نگاهی انتقادی به مسئولیت مدنی قضات در فقه و حقوق ایران
الموضوعات :
شقایق شمسی
1
(کارشناسی ارشد فقه مقارن و حقوق جزای اسلامی، گروه فقه و حقوق، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی ، تهران، ایران.)
عابدین مومنی
2
(دانشیار الهیات و معارف اسلامی ، گروه الهیات و معارف اسلامی ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران،تهران، ایران.)
الکلمات المفتاحية: مسئولیت مدنی, قاضی, شرایط قاضی, جبران خسارت, مصونیت, فقه مذاهب اسلامی, حقوق ایران,
ملخص المقالة :
به موجب اصل 171 قانون اساسی هرگاه قاضی در اثر اشتباه و یا تقصیر در موضوع یا در حکم و یا در تطبیق حکم بر مورد خاص موجب وارد آمدن ضرر بر دیگری شود، در صورت تقصیر ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله ی دولت انجام می گردد، به نظر می رسد اصل مسئولیت دولت در برابر اشتباه قاضی در کتب فقهی به علت لزوم شرط اجتهاد در قضات بوده است و فقها با استناد به این شرط حکم صادره از جانب قاضی را به مثابه ی فتوا می دانستند و معتقد بودند که قاضی به وسیله ی اجتهادش حکم می کند از این جهت مسئولیت جبران خسارت را برعهده ی بیت المال قرار دادند اما نکته حائز اهمیت این است که نباید برای وی مصونیت قضایی قائل شد زیرا هرکس در هرجایگاهی که باشد دارای مسئولیت است و باید نسبت به آن جایگاه و اشتباهاتش پاسخ گو باشد و قاضی نیز همچون سایر افراد جامعه مستخدم است و در برابر فعل قضا اجرت دریافت می کند و این سبب نمی شود که دولتی که رابطه ی خادم و مخدومی با قاضی ندارد جبران خسارات وارده از جانب ایشان را بپذیرد. لذا هدف از نگارش این مقاله نقد روند قضایی موجود در مسئولیت مدنی قضات و جبران خسارات وارده از جانب دولت است و روش تحقیق در پژوهش حاضر نیز به صورت تحلیلی _ توصیفی و شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و اسنادی می‌باشد.
Regulations of special clergy courts and courts approved in 1990.
Ibn Farhun, Burhan al-Din. )2011(. Commentary on Al-Hakam fi Usul al-Aqdiya and Manahaj al-Ahkam.
volume 1. Beirut: Maktaba al-Asriya.
Al-Taftazani, Saad al-Din.(2010), beta Brief meanings. volume 1. Qom: Dar al-Fekr.
Jafari Langroudi, Mohammad Jafar.( 2021). Civil rights of mortgage and peace. Tehran: Ganj Danesh.
Hosseini Nejad, Hossein Qoli.( 1991). Civil liability. Tehran: Academic Jihad Publications.
Haider, Ali.(2014). Darr al-Ahkam, description of Al-Ahkam magazine. Volume 12. Beirut: Dar Alam
al-Katb.
Khamenei, Mohammad.( 2012). Science of judge. Tehran: Tekab Production Publishing House.
Khomeini, Ruhollah. (2015). Tahrir al-Sila. Volume 2. Tehran: Imam Khomeini Organization and
Publishing Institute.
Zidane, Abdul Karim. (2015). Judiciary system in Islamic Sharia. Beirut: Al-Rasalah Al-Nashroon
Institute.
Sabzevari, Muhammad Bagharbin Muhammad Al-Momon.( 2002). Sufficient judgments. Qom: Al-
Nashar al-Islami Institute.
Sadr al-Nafafi, Seyyed Nasrallah. (1993). Judicial supervision of government actions in the Court of
Administrative Justice. Tehran: Shahriar Publishing.
Tabatabai Motman, Manouchehr, (1914). Administrative rights. Tehran: Organization for Studying and
Compiling Humanities Books of Universities (Samt).
Abdurrahman al-Bakr, Muhammad. (1988). Al-Qada'i authority and the personality of al-Qadi in the
Islamic system. Cairo: Al-Zahra L'Alam Arabi
Qasimzadeh, Seyyed Morteza. (2017). Fundamentals of civil responsibility. Tehran: Mizan.
Civil Procedure Law.
Constitution with amendments of (1989).
Law on disciplinary trial approved on 11/16/1928.
Amendment Law of the Organization of Justice approved on 6/17/1956.Civil liability law approved
02/07/1960.
Katouzian, Nasser.( 2015). Civil rights: non-contractual obligations (compulsory guarantee). volume 1.
Tehran: University of Tehran Printing and Publishing Institute.
Katouzian, Nasser. (1990). Civil rights: forced guarantee - civil liability. Tehran: University of Tehran
Printing and Publishing Institute.
Gurji Azandriani, Ali Akbar. (2016). Basics of public law. Tehran: Eternal Forest Publications.
Mustafavi, Seyyed Mohammad Kazem. (2002). The rule of jurisprudence. Qom: Islamic Publications
Office affiliated with the Society of Seminary Teachers.
Mousavi Bojnordi, Mohammad. (2015). Jurisprudence rules. Volume 4. Tehran: Majd.
Najafi, Mohammad Hassan.( 1988). Jawaharlal Kalam in the description of the laws of peace. Volume
41. Beirut: Dar al-Ahiya al-Truth al-Arabi.
Hashemi, Mohammad, (2008). The fundamental rights of the Islamic Republic of Iran. Volume 2.
Tehran: Mizan.
Salehi Mazandarani, Mohammad. (2014). A reflection on the civil responsibility of the judge in Article
171 of the Constitution. Journal of Jurisprudence and Law. number 7.
