• الصفحة الرئيسية
  • تحلیل مطالعات سیاستگذاری مبتنی بر بینشهای رفتاری با بهره‌گیری از روش علم‌سنجی

شارک

عنوان URL للمقالة


رقم المقالة : 1401041338349 زيارة : 13 الصفحة: 143 - 160

نوع المخطوط: المحکّمة

تحلیل مطالعات سیاستگذاری مبتنی بر بینشهای رفتاری با بهره‌گیری از روش علم‌سنجی

الموضوعات :

مهسا سلسبیل 1 , عطاالله رفیعی آتانی 2 , علی بنيادی نائينی 3

1 - دانشگاه علم و صنعت ایران
2 - دانشگاه علم و صنعت ایران
3 - دانشگاه علم و صنعت

تاريخ الإرسال : 05 الإثنين , ذو الحجة, 1443 تاريخ التأكيد : 05 الجمعة , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 06 الجمعة , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: سیاستگذاری رفتاری, علم سنجی, علوم رفتاری, VOSviewer ,

ملخص المقالة :

هدف: سیاست‌های عمومی، از منظر رویکردها، روش‌ها، اهداف و موضوعات، متنوع و گوناگون هستند؛ ولی میتوان ادعا کرد که در تمامی این حوزه‌ها، انسان و اجتماعات انسانی در کانون تمرکز سیاست‌گذاران قرار می‌گیرد و تأثیرگذاری، کنترل و توقف رفتارهای بد شهروندان و همراه کردن ایشان با سیاستهای کلی همواره یکی از اهداف اصلی دولت‌ها بوده است. دولت‌ها از روشهای نوینی با عنوان «سیاستهای عمومی رفتاری» برای تأثیرگذاری بر رفتار و افزایش انطباق با قوانین و مقررات دولت به طور کلی و سیاست‌های عمومی به‌طور خاص استفاده می‌کنند.. هدف از این مقاله، ارائه یک تحلیل جامع از مطالعات علمی «سیاستهای عمومی رفتاری» و پاسخ به مجموعه‌ای از سؤالات مرتبط در این زمینه با روش علم‌سنجی است. ضرورت: عدم وجود مطالعات داخلی و مطالعات جامع در زمینه «سیاستگذاری رفتاری» از ضرورتهای انجام این پژوهش هست. روش شناسی: جامعه آماری این پژوهش 3425 در سند علمی موجود در پایگاه web of science در بازه زمانی 1973-2022 است. از نرم افزارVOSviewer و Excel برای تحلیل، ترسیم نمودارها و نقشه‌های موضوعی گوناگون بهره برده شده است. یافته‌ها: «تعداد و روند مدارک منتشر شده»، «حوزه‌های پرمطالعه»، «کشورهای پیشرو» و «کشورهای نوظهور»، «برترین و پرکارترین پژوهشگران»، «نشریات پر انتشار»، «وابستگی‌های سازمانی منابع علمی و سازمان های برتر»، «مهمترین مناطق تحقیقاتی و کلیدواژه‌ها» و «حوزه ها و موضوعات نوظهور» حوزه سیاستهای عمومی رفتاری و وضعیت کشور ایران دراین حوزه، در این پژوهش تحلیل و تبیین شده‌اند.

المصادر:

‏‫اندیشکده حکمرانی شریف. (۱۳۹۶). مقدمه‌ای بر سیاستگذاری رفتاری.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫رهبر، ‌فرهاد؛ و امیری، ‌میثم. (۱۳۹۳). اقتصاد رفتاری و سیاستگذاری عمومی. برنامه ریزی و بودجه، 127(19)، 147-182.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫شیرازی، حسین. (۱۴۰۰). سیاستگذاری تغییر رفتار به منظور توانمندسازی شهروندان؛ رویکردی ضروری در راستای تحقق اهداف کلان دولتی. فصلنامه علمی دولت پژوهی، 6(27).‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫کفشدوز‌محمدی، ‌فاطمه؛ حسینی‌نیا، ‌غلامحسین؛ میگون‌پوری، ‌محمدرضا؛ و وظیفه‌دوست، ‌حسین. (۱۴۰۰). علم‌سنجی و ارائه مسیر پژوهش‌های آتی توسعه اکوسیستم کسب ‌و کارهای استارت‌آپی. پژوهش نامه علم سنجی، 14(7)، 51-76.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫محمدپور‌میر، ‌حسین. (۱۳۹۶). کاربرد اقتصاد رفتاری در سیاست گذاری انرژی. اقتصاد شهر، 34(8)، 33-38.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫مدرسه حکمرانی شهید بهشتی. (۱۳۹۹). نقش علوم شناختی در امر حکمرانی.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫نفیسی؛ اشعاری؛ و طهماسبی. (۱۴۰۰). تلنگر برای ایران مطالعات موردی سیاست‌گذاری تغییر رفتار در ایران و جهان. انتشارات میلکان.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‏‫نفیسی، علیرضا. (۱۳۹۵). درآمدی بر مدیریت سیاستهای تغییر رفتار. شورای عالی انقلاب فرهنگی.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
Barak Corren, Kariv-Teitelbaum, (2021), Behavioral responsive regulation: Bringing together responsive regulation and
behavioral public policy, Regulation & Governance Cambridge University Press. (2017). Behavioural Public Policy
. Conly, Sarah. (2013). Against autonomy: justifying coercive paternalism. Cambridge University Press
. Dolan, P; Hallsworth, M; Halpern, D; & Dominic, V. (2015). MINDSPACE: influencing behaviour for public policy. Institute of Government
. Gigerenzer, Gerd. (2015). On the Supposed Evidence for Libertarian Paternalism. Review of Philosophy and Psychology, 6(3), 361-383. https://doi.org/10.1007/s13164-015-0248-1
Halpern, David. (2015). Inside the Nudge Unit: how small changes can make a big difference. Allen
. Kusseven, Ayca; & Yildiz, Mete. (2022). Emergence & development of behavioral public policy units in government: the case of Turkey. Asia Pacific Journal of Public Administration, 44(1), 66-80. https://doi.org/10.1080/23276665.2021.1958353
Nancy, R.Lee. (2017). Policymaking for Citizen Behavior Change: A Social Marketing Approach 1st Edition (1st edition).
Routledge. Nguyen, Dang. (2019). Mapping knowledge domains of non-biomedical modalities: A large-scale co-word analysis of literature 1987–2017. Social Science & Medicine, 233, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2019.05.044
Oliver, Adam. (2019). Towards a New Political Economy of Behavioral Public Policy. Public Administration Review, 79(6), 917-924. https://doi.org/10.1111/puar.13093
Ozdemir, Sebnem. (2019). Bir Kamu Politikası Aracı Olarak Davranışsal İçgörü. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi/26306220, (34), 247-274. https://doi.org/10.17829/turcom.526240
Zahra, Abitassha Az; Nurmandi, Achmad; Tenario, Christine B.; Rahayu, Riska; Benectitos, Samantha Herector; Mina, Faye Lorraine P.; & Haictin, Ken M. (2021). Bibliometric Analysis of Trends in Theory-related Policy Publications. Emerging Science Journal, 5(1), 96-110. https://doi.org/10.28991/esj-2021-01261
نص كامل:
University Archives

MODIRIAT-E-FRDA JOURNAL

ISSN 2228-6047

 

Analysis of Behavioral Public Policy studies using Scientometrics method

 Mahsa Salsabil 1http://jorjanijournal.goums.ac.ir/files/0allsites/images/orcid.png | Ataollah Rafeie Atani 2*http://jorjanijournal.goums.ac.ir/files/0allsites/images/orcid.png | Ali Bonyadi Naeini 3http://jorjanijournal.goums.ac.ir/files/0allsites/images/orcid.png

 

1. PhD. Student,School of Management Economics and Progress Engineering, Iran University of Science and Technology, Tehran,Iran

2. Associate Professor, Fculty at School of Management Economics and Progress Engineering, Iran University of Science and Technology, Tehran,Iran (Corresponding Author)

3. Associate Professor, Faculty at School of Management Economics and Progress Engineering, Iran University of Science and Technology, Tehran,Iran

 

Article Info

ABSTRACT

Article type:

Research Article

 

 

Article history:

Received: 18 March 2021

Revised:   10 June 2021

Accepted: 16 June 2021

 

 

Keywords:

Behavioral Public Policy,

Scientometrics,

 Behavioral Science, VOSviewer 

Objective: Public policies vary based on approaches, methods, goals, and issues. However, it can be argued that human beings and human communities are concentrated by policymakers in all these areas. Moreover, governments have mainly aimed to affect, control, and stop the bad behavior of citizens and accompanying them with public policies. They normally use new methods known as " behavioral public policies" to affect the behaviors and increase compliance with government laws and regulations in general and public policies in particular. Thus, the present paper aimed to provide a comprehensive analysis of scientific studies on " Behavioral Public Policy ". 

