سازگاری معنایی و روایی اخلاقی کیفر مرتد با آیه عدم اجبار بر دین
الموضوعات :
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
الکلمات المفتاحية: ارتداد , مرتد فطری , مرتد ملّی , آزادی عقیده,
ملخص المقالة :
یکی از حقوق انسان ها ، حق آزادی است ، هر انسانی حق دارد همان گونه که تکویناً اراده و قدرت انتخاب دارد ، تشریعاً نیز حق انتخاب داشته باشد و مانعی بر سر راه اراده او ایجاد نشود . آزادی ابعاد گوناگونی دارد ، یکی از ابعاد آن آزادی فکر است ، یعنی هر انسانی حق دارد به هر چیز بیندیشد و تحقیق کند . بعُد دیگر آزادی عقیده است ، بدین معنی که انسان در گزینش یک دین و عقیده مختار است ، نه مجبور ، بعد سوم آزادی بیان و اظهار دیدگاه ها و ایده ها می باشد و سرانجام بعد چهارم ، آزادی در عمل و رفتار یعنی هر انسانی حق دارد آن گونه که می خواهد عمل کند . از جمله ایراد هایی که مخالفان آزادی برای اثبات خشونت و فقدان آزادی در دین اسلام مطرح می کنند حکم فقهی قتل مرتدان است . آنها می گویند اگر اکراه در عقیده ممنوع است و پذیرش اسلام با آزادی و اختیار حاصل می گردد ، وا نهادن عقیده نیز باید آزاد باشد ، پس تعیین این نوع عقوبت سخت برای خروج از دین ، دلیل برای ماندن بر عقیده بر اساس اجبار و تحمیل است.
قرآن کریم.
ابن بابويه قمي(شيخ صدوق)، محمدبن علي بن حسين (1410 ق)، من لايحضره الفقيه ،تهران: دارالكتب الاسلاميه.
ابن عاشور، محمدطاهر(بی تا) ، تفسير التحرير التنوير، تونس: دارالتونميه.
ابن فارس قزويني ،ابوالحسن احمد(1404 ق)، معجم مقاييس للمغیه، قم: مكتبه الاعلام الاسلامي.
ابن منظور، محمدبن مكرم (1405 ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه.
ایازی، سید محمد علی(1395ش)،آزادی در قرآن ،تهران :موسسه نشروتحقیقات ذکر،چ 4.
بازرگان ، مهدي (بی تا)، دينداري آزادي، تهران : نشر عروج ،چ 1.
پاشايي، محمد(1380 ش)، ارتداد ، تهران : انتشارات لوح محفوظ.
جبعی عاملي(شهيد ثاني)، زین الدین (1370 ش)، الروضه البهیه في شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه) ،قم : مركز النشر مكتب الاعلام الاسلامي، چ 5 .
جعفري لنگرودي محمدجعفر(1378 ش)، مبسوط در ترمينولوژي حقوق، ( تهران :گنج دانش.
جوهري، اسماعيل بن حمّاد(1990 م)، الصحاح تاج للغه صحاح العربيه، بیروت : دارالعلم الملايين،چ .
حسيني، سيدابراهيم (1382ش)، ارتداد در آئينه فلسفه حقوق اسلامي» ، مجله معرفت 70، 47 ، 58 .
حلّي(محقق حلي)، ابوالقاسم نجم الدين جعفربن حسن (1389 ق)، شرايع الاسلام في مسائل الحلال الحرام مطبعه الآداب ، نجف اشرف: کلیه الفقه ،چ 4.
حلّي(علامه حلي)، حسن بن يوسف بن علي بن مطهر (1410 ق)، ارشاد الاذهان مطبعه العلم ، قم: موسسه نشر الاسلامی).
خامنه اي، سيدعلي(1377 ش)،آزادي از نظراسلام غرب،مجله انديشه حوزه ،2، 41-13.
دواليبي، محمد معروف(1965 م) ، ندوات علمیه حول الشريعه الاسلاميه و حقوق الانسان في الاسلام، لبنان : دارالكتب الجديد.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد(1362 ش) ، المفردات في غريب القرآن (تحقيق سيدمحمد گيلاني)،تهران :كتابفروشي مرتضوي، چ 2.
سروش ، عبدالكريم (1378ش)، فقه در ترازو ، مجله كيان ،۴۶، ۱۴، ۲۱.
سروش ،محمد (1368ش)،آيا ارتداد كيفر "حد" دارد (تاملي بر ماهيت كيفر ارتداد) ، فصلنامه حكومت اسلامي ، 1، 61-15 ، سال 6.
سعيدي ، فريده (1379ش)، ارتداد در فقه شيعه، نشريه مشكات النور ، ه 11، 62، 67 .
سيدمرتضي علم الهدي ، علي بن حسين(1413ق)، الانتصار (در سلسله الينابيع الفقهيه)، بیروت: مؤسسه فقه الشيعه.
شيرازي،سيدمحمد (1407ق)، الفقه كتاب الحدود و الديات ، بیروت : دارالعلوم ،چ 2.
صافي ، لطف االله (1404ق)، التعزير، قم : موسسه نشر اسلامي.
صالح ، صبحي (1415ق)، الاسلام و مستقبل الحضاره، بیروت : دارالفكر ،چ 3.
