستمها مانند اکوسیستمهای صنعتی، دیجیتال، اجتماعی، کسب و کار و کارآفرینی شد ]16[3 و]23[4 از این میان، ابتدایی‌ترین و پرکاربردترین مفاهیم، اکوسیستمهای کسب و کار؛ نوآوری و کارآفرینی بوده که در ادبیات حوزه کسب و کار و نوآوری پرتکرار بوده‌اند.
از سال 2006 به بعد، که آدنر مفهوم «اکوسیستم نوآوری» را مطرح نمود، این مفهوم به سرعت در حوزه کسب و کار توسعه یافته است اما ردّ پای مفهوم نوآوری که به معنای ساختن چیزی جدید است، از همان سال 1776 که آدام اسمیت جزئیات ناکارآمدی روابط بین تولیدکنندگان، بازار و حمل ونقل را با ثروت ملل پیوند داد، نمایان شد.
جدول 2. اهمّ تعاریف ارائه شده از مفهوم اکوسیستم نوآوری
نام محقق | سال ارائه | تعریف / توضیح ارائه شده |
|---|---|---|
آدنر5 |
2006 | ترتیبات مشارکتی که از طریق آن شرکتها، پیشنهادات خود را به یک راه حل منسجم و مشترک هدایت می‌کنند. |
ونگ6 |
2009
| مجموعه پیچیده از نوآوریها، تولیدکنندگان و توسعه‌دهندگان آنها و تعاملات بین آنها |
لوآما اهو و هالونن 7 |
2010 | سیستم دائمی یا موقت از تعاملات و تبادلات بین بازیگران متعدد است که انتقال ایدهها را بین اعضا امکان‌پذیر نموده و نوآوری را تسهیل میکند. |
مرکان و دیگران8 |
2011 | شامل عوامل اقتصادی، روابط اقتصادی و هم‌چنین بخشهای غیراقتصادی مانند فناوری، موسسات و تعاملات جامعه شناختی و فرهنگ است و اکوسیستم نوآوری ترکیبی از شبکه‌ها یا سیستم‌های مختلف میباشد. |
زهرا و نمبیزان9 |
2012 | گروهی از شرکتها و سایر نهادها که با یکدیگر تعامل دارند و یکسری از وابستگی‌ها را با هم به اشتراک می‌گذارند تا بر آن اساس به تولید کالا، فناوری، خدمات مورد نیاز مشتریان بپردازند. |
دارست و پوتانن |
2013 | اکوسیستم نوآوری مرتبط با نوآوری باز بوده و از این جهت همانند نوآوری باز بر پایه جریان‌هایی از دانش در جهت مشارکت و خلق مشترک قرار دارد. |
آتیو و توماس |
2014 | اکوسیستم نوآوری، شبکه‌ای از سازمانهای بهم پیوسته، سازمان یافته در اطراف یک شرکت کانونی یا یک پلتفرم است و بر توسعه ارزش جدید از طریق نوآوری تمرکز می نماید. |
اُکسانن و اوتاماکی10 |
2014 | اکوسیستم نوآوری شامل گروهی از عوامل محلی و فرایندهای پویا است که با یکدیگر جهت ارائه راهکارها در مواجهه با چالش‌های پیچیده تعامل می‌نمایند، شبکه‌ای پویا و تعاملی که منجر به توسعه نوآوریها میگردد و می‌تواند به قطب‌های محلی، شبکه‌های جهانی و حتی پلتفرم‌های تکنولوژی دلالت نماید. |
همانطور که تعاریف جدول2 نشان می‌دهند که از زمانی که آدنر مفهوم «اکوسیستم نوآوری» را عنوان کرد، محققان بیشتر این مفهوم را مورد توجه قرار داده‌اند تا مفهوم «اکوسیستم کسب و کار» در صورتیکه تعاریف مختلف حاکی از آن است که منظور پژوهشگران در عمل اکوسیستم کسب و کار بوده نه اکوسیستم نوآوری.
در سالهای اخیر چند تن از محققان به بررسی تطبیقی مفاهیم اکوسیستمهای مطرح نوآوری، کسب و کار، دانش و کارآفرینی پرداختهاند که از آن جمله‌اند:
]20[11 طبق مرور نظام‌مندی که انجام داده‌اند مقالاتی که نقطه عطف بحث اکوسیستمهای کسب وکار و نوآوری بودند را نشان داده‌اند. مطالعه آنها نشان داده که تا اواخر سال 2007 تعداد معدودی از مقالات در زمینه اکوسیستم کسب و کار و اکوسیستم نوآوری پر استناد بوده و عمدتاً مقالات پراستناد در این زمینه که پس از سال 2007 ثبت شدهاند، منظور متفاوتی از هر دو اکوسیستم نوآوری و کسب و کار نداشتهاند به طور مثال کارییانس و کمپبل در تعریف ارائه شده از اکوسیستم نوآوری، اکوسیستم دانش را وارد نموده و تعریف آنها به اندازه‌‌ای جامع میباشد که می‌تواند اکوسیستم کسب و کار را نیز پوشش دهد. (شکل1)
شکل1. سیر مطالعات در زمینه اکوسیستمهای کسب و کار و نوآوری(گومز2016)
برخی محققین نیز به بررسی مرز اکوسیستم کسب و کار و نوآوری پرداخته و پس از بررسی تعاریف و مدل‌های ارائه شده توسط مور و لانسیتی و لوین در رابطه با اکوسیستم کسب و کار و مدل آدنر در رابطه با اکوسیستم نوآوری و توضیح اینکه مفاهیم اکوسیستم کسب و کار مور و لانسیتی و لوین با هم متفاوت هستند نتیجه گرفتند اکوسیستم نوآوری از نظر مفهومی زیرمجموعه اکوسیستم کسب و کار است زیرا ایجاد مشترک ارزش (در اکوسیستم نوآوری) مقدم بر ارزش ارائه شده نهایی (در اکوسیستم کسب و کار) است یا حضور مشتری در اکوسیستم کسب و کار ملموس است ولی در اکوسیستم نوآوری چنین نیست ]12[ و ]43[ و]17[12.
در این میان]5[13، با مرور 230 مقاله در رابطه با نوآوری و کسب وکار، مفهوم جدیدی را با عنوان اکوسیستم نوآوری/ کسب و کار ارائه و بیان نموده که اصطلاح «اکوسیستم نوآوری» و «اکوسیستم کسب و کار» گاهاً به‌جای همدیگر استفاده می‌شوند که این امر نشان‌دهنده مفهوم‌سازی مبهم است و تعریف مشخصی برای هیچ‌یک از آن دو وجود ندارد.