Methodology: this research responds to some related questions in this field using Scientometrics methods. The statistical population of this research includes 3425 scientific documents available in the Web of Science Database for 1973-2022. VOSviewer and Excel were used to analyze and draw graphs and various thematic maps.

Conclusion: In the present work, it was tried to analyze and explain the "Number and trend of published documents", " Highly studied areas ", "Leading countries", "Top and busiest researchers", " Most published publications ", "Organizational affiliations of scientific resources and top organizations", "Emerging countries", "The most important research areas and keywords" , "Emerging areas and topics"

And " The conditions of Iran"

.

 

 

 

تحلیل مطالعات سیاستگذاری مبتنی بر بینشهای رفتاری با بهره‌گیری از روش علم‌سنجی

 

مهسا سلسبیل1، عطالله رفیعی آتانی*2، علی بنیادی نائینی3

 

 

چکیده

هدف: سیاست‌های عمومی، از منظر رویکردها، روش‌ها، اهداف و موضوعات، متنوع و گوناگون هستند؛ ولی میتوان ادعا کرد که در تمامی این حوزه‌ها، انسان و اجتماعات انسانی در کانون تمرکز سیاست‌گذاران قرار می‌گیرد و تأثیرگذاری، کنترل و توقف رفتارهای بد شهروندان و همراه کردن ایشان با سیاستهای کلی همواره یکی از اهداف اصلی دولت‌ها بوده است. دولت‌ها از روشهای نوینی با عنوان «سیاستهای عمومی رفتاری» برای تأثیرگذاری بر رفتار و افزایش انطباق با قوانین و مقررات دولت به طور کلی و سیاست‌های عمومی به‌طور خاص استفاده می‌کنند..

هدف از این مقاله، ارائه یک تحلیل جامع از مطالعات علمی «سیاستهای عمومی رفتاری» و پاسخ به مجموعه‌ای از سؤالات مرتبط در این زمینه با روش علم‌سنجی است.

ضرورت: عدم وجود مطالعات داخلی و مطالعات جامع در زمینه «سیاستگذاری رفتاری» از ضرورتهای انجام این پژوهش هست.

روش شناسی: جامعه آماری این پژوهش 3425 در سند علمی موجود در پایگاه web of science در بازه زمانی 1973-2022 است. از نرم افزارVOSviewer  و Excel برای تحلیل، ترسیم نمودارها و نقشه‌های موضوعی گوناگون بهره برده شده است.

یافته‌ها: «تعداد و روند مدارک منتشر شده»، «حوزه‌های پرمطالعه»، «کشورهای پیشرو» و «کشورهای نوظهور»، «برترین و پرکارترین پژوهشگران»، «نشریات پر انتشار»، «وابستگی‌های سازمانی منابع علمی و سازمان های برتر»، «مهمترین مناطق تحقیقاتی و کلیدواژه‌ها» و «حوزه ها و موضوعات نوظهور» حوزه سیاستهای عمومی رفتاری و وضعیت کشور ایران دراین حوزه، در این پژوهش تحلیل و تبیین شده‌اند.

 

کلیدواژه‌ها: سیاستگذاری رفتاری، علم سنجی، علوم رفتاری، VOSviewer 

 

دریافت مقاله: ........13/04/1401                                                                                پذیرش مقاله: ........07/11/1401..

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.مقدمه

سیاست‌های عمومی4، از منظر رویکردها، روش‌ها، اهداف و موضوعات، متنوع و گوناگون هستند؛ ولی می‌توان ادعا کرد که در تمامی این حوزه‌ها، «انسان و اجتماعات انسانی» در کانون تمرکز سیاست‌گذاران قرار می‌گیرد. در بسیاری از این سیاست‌ها، می‌توان این پرسش را مطرح نمود که چگونه با ایجاد تغییراتی در رفتار انسان‌ها و اجتماعات، می‌توان فواید و عوایدی را نصیب افراد و کل جامعه کرد؟ ‏(اندیشکده حکمرانی شریف، ۱۳۹۶). تأثیرگذاری و کنترل رفتارهای شهروندان و توقف رفتارهای بد همواره یکی از اهداف اصلی دولت‌ها بوده است ‏(Kusseven & Yildiz, 2022 ، نفیسی، ۱۳۹۵، ص 29). دفتر کابینه5 انگلستان در گزارشی که با هدف جلب توجه دولت انگلستان به پیشرفت‌های علمی در الگوهای تغییر رفتار تهیه کرده است اینطور نوشته است که «تاثیرگذاری بر رفتار، محور سیاستگذاری عمومی است» ‏(Dolan et al., 2015). سیاستگذاری برای تغییر رفتار شهروندان توسط دولتها و حکومتها در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی و ... انجام می‌پذیرد ‏(نفیسی، ۱۳۹۵، ص1). در سیاستهای تغییر رفتار، اثرگذاری بر رفتار شهروندان هم از طریق تغییر در دستگاههای ذهنی و شناختی آنها و هم با اثرگذاری در دستگاههای نیمه‌آگاهانه یا ناخودآگاه آنها انجام می‌پذیرد. امروزه دولتها در سیاستگذاری‌ها، بیش از پیش به سوی سیاستگذاری های تغییر رفتار روی آورده‌اند. از دلایل آن افزایش پذیرش اجتماعی این نوع سیاستها نسبت به سیاستهای مبتنی بر اجبار و تهدید، کاهش هزینه‌های سازماندهی و کنترل نسبت به روشهای سنتی، همگانی‌تر بودن و سریعتر بودن در دستیابی به نتایج است ‏(نفیسی، ۱۳۹۵، ص1). اخیراً دولت‌ها از روش‌های نوینی برای تأثیرگذاری بر رفتار و افزایش انطباق با قوانین و مقررات دولت به طور کلی و سیاست‌های عمومی به‌طور خاص استفاده می‌کنند ‏(Halpern, 2015). یکی از راه‌های نو برای تأثیرگذاری و مدیریت رفتار «سیاست‌های عمومی رفتاری6» یا به اختصار «تلنگر» نام دارد. «سیاستگذاری مبتنی بر علوم رفتاری» و یا «خط مشی عمومی رفتاری» نیز عباراتی هستند که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور خلاصه، می‌توان گفت این مقوله به استفاده از علوم رفتاری مانند روانشناسی، اقتصاد، و علوم اعصاب برای تجزیه و تحلیل سیستماتیک فرآیندهای اساسی رفتار انسان برای طراحی و اجرای سیاست‌های عمومی بهتر و سازگارتر می‌پردازد ‏(Kusseven & Yildiz, ۲۰۲۲). BPP استدلال می کند که علوم رفتاری باید طراحی و اعمال قوانین و سیاست ها را هدایت کند. به طور خاص، BPP معتقد است که هدایت رفتار تنظیم‌کننده‌ها مستلزم درک این است که افراد چگونه تصمیم می‌گیرند و چه عواملی رفتار آنها را شکل می‌دهند (تالر و سانستاین 2008؛ شفیر 2012). پایه‌های BPP در دهه‌های 1970 و 1980 توسط دانیل کانمن و آموس تورسکی، که مدل نئوکلاسیک رفتار انسان را به‌عنوان یک حساب عقلانی نقد کردند، گذاشته شد. تورسکی و کانمن (Tversky & Kahneman 1974; Kahneman & Tversky 1979) در مجموعه ای از مقالات پیشگامانه نشان دادند که مردم به طور مداوم از مدل استاندارد اقتصادی قضاوت و تصمیم گیری منطقی دور می شوند(Barak-Corren, Kariv-Teitelbaum, 2021) .  علوم رفتاری7 درک رو به رشدی نسبت به عواملی که رفتار را شکل میدهند، پیدا کرده است. سیاست‌های عمومی رفتاری یک علم بین رشته‌ای است که به ارتباط میان علوم رفتاری و سیاست عمومی می‌پردازد و از علوم تولید شده توسط اقتصاددانان، روانشناسان، فیلسوفان، مردم شناسان، جامعه شناسان، دانشمندان علوم سیاسی، زیست شناسان تکاملی، دانشمندان حقوقی و دیگران بهره می‌گیرد ‏(Cambridge University Press, 2017). 