صرامي ،سيف الله(1376ش)،احكام مرتد از ديدگاه اسلام حقوق بشر،تهران: مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري ، چ 1.
طوسي(شيخ طوسي)، محمدبن الحسن(1413ق)، المبسوط در لينابيع الفقهيه ، بیروت: مؤسسه فقه الشيعه.
عاملي(شهيد اول)، محمدبن جمال الدين مكي (1414ق)، الدروس الشرعي في فقه الاماميه، قم: جامعه مدرسين.
عاملي(حر عاملي)، محمدبن حسن(1367ش) ، وسايل لشيعه الي تحـصيل مـسائل الـشرعيه،تهران : كتابفروشي اسلاميه ،چ 6.
عوده ، عبدالقادر(بی تا)، التشريع الجنايي الاسلامي ، قاهره : دار احياء الكتب العربيه.
فيض ، عليرضا (1370ش)، مبادي فقه و اصول ، تهران : دانشگاه تهران ،چ 5 .
فيض ، عليرضا (1368ش)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام ، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ 1.
فيض كاشاني، ملامحسن (بی تا)، مفاتيح الشرايع ، قم : مجمع الذخائر الاسلاميه.
قرباني ، زين العابدين (1395ش)،اسلام وحقوق بشر، تهران: انتشارات سلار، چ 5 .
كديور، محسن(1381ش)،آزادي عقيده مذهب در اسلام ،نشریه آفتاب، 23 ،54-63 .
كريمي نيا، محمدمهدي(1380ش) ، ماهیت حقوقی و انسانی ارتداد ، مجله معرفت ، 47 ، 96-108.
مرعشی، محمد حسن(1376ش)، دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام ،تهران : نشر میزان، چ 2.
مطهری، مرتضی(1361ش)، جهاد و موارد مشروعیت آن در قرآن، قم: انتشارات اسلامی.
مظفري، محمدحسين(1376ش)، نابردباري مذهبي،تهران : مؤسسه فرهنگي انديشه معاصر.
معدنی،حسنعلی-امام،سیدمحمدرضا(زمستان1385ش)، مقاله ارتداد و احکام آن با رویکردی به مبانی آزادی عقیده در اسلام،مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی ، مقالات و بررسیها ، 82.
مقدس اردبيلي، احمد بن محمد (1413ق)، مجمع الفائده البرهان في شرح ارشاد الاذهان ، قم : موسسه نشر اسلامی.
موسوی الخمینی(امام خمینی)، روح الله(بی تا)، تحرير الوسيله(ترجمه علي اسلامي)، قم: دفتر انتشارت اسلامی.
موسوي گلپايگاني، سيدمحمدرضا(1412ق)،نتايج الافكار في نجاسه الكفار، قم: دارالقرآن الكريم ، چ 1.
. نجفي، محمدحسن(1363ش)، جواهر الكلام في شرح شرايع الاسلام ،تهران: دارالكتب الاسلاميه، چ 2.
ورعي، سيدجواد(1378ش)،ارتداد نگاهی دوباره(تقریری از مباحث آیت الله موسوی اردبیلی)، فصلنامه حكومت اسلامي،ج۱۴، 4، 111-74.
ولايي ، عيسي (1383ش)،ارتداد در اسلام ، تهران : نشر ني ،چ2.
هاشمي ،سيدحسين (1384ش)، ارتداد و آزادي ،تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ 1.
65 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 82 – 65
سازگاری معنایی و روایی اخلاقی کیفر مرتد با آیه عدم اجبار بر دین
فرانک پوستی 1
احمد باقری 2
چکیده
یکی از حقوق انسان ها ، حق آزادی است ، هر انسانی حق دارد همان گونه که تکویناً اراده و قدرت انتخاب دارد ، تشریعاً نیز حق انتخاب داشته باشد و مانعی بر سر راه اراده او ایجاد نشود . آزادی ابعاد گوناگونی دارد ، یکی از ابعاد آن آزادی فکر است ، یعنی هر انسانی حق دارد به هر چیز بیندیشد و تحقیق کند . بعُد دیگر آزادی عقیده است ، بدین معنی که انسان در گزینش یک دین و عقیده مختار است ، نه مجبور ، بعد سوم آزادی بیان و اظهار دیدگاه ها و ایده ها می باشد و سرانجام بعد چهارم ، آزادی در عمل و رفتار یعنی هر انسانی حق دارد آن گونه که می خواهد عمل کند . از جمله ایراد هایی که مخالفان آزادی برای اثبات خشونت و فقدان آزادی در دین اسلام مطرح می کنند حکم فقهی قتل مرتدان است . آنها می گویند اگر اکراه در عقیده ممنوع است و پذیرش اسلام با آزادی و اختیار حاصل می گردد ، وا نهادن عقیده نیز باید آزاد باشد ، پس تعیین این نوع عقوبت سخت برای خروج از دین ، دلیل برای ماندن بر عقیده بر اساس اجبار و تحمیل است.
واژگان کلیدی
ارتداد ، مرتد فطری ، مرتد ملّی ، آزادی عقیده.
[1] . دانشجوی دوره دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال،دانشگاه آزاداسلامی، تهران،ایران.
Email: Frnkpousti@gmail.com
[2] . استاد،گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ،دانشگاه تهران، تهران ، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Bagheri@ut.ac.ir
تاریخ دریافت: 18/12/1399 پذیرش نهایی: 22/3/1400