اکوسیستم دیگری که با اکوسیستمهای کسب و کار و نوآوری رابطه تنگاتنگی دارد، اکوسیستم دانش است که به عنوان جریان دانش ضمنی بین شرکتها و دانشگاه‌های محلی تعریف شده و موسسات تحقیقاتی به عنوان بازیگران پیشرو در آن معرفی شدهاند ]12[. مطالعات محقق نشان میدهد که نوآوری در ناحیه پیوند بین اکوسیستمهای کسب وکار و دانش رخ میدهد.
از آنجا که سه اکوسیستم کسب و کار، نوآوری و دانش با هم ارتباط تنگاتنگی دارند محققین به بررسی آنها در کنار هم‌پرداخته‌اند:
· ]9[14معتقد است این سه اکوسیستم کسب و کار؛ نوآوری؛ و دانش با هم متفاوتند. او می‌گوید برای درک مفهوم اکوسیستم باید مفهوم اهرم15 را شناخت. به عبارتی سه نوع اهرم وجود دارد: اهرم نوآوری، تولید و تراکنش مالی. سه نمونه اهرم می‌توانند به هر صورتی با هم ترکیب شود. این ترکیب بیانگر گستردگی اکوسیستم کسب و کار است. اکوسیستم کسب و کار می‌تواند شامل تمرکز روی یک نمونه اهرم و سپس حرکت به سمت نمونه دیگر باشد. اما نکته مهم در درک هر اکوسیستم مشخص، شناخت اهرم استفاده شده در آن است.(شکل2)
شکل 2. ترکیب اهرمهای سهگانه ]9[
· ]39[16 نیز سه اکوسیستم کسب و کار، دانش و نوآوری را به هم متصل میداند، آنچه در اکوسیستم دانش ایجاد میشود در اکوسیستم کسبوکار به کار برده میشود. نوآوری هم مانند پلی بین دو اکوسیستم دیگر است.
· ]33[ ضمن برشمردن اکوسیستمها پس از بررسی و مرور نظام‌مند پژوهش‌های پیشین، آنها را از نظر قلمرو، ارزش، ذی‌نفعان، اقتصاد، ویژگیهای اجتماعی، نقش دانش و خروجی با هم مقایسه نموده و بر اساس آن اکوسیستم کسب و کار را مانند چتری برای اکوسیستمهای نوآوری، دانش و کارآفرینی معرفی میکند.
همانطور که تحقیقات نشان داده، دانش تولید شده در اکوسیستم دانش در اکوسیستم کسب و کار به کار برده میشود اما علی‌رغم سیاستهای حمایتی دولت هیچ تضمینی وجود ندارد که خروجی اکوسیستم دانش به ورودی اکوسیستم کسب و کار تبدیل شود زیرا اساسا پویایی هر یک از آنها متفاوت است. با این حال سیاستگذاران انتظار دارند توسعه اکوسیستم دانش، شرکتهای تعبیه شده در این اکوسیستم را تبدیل به بخشی از اکوسیستم کسب و کار نماید. بنابراین اساساً اکوسیستم دانش و اکوسیستم کسب وکار از هم متفاوت بوده و دارای زنجیره ایجاد ارزش متفاوتی هستند لذا سیاستهای حمایتی در هر دو اکوسیستم با هم متفاوت است ]22[.
به عبارت دیگر می‌توان چنین استدلال کرد که ارزش در اکوسیستم دانش ایجاد شده اما توسط چندین بازیگر کلیدی در اکوسیستم کسب و کار به کار گرفته شده است. ]43[ نیز این نکته را تأیید نموده و بیان میکند اکوسیستم کسب و کار مشتری (بخش تقاضا) را معرفی میکند که در اکوسیستم دانش وجود ندارد. بنابراین اگر منطقه‌ای بخواهد از ارزش ایجاد شده در اکوسیستم دانش سود ببرد باید راهی برای جذب شرکت‌هایی که آن ارزش را به کار بگیرند، بیابد. این کار ایجاد یک محیط جذاب برای جذب این شرکتها و یا اطمینان از اینکه استارت‌آپ‌های نوآورانه موجود در اکوسیستم دانش می‌توانند در به کار بردن این ارزش در اکوسیستم کسب و کار همکاری نمایند، است. لذا ایجاد ارزش به طور خودکار منجر به بکارگیری ارزش نمی‌شود ]12[ و ]9[.
چالش اصلی در رشد اکوسیستم نواوری، شناخت چگونگی تبدیل نتایج تحقیق و توسعه به محصولاتی سودده است و دستیابی به این هدف پیچیده است زیرا اقتصاد تحقیقاتی که ناشی از تحقیقات پایه است و اقتصاد تجاری که توسط بازار هدایت میشود، اتصال بسیار ضعیفی دارند و در دو سیستم متفاوت کار می‌کنند و به منظور ترویج تحقیقات رادیکال که برای کشف نوآورانه ضروری است، مهم است انگیزه‌هایی که ناشی از اقتصاد تحقیقاتی است با انگیزه‌های ناشی از اقتصاد تجاری متصل باشد ]23[.
می بینیم که مفاهیم مرتبط با اکوسیستم به طور عموم و مفاهیم مرتبط با اکوسیستم نوآوری به طور خاص، گیجکننده می‌باشند تا آنجا که مفاهیمی چون اکوسیستم نوآوری شرکتی؛ اکوسیستم نوآوری ملی و منطقه‌ای؛ اکوسیستم نوآوری دیجیتال؛ اکوسیستم نوآوری شهرمحور و ناحیه‌ای؛ اکوسیستم بنگاه‌های کوچک و متوسط فناوری پیشرفته‌محور؛ اکوسیستم نوآوری انکوباتورها و شتابدهنده‌ها؛ و اکوسیستم دانشگاه‌محور دارای تعاریف مشابه و بعضا یکسانی هستند ولی با این حال به شدت در حال فزونی‌اند.
