مقایسه اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری نوجوانان دختر مبتلا به بیماری قلبی
الموضوعات :
هادی اکبری نژاد
1
(گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی نبی اکرم (ص)، تبریز، ایران)
ماهک نقی زاده علمداری
2
(گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، پردیس بین‌المللی ارس دانشگاه تبریز، جلفا، ایران.)
الکلمات المفتاحية: ذهن‌آگاهی, درمان کوتاه‌مدت راه‌حل‌محور, کیفیت زندگی, تاب‌آوری, بیماری قلبی ,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری نوجوانان دختر مبتلا به بیماری قلبی صورت گرفت. روش پژوهش، نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری را دانش‌آموزان دختر مبتلا به بیماری قلبی دوره متوسطه دوم مدارس شهر جلفا در سال‌تحصیلی 1400-1399 تشکیل دادند. 45 نفر با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب، و به‌صورت تصادفی در سه گروه قرار گرفتند (هر گروه 15 نفر). گروه‌های آزمایشی، درمان مختص گروه خود را به‌ترتیب در 8 و 6 جلسه دریافت کردند. گروه کنترل درمانی دریافت نکرد. ابزارهای اندازه‌گیری، پرسشنامه‌های کیفیت زندگی و تاب‌آوری کانر و دیویدسون بودند. داده‌ها توسط آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت در مقایسه با گروه کنترل، کیفیت زندگی و تاب‌آوری نوجوانان دختر مبتلا به بیماری قلبی را در پس‌آزمون افزایش داد. در مرحله پی گیری، اثر این دو درمان بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری ماندگار بود. تأثیر شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت بر کیفیت زندگی و تاب‌آوری بیماران قلبی در مراحل پس‌آزمون و پی گیری یكسان بود. به‌نظر می‌رسد شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان راه‌حل‌محور کوتاه‌مدت می‌توانند سبب افزایش پذیرش بیماری در بیماران قلبی شوند، از اینرو احتمالاً می‌توانند راهبرد درمانی مفیدی برای ارتقای وضعیت روانی بیماران قلبی تلقی شوند.
آهنگرزاده رضایی، سهیلا و رسولی، مریم. (1394). بررسی ویژگی‌هاي روان‌سنجی نسخه فارسی "مقیاس تاب‌آوري کانر- دیویدسون" در نوجوانان مبتلا به سرطان. مجله دانشکده پرستاري و مامایی ارومیه، 13(9): 739-747.
ابراهیمی، گلنوش و عابد، نازنین. (1402). پیش‌بینی تاب‌آوری از سبک‌های دلبستگی و تنظیم شناختی هیجان زنان دارای تجربه سوگ همسر. مجله روانشناسی، 27(2): 215-223.
اربابی، فائزه؛ سراوانی، شهرزاد؛ زینلی‌پور، مژگان و هاشمی سنجانی، امیر. (1401). اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی بر شناختدرمانی بر بهزیستی روان‌شناختی، کیفیت زندگی و تاب‌آوری در زوجین با تعارضات زناشویی. مجله روانشناسی، 26(2): 140-149.
اسمعیلی، نازیلا؛ عسگری، پرویز؛ سراج خرمی، ناصر و بختیارپور، سعید. (1399). اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) بر افزایش تاب‌آوری و کاهش سردرد در بیماران مبتلا به میگرن. مجله دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد، 63(3): 2350-2358.
اسمخانی اکبری‌نژاد، هادی و نقی‌زاده علمداری، ماهک. (1400). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با درمان راه‌حل‌محورکوتاه‌مدت بر خودکارآمدی درد و تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر مبتلا به سردرد مزمن. بیهوشی و درد، ۱۲(۲): 1-18.
امیدی، عبداله؛ مومنی، جواد؛ رایگان، فریبا؛ اکبری، حسین و طلیقی، انیسه. (1395). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی بیماران قلبی- عروقی. اندیشه و رفتار، 11(42): 7-16.
جمعیان، دلارام؛ حسین ثابت، فریده و معتمدی، عبدالله. (1397). اثربخشی درمان راه‌حل‌مدار کوتاه‌مدت گروهی بر خودکارآمدی و کیفیت زندگی زنان مبتالا به مولتیپل اسکلروزیس. مجله روانشناسی بالینی، 10(3): 13-22.
رفیعی، نرگس؛ شريفيان ثاني، مریم؛ رفيعي، حسن؛ بهنام‌پور، ناصر و فروزش، کیان. (1393). ارزيابي پايايي و روايي نسخه فارسي پرسشنامه شاخص كيفيت زندگي. مجله دانشگاه علوم پزشكي مازندران، 24(116): 75-83.
سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام و صحراگرد، نرگس. (1386). تاب‌آوري، سلامت رواني و رضايتمندي از زندگي. مجله روان‌پزشكي و روان‌شناسي باليني ايران، 13(3): 290-295.