در حوزه سیاستگذاری متعارف در نظر گرفتن فرض انسان اقتصادی با ویژگی هایی چون «عقلانیت نامحدود»، «نیروی اراده نامحدود»، «نفع شخصی بی پایان»، «دارنده و پردازنده اطلاعات کامل» و «آزادی در انتخاب» و همچنین تنها در نظر گرفتن سیستم های استدلالی برای قضاوت و تصمیم گیری اقتصادی، مدل های این رویکرد را نظری و تصنعی ساخته که با واقعیت ها و مطالعات به دست آمده از جهان واقع کمتر تطابق دارد. در این راستا رویکرد علوم رفتاری در تحلیل‌ها و تصمیم‌های مختلف در الگوی سیاستگذاری خود قائل به هر دو سیستم شهودی و استدلالی است، یعنی افراد در تصمیم گیری ها در کنار استدلالات منطقی، احساسات، تجربيات و گرايشات خود را نيز مدنظر قرار مي‌دهند. همچنين اين رويکرد فرضيه هاي در نظر گرفته شده براي انسان اقتصادي مدل متعارف را زير پرسش برده و آن را با تعديل‌هاي رفتاري صورت پذيرفته جايگزين مي‌كند ‏(رهبر و امیری، ۱۳۹۳). براساس علم روانشناسی شناختی، تصمیم های انسان به دو طريق اتخاذ می‌شود؛ سیستم شهودی و سیستم استدلالی منطقی، که به عنوان سیستم ۱ و ۲ شناخته میشوند. در حالی که فرآیند تصمیم گیری در سیستم ۱ سریع، خودکار، آسان و تحت تأثیر جمع است، سیستم ۲ آهسته، آگاهانه، بازحمت و تحت کنترل فرد است. اغلب مداخلاتی که به منظور تغییر رفتار افراد و براساس نگرش مرسوم اقتصاد صورت می گیرد با این فرض طرح می شوند که افراد از سیستم ۲ برای تصمیم‌گیری استفاده می کنند، در حالی که مطالعات رفتاری نشان داده است اغلب تصمیم گیری ها به وسیله سیستم ۱ است و می توان مداخلاتی سیاستی طرح کرد که سیستم ۱ برای اصلاح رفتار هدف قرار گیرد. این نوع مداخلات اصلاح رفتار در فضای سیاست گذاری به تلنگر معروف شده است ‏(محمدپور‌میر، ۱۳۹۶). سياستگذاران در رويکرد علوم رفتاري زماني که مي‌خواهند تغييري را در رفتار افراد و ترجيحات آنان ايجاد كنند به هنجارهاي اجتماعي و رفتارهاي ديگران توجه دارند و بررسي نقش اين عوامل را دستور کار خود قرار مي‌دهند ‏(رهبر و امیری، ۱۳۹۳).

خط مشی عمومی رفتاری استفاده از بینش های اقتصاد رفتاری به طور خاص و علوم رفتاری به طور گسترده تر است. چندین دهه پژوهش علوم اجتماعی زیربنای این رویکرد است ‏(Oliver, 2019). چندین چارچوب مفهومی رفتاری خط مشی عمومی در حال حاضر وجود دارد. برخی از این رویکردها با هدف آموزش افراد در مورد سوگیری های رفتاری احتمالی آنها به طوری که بتوانند تصمیمات هوشمندانه تری بگیرند ‏(Gigerenzer, 2015) و برخی دیگر از مردم می‌خواهند تا در تصمیم‌گیریها مشارکت کنند. بیشتر برای خودشان فکر کنند تا خطاهای بازتابی را به حداقل برسانند. برخی از چارچوب ها نیز هدف خود را تحت تأثیر قرار دادن تصمیم‌گیری خودکار، بدون توسل مستقیم به بحث و بررسی و در عین حال حفظ مفهوم آزادی می‌دانند، در حالی که دیگران مقادیر زیادی از مقررات و حتی ممنوعیت‌ها را مجاز می‌دانند ‏(Conly, 2013) در مجموع می‌توان گفت، چارچوب غالب در سیاست عمومی رفتاری تا به امروز، به طور پدرانه بر درونیات متمرکز است؛ یعنی هدف آن تغییر رفتار افرادی است که به نفع خودشان هدف قرار گرفته‌اند و کاربردهای آن به عنوان «تلنگر8» شناخته می شود. برخی از پژوهشگران معتقدند که سیاستگذاری رفتاری نوعی «پدرسالاری آزادیخواهانه9» است که در عین حفظ آزادی، تمایل دارد افراد را تغییر دهد.

این سبک از سیاستگذاری در کشورهای متعددی به خصوص در سالهای اخیر رواج پیدا کرده است. به طور مثال باراک اوباما در سال ۲۰۱۵، با صدور یک فرمان اجرایی، همه ی سازمان‌ها و نهادهای کشور آمریکا را ملزم به استفاده از بینش‌های علوم رفتاری برای ارائه ی خدمات بهتر به شهروندان آمریکا نمود. همچنین یک تیم بینش رفتاری در کابینه‌ی دولت انگلستان تأسیس گردیده است که وظیفه‌ی آن طراحی و اجرای سیاست‌های عمومی با استفاده از علوم رفتاری و همچنین ارائه ی پیشنهادات به نخست وزیر و وزرای کابینه است ‏(مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، ۱۳۹۹). استفاده از این علوم در بسیاری از سازمان‌های جهانی نظیر یونیسف و سازمان ملل متحد، بانک جهانی، بخش حکمرانی عمومی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و همچنین در دولت‌های کشورهای متعددی از جمله کانادا، سنگاپور، استرالیا و بیش از ۵۰ کشور دنیا رواج یافته است ‏(مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، ۱۳۹۹). ادبیات موضوعی سیاست‌های عمومی رفتاری کمتر در کتب و مقالات علمی به چشم میخورد و از پیشینه علمی گسترده‌ای برخوردار نیست ‏(نفیسی، ۱۳۹۵). لذا از کاستی‌های موجود در این حوزه کمبود متن‌های کاربردی و در عین‌حال علمی است ‏(اندیشکده حکمرانی شریف، ۱۳۹۶).

پژوهش حاضر با هدف مطالعه جامع پژوهشهای منتشر شده در حوزه «سیاست‌های عمومی رفتاری» و تحلیل روندها و گرایش‌های موضوعی این حوزه، بررسی وضعیت کشورها و حوزه‌ها و موضوعات نوظهور مورد مطالعه قرار گرفته است. این پژوهش از موتور جستجوی Web of Science برای یافتن پژوهشهای این حوزه و نرم‌افزار VOSViewer و Excel برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، پیوندهای زیربنایی و روند تولید اطلاعات استفاده کرده است ‏(Zahra et al., 2021). 