با توجه به اینکه هنوز کمتر از دو دهه از ورود این واژه‌ها به حوزه نوآوری و کسب و کار نگذشته، مطالعات زیادی به صورت پراکنده در رابطه با هر یک از واژگان و مفاهیم صورت گرفته اما در مجموع این مفاهیم در کنار یکدیگر کمتر مورد بحث و نظر قرار گرفتهاند. در سال 2016 اوه و دیگران به همین منظور مروری نظامند در ادبیات مرتبط با حوزه نوآوری و کسب و کار انجام داده و در نهایت ضعف‌های مفاهیم جدید را برشمرده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اکوسیستم نوآوری تا کنون از لحاظ مفهومی و به تبع آن با شدت بیشتر از لحاظ نظری به نحو مناسبی تبیین نشده‌‌است.
- از ارائه و کاربرد مفهوم اکوسیستم در حوزه نوآوری تا کنون خروجی قابل توجهی دریافت نشده و بالعکس ریسک کاربرد مفهوم در این حوزه بیشتر بوده است.
- مرتبط‌سازی اکوسیستم نوآوری به اکوسیستم طبیعی خطا بوده و باعث میگردد پایه مناسبی برای تحقیق بین‌رشته‌ای و سیاستگذاری در حوزه نوظهور نوآوری فراهم نیاید.
- گرچه تحقیقات و مطالعات حوزه اکوسیستم نوآوری مشارکت‌های نظری مثبتی به همراه دارد ولیکن این مشارکت‌ها ربط و الزامی به پیشوند " اکو" ندارد و بهره‌گیری از این پیشوند بیشتر استعاره است تا اقدامی دقیق و صحیح.
- آنچه تا کنون در مطالعات مختلف تحت عنوان اکوسیستم نوآوری ذکر گردیده عموما با مفهوم سیستم نوآوری مشابه بوده و در موارد اندکی تمایزی بین این دو مفهوم وجود دارد.
- تا کنون تعدد و تنوع زمینهای مختلف و ناهمگونی در کاربرد عنوان اکوسیستم نوآوری وجود داشته است (ملی، شهری، دیجیتال، دانشگاه‌محور، فناوری پیشرفته و ...).
- اکوسیستمهای نوآوری طراحی و مهندسی شدهاند، دارای هدف هستند و همین آنها را از سیستم تکاملی متمایز میکند.
- اکوسیستمهای نوآوری پس از طراحی و پیاده شدن، تکامل می‌یابند و در این مسیر تکاملی ممکن است یک موجودیت تغییر یافته و به حالت غالب درآید. شرکت‌هایی که در یک جنبه توسعه می‌یابند می‌توانند در زنجیره ارزش غالب شده و اکوسیستم را تحت تأثیر و تغییر قرار دهند.
- اکوسیستمهای محدود به کسب و کار با مفهوم و رویکرد رو به‌رشد نوآوری باز در تناقض قرار میگیرند.
- بر خلاف مقوله خوشه‌های صنعتی که دارای شاخص‌ها و معیارهای سنجش مشخص است، ایده اکوسیستم نوآوری هیچ معیار سنجش آماده‌ای ندارد.
همانطور که گفته شد اقداماتی که تا کنون در جهت تبیین اکوسیستم نوآوری به عنوان موضوعی نوظهور و سیستمی پیچیده انجام شده نتوانسته به جایی مشخص و مناسب برسد و تاکنون صرفا استعاره گسترش یافته و به دلیل ایجاد شباهت ناصحیح با اکوسیستمهای طبیعی به خطا رفته است.
پراکنده و غیرجامع بودن مطالعات مرتبط با اکوسیستم نوآوری و عدم وجود معیار و شاخص برای ارزیابی آن را از جمله نقاط ضعفی است که در مطالعات دیگر هم بیان شده است از جمله دارست و پوتانن( 2013).
4- اکوتون نوآوری چیست؟
ضمن عبور از جوامع مختلف ملاحظه میشود که تغییر یک جامعه به جامعه‌ای دیگر کم و بیش تدریجی صورت میگیرد. در اثر این تبدیل جامعه، بخشی از آن سرزمین خصوصیت هر دو جامعه را دارا خواهد بود. این بخش از سرزمین ناحیه بینابینی، بوم مرز و یا اکوتون گفته میشود ]3[.
شکل3. بوم مرز نوآوری
بوم‌مرز (اکوتون) از دو جزء اکو (Oikos) و tonus یونانی و یا tension گرفته شده و به معنی منطقه‌ای است که دو اکوسیستم در تنش قرار دارند و به عبارتی، منطقه‌ای است به موازات لبه و مرز دو اکوسیستم. بسیاری از تعاریف و اصطلاحات مختلف در ادبیات وجود دارند که برای توصیف مناطق انتقال زیست‌محیطی استفاده می‌شوند مانند مناطق مرزی، مرزها، مناطق دیدار، مناطق انتقال و مناطق اختلاط. مفهوم بوم‌مرز با توصیف یک منطقه باریک در دامنه آغاز شد. اکوتونها به عنوان مناطق گذار زیست‌محیطی، باریک تصادفی، مناطق ناپایدار زیست‌محیطی با در اختیار داشتن مخلوطی از دو نوع جامعه مختلف و به طور وضوح مناطق بی‌ثبات هستند. در این مناطق انتقالی محیط زیست به سرعت درحال تغییر از یک نوع به نوع دیگر است. ]1[.
این مفهوم اولین بار توسط لوینگستون17 در سال 1903 مطرح شد. سپس آدوم در سال 1953 یک چارچوب مفهومی اکولوژیکی برای مطالعه بوم‌مرزها پیشنهاد داد و پس از آن تا دهه 1970 علاقه زیادی به اکوتونها در جامعه علمی وجود داشت و پس از آن به دلیل متداول شدن تمرکز بر اکوسیستم ها و جوامع همگن‌تر و مشخص‌تر، این تمایل فروکش نمود. احیای تحقیقات در رابطه با اکوتونها و تأثیر آنها بر تنوع زیستی در اواخر دهه 1980 و 1990 با توسعه مناطق تحقیقاتی زیست شناسی جدید مشاهده شد.