فرهادی، علی؛ موحدی، یزدان؛ کریمی‌نژاد، کلثوم و موحدی، معصومه. (1392). تأثیر شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر افسردگی مردان مبتلا به بیماري عروق کرونر. نشریه پرستاري قلب و عروق، 2(4): 6-14.
محمدی، اعظم؛ رضائی، علی و ایزدی، فاطمه. (1401). اثربخشی شناختدرمانی مبتنی برذهن‌آگاهی بر مدیریت استرس و مهارت‌های حل مسئله مادران دارای کودکان کم‌توان ذهنی. مجله روانشناسی، 26(4): 396-405.
میرهاشمی، مالک و نجفی، فاطمه. (1393). اثربخشی درمان راه‌حل‌مدار بر تاب‌آوری و احساس انسجام بیماران مولتیپل اسکلروزیس (ام اس). فصلنامه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ۲۴(۳): ۱75-181.
هرزندجدید، یاسمن. (1399). تأثیر شناختدرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و حساسیت اضطرابی مبتلایان به بیماری قلبی حاد. دومین کنگره تازه یافته‌ها در حوزه خانواده، بهداشت روان، اختلالات، پیشگیری و آموزش، تهران.
Bahall, M., Legall, G., & Khan, K. (2020). Quality of life among patients with cardiac disease: the impact of comorbid depression. HQLO, 18(1): 1-10.
Bauer, H., Emeny, R T., Baumert, J., & Ladwig, K-H. (2016). Resilience moderates the association between chronic pain and depressive symptoms in the elderly. EJP, 20(8): 1253-1265.
Burgess, EE., Selchen, S., Diplock, BD., & Rector, N A. (2021). A Brief Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) Intervention as a Population-Level Strategy for Anxiety and Depression. Int J Cogn Ther, 20: 1-19.
Chen, S. (2020). An online solution focused brief therapy for adolescent anxiety during the novel coronavirus disease (COVID-19) pandemic: a structured summary of a study protocol for a randomized controlled trial. Trials, 21(1): 403.
Choi, JJ. (2021). The Role of the Solution-Focused Brief Therapist in Client-Led Problem Talks. AJFT, 49(1): 1-17.
Conner, K M., & Davidson, J R. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner – Davidson Resilience Scale(CD-RISC). Depress Anxiety, 18(2): 76-82.
Daly, LE., Dolan, RD., Power, DG., Ní Bhuachalla, É., Sim, W., Cushen, S J., & et al. (2020). Determinants of quality of life in patients with incurable cancer. Cancer, 126(12): 2872-2882.
De, Shazer S. (1994). Words were originally magic. 1nd ed. New York: Norton; 1994. p 30.
Ferrans, CE., & Powers. MJ. (1992). Psychometric assessment of the Quality of Life Index. Res Nurs Health, 15(1): 29-38.
Fumero, A., Peñate, W., Oyanadel, C., & Porter, B. (2020). The Effectiveness of Mindfulness-Based Interventions on Anxiety Disorders. A Systematic Meta-Review. EJIHPE, 10(3): 704-719.
Maria Martins de Lemos, M., William Moraes, D., & Campos Pellanda, L. (2016). Resilience in Patients with Ischemic Heart Disease. Arq Bras Cardiol, 106(2): 130-135.
Pedersen, S S., von Kanel, R., Tully, P J., & Denollet, J. (2017). Psychosocial perspectives in cardiovascular disease. Eur J Prev Cardiol, 24(3): 108-115.
Rahmani, F., Asgari, S., Khalili, D., Habibi Moeini, A S., Tohidi, M., Azizi. F., & et al. (2021). National trends in cardiovascular health metrics among Iranian adults using results of three cross-sectional STEP wise approaches to surveillance surveys. Scientific Reports, 11(1): 58.
Sbragia, E., Colombo, E., Pollio, C., Cellerino, M., Lapucci, C., Inglese, M., & et al. (2021). Embracing resilience in multiple sclerosis: a new perspective from COVID-19 pandemic. Psychol Health Med, 13(9): 1-9.
Segal, ZV., Williams, JM., & Teasdale, JD. (2013). Mindfulness Based cognitive therapy for depression. 3nd ed. New York: The Guilford Press, p 86.
Wu, Y., Sang, Z-Q., Zhang, X-C., & Margraf J. (2020). The Relationship Between Resilience and Mental Health in Chinese College Students: A Longitudinal Cross-Lagged Analysis. Front Psychol, 11: 108.
Zhang, J., Lyu, S., Yin, H., Ma, J., Chen, Z., Cui, M., & et al. (2021). Investigation of the quality of life of patients with coronary heart disease during COVID-19 and analysis of influencing factors. Psychol Health Med, 24: 1-12.