 

2.پیشینۀ پژوهش

نفیسی ‏(نفیسی، ۱۳۹۵) کتابی را با عنوان «درآمدی بر مدیریت سیاستهای تغییر رفتار» تدوین کرده است و در آن به چارچوبهای کلی فرآیند سیاستگذاری تغییر رفتار، نظریه‌های شناخت رفتار و ابزارها و روشهای تغییر رفتار پرداخته است. نانسی  ‏(Nancy, 2017) در کتاب خود با عنوان «سیاستگذاری برای تغییر رفتار: رویکرد بازاریابی اجتماعی» بازاریابی اجتماعی را به عنوان روشی برای تغییر رفتار شهروندان توسط دولت معرفی کرده است. سیاست‌گذاری برای تغییر رفتار شهروندان برای نشان دادن راه‌هایی طراحی شده است که در آن بازاریابی اجتماعی می‌تواند ابزاری مؤثر و کارآمد برای تغییر رفتار شهروندان و نحوه حمایت و پشتیبانی از آنها باشد. ازدمیر ‏(Ozdemir, 2019) در مقاله خود با عنوان «بینشهای رفتاری به عنوان یک ابزار سیاست عمومی» که یک تحقیق توصیفی است به تبیین استفاده از بینشهای رفتاری در سیاستهای عمومی پرداخته و ملاحظات اخلاقی این حوزه را مورد بررسی قرار داده است. شیرازی ‏(شیرازی، ۱۴۰۰) پژوهشی با عنوان «سیاستگذاری تغییر رفتار به منظور توانمندسازی شهروندان؛ رویکردی ضروری در راستای تحقق اهداف کلان دولتی» انجام داده است. او در این پژوهش به تبیین ضرورت سیاستگذاریهای تغییر رفتار به منظور مسئولیت پذیری و توانمندسازی شهروندان، به منظور تحقق اهداف دولت و حاکمیت پرداخته است. نفیسی ‏(نفیسی و دیگران، ۱۴۰۰) در کتاب خود با عنوان « تلنگر برای ایران؛مطالعات موردی سیاست‌گذاری تغییر رفتار در ایران و جهان» به بحث سیاستگذاری تغییر رفتار پرداخته و مثالهای متعددی را در این زمینه آورده است. کوسون و یلدز ‏(Kusseven & Yildiz, 2022) در پژوهشی با عنوان «ظهور و توسعه واحدهای سیاست عمومی رفتاری در دولت: مورد ترکیه» انجام داده است که یک مطالعه موردی دقیق از ایجاد و توسعه واحد سیاست عمومی رفتاری/تحریک در دولت ترکیه است که در وزارت بازرگانی قرار دارد. این واحد در نتیجه یک آزمایش موفق سیاست‌گذاری از طریق انتقال دانش از تیم بینش رفتاری بریتانیا با کمک سفارت بریتانیا در آنکارا پدیدار شد. شرح مفصلی از فرآیند ایجاد، ساختار سازمانی، فعالیت‌ها و اهداف آتی این واحد با استفاده از مدل جریان‌های چندگانه جان کینگدون، بررسی ادبیات، تحلیل اسناد رسمی و انجام مصاحبه‌های عمیق ارائه شده است. درس های استخراج شده از این مطالعه موردی می تواند برای بازیگران جامعه سیاست عمومی در کشورهای در حال توسعه مفید باشد.

3.شکاف تحقیق و تعریف مسئله

پژوهشهای پیشین هر کدام از منظری به موضوع سیاستگذاری مبتنی بر علوم رفتاری و سیاستگذاری‌های تغییر رفتار پرداخته‌اند و مطالعه و تحلیل جامعی از تمام پژوهشهای انجام شده در این زمینه موجود نیست. مسئله این پژوهش بررسی جامع مطالعاتی است که در حوزه سیاستگذاری از علوم رفتاری و بینشهای رفتاری بهره برده اند.

4.روش شناسی

این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی علم‌سنجی است ‏(کفشدوز‌محمدی و دیگران، ۱۴۰۰). علم‌سنجی10، علم سنجش و تحلیل علم است. علم‌سنجی در عمل، بیشتر با استفاده از روش‌های کتاب‌سنجی انجام می‌شود و مبتنی بر تحلیل استنادی است. انتشار مداوم شاخص‌های علم سنجی که توصیف‌کننده پژوهش در اجتماعات مختلف علمی است عنصری مفید و کارآمد برای مدیریت تحقیق و سیاستگذاری و چگونگی تخصیص بودجه و امکانات در علوم است. این کار موجب افزایش کارایی تحقیقات می‌شود. علم سنجی را می‌توان از عوامل مؤثر گردش مستمر فعالیت‌های تحقیقاتی در هر زمینه علمی دانست که مستقیماً با ارزشیابی کمی علم سرو کار دارد. اساس کار علم سنجی بر بررسی چهار متغیر اساسی شامل مؤلفان، انتشارات علمی، مراجع و ارجاعات می‌باشد. علم سنجی بر آن است با استفاده از بررسی جداگانه این متغیرها با ترکیبی مناسب از شاخص‌های مبتنی بر این متغیرها خصایص علم و پژوهش علمی را نمایان سازد.

5.چارچوب پژوهش

شکل  1 چارچوب پژوهش را نشان میدهد.

 

img0 

شکل (1)- چارچوب پژوهش

 

مرحله اول شامل شناسایی سوالات و تعریف نیازهای مدنظر است. در طراحی سوالات، مهمترین موضوعات مدنظر قرار گرفته و به عنوان سوال مطرح شده اند. این رویکرد منجر به تدوین مجموعه‌ای از سوالات تحقیق برای هدایت تجزیه و تحلیل نتایج میشود. سوالات این پژوهش عبارتند از:

1.       وضعیت بهره‌گیری از علوم رفتاری در سیاستگذاری عمومی در سالهای اخیر چگونه بوده است؟

2.       سیاستگذاری رفتاری در چه حوزه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته است و وضعیت توزیع فراوانی هر کدام به چه صورت است؟

3.       کشورهای پیشرو و نوظهور در بهره‌گیری از سیاستگذاری مبتنی بر علوم رفتاری کدامند و جایگاه ایران به چه صورت است؟ برترین همکاری میان کشورها در تولیدات علمی به چه صورت است؟

4.       پراستنادترین نشریاتی که مفهوم سیاستگذاری رفتاری را برای انتشار در نظر گرفته‌اند کدامند؟

5.       کدامیک از پژوهشگران دارای بیشترین مقاله در زمینه سیاستگذاری رفتاری هستند؟

6.       وابستگیهای سازمانی منابع علمی منتشر شده، کدامند؟

7.       مهمترین مناطق تحقیقاتی و مهمترین کلیدواژه‌ها کدامند؟ نقشه هم‌رخدادی واژگان به چه شکل است؟ حوزه‌های نوظهور مطالعاتی کدامند؟

در مرحله دوم، اسناد مربوطه شناسایی و انتخاب شده اند. اسناد این مطالعه از روی پایگاه وب آو ساینس انتخاب شده است که معتبرترین، مهمترین و گسترده‌ترین پایگاه داده کتاب‌شناختی در زمینه‌های مرتبط با علوم اجتماعی است. جامعه آماری این تحقیق تمام اطلاعات نمایه شده در پایگاه اطلاعاتی Web of Science بدون در نظر گرفتن محدودیت زمانی بوده است که با توجه به یافته‌های این پایگاه، اولین سند علمی در سال 1973 منتشر شده است و لذا بازه زمانی را میتوان از سال 1973-2022 در نظر گرفت. تاریخ جستجو در روز 17 فروردین 1401 معادل 7 آوریل 2022 بوده است. عبارت جستجو «behavioral public policy» در قسمت topic بوده است که 3425 سند علمی در این حوزه موضوعی یافت شد

در مرحله سوم، اسناد جمع‌آوری شده غربال شده و داده‌های مربوطه در قالب فرمت Tab-Deliminated (win) از پایگاه وب آو ساینس درآمدند و به عنوان ورودی نرم افزار Vosviewer قرار گرفتند.