هافکنس و دیگران (2009) تعاریفی را که برای بوم‌مرز ارائه شده از سالهای 1903 تا 2004 گردآوری نموده‌‌اند. (جدول3)
جدول 3. تعاریف ارائه شده برای بوم‌مرز در متون مختلف
محقق (سال) | واژه علمی | تعریف مختصر |
|---|---|---|
لوینگستون18 (1903) |
بوم‌مرز | خط تنش که نقاط دارای تغییر ناگهانی یا انباشته را به هم وصل میکند. |
کلمنتز (1905) | بوم‌مرز | منطقه تنشی سازگار با محیط زیست |
ویتاکر19 (1967) | اکولاین | منطقه با شیب نسبتا ناهمگن اما با ثبات از نظر محیط زیست |
آدوم 20(1971) | بوم‌مرز | منطقه انتقال بین دو اکوسیستم مجاور با غنای گونه‌ای بیشتر |
آلن و استار 21(1982) | بوم‌مرز | شیب بین دو پوشش گیاهی با دو فیزیولوژی متفاوت |
فراکت و لابریو22(1987) | بوم‌مرز | منطقه شیبدار که خواص متفاوت از مناطق مجاور دارد. |
دی کاستری و دیگران23(1988) |
| منطقه‌ای که نرخ تغییرات مکانی و زمانی ساختار یا عملکرد زیست‌محیطی نسبت به نرخ سراسر منطقه سریعتر است. |
ون در مارل24 (1990) | بوم‌مرز | منطقه تحت تنش سازگار با محیط زیست |
ون در مارل (1990) | اکولاین | منطقه با شیب ناهمگن نسبتا پایدار |
هالند و دیگران 25(1991) |
بوم‌مرز | منطقه انتقال بین سیستم‌های زیست محیطی مجاور، دارای ویژگیهای منحصر به فرد مکانی و زمانی و قدرت تعامل بین سیستم‌های زیست‌محیطی مجاور |
فورمن26 (1995) |
لبه | منطقه‌ای که از لبههای اکوسیستمهای مجاور تشکیل شده است. |
منسگر و مولر 27(1996) | مرز | منطقه انتقال بین واحدهای چشم انداز (از جمله اکوسیستم) |
نیمان و دکامپس 28(1997) | رابط | شبیه غشای نیمه نفوذپذیر که جریان انرژی و مواد بین لکه‌های محیطی مجاور را تنظیم میکند. |
کادنسو و دیگران29(1997) |
مرز اکولوژیکی | منطقه سه بعدی انتقال بین سیستم‌های متضاد که شیب در مرزها نسبت به دو منطقه مجاور عمیق‌تر است و مرزها می‌توانند پهن یا باریک شوند و منعکس‌کننده عمق شیب است. |
فاگان و دیگران30 (2003) | مرز اکولوژیکی | منطقه‌ای بین تکه‌های زیستگاه متضاد که ناهمگونی مکانی چشم‌انداز را محدود میکند. |
رایس و سیسک31 (2004) | لبه | لبه به عنوان مرزی بین انواع تکه‌های مجزا |
عموم تعاریف پس از تعریفی که هالند در 1991 از بوم‌مرز ارائه داد، بر این امر دلالت دارند که بوم‌مرز به عنوان منطقه انتقال بین اکوسیستمهای مجاور تعریف می‌شوند (هالند 32 2012) و نشان‌دهنده تعامل فعال بین دو یا چند اکوسیستم با ویژگیهای منحصر به خود می‌باشند (لیدیکر33 1999 و آدوم 1971). آنها مقدار نسبتا زیادی از تنوع، فعالیت و تنش را حمایت می‌کنند ]39[. 34این مناطق اغلب طبیعت و ساکنان منطقه هم‌پوشانی اکوسیستمها را در برمی‌گیرند و دارای ویژگیها و گونه‌های منحصر به خود هستند (آدوم 1971؛ تارنر و دیگران352003) و حساس‌ترین قسمت اطراف اکوسیستم می‌باشند که به دلیل حساسیت به تغییرات محیطی نقش آنها در اکوسیستم حیاتی است و از طریق فعل و انفعالات زیستی و جریان مواد مغذی در تنوع زیستی اکوسیستم نقش دارند.
4-1- نمونه‌هایی از بوم‌مرزدر ایران:
برای بهتر شناختن بوم‌مرزها، مثالهایی از آنها در ایران آورده شده است:
-جنگل ابر: بسیاری از کارشناسان جنگل ابر را بانک ژنتیک جهان می‌دانند، این بوم‌مرز بین دو اکوسیستم تپه ماهوری و بیابان و جنگل است، در هر متر مربع از این جنگل بی‌نظیر بیش از 50 گونه گیاهی وجود دارد که هر بازه حدود یک ماه یک بار عوض می‌شوند.
-گردنه گدوک در فیروزکوه: ناحیه گرم و مرطوب استان مازندران را از ناحیه سرد و خشک تهران جدا میکند.
-جنگل‌های ارسباران: مرز زیستی جنگل‌های هیرکانی، به خاطر اینکه محل تلاقی با دیگر مناطق رویشی هیرکانی، قفقازی ـ ایرانی، ایرانی ـ تورانی و مدیترانه‌ای بوده، جنگل لبه و به بیانی نمونه بارز حد نهائی هیرکان است.
- انواع تالابها: اغلب بوم‌مرز بوده و بین اکوسیستمهای خشکی و آبهای عمیق قرار دارند.
4-2- تفاوت بوم‌مرز و بوم‌سازگان (اکوتون و اکوسیستم):
از آنجا که بوم‌مرز منطقه بین دو اکوسیستم مجاور است، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با آنها دارد که تفاوتهای قابل توجه بین بوم‌مرز و بوم‌سازگان (اکوسیستم) همانطور که در متون مختلف به ویژگیهای بوم‌مرز اشاره شده است، فاقد مرز معین بودن آن است به طوری که به عنوان سیستم باز و تعاملی عمل میکند. بر همین اساس، مبادلات زیادی بین گونه‌های مختلف موجود در آن و در اکوسیستمهای مجاور صورت میگیرد. تفاوتهای ایندو مفهوم را پرندرگست در قالب ویژگیهای هر دو مفهوم در کنار هم آورده است. (جدول4)
جدول 4. تفاوتهای اکوسیستم و بوم‌مرز ]34[36
طبق تفاوتهای موجود می‌توان گفت گونه‌های بسیاری نسبت به اکوسیستم در بوم‌مرز موجودند اما فراوانی هر گونه بسیار کمتر از فراوانی گونه‌های مختلف در اکوسیستم است و همین امر بوم‌مزها را منحصر به‌فرد نموده است.
4-3- اکوتون در اکوسیستمهای اجتماعی (غیرطبیعی):
تا اینجا نشان دادیم استعاره «اکوسیستم» به دنبال خود مفهوم بوم‌مرز را خواهد داشت و وجودش بدون وجود بوم‌مرز توجیه ندارد. اما تابحال در تحقیقات مرور شده فقط به مفهوم اکوسیستم پرداخته شده و مطالعات بسیار اندکی در رابطه با مفهوم «بوم‌مرز» در اکوسیستمهای اجتماعی انجام شده است.
