نظام آموزشی در دوره تیموریان و ترکمانان
الموضوعات : social Sciences
1 - دانشگاه دولتی یاسوج
الکلمات المفتاحية: دوره تیموریان, دوره ترکمانان, آموزش, علم, مدارس ,
ملخص المقالة :
نظام آموزشی در دوره تیموریان و ترکمانان جایگاه ویژه‌ای یافت و سلاطین، شاهزادگان،امرا، خواتین و عالمان هرکدام به سهم خود در رشد این نهاد اهتمام نمودند. باوجود آرامش نسبی، ثبات سیاسی و امنیتی که در پی مرگ تیمور در قلمرو شاهرخ، جانشین وی به وجود آمد وضعیت معیشت مردم نیز بهبود یافت و زمینه‌ای مناسب برای حرکتی علمی و فرهنگی آماده شد. ازاین‌رو هرات، پایتخت شاهرخ مرکز تجمع اهل علم و ادب گردید و مدارس ، کتابخانه‌ها و محافل آموزشی فراوانی به همت سلاطین، دوستداران علم و نهاد دینی وقف در نقاط مختلف احداث گشت. سلاطین تیموری از یک‌سو با فراهم ساختن امکانات آموزشی و تسهیلات لازم در جهت رفاه حال اساتید و طلاب علم و همچنین ارتقاء سطح آموزش گام برمی‌داشتند و از سوی دیگر مشروعیت حکومت را دنبال می‌کردند. از بارزترین خصیصه‌های حکومت تیموریان و ترکمانان علاقه وافر برخی از این سلاطین به رشد علم ، ادب و ساخت مراکز آموزشی است. کثرت احداث این نهادهای آموزشی به حدی بوده که جامی مدعی است در هیچ دوره‌ای از ادوار تاریخ ایران‌زمین به این اندازه مدرسه ساخته نشده است. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش نقش سلاطین، شاهزادگان و وزرای تیموری در احداث مدارس، کثرت نهادهای آموزشی، نقش و کارکرد کتابخانه‌ها در استنساخ بیشتر کتاب، پیروی نهادهای آموزشی از یک نظام آموزشی مدون، رونق تصوف و تأثیر آن بر نظام آموزشی، نقش نهاد دینی وقف در گسترش نهادهای آموزشی و تأثیر مشایخ نقش بندیه بر سیاست آموزشی سلاطین تیموری است. در پژوهش حاضر نگارنده به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای ، نظام آموزشی در دوره تیموریان و ترکمانان را موردبررسی و تحلیل قرار می‌دهد.
• اسفزاری، معین‌الدین محمد (۱۳۳۹)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه الهرات، به تصحیح محمد کاظم امام، جلد ۲، تهران: دانشگاه تهران.
• امیرخانی، غلامرضا (۱۳۸۳)، تیموریان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• بارتولد، واسیلی (۱۳۳۶)، الغ بیگ و زمان وی، ترجمه حسین احمدی پور، تهران: کتابفروشی چهر.
• براون، ادوارد (۱۳۳۹)، از سعدی تا جامی، ترجمه علی‌اصغر حکمت، تهران: ابن‌سینا.
• پازوکی، رضا (۱۳۱۶)، تاریخ ایران از مغول تا افشاریه، بی‌جا: شرکت چاپ خانه و فرهنگ.
• تقوائی، ویدا (۱۳۹۲)، آشنایی با بناهای تاریخی، تهران: نشر کتاب‌های درسی.
• جعفری، جعفر (۱۳۴۸) تاریخ یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
• حسن‌زاده، اسماعیل (۱۳۸۸)، حکومت ترکمانان قراقویونلو و آق قویونلو در ایران، تهران: سمت.
• خواند امیر، غیاث‌الدین بن همام الدین (۱۳۳۳)، حبیب السیر، به تصحیح جلال‌الدین همایی، جلد ۳ و ۴، تهران: اساطیر.
• درانی، کمال (۱۳۹۲)، تاریخ آموزش در اسلام، تهران: سمت.
• راوندی، مرتضی (۱۳۸۷)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد ۳، تهران: نگاه.
• روملو، حسن بیگ (۱۳۵۷)، احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
• رویمر، هانس روبرت (۱۳۷۹)، تاریخ ایران کبریج دوره تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، تهران: جامی.
• سرقندی، عبدالرزاق (۱۳۸۳)، مطلع السعدین و مجمع البحرین، ترجمه عبدالحسین نوایی، جلد ۱ دفتر دوم، تهران: پژوهش‌های علوم انسانی و فرهنگی.
• سمرقندی، عبدالرازق (۱۳۷۲)، مطلع السعدین و مجمع البحرین، ترجمه عبدالحسین نوایی، جلد ۱، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• فرشاد، مهدی (۱۳۶۵)، تاریخ علم در ایران، جلد ۱، تهران: امیرکبیر.
• فرشاد، مهدی (۱۳۶۶)، تاریخ علم در ایران، جلد ۲، تهران، امیرکبیر.
• قزوینی، یحیی بن عبدالطیف (۱۳۱۴) لب التوارخ، به اهتمام سید جلال‌الدین طهرانی، تهران: موسسه خاور.
• کیانی، محسن (۱۳۶۹)، تاریخ خانقاه در ایران، تهران: کتابخانه طهوری.
• میرجعفری، حسین (۱۳۸۹)، تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگ ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، تهران، سمت.
• میرخواند، محمد بن خاوند شاه (۱۳۸۰)، تاریخ روضه الصفا فی سیر الانبیا و الملوک و الخلفا، به تصحیح جمشید کیان فر، جلد ۶، تهران: اساطیر..
• نجفلو، توفیق (۱۳۹۰)، قاراقویونلوها و آق قویونلوها، ترجمه پرویز زارع، تهران: اختر.
• نصر، حسین (۱۳۸۴)، علم و تمدن در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.
• همایونفرخ، رکن‌الدین (۱۳۴۷)، تاریخچه کتاب‌های ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی، جلد ۲، تهران: وزارت فرهنگ وهنر.
• همایونفرخ، رکن‌الدین (۱۳۴۷)، تاریخچه کتاب‌های ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی، جلد ۲، تهران: وزارت فرهنگ وهنر.
• هنرفر، لطف‌الله (۱۳۵۰)، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، تهران: کتابفروشی شقفی.
• یزدی، شرف‌الدین علی (۱۳۳۶)، ظفرنامه، به تصحیح عبدالحسین نوایی، جلد ۱ و ۲، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