در مرحله چهارم، با استفاده از الگوریتمهای موجود در نرم‌افزار، خروجیهای مختلف در قالب نمودارهای گرافیکی و جداول از قسمت آنالیز پایگاه وب آو ساینس و نرم افزار Vosviewer و Excel استخراج شدند. داده‌های علم‌سنجی با استفاده از روشهای آمار توصیفی و با بهره‌گیری از اندازه‌های میانگین مرکزی برآورد گردیده است. داده‌های یاد شده به کمک تکنیک نقشه‌برداری ترسیم گردیده و سپس تحلیلهای مورد نظر از داده‌ها استخراج شده است

در مرحله پنجم، یافته‌های پژوهش مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند.

6.یافته‌های پژوهش و تحلیل یافته‌ها

6.1.وضعیت بهره‌گیری از علوم رفتاری در سیاستگذاری عمومی در سالهای اخیر چگونه بوده است؟

 نمودار 1 تعداد و روند مدارک منتشر شده در حوزه سیاستگذاری رفتاری را در بازه 1973 -2022 نشان می‌دهد. این حوزه در سالهای 1973تا 1990چندان مورد توجه قرار نگرفته است و در هر سال1 یا 2 مقاله در این حوزه به چاپ رسیده است؛ به گونه‌ای که در نمودار معادل عدد صفر در نظر گرفته میشد و لذا نویسنده از درج این قسمت صرف‌نظر کرده است. از سال 1991-2013 بهره‌گیری از علوم رفتاری در حوزه سیاستگذاری به مرور مورد توجه قرار گرفته و رشد داشته است. سال 2014 و به خصوص سال 2019 تا 2022 را می‌توان دوره جهش و دوره توجه ویژه محققین و دانشمندان به این حوزه دانست. همانطور که نمودار نشان می‌دهد سیاستگذاری رفتاری در چند سال اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و رشد قابل توجهی را در حوزه تولیدات علمی داشته است و جزو حوزه‌های پیش‌رو در حوزه سیاستگذاری در آینده است.

img0 

نمودار (1)- تعداد مقالات منتشر شده از سال 1973-2022

 

6.2.سیاستگذاری رفتاری در چه حوزه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته است و وضعیت توزیع فراوانی هر کدام به چه صورت است؟

 سیاستگذاری رفتاری در 180 حوزه موضوعی مورد مطالعه قرار گرفته است که پرکاربردترین حوزه‌های مطالعاتی در نمودار 2 نشان داده شده‌اند. «بهداشت عمومی محیطی» با 761 مدرک علمی، «اقتصاد» با 230 مدرک، «دانش محیطی» با 232 مدرک، «خدمات حوزه سلامت» با 193 مدرک، «روانپزشکی» با 189 مدرک، «دانش خدمات مراقبتهای بهداشتی» با 174 مدرک، «روانشناسی» با 167 مدرک، «مطالعات محیطی» با 156 مدرک، «مدیریت دولتی» با 130 مدرک، علوم سیاسی با 138 مدرک، تجارت با 103 مدرک و حمل و نقل با 102 مدرک پرمطالعه‌ترین حوزه‌های سیاستگذاری رفتاری بوده‌اند.

img0 

نمودار(2)- حوزه‌های موضوعی در سیاستگذاری رفتاری

 

6.3.کشورهای پیشرو و نوظهور در بهره‌گیری از سیاستگذاری مبتنی بر علوم رفتاری کدامند و جایگاه ایران به چه صورت است؟ برترین همکاری میان کشورها در تولیدات علمی به چه صورت است؟ 

در مجموع 119 کشور مدارک و مطالعات علمی در حوزه سیاستگذاری رفتاری داشته‌اند که کشور «آمریکا» با 2068 مدرک کشور پیشرو در حوزه مطالعات «سیاستگذاری رفتاری» است، کشور «انگستان» با 216 مدرک دارای رتبه دوم، کشور «چین» با 213 مدرک دارای رتبه سوم، «کاناد»ا با 190 مدرک، کشور «استرالیا» با 141 مدرک، کشور آلمان با 131 مدرک و کشور «برزیل» با 121 مدرک علمی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. کشور ایران با دارا بودن 35 مدرک علمی رتبه هجدهم را در بین کشورها دارا است که دارای سهم 1.20% از مطالعات جهانی است.

img0 

نمودار(1)- تعداد مطالعات انجام شده در حوزه سیاستگذاری رفتاری در کشورهای مختلف

 

در شکل 2 نحوه همکاری کشورها در تولیدات علمی نشان داده شده است. در میان کشورهای نمایش داده شده به ترتیب، «آمریکا-کانادا»، «آمریکا-انگلستان» و «آمریکا-چین» دارای بیشترین همکاری بوده‌اند. کشور ایران نیز در برخی از تولیدات علمی خود با کشور «آمریکا» همکاری داشته است. «مالزی»، «پاکستان»، «چین»، «سنگاپور»، «هند»، «ایران»، «ژاپن»، «کره جنوبی»، «ایتالیا» و«پرتقال» جزو کشورهای نوظهور در حوزه سیاستگذاری رفتاری هستند و از سال 2018 به بعد به این حوزه ورود کرده‌اند. کشور چین در عین نوظهور بودن دارای تولیدات علمی قابل توجهی در بازه 2018-2022 بوده است.

img0 

شکل (2)- نحوه همکاری کشورها در تولیدات مدارک علمی

 

6.4.پراستنادترین نشریاتی که مفهوم سیاستگذاری رفتاری را برای انتشار در نظر گرفته‌اند کدامند؟

در جدول 1، نشریاتی که دارای بیشترین مقاله انتشار یافته در حوزه «سیاستگذاری رفتاری» هستند نشان داده شده است. در بین همه نشریات موجود در این حوزه، 12 نشریه زیر دارای بیشترین مقالات در این حوزه بوده‌اند.

جدول(1)- نشریات برتر حوزه سیاستگذاری رفتاری

% از کل مقالات

تعداد مقاله

عنوان نشریه

1.647

52

INTERNATIONAL JOURNAL OF ENVIRONMENTAL RESEARCH AND PUBLIC HEALTH

1.425

45

SUSTAINABILITY

1.298

41

PLOS ONE

1.203

38

BMC PUBLIC HEALTH

1.172

37

AMERICAN JOURNAL OF PUBLIC HEALTH

1.045

33

AMERICAN PSYCHOLOGIST

1.013

32

TRANSLATIONAL BEHAVIORAL MEDICINE

0.982

31

AMERICAN JOURNAL OF PREVENTIVE MEDICINE

0.823

26

SOCIAL SCIENCE MEDICINE PUBLIC ADMINISTRATION REVIEW

0.728

23

PSYCHIATRIC SERVICES

0.697

22

JOURNAL OF PUBLIC HEALTH MANAGEMENT AND PRACTICE

0.665

21

TRANSPORTATION RESEARCH PART A POLICY AND PRACTICE

 

6.5.وابستگیهای سازمانی منابع علمی منتشر شده، کدامند؟

در جدول 2 وابستگی‌های سازمانی منابع علمی منتشر شده در حوزه «سیاستگذاری رفتاری» نشان داده شده است. این سازمانها و دانشگاه‌ها دارای بیشترین منابع علمی در حوزه سیاستگذاری رفتاری هستند. 19 سازمان و دانشگاه زیر دارای بیش از 50 منبع علمی در حوزه «سیاستگذاری رفتاری» بوده‌اند. دانشگاههای به نام و معتبر دنیا از جمله دانشگاه هاروارد، دانشگاه کالیفرنیا، دانشگاه جان هافکینز، دانشگاه لندن، دانشگاه میشیگان، دانشگاه واشنگتن در این لیست وجود دارند.