]34[ از مفهوم بوم‌مرز برای توضیح و درک بیشتر بازاریابی استفاده کرده و در سه حالت: بازاریابی به عنوان یک تابع؛ بازاریابی به عنوان یک بوم‌مرز و بازاریابی به عنوان یک اکوسیستم مرزهای نواحی مختلف را مشخص کرده و عنوان نموده که بوم‌مرز استعاره روشنی است که درک بازاریابی را ممکن می‌سازد.
پس از آن در سالهای مختلف مطالعاتی در رابطه با مرز اکوسیستمهای مختلف انجام شده است. اما این مطالعات پراکنده بوده و در آنها اشاره‌ای به تحقیقات گذشته نشده که به ترتیب توالی زمانی به شرح زیر می‌باشند:
· ]29[37 و ]25[38 و ]42[39 نیز بیان می‌دارند این سازمانهای واسط می‌توانند خود را از موسسات موجود و محدودیت‌های آنها جدا کنند که نشان‌دهنده تنوع و پویایی این سازمان‌هاست که با ویژگیهای بوم‌مرز تطابق دارد.
· ]41[40 این پژوهش به این نتیجه رسیده است که همواره سازمانهایی باید وجود داشته باشد که در محل تلاقی دو اکوسیستم با منطق نهادی متفاوت، تنش‌های حاصله را متحمل شده و ارتباط دو منطق نهادی مختلف را با یکدیگر تسهیل نماید.
· ]15[ 41وجود فضاهایی را به رسمیت می‌شناسد که بازیگران از زمینه‌های مختلف نهادی می‌توانند وارد شوند، به آنها اجازه داده میشود موقتا از نهادهای موجود در زمینه‌های مربوطه خود خلاص شده و با فعالیتها و ایدههای جدید همکاری کنند.
· ]9[42 اعتقاد دارند حضور اجزای متنوع در اکوسیستم تعریف مرز آن را با مشکل رو به رو میکند. این مشکل در تعاریف مختلف منعکس شده است. ]43[ 43 اشاره کردند که اکوسیستمها مرزهای وسیع تر از آنچه به واسطه عملکرد بازار تعریف می شود، دارند.
· ]11[44 از رویکرد بوم‌مرزی برای دسته‌بندی انواع مختلف سازمان‌ها استفاده کرد است. او نوع مهمی از سازمان‌ها که گذرا هستند را شناسایی نموده و آنها را بوم‌مرز نامیده است. این سازمان‌ها پشتوانه‌ای در ادبیات مرتبط با سازمان‌ها نداشتهاند. ویژگی‌هایی که این سازمان‌ها را از بقیه متمایز نموده عبارتند از:
o نوآوری فراوان
o کوچکتر از اندازه معمول شرکتهای متداول
o جوانتر از سازمانهای متداول
o بالاترین سطح تعهد کارکنان
o تعداد کمتر کارکنان و درآمد کمتر
o سطوح پایین جهت‌گیری استراتژیک مدیریت ارشد
o بالاترین سطح رفتار کارآفرینانه
o انعکاس روحیه کارآفرینی و ایجاد منطقه کاملا جدید از بحث کارآفرینی شرکتها
به اعتقاد ]11[ سازمان‌ها و شرکتهای بوم‌مرزی، نوآوری را با مناطق مجاور خود به اشتراک می‌گذارند. این سازمانهای بوم‌مرزی سودآوری پایین‌تری نسبت به میانگین برخوردارند که ممکن است به دلیل سطح نسبتا بالایی از سرمایه‌گذاری و یا توسعه زودرس آنها باشد.
· ]38[ نیز به معرفی مفهوم بوم‌مرز پرداخته و اینکه برای شناسایی این منطقه در اکوسیستمهای مختلف ناگزیر از شناسایی مرزهای تفکیکی آنها می‌باشیم. او در رابطه با بوم‌مرز اکوسیستم دانش و کسب و کار بیان میکند که تعاملات بوم‌مرز آنها منجر به ایجاد تکنولوژی جدید و روش‌های دیگری میشود که در نهایت منجر به بازتعریف استانداردهای صنعتی خواهد شد. این مطلب کاملاً با مفهوم چهارراه زیستی در بحث ویژگیهای بوم‌مرز انطباق دارد. او هم‌چنین بررسی این مناطق را جهت توضیح چگونگی تعامل بین سیستم‌ها و تأثیرات محیطی بخشی از ساختار سیستم که از طریق این مرزهای نفوذپذیر وارد می‌شوند مهم میداند.
همه این مطالب نشان‌دهنده مرزهای وسیع و بی‌ثبات اکوسیستم است که با توجه به حضور شرکت‌کنندگان مختلف و کارکرد اکوسیستم می‌توان آنها را تعریف کرد. این توضیحات حاکی از وجود اکوتون در اطراف اکوسیستم است.
4- 4 -اکوتون نوآوری
با توجه به اینکه مفهوم اکوتون در علوم زیستی شناخته شده است، نمی توان در جایی که صحبت از چند اکوسیستم است، آن را نادیده گرفت. اکوتون نوآوری فاقد مرز است و مدام ورودی های آن با ایدهها و نوآوری های جدید تغییر می کند و در واقع اکوتون نوآوری یک شبکه بالقوه جهانی است با مرزهای غیرمشخص. در جریان و مبتنی بر پروژه است و این در تضاد با ماهیت اکوسیستم کسب و کار است.
با فرض اینکه نوآوری به خودی خود نقش پل ارتباطی بین دانش و کسب و کار را ایفا می کند، اکوتون نوآوری را می توان به عنوان منطقه ای بین دانش و اکوسیستم کسب و کار در نظر گرفت. بنابراین اکوتون نوآوری با آنچه قبلا به عنوان اکوسیستم نوآوری میشناختیم تفاوت دارد.
