تحلیل عملکرد شورای حقوق‌بشر سازمان ملل متحد در سازوکار رویه‌های ویژه بر افزایش احترام به حقوق بشر
الموضوعات :مهدی ذاکریان 1 , بهروز مختاری 2
1 - دانشگاه آزاد
2 - دانشگاه آزاد اسلامی: واحد علوم و تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: حقوق بشر شورای حقوق بشر رویه‌های ویژه,
ملخص المقالة :
یکی از فعالیت‌های شورای حقوق بشر که با تأسیس آن از سال 2006 میلادی گسترش‌یافته است، استفاده از کارشناسان حقوق بشر برای بررسی، واکاوی و نظارت بر وضعیت حقوق بشر دولت‌هاست. رویه‌هاي ويژه، نام كلي سازوکارهایی است كه كميسيون پيشين حقوق بشر، آن را تدوین و شورا انجام آنها را تقبل كرده تا بر وضعيت حقوق بشر در كشورها يا سرزمين‌هاي معين (مأموريت‌هاي كشوري) يا پديده‌هاي مهم نقض حقوق بشر در جهان (مأموريت‌هاي موضوعي) نظارت کند و درباره آنها توصيه، راهنمايي و گزارش علني ارائه دهد. بحث اصلی این است که شورای حقوق بشر با برداشتن گام‌های مؤثر در سازوکار رویه‌های ویژه در راستای نظم مدون حقوق بشری، از تجارب گرانسنگی در نظارت بر حقوق بشر بهره‌مند است. این نظارت‌ها بیشتر بر دولت‌هایی اعمال می‌شود که مایل یا قادر به انجام تکالیف خود در قبال شهروندان نیستند. این گزارشگران با توجه به مهارت‌های فنی و تجربی خود در تنظیم و ارائه گزارش‌ها و با اعمال فشار بر دولت‌ها در حوزه‌های تقنینی، قضایی و اجرایی کشورها، اثرگذاری مطلوبی بر افزایش احترام به حقوق بشر داشته‌اند؛ اگرچه پاره‌ای نیز بدون توجه به ارزش‌ها و هنجارهای سنتی جوامع- اعم از قانونی و عرفی- مباحث نظری گسترده و گاه جنجال‌آفرین به راه انداخته‌اند. با برطرف‌شدن عیوب کمیسیون پیشین حقوق بشر و همچنین، روزامدی نهادها و سازوکارهای آن، بسیاری از جوامع مدنی، صاحبنظران و کارشناسان، سازوکار رویه‌های ویژه را ستوده و این ابزار را معیاری جهانشمول و غیرقابل‌نقض معرفی کرده و بر اهمیت آن اهتمام داشته‌اند؛ با این‌همه، پاره‌ای از دولت‌ها اشعار داشته‌اند که این سازوکار، هیچ‌گونه تقدم ذاتی نسبت به ارزش‌ها و هنجارهای دولت‌ها ندارد. در مقاله پیش‌رو، نویسندگان مقاله ضمن تبیین دستاورد‌های این سازوکار، عملکرد شورای حقوق بشر را در زمینه ایجاد مقام گزارشگری بررسی خواهند کرد.
تقی‌زاده انصاری، مصطفی (1387)، «شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد»، فصلنامه اندیشه‌های حقوق خصوصی، سال پنجم، شماره 8.
جکسون رابرت، گئورک سورنسون (1385)، درآمدی بر روابط بین‌الملل، ترجمه مهدی ذاکریان، احمد تقی‌زاده و حسن سعیدکلاهی، تهران: میزان.
ذاکریان، مهدی (1390)، «شبیه‌سازی در روابط بین‌الملل: مدل‌سازی و نظریه‌پردازی در ایران»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال هشتم، شماره 30.
ذاکریان، مهدی (1392)، همه حقوق بشر برای همه، تهران: میزان.
شریفی طرازکوهی، حسین و محسن امیدزمانی (1392)، «افزایش احترام به حقوق بشر در پرتو مکانیسم بررسي ادواری جهانی»، فصلنامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره 18.
عمادی، محسن (1384) نگاهی به بازنگری سازمان ملل متحد، میزگرد بازنگری سازمان ملل، ایسنا 8/3/1384.
گریفیتس، مارتین (1391)، نظریه روابط بین‌الملل برای سده بیست‌و‌یکم، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نی.
مصفا، نسرین و نبی‌الله ابراهیمی (1387)، «جایگاه حقوق بشر در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره سي‌وهشتم، شماره 4.
مهرپور، حسین (1378)، نظام بین‌المللی حقوق بشر، تهران: اطلاعات.
Alfredsson, G., (2003), “International human rights monitoring mechanisms: essays in honour of Jakob Th. Möller”, Refugee Survey Quarterly, Vol.22, No.1.
Bull, H. (2012), The anarchical society: a study of order in world politics, Palgrave Macmillan.
Buzan, B. (2004), From International Society to World Society, English School Theory and the Social Structure of Globalisation, 178.
Roy Jean-Louis. (2011), The Review of the Human Rights Council: 19 recommendations for a credible, coherent and efficient system, Global Observatory on Human Rights, UPR Watch.
Wheeler, N. J. (2000), Saving strangers: Humanitarian intervention in international society, OUP Oxford.
HRC (A/HCR/4/29).
HRC resolution 15/2.
HRC Resolution 16/7.
http://www.ohchr.org.Welcomepage.aspx.
http://www.ohchr.org/civilsocietyhandbook.
http://www.ohchr.org/Documents/Publications/NgoHandbook/ngohandbook6.pdf
http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/SP/Pages/Themes.aspx
http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/SP/Pages/Themes.aspx
http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/SP/Pages/Welcomepage.aspx
UN publication, 1998.
www.ohchr.org /Handbookfor_Civil_Society_Persian