جدول(2)- سازمانهای برتر در حوزه سیاستگذاری رفتاری

% از کل

تعداد منابع علمی حمایت شده

نام سازمان

7.061

233

UNIVERSITY OF CALIFORNIA SYSTEM

4.053

128

LEAGUE OF EUROPEAN RESEARCH UNIVERSITIES LERU

3.832

121

HARVARD UNIVERSITY

2.692

85

JOHNS HOPKINS UNIVERSITY

2.470

78

 

CENTERS FOR DISEASE CONTROL PREVENTION USA

2.438

77

PENNSYLVANIA COMMONWEALTH SYSTEM OF HIGHER EDUCATION PCSHE

2.407

76

UNIVERSITY OF LONDON

2.280

72

UNIVERSITY OF MICHIGAN

2.280

72

UNIVERSITY OF MICHIGAN SYSTEM

2.217

70

UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA

2.185

69

COLUMBIA UNIVERSITY

2.185

69

STATE UNIVERSITY SYSTEM OF FLORIDA

2.085

65

UNIVERSITY OF ILLINOIS SYSTEM

20.58

65

UNIVERSITY OF TEXAS SYSTEM

1.963

62

UNIVERSITY OF CALIFORNIA LOS ANGELES

1.868

59

NATIONAL INSTITUTES OF HEALTH NIH USA

1.805

57

UNIVERSITY OF WASHINGTON

1.710

54

NEW YORK UNIVERSITY

1.687

53

UNIVERSITY OF WASHINGTON SEATTLE

1.687

53

YALE UNIVERSITY

 

 6.6.کدامیک از پژوهشگران دارای بیشترین مقاله در زمینه سیاستگذاری رفتاری هستند؟

 در نمودار 4 برترین پژوهشگران دارای بیشترین مقاله در حوزه سیاستگذاری رفتاری نشان داده شده است. بر اساس این نمودار 12 نویسنده دارای بیش از 6 مقاله در این حوزه هستند که برانسون آر سی11 با 16 مقاله 0.507% از مطالعات سیاستگذاری رفتاری را به خود اختصاص داده است.

 

img0 

نمودار(2)- نویسندگانی که دارای بیشترین مقالات در زمینه سیاستگذاری رفتاری هستند

 

6.7.مهمترین مناطق تحقیقاتی و مهمترین کلیدواژه‌ها کدامند؟ نقشه هم‌رخدادی واژگان به چه شکل است؟ حوزه‌های نوظهور مطالعاتی کدامند؟

در شکل 3گره‌هایی که دارای مرکزیت و تراکم بیشتری هستند، به صورت دایره‌های بزرگتر نشان داده شده‌اند. رنگها نشاندهنده خوشه‌های موضوعی و اندازه و بزرگی دایره‌ها، نشاندهنده وزن آن مفهوم یا به عبارت دیگر، تعداد تکرار یا همرخدادی آن موضوع است. در انجام تجزیه وتحلیل کلمات نشان داده شده، الگوهای خاصی از خوشه‌بندی12 بین مقالات علمی انجام در جریان فعلی شناسایی می‌شود. با انجام آنالیز محتوای معنایی، می‌توان مشاهده کرد که مضامین در هر یک از این خوشه‌ها به چه میزان رواج دارند. در داخل محتوای مقالات، اشکال خاصی از خوشه‌بندی مخصوصاً حول کلمات کلیدی غالب مشاهده می‌شود که در درون آنها برخی از وابستگیهای معنایی وجود دارد ‏(Nguyen, 2019). مطالعات سیاستهای عمومی رفتاری را میتوان در 7 خوشه، جا داد.

 

img0 

شکل (3)- نقشه هم رخدادی واژگان در حوزه سیاستگذاری رفتاری

 

در شکل 4 هم‌واژگانی کلمات در سالهای متعدد نشان داده است. موضوعاتی که در سالهای اخیر (بعد از سال 2018) مورد مطالعه قرار گرفته‌اند و جزو حوزه‌های نوظهور محسوب میشوند. «پاندمی کووید-19»، «رفاه»، «رضایت از زندگی»، «رفتار مصرف‌کننده»، «هنجارها»، «کالاهای عمومی»، «رهبری»، «اقتصاد سیاسی»، «معماری انتخاب13»، «مصرف آب»، «عدالت» و «انرژیهای تجدیدپذیر»، «علوم رفتاری» و «بخش‌بندی14» جزو حوزه‌های نوظهور مطالعاتی هستند. بخش‌بندی جامعه هدف مورد نظر برای ایجاد تغییر، یکی از گامهای اساسی در حوزه سیاستگذاری رفتاری است. با بخش‎بندی تفاوتهای اصلی در جمعیت، در زمینه انگیزه و موانع تغییر مشخص می‌شود و رویکردهای متفاوت تغییر نسبت به گروههای مختلف مشخص می‌شود ‏(نفیسی، ۱۳۹۵)img0

شکل(4)- حوزه‌ها و واژهای نوظهور در حوزه سیاستگذاری رفتاری

 

در شکل 5، بیشترین میزان توجه به واژگان با رنگ قرمز نشان داده شده است. مفاهیم «سیاست»، «اقتصاد رفتاری»، «سلامت»، «اطلاعات» و «نگرش» دارای بیشترین توجه در این حوزه است و در نتیجه در ناحیه قرمز قرار دارد. از طرفی واژگانی همچون «مصرف»، «فقر»، «جرم»، «اقتصاد»، «ترجیحات»، «قصد»، «انگیزه»، «تجربه»، «تغییر رفتار»، «جایزه و پاداش»، «تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده»، «جنسیت»، «تفاوتهای جنسیتی» و برخی مسائل حوزه سلامت مانند «سلامت روانی»، «بارداری»، «افسردگی» چون در ناحیه زرد و نارنجی هستند دارای میزان توجه نسبتا بالایی هستند. هر چه نمودار به سمت رنگ آبی حرکت می‌کند، چگالی و تراکم استفاده از کلمات کمتر میشود که این مسئله لزوما به معنای اهمیت کم این حوزه‌ها نیست. همانطور که در شکل 4 توضیح داده شد برخی از این حوزه‌ها نوظهور هستند و لذا به همین دلیل تراکم و چگالی آنها کمتر است. همچنین دوری و نزدیکی لغات نیز در این شکل دارای معنی و مفهوم می باشد. به این صورت که مثلا اگر فاصله دو واژه نسبتا کم باشد در نتیجه می توان بیان کرد که این ۲ واژه در مدارک زیادی با هم به کار رفته اند. همچنین اگر فاصله دو واژه از هم زیاد باشد به این معنی است که در مدارک کمی این دو واژه با یکدیگر به کار رفته اند. نگرش15های شهروندان در وهله اول و ترجیحات و انگیزش شهروندان در وهله بعدی از موضوعات بسیار پرمطالعه و مورد توجه در زمینه سیاستهای عمومی رفتاری بوده‌اند. موضوع سلامت هم به عنوان داغترین موضوع در حوزه سیاستگذاری تغییر رفتار بوده‌اند.

img0 

شکل(5)- وضعیت تراکم (چگالی) و پراکندگی واژگان شبکه همواژگانی در حوزه سیاستگذاری رفتاری

7.تحلیل یافته ها

بخشهای عمومی در ایجاد نتایج سیاستی با چالشهای مهمی روبه رو هستند و سیاستتگذاران با این مساله روبه‌رو هستند که آیا هزینه رویکردهای سیاستگذاری مبتنی بر مقررات و ساختارهای تشخیص و اجبار، به اندازه کافی ارزشهای اجتماعی ایجاد کرده و موثر بوده‌اند یا نه؟. تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد رویکردهای رفتاری در شمار قوی‌ترین و کاراترین ابزارهای موجود در حوزه سیاستگذاری است و برای استفاده کارآمد از آنها باید شهروندان و محرکهای رفتاری آنها را به خوبی درک کرد (نفیسی، 1395). از رویکردهای رفتاری میتوان در کنار اهرمهای سیاستگذاری بهره برد تا با روشهای کم‌هزینه و موثر بتواند بر تصمیم‌گیریهای افراد اثر گذاشته و نتایج اجتماعی مثبت ایجاد کند. در واقع این رویکرد، مکمل رویکردهای سنتی سیاستگذاری است. در سالهای اخیر بسیاری از دولتها، دانشگاهها و ادارات، تحقیقات رفتاری را آغاز کرده‌اند. تجربه‌های بشری نشان میدهد علی رغم اینکه حکومت یکی از عوامل موثر بر رفتارهای شهروندان است، میتواند نقشی به سزا در تغییرات اجتماعی ایجاد کند (نفیسی، 1400).