یک مثال واقعی را آدنر از تلویزیون‌های HD مطرح میکند که در اوایل دهه 1990 از نظر فنی بالغ شده بودند ( یعنی به سیستم دانش منتقل شده بودند)، اما تعدادی از ملزومات مکمل آن به دست نیامده بود بنابراین تولیدکنندگان نیز مجبور شدند ورود به بازار را به تعویق بیندازند. آدنر به طور ضمنی نشان داد که اکوسیستم های دانش و کسب و کار آماده هستند اما نوآوریهای مکمل – که بین این دو اکوسیستم اتفاق می افتند- هنوز آماده نیستند. این نوآوریها در محیطی پویا در لبههای اکوسیستمهای دانش
و کسب و کار اتفاق میافتد. چیزی که ما آن را "اکوتون نوآوری" مینامیم. این منطقه پل ارتباطی بین
اکوسیستمهای کسب و کار و دانش است که تجاریسازی ایدهها را تسهیل میکند ]18[.
5- مشکلات نگاه اکوسیستمی به نوآوری در ایران
با وجود سابقه مشکلات نگاه سیستمی به نوآوری در ایران ]19[، سیاستگذاران و مدیران دولتی ایران، از ابتدا نگاه درستی به مفهوم اکوسیستم نوآوری نیز نداشتهاند. از جمله، طرح نوآفرین که توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معرفی شده ، شکل 4 را به عنوان جاده نوآفرینی (و در اصل همان اکوسیستم نوآوری) معرفی کرده است45.
وقتی به این جاده نوآفرینی مینگریم، همه ارکان موجود در نوآوری، دانش و کسب و کار را دربردارد. این رویکرد به نوآوری، که کاملا خطی است و نه اکوسیستمی) باعث شده بدنه‌ای لخت برای نوآوری ایجاد شود و کارکرد اجزای مختلف مختل گردد. اما اگر اکوسیستمهای کسب و کار و دانش به شکل جداگانهای تحلیل شوند و اجزای سیال و چابک که ویژگیهای بوم مرزی دارند در بخش نوآوری فعال باشند، کارکردهای بهتری را از اجزای فعلی دریافت خواهیم نمود چرا که سازمانهایی که دربوم‌مرز نوآوری هستند چابک، سیال و تا حدی کوچک هستند در حالیکه در وضعیت کنونی اکوسیستم نوآوری ایران، بخشهای درگیر در اکوسیستم بخشی از اکوسیستم کسب و کار و دانش نیز
|
شکل 4. جاده نوآفرینی ایران از منظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
می‌باشند و چون سیاستهای تجویزی برای کل
سازمانهای موجود یکسان میباشد به سستی و لختی این بدنه میافزاید. از طرفی در اکوسیستم فعلی نظامهای بوروکراتیک اداری برای اخذ مجوزها و ... به شدت دست و پا گیر بوده و بدنه نوآوری کشور را مختل نموده است در صورتیکه اگر اجزای ویژگیهای بوم مرزی را برای آنها در نظر بگیریم هرگز انتظار نخواهیم داشت سازمانهای فعلی ماندگار باشند و تحت وظیفه مشخصی فعالیت نمایند و عدم ثبات و تغییر کارکرد با توجه به تغییرات ایجاد شده در بخش دانش و کسب و کار برای آنها امری اجتنابناپذیر است. هم‌چنین افرادی که در بوم مرز نوآوری فعالیت می‌کنند باید از دانشی برخوردار باشند که تحقیقات مرز دانش را انجام داده و از تخصصهای بین رشته‌ای برخوردار باشند. بدیهی است پرورش چنین افرادی در اکوسیستم دانش صورت میگیرد.
به این ترتیب، شاید بهتر باشد روی ویژگیهای اکوتونی
سازمانهای موجود در نوآوری دقیق شویم. در این صورت آنچه در ناحیه بینابینی قراردارد به ورودی از هر دو اکوسیستم برای بقا نیاز دارند و به عبارتی تعریف اکوتون نوآوری بدون پژوهش و تحقیقات پایه و یا تربیت نیروی انسانی در دانشگاهها غیر ممکن است و از طرفی حضور در بازارهای بین‌المللی و ... در تخصص سازمانهایی است که
سالها در اکوسیستم کسب و کار تثبیت شدهاند و این گونه حلقه مفقوده بین اکوسیستم کسب و کار و دانش، اکوتون نوآوری است نه این دو اکوسیستم کاملا مستقل از هم باشند و یا اینکه بین آنها اکوسیستم دیگری وجود داشته باشد.
به عنوان یک نمونه دیگر، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شکل 5 را به عنوان تلقی خود از اکوسیستم (یا ترجمه غلط آن: زیست بوم) نوآوری ایران منتشر کرده است46. این شکل عجیب، نشان میدهد که سازمان مزبور، اکوسیستم نوآوری را یک اکوسیستم کاملا مستقل و بدون ارتباط با اکوسیستمهای دانش و کسب و کار میداند. به علاوه، حجم و جایگاه ساختمان معاونت علمی در این شکل، این تلقی را ایجاد میکند که اکوسیستم یک سازمان اداری وسیع تحت ریاست معاونت علمی و فناوری است و نه سیستم زنده و پویا و تعاملی.
به همین ترتیب، معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم نیز تلقی خود از اکوسیستم نوآوری ایران را طی شکل 6 منتشر نموده47 که این تلقی نیز واجد اشتباهات متعدد است و در عمل شامل اکوسیستم دانش و نیز اکوتون نوآوری است اما هیچ ارتباطی با اکوسیستم کسب و کار و نهادهای آن بویژه صنایع بزرگ کشور، برقرار نکرده است.
شکل 5. زیست بوم فناوری و نوآوری ایران از نگاه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری |
|
شکل 5. زیست بوم فناوری و نوآوری ایران از نگاه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
|
|
شکل6. زیست بوم فناوری و نوآوری ایران از نگاه معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
|
5- نتیجه گیری
با مرور ادبیات مرتبط با اکوسیستمهای دانش، نوآوری و کسب و کار، مشخص شد که علی‌رغم ضرورت پرداختن به هر سه اکوسیستم، محققانی که به هر سه نوع آنها در کنار یکدیگر پرداخته باشند، معدودند اما به خوبی مشخص است که در سالهای اخیر بررسی اکوسیستمها در کنار یکدیگر دغدغه محققین بوده که نتیجه آن تحقیقات، ورود به موضوع هم‌پوشانی و درهم‌تنیدگی تعاریف اکوسیستمهای فوق بوده اما تا مقاله اخیر ]18[ مدل مشخصی از ارتباط و مرز بین اکوسیستمها ارائه نشده بود.
