تبیین اندیشه هاي سیاسی- كلامي ابوسهل اسماعيل بن علي نوبختی و نقش او در تحکیم مبانی کلامی امامیه در عصر غیبت
الموضوعات :
جواد حقیر مددی
1
(دانشگاه ادیان و مذاهب)
الکلمات المفتاحية: ابوسهل نوبختی, خاندان نوبختی, کلام , عصر غیبت, امامت.,
ملخص المقالة :
ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی یکی از مشاهر مذهب شعیه و معروف به شیخ المتکلمین امامیه در عصر غیبت است که خدمات ارزنده ای در جهت ساختار مندی کلام شیعه، و دفاع از مذهب امامیه برجای گذاشته است و بسیاری از علما و فقهای قرون بعدی با واسطه شاگرد ایشان بوده اند. نظر به شکل گیری منازعه در دو حوزه اندیشه و کلام قبل از ابوسهل و باز تولید این اندیشه های در علما و متکلمین اعصار بعد، بررسی این دوره حائز کمال اهمیت است. چه آنکه بسیاری از اصول و معتقدات شعیه در مورد امامت و عصر غیبت در این دوره شکل می گیرد.با این وجود خدمات ابوسهل نوبختی را می توان در دو سطح خدمات سیاسی و خدمات علمی به جامعه شیعه توضیح داد. این مقاله با روش منطق بازسازی شده و با استناد به منابع دست اول به بررسی آراء و اندیشه های سیاسی – کلامی ابوسهل در دوره غیبت صغری می پردازد.
#اباذری ،عبد الرحیم(1376) ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی (سفیر سوم)،تهران: مرکز چاپ ونشر سازمان تبلیغات اسلامی
ابن بابویه،محمدبن علی (شیخ صدوق) (1416)کمال الدین و تمام النعمة، به تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: انتشارات جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم.
ـــــــــــــــــــــــــ، (1415) الهدایه ، قم :موسسه الامام الهادی
ابن ندیم،محمد ابن اسحاق ،(1343) الفهرست،محمد رضا تجدد، تهران : نشر کتابخانه سینا.
اقبال آشتیانی، عباس)1357) خاندان نوبختی ، تهران: انتشارات طهوری .
بیرونی، ابوریحان (1923م؛ ) آثارالباقیه، به کوشش ادوارد زاخائو، لایپزیک
حسین ، جاسم،( 1367) تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم (عج )، ترجمه: سید محمد تقی آیت اللهی، تهران، امیر کبیر،
حسین ،جاسم و شاسادینا(1376) غیبت و مهدویت ، ترجمه محمود رضا افتخار زاده ،قم: دفتر نشر معارف اسلامی
-حسینزاده شانهچی،حسن(1386(اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعه در غیبت صغری ،تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی .
جبرئیلی ،محمد صف(1389)دفتر دوم سیر تطور کلام شیعه از عصرغیبت تا خواجه نصیر ، تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
صاحبی نخجوانی ، هندو شاه (1361) تجارب السلف ،به اهتمام امیر حسن روضاتی ،اصفهان، انتشارات مختوطات اصفهان.
طبرسی، ابو منصور احمد بن علی(1387)، احتجاج، ترجمه بهزاد جعفری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
طوسی، محمد بن حسن(شیخ طوسی)،(1417ه.) الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بیروت: نشر الفقاهه.
مکدرموت ،مارتین (1384)اندیشه کلامی شیخ مفید ، ترجمه احمد آرام ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم .
مشکور ، محمد جواد(1379) تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم ، تهران : انتشارات اشراقی.
مدرسی طباطبایی ،سیدحسین (1387) مقدمه ای بر فقه شیعه ، مترجم محمد آصف فکرت ، تهران : انتشارات پژوهشهای اسلامی .
ـــــــــــــــــــــ، (1386)مکتب در فرآیند تکامل ،ترجمه هاشم ایزد پناه ، تهران : انتشارات کویر.
مجلسی ، محمد باقر(1404ق.) بحار الانوار ، بیروت : دارالاحیاء التراث العربی .
__________________(بی تا) حیوه القلوب در امامت، تهران: کتابفروشی اسلامیه .
مفید ، محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)،(1371ه.ق.) اوائل المقالات فی مذهب المختارات، محقق فضل الله زنجانی، تبریز: چرندابی، چاپ دوم.
نجاشی، أبو العباس احمد بن على بن احمد بن العباس(بی تا) الرجال، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عابد جابری ، محمد(1389) سقراط های از گونه ای دیگر ،روشنکران در تمدن عربی ، ترجمه سید محمد آل مهدی ، تهران : انتشارات فرهنگ جاوید .
لمبتون ، آن ،کی ،اس (1374)دولت و حکومت در اسلام ، ترجمه سید عباس صالحی و محمد مهدی تهران: موسسه چاپ ونشر عروج .
نیومن ،آندرو ،جی(1386) دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی گفتمان حدیثی میان بغداد و قم.
نوبختی ، ابو اسحاق ابراهیم بن نوبخت(1412ق.) الیاقوت فی علم الکلام، تحقیق علی اکبر ضیائی، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
نوبختی ،ابو محمد حسن بن موسی (1353)،فرق الشیعه ،ترجمه محمد جواد مشکور، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 106 ـ 85
تبیین اندیشه هاي سیاسی- كلامي ابوسهل اسماعيل بن علي نوبختی و نقش او در تحکیم مبانی کلامی امامیه در عصر غیبت
جواد حقیر مددی 1
چکیده
ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی یکی از مشاهر مذهب شعیه و معروف به شیخ المتکلمین امامیه در عصر غیبت است که خدمات ارزنده ای در جهت ساختار مندی کلام شیعه، و دفاع از مذهب امامیه برجای گذاشته است و بسیاری از علما و فقهای قرون بعدی با واسطه شاگرد ایشان بوده اند. نظر به شکل گیری منازعه در دو حوزه اندیشه و کلام قبل از ابوسهل و باز تولید این اندیشه های در علما و متکلمین اعصار بعد، بررسی این دوره حائز کمال اهمیت است. چه آنکه بسیاری از اصول و معتقدات شعیه در مورد امامت و عصر غیبت در این دوره شکل می گیرد.با این وجود خدمات ابوسهل نوبختی را می توان در دو سطح خدمات سیاسی و خدمات علمی به جامعه شیعه توضیح داد. این مقاله با روش منطق بازسازی شده و با استناد به منابع دست اول به بررسی آراء و اندیشه های سیاسی – کلامی ابوسهل در دوره غیبت صغری می پردازد.
واژگان کلیدی
ابوسهل نوبختی، خاندان نوبختی، کلام ، عصر غیبت،امامت.
[1] 1. عضو هیات علمی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
Email: javad.madadi@yahoo.com
تاریخ دریافت: 10/2/1400 پذیرش نهایی: 13/5/1400