نتایج پژوهشها نشان میدهد که بهره‌گیری از بینشهای رفتاری در حوزه های سیاستگذاری جزو رویکردهای نو و رو به پیشرفت در کشورهای پیشرفته جهان است که مطالعات تحقیقاتی آن به سرعت رو به رشد است. علاوه بر مطالعات تحقیقاتی، برخی کشورها تحقیقات را به حوزه‌های عملیاتی گره زده و موفقیتهای خوبی را در این زمینه کسب کرده‌اند؛ مانند کمپین Think در کشور انگلستان که به جهت کاهش تصادفات جاده‌ای ایجاد شد و توانست نرخ وقوع تصادفات را با بهره‌گیری از بینشهای رفتاری، تا 49 درصد کاهش دهد که جزو موفقیتهای چشمگیر دولت به شمار می‌آمد (نفیسی، 1400).

بخش‌بندی16 و گروه‌بندی اجتماعات انسانی یکی از موضوعات مهم، کلیدی و موثر در طراحی سیاستهای عمومی مبتنی بر بینشهای رفتاری هستند که در سالهای اخیر در حوزه‌های مطالعاتی به خوبی مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد به این موضوع توجه دارد که انگیزه، اهداف و سایر مشخصه‌های جمعیتی و رفتاری برای همه گروهها یکسان نیست و باید اجتماعات بر اساس مولفه‌های کلیدی، بخش‌بندی شده و رویکرد مناسب مداخله برای تغییر، متناسب با شرایط هر گروه طراحی شود. این رویکرد اثربخشی سیاستهای عمومی را به طور قابل توجهی افزایش میدهد.

دانشگاه‌های معتبر، ژورنالها و مجلات علمی معتبر و بسیاری از نهادهای دولتی و غیردولتی سرمایه‌ انسانی، اجتماعی و مالی خوبی را در زمینه سیاستگذاری‌ رفتاری به کار گرفته و مطالعات علمی و تحقیقاتی میدهند که نتایج آن در قالبهای متعدد در حال انتشار است. عمده مطالعات بیشتر به طراحی سیاستهای عمومی در حوز سلامت و بهداشت اجتماعی پرداخته اند و این موضوع، پیشرو است. حوزه‌های دیگر در ابتدای راه هستند و مطالعات اولیه در آن بخشها نیز شروع شده است. آنچه در قسمت داده‌ها بسیار قابل توجه است این است که این رویکرد علمی هنوز در مطالعات تحقیقاتی اندیشمندان، دانشمندان و نخبگان ایرانی مورد توجه قرار نگرفته است و حتی در حوزه مطالعاتی هم داده چندانی مشاهده نمیشود. این در حالی است که ورود بینشهای رفتاری به حوزه سیاستگذاری و تغییر رفتار شهروندان، میتواند اثرات به سزایی را در نتیجه‌بخشی به طراحی سیاستهای عمومی داشته باشد. 

8.نتیجه گیری

سیاست‌های عمومی17 ، از منظر رویکردها، روش‌ها، اهداف و موضوعات، متنوع و گوناگون هستند؛ ولی میتوان ادعا کرد که در تمامی این حوزه‌ها، انسان و اجتماعات انسانی در کانون تمرکز سیاست‌گذاران قرار می‌گیرد. تأثیرگذاری و کنترل رفتارهای شهروندان و توقف رفتارهای بد، همواره جزو علایق و وظایف دولتها بوده است. اخیراً دولت‌ها از روش‌های ظریف‌تری برای تأثیرگذاری بر رفتار و افزایش انطباق با قوانین و مقررات دولت به طور کلی و سیاست‌های عمومی به‌طور خاص استفاده می‌کنند. یکی از راه‌های ظریف برای تأثیرگذاری و مدیریت رفتار «سیاست‌های عمومی رفتاری18» یا به اختصار «تلنگر» نام دارد. «سیاستگذاری مبتنی بر علوم رفتاری» و یا «خط مشی عمومی رفتاری» نیز عباراتی هستند که در این زمینه مورد استفاده قرار میگیرند. به طور خلاصه، میتوان گفت این مقوله به استفاده از علوم رفتاری مانند روانشناسی، اقتصاد، و علوم اعصاب برای تجزیه و تحلیل سیستماتیک فرآیندهای اساسی رفتار انسان برای طراحی و اجرای سیاست های عمومی بهتر و سازگارترمی‌پردازد. استفاده از این علوم در بسیاری از سازمان‌های جهانی نظیر یونیسف و سازمان ملل متحد، بانک جهانی، بخش حکمرانی عمومی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و همچنین در دولت‌های کشورهای متعددی از جمله آمریکا، انگلستان، کانادا، سنگاپور، استرالیا  رواج یافته است ‏(مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، ۱۳۹۹). ادبیات موضوعی سیاستگذاری رفتاری کمتر در کتب و مقالات علمی به چشم میخورد و از پیشینه علمی گسترده‌ای برخوردار نیست ‏(نفیسی، ۱۳۹۵) و از کاستی‌های موجود در این حوزه کمبود متن‌های کاربردی و در عین‌حال علمی است ‏(اندیشکده حکمرانی شریف، ۱۳۹۶). لذا در این پژوهش، با بهره‌گیری از ادبیات علم‌سنجی و نرم‌افزارهایVOSviwer  و Excel یک تحلیل و بررسی جامع بر روی همه مطالعات حوزه «سیاستگذاری رفتاری» انجام شده است. نتایج نشان میدهد. این حوزه در سالهای 1973تا 1990چندان مورد توجه قرار نگرفته است و در هر سال 1 یا 2 مقاله در این حوزه به چاپ رسیده است. از سال 1991-2013 بهره‌گیری از علوم رفتاری در حوزه سیاستگذاری به مرور مورد توجه قرار گرفته و رشد داشته است. سال 2014 و به خصوص سال 2019 تا 2022 را می‌توان دوره جهش و دوره توجه ویژه کشورها، محققین و دانشمندان به این حوزه دانست.«بهداشت عمومی محیطی»، «اقتصاد»، «دانش محیطی»، «خدمات حوزه سلامت»، «روانپزشکی»، «دانش خدمات مراقبتهای بهداشتی»، «روانشناسی»، «مطالعات محیطی»، «مدیریت دولتی»، «علوم سیاسی»،«تجارت» و «حمل و نقل» پرمطالعه‌ترین حوزه‌های سیاستگذاری رفتاری بوده‌اند. «آمریکا»، «انگستان»، «چین»، «کاناد»، «استرالیا»، «آلمان» و «برزیل» به ترتیب بیشترین تولیدات مدارک علمی را در این حوزه داشته‌اند که به ترتیب، «آمریکا-کانادا»، «آمریکا-انگلستان» و «آمریکا-چین» دارای بیشترین همکاری بوده‌اند. دانشگاههای به نام و معتبر دنیا از جمله دانشگاه هاروارد، دانشگاه کالیفرنیا، دانشگاه جان هافکینز، دانشگاه لندن، دانشگاه میشیگان، دانشگاه واشنگتن جزو سازمانهای فعال در حمایت و تولید منابع علمی حوزه «سیاستگذاری رفتاری» هستند. «پاندمی کووید-19»، «رفاه»، «رضایت از زندگی»، «رفتار مصرف‌کننده»، «هنجارها»، «کالاهای عمومی»، «رهبری»، «اقتصاد سیاسی»،«معماری انتخاب19»، «مصرف آب»، «عدالت» و «انرژیهای تجدیدپذیر»، «علوم رفتاری» و «بخش‌بندی20» جزو حوزه‌های نوظهور مطالعاتی هستند. . مفاهیم «سیاست/ خط مشی»، «اقتصاد رفتاری»، «سلامت»، «اطلاعات» و «نگرش» دارای بیشترین توجه در این حوزه است و اصطلاحا مفاهیم داغ این حوزه هستند. از طرفی واژگانی همچون «مصرف»، «فقر»، «جرم»، «اقتصاد»، «ترجیحات»، «قصد»، «انگیزه»، «تجربه»، «تغییر رفتار»، «جایزه و پاداش»، «تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده»، «جنسیت»، «تفاوتهای جنسیتی» و برخی مسائل حوزه سلامت مانند «سلامت روانی»، «بارداری»، «افسردگی» دارای میزان توجه بالایی در مطالعات بوده‌اند.