از طرفی با ورود مفهوم استعاری «اکوسیستم» به حوزه مدیریت و سایر علوم غیرزیستی، همه ملحقات این استعاره از جمله مرز هر اکوسیستم با اکوسیستم دیگر نادیده گرفته شده است در صورتیکه هر جایی در علوم زیستی مفهوم اکوسیستم وجود دارد مرز بین اکوسیستمها و محیط وجود داشته و بررسی شده است اما این موضوع در علوم غیر زیستی نادیده گرفته شده است و نتیجه آن شده که مجموعه روزافزونی از اکوسیستمهای جدید تعریف می‌شوند بدون آنکه مرزها و حدود آنها تبیین شود.
بنابراین هرگاه چند اکوسیستم در کنار هم تعریف می شوند، ناچار از تعریف منطقه تعاملی و گذر از هریک به دیگری خواهیم بود. این نکتهای است که در علوم غیرزیستی نادیده انگاشت شده و همین امر ابهام و مشکلات زیادی را برای سیاستگذاران ایجاد کرده است. بنابراین با توجه به ویژگیهای اکوسیستم نوآوری وابهام و درهم‌تنیدگی تعاریف از یک طرف و ناچار از به همراه آوردن ملحقات استعاره اکوسیستم از جمله بوم‌مرز از طرف دیگر، با مطالعه و تدقیق در متون به این نتیجه میرسیم که اکوسیستم نوآوری موجود چیزی نیست غیر از بوم‌مرز بین اکوسیستمهای دانش و کسب وکار که به انعطافپذیری سازمانی بالا، حفظ روابط با اکوسیستمهای دانش و کسب
منابع
1. سبزقبایی، غلامرضا و دیگران، بررسی الگوی تنوع زیستی در اکوتونها، سومین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی، 1394.
و کار، سرعتهای متفاوت تغییر در میان همسایگان نیاز دارد ]35[.
این نیازها باعث ایجاد تنش در بوم‌مرز نوآوری میشود و انرژی خلاقانه را افزایش می دهد و این تنش خلاق که با تنوع ورودی ها، منابع و تعاملات ایجاد میشود باعث توسعه مکانیزم‌های انطباقی میگردد که دفاتر انتقال فناوری دانشگاهها و انکوباتورهای کسب و کارهای جدید در این دسته قرار دارند ]18[.
برای بهبود عملکرد فعلی آنچه اکوسیستم نوآوری ایران نامیده میشود، چهار اصل سیاستی مهم که با توجه به ویژگیهای بوم‌مرزی اهمیت ویژه‌ای برای سیاستگذاران دارند عبارتند از:
· عدم تجویز سیاستهای یکسان برای همه افراد، صنایع، فناوری‌ها و ...
o این کار در یک محیط چابک و متنوع آسانتر است تا در محیط سازمان یافته و بوروکراتیک اکوسیستم های همسایه
· حمایت از موسسات و کارگزارانی که بین اکوسیستم دانش و کسب و کار واسطه می شوند.
o این موسسات به همراه نوآوران، قلب بوم‌مرز نوآوری هستند.
· توسعه طرحهایی برای آموزش منابع انسانی و چرخش شغلی
o افراد چابک بهترین بهره را می‌توانند از بوم‌مرز نوآوری ببرند.
· ترویج نوآوری باز، دسترسی آزاد به مقالات علمی، شبکه‌های نوآوری و پروژه های تحقیق و توسعه مشترک صنعت و دانشگاه و اصلاح سیاستهای مالکیت معنوی برای ایجاد انگیزه برای نوآوری مشترک.
o این نهادهای "باز" به بهترین وجه می توانند تداخل بین اکوسیستم های دانش، کسب و کار، کارآفرینی و بوم‌مرز نوآوری را پاسخ دهند.
2. شعبانی‌نژاد، کلثوم و دیگران، مقایسه برخی خصوصیات فیزیکی خاک در مناطق اکوتون و جنگل در شمال ایران، 1391، همایش ملی خاک، کشاورزی پایدار،5-1.
3. یوسفی، محمدجواد- اکوسیستم و اجزاء تشکیل دهنده آن- سبزاندیشان- بهار 1395- صفحه 16-17.
4. Aarikka -Stenroos, Leena, et al,) 2016(, Multiple facets of innovation and business ecosystem research: the foci, methods and future agenda, , Innovation Conference – Blending Tomorrow’s Innovation Vintage, Porto, Portugal, 1-34.
5. Aarikka -Stenroos, Leena & Paavo Ritala, )2017(,Network management in the era of ecosystems: Systematic review and management framework, Industrial Marketing Management67, 23-36.
6. Adner, Ron, )2006(. Match your innovation strategy to your innovation ecosystem. Harvard Business Review, 84(4), 98–107.
7. Adner, Ron, 2017, Ecosystem as Structure: An Actionable Construct for Strategy, Journal of Management, Vol. 43 No. 1, 39–58.
8. Attour, Amel & Nathalie Lazaric, )2018(, From knowledge to business ecosystems: emergence of an entrepreneurial activity during knowledge replication, Small Business Economics, Springer Verlag, pp.1-13.
9. Autio, E. & Thomas, L. D. W, )2014(, Innovation ecosystems: Implications for innovation management. The Oxford Handbook of Innovation Management (pp. 1–32). Oxford University Press.
10. Battilana, J., & D’aunno, T, )2009(, Institutional Work and the Paradox of Embedded Agency. Institutional work: Actors and agency in institutional studies of organizations, 31-58.
11. Calisto, Maria de Lurdes & Soumodip Sarkar,) 2017(, Organizations as biomes of entrepreneurial life: Towards a clarification of the corporate entrepreneurship process, Journal of Business Research,70, 44-54
12. Clarysse, B., Wright, M., Bruneel, J., & Mahajan, A, )2014(,Creating value in ecosystems: Crossing the chasm between knowledge and business ecosystems. Research Policy, 43 (7), 1164–1176.
13. Clements, F. E,)1905(, Research methods in ecology. Lincoln: University Publishing Company.
14. Durst, S., & Poutanen, P,)2013(, Success factors of innovation ecosystems: A literature review. In R. Smeds, & O. Irrmann (Eds.), CO-CREATE 2013: The Boundary-Crossing Conference on Co-Design in Innovation Aalto University .
15. Furnari, santi, )2016(, Institutional fields as linked arenas: Inter-field resource dependence, institutional work and institutional change, human relations, Vol. 69(3) 551 –580
16. Galateanu (Avram), Elena & Avasilcai, Silvia, )2014(, Business ecosystem “reliability”, Procedia - Social and Behavioral Sciences 124 , 312 – 321.