همانطور که نتایج پژوهش نشان میدهد، بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا مانند آمریکا، کانادا و چین در حوزه‌های مختلف سیاستگذاری، از علوم رفتاری بهره گرفته‌اند و به تبع آن موفقیتهای خوبی را در حوزه کنترل و اصلاح رفتار شهروندان و همراهی با سیاستهای کلان کشور به دست آورده‌اند. در کشور ایران، بهره‌گیری از علوم رفتاری در حوزه سیاستگذاری عمومی هنوز چندان مرسوم نیست و مطالعات علمی چندانی در این زمینه انجام نشده است. این پژوهش یک بررسی از روند سیاستهای عمومی رفتاری را در کل دنیا ارائه داده است. امید می‌رود که طراحان خط مشی و سیاستگذاران ایرانی با بهره‌گیری از دانش ارائه شده در این پژوهش به بهبود فرآیند سیاستگذاری در ایران بپردازند.

9.پیشنهادات کاربردی

بهره‌گیری از علوم رفتاری و بینشهای رفتاری در حوزه سیاستگذاری، به عنوان یکی از جدیدترین و موثرترین رویکردهای سیاستگذاری است که با تمرکز بر رفتارها و علل شکلگیری آنها، به طراحی سیاستهای عمومی می‌پردازد. این رویکرد، یک روش نو و بسیار موثر در اثربخشی تمامی حوزه‌های سیاستگذاری است. ولی با توجه به شرایط و نیازهای اصلی کشور در زمان فعلی، پیشنهاد محقق استفاده ازبینشهای رفتاری و سرمایه‌گذاری نهادهای دولتی و قانونگذار در حوزه‌های زیر است:

ü       طراحی سیاستهای عمومی در حوزه جوانی جمعیت و افزایش فرزندآوری با بهره‌گیری از بینشهای رفتاری

ü       طراحی سیاستهای عمومی در حوزه تغییر الگوی مصرف (بدمصرفی و مصرف زیاد) با بهره‌گیری از بینشهای رفتاری

ü       طراحی سیاستهای عمومی در حوزه تقویت سرمایه‌های اجتماعی اعم از اعتماد عمومی با بهره‌گیری از بینشهای رفتاری

10.منابع

‏اندیشکده حکمرانی شریف. (۱۳۹۶). مقدمه‌ای بر سیاستگذاری رفتاری.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏رهبر، ‌فرهاد؛ و امیری، ‌میثم. (۱۳۹۳). اقتصاد رفتاری و سیاستگذاری عمومی. برنامه ریزی و بودجه، 127(19)، 147-182.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏شیرازی، حسین. (۱۴۰۰). سیاستگذاری تغییر رفتار به منظور توانمندسازی شهروندان؛ رویکردی ضروری در راستای تحقق اهداف کلان دولتی. فصلنامه علمی دولت پژوهی، 6(27).‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏کفشدوز‌محمدی، ‌فاطمه؛ حسینی‌نیا، ‌غلامحسین؛ میگون‌پوری، ‌محمدرضا؛ و وظیفه‌دوست، ‌حسین. (۱۴۰۰). علم‌سنجی و ارائه مسیر پژوهش‌های آتی توسعه اکوسیستم کسب ‌و کارهای استارت‌آپی. پژوهش نامه علم سنجی، 14(7)، 51-76.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏محمدپور‌میر، ‌حسین. (۱۳۹۶). کاربرد اقتصاد رفتاری در سیاست گذاری انرژی. اقتصاد شهر، 34(8)، 33-38.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏مدرسه حکمرانی شهید بهشتی. (۱۳۹۹). نقش علوم شناختی در امر حکمرانی.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏نفیسی؛ اشعاری؛ و طهماسبی. (۱۴۰۰). تلنگر برای ایران مطالعات موردی سیاست‌گذاری تغییر رفتار در ایران و جهان. انتشارات میلکان.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‏نفیسی، علیرضا. (۱۳۹۵). درآمدی بر مدیریت سیاستهای تغییر رفتار. شورای عالی انقلاب فرهنگی.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

Barak Corren, Kariv-Teitelbaum, (2021), Behavioral responsive regulation: Bringing together responsive regulation and behavioral public policy, Regulation & Governance

Cambridge University Press. (2017). Behavioural Public Policy.

Conly, Sarah. (2013). Against autonomy: justifying coercive paternalism. Cambridge University Press.

Dolan, P; Hallsworth, M; Halpern, D; & Dominic, V. (2015). MINDSPACE: influencing behaviour for public policy. Institute of Government.

Gigerenzer, Gerd. (2015). On the Supposed Evidence for Libertarian Paternalism. Review of Philosophy and Psychology, 6(3), 361-383. https://doi.org/10.1007/s13164-015-0248-1

Halpern, David. (2015). Inside the Nudge Unit: how small changes can make a big difference. Allen.

Kusseven, Ayca; & Yildiz, Mete. (2022). Emergence & development of behavioral public policy units in government: the case of Turkey. Asia Pacific Journal of Public Administration, 44(1), 66-80. https://doi.org/10.1080/23276665.2021.1958353

Nancy, R.Lee. (2017). Policymaking for Citizen Behavior Change: A Social Marketing Approach 1st Edition (1st edition). Routledge.

Nguyen, Dang. (2019). Mapping knowledge domains of non-biomedical modalities: A large-scale co-word analysis of literature 1987–2017. Social Science & Medicine, 233, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2019.05.044

Oliver, Adam. (2019). Towards a New Political Economy of Behavioral Public Policy. Public Administration Review, 79(6), 917-924. https://doi.org/10.1111/puar.13093

Ozdemir, Sebnem. (2019). Bir Kamu Politikası Aracı Olarak Davranışsal İçgörü. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi/26306220, (34), 247-274. https://doi.org/10.17829/turcom.526240

Zahra, Abitassha Az; Nurmandi, Achmad; Tenario, Christine B.; Rahayu, Riska; Benectitos, Samantha Herector; Mina, Faye Lorraine P.; & Haictin, Ken M. (2021). Bibliometric Analysis of Trends in Theory-related Policy Publications. Emerging Science Journal, 5(1), 96-110. https://doi.org/10.28991/esj-2021-01261

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

143

 

[1]  دانشجوی دکتری، دانشکده مدیریت اقتصاد و مهندسی پیشرفت، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایرانms.salsabil2250@gmail.com

[2]   استادیار، گروه مهندسی پیشرفت اقتصادی، دانشکده مدیریت اقتصاد و مهندسی پیشرفت دانشگاه علم و صنعت ایران (نویسنده مسئول) rafieiatani@iust.ac.ir 

[3]  دانشیار، گروه مدیریت و مهندسی کسب وکار، دانشکده مدیریت اقتصاد و مهندسی پیشرفت دانشگاه علم و صنعت ایران، Bonyadi@iust.ac.ir

[4]  Public Policy

[5]  Cabinet Office

[6]  Behavioral Public Policy (BPP)

[7]  Behavioral Science

[8]  Nudge

[9]  Libertarian Paternalism

[10]  Scientometrics

[11]  Brownson RC

[12]  Clustering

[13]  Choice Architecture

[14]  Segmentation

[15]  Attitude

[16]  Segmentation

[17]  Public Policy

[18]  Behavioral Public Policy (BPP)

[19]  Choice Architecture

[20]  Segmentation


رایمگ

يقوم نظام رایمگ بتنفيذ جميع عمليات الاستلام والتقييم والحكم والتحرير وتخطيط الصفحة والنشر الإلكتروني للمجلات العلمية.

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية

حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام Rimag Press Management. © 1438-1446

الصفحة الرئيسية| دخول| عنا| اتصل بنا|
[English] [فارسی] [en] [fa]