17. Gawer, A., & Cusumano, M. A,) 2014(, Industry platforms and ecosystem innovation. Journal of Product Innovation Management, 31(3), 417–433.
18. Ghazinoory, Sepehr et al, )2021(, Innovation lives in ecotones, not ecosystems; Journal of Business Research 135 (2021) 572–580.
19. Ghazinoory, S., & Ghazinoori, S. (2008). Extracting solutions for reforming iran's national innovation system using comparative study of selected countries. Journal of Science and Technology Policy, 1(1), 65-81.
20. Gomes, Leonardo Augusto de Vasconcelos et al, , )2016(, Unpacking the innovation ecosystem construct: Evolution, gaps and trends, Technological Forecasting & Social Change1-19.
21. Hufkens, Koen, et al, )2008(, Ecotones in vegetation ecology: methodologies and definitions revisited. Ecological Research
Jackson Deborah.J, )2011,( What is an Innovation Ecosystem?, National Science Foundation, Arlington. National Science Foundation, Arlington, VA,1-13.
22. lansiti, Marco & Levin, Roy,( 2004), Strategy as Ecology, Hardvard Business Review, 1-12.
23. Leca, B., Battilana, J., & Boxenbaum, E ,( 2008), Agency and Institutions: A Review of Institutional Entrepreneurship: Harvard Business School Cambridge, MA.
Luoma-aho, Vilma & Halonen, Saara, (2010), Intangibles and Innovation:The Role of Communication in the Innovation Ecosystem. Innovation Journalism, 7(2), 1-18.
23.Malecki, Edward J,(2017), Entrepreneurship and entrepreneurial ecosystems ,wiley,1-21.
24.Mars, Matthew m., et al, (2012), The value of a metaphor: Organizations and ecosystems, Organizational Dynamics, 41,271-280.
25. Mercan, B. & Göktaş, D,(2011), Components of Innovation Ecosystems: A Cross-Country Study. International Research Journal of Finance and Economics. 76, 102–112.
26.Moore, James F, Predators and Prey, (1993),A New Ecology of Competition, Harvard Business Review, 75-86
27.Odum , EP,(1953), Fundamentals of ecology.Philadelphia: W. B. Saunders company ,383 .
28.Oh, D. S., Phillips, F., Park, S., & Lee, E, ,(2016), Innovation ecosystems: A critical examination. Technovation, 54, 1–6.
29.Oksanen, Kaisa & Hautamäki, Antti,( 2014), Transforming regions into innovation ecosystems: A model for renewing local industrial structures. The Innovation Journal: The Public Sector Innovation Journal. 19(2), 1-17.
30.Prendergast,Gerard, (2000), Insights from Ecology: An Ecotone Perspective of Marketing. European Management Journal. 18( 2),223–232.
31.Phillips, F, (2014), Triple helix and the circle of innovation. Journal of Contemporary Eastern Asia, 13(1), 57–68.
32.Santos, Filipe M & Eisenhardt Kathleen M,(2005), Organizational Boundaries and Theories of Organization, Organization Science, Vol.16, No.5.
33.Scaringella, Laurent & Radziwon Agnieszka,(2017), Innovation, entrepreneurial, knowledge, and business ecosystems: Old wine in new bottles?, Technological Forecasting & Social Change, 1-30.
34.Simmonds, Hamish & Gazley, (2018), Service ecotones: the complex boundary zones of service (eco) systems. Service ecotones,1-17.
35.STRAYER et al,(2003), A Classification of Ecological Boundaries, BioScience, Vol. 53 No. 8, 723-729
36.Tansley AG , (1935), The use and abuse of vegetational concepts and terms. Ecology .16,284–307.
37.Thornton, P. H., Ocasio, W., & Lounsbury, M, (2012), The Institutional Logics Perspective: A New Approach to Culture, Structure, and Process: Oxford University Press on Demand.
38.Tracey, P., Phillips, N., & Jarvis, O, (2011), Bridging Institutional Entrepreneurship and the Creation of New Organizational Forms: A Multilevel Model. Organization Science, 22(1), 60-80.
39.Valkokari, K, (2015), Business, innovation, and knowledge ecosystems: How they differ and how to survive and thrive within them. Technology Innovation Management Review, 5(8),17-24.
40.Wang, P,( 2009), Advancing the Study of Innovation and Globalization in Organizations, Conference on Advancing the Study of Innovation and Globalization in Organizations, Nuremberg, Germany, 301–314.
41.Wessner, C. W, (2007), Innovation policies for the 21st century. Washington, D.C.
42.Whetten, D. A, (1989), What Constitutes a Theoretical Contribution? Academy of Management Review, 14(4), 490–495.
43.Wright, Mike,(2014), Academic entrepreneurship, technology transfer and society: where next?, Technol Transf , 39:322–334.
44.Zahra, Shaker & Nambisan, Satish.(2012). Entrepreneurship and strategic thinking in business ecosystems. Business Horizons,55.219-229.
|
[1] . Mars
[2] Moore
[3] .Galateanu
[4] . Malecki
[5] .Adner
[6] . Wang
[7] .Luoma-aho and Halonen
[8] .Mercan & Göktaş
[9] . Zahra and Nambisan
[10] . Oksanen & Hautamäki
[11] . Oksanen & Hautamäki
[12] . Gawer
[13] . Leena Aarikka
[14] . Autio
[15] . leverage
[16] . Valkokari
[17] . clement
[18] .Livingston
[19] . Whittaker
[20] .Odum
[21] .Allen and Starr
[22] . .Frochot and Lobreau
[23] Di Castri et al
[24] .van der Maarel
[25] . Holland
[26] . Forman
[27] . Metzger and Muller
[28] . Naiman and De´camps
[29] .Cadenasso
[30] .Fagan
[31] .Ries and Sisk
[32] .Holland
[33] . Lidicker
[34] . Strayer, et al
[35] . Turner, et al
[36] . PRENDERGAST
[37] . Battilana & D’aunno
[38] . Leca et al
[39] .Tracey et al
[40] .Thornton et al
[41] . Furnari
[42] .Autio & Thomas
[43] . Santos & Eisenhardt
[44] . Calisto
[45] .https://irannoafarin.ir/news/2
[46] .https://b2n.ir/j36629
[47] . https://b2n.ir/x21167
