واکاوی معنویت‌های نوظهور در پرتو ایمان به وعدههای الهی
الموضوعات :محمدعلی اخویان 1 , نجمه مولوی وردنجانی 2 , محمدرضا کریمی والا 3 , عزیز الله مولوی وردنجانی 4
1 - دانشگاه قم
2 - دانشگاه قم
3 - دانشگاه قم
4 - استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه شهرکرد
الکلمات المفتاحية: معنویت‌های نوظهور, ایمان, وعدههای الهی,
ملخص المقالة :
معنویت امری است که بشر همیشه به آن تمایل داشته و سرخوردگی انسان از دنیای جدید موجب تشدید آن شده است. با افزایش گرایش به معنویت جریان های معنویت‌گرایی بر اساس مبانی فکری و زیرساخت‌های نظری مدرنیته ظهور کرده‌اند که مدعی پاسخ به این نیاز و حل بحران های روانی آدمی برآمده‌اند، غافل از اینکه معنویت و کسب آرامش روحی عمیق و پایدار از لوازم اصلی خداباوری است که ریشه در ایمان به وعده های الهی دارد. این نوشتار بر اساس ضرورت واکاوی کلامی این معنویت ها به روش تحلیلی ـ توصیفی به دنبال کشف نقصان های کلامی و اعتقادی این فرقه هاست تا ثابت کند معنویت‌های نوظهور علی‌رغم برخورداری از جذابیت‌های فریبنده و ادبیاتی نیکو از مهم ترین بنیادهای فکری یک نظام اعتقادی یعنی ایمان به وعده های الهی خالی است و به همین جهت نه تنها در قلب و روان پیروان خود اطمینان و دلگرمی ایجاد نمی کنند که همواره بر تشویش روانی و اضطراب خاطر آنان می افزاید. بنابراین جریان های معنویت گرای نوظهور نمی توانند پاسخ مناسبی به هوش معنوی انسان باشند. جنبه نوآوری تحقیق پیش‌روی رویکرد انتقادی به دلالت های کلامی جریان های معنویت گرای نوظهور می باشد. برمبنای یافته های این پژوهش ریشه فقر کلامی معنویت‌های نوپدید را باید پس از غفلت از ایمان به وعده های الهی در مؤلفه های فکری معنویت برخاسته از مدرنیته که عبارت‌اند از نگاه یک‌سویه به انسان، فقدان انسجام درونی، تحریف، عقل گریزی، بحران‌زدگی مبلغان و سرمایه‌داری و ماده‌گرایی جستجو کرد.
قرآن
نهج‌البلاغه
آملی، حیدر بن علی، (1368)، جامع الاسرار و منبع الانوار، تصحیح هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انجمن ایران شناسی فرانسه.
آذربایجانی، مسعود، (1385)، «ساختار معنایی ایمان در قرآن»، فصل¬نامه انجمن معارف اسلامی ایران.
ابن منظور، (1405ق)، لسان العرب، جلد13، قم: نشر حوزه.
احمدی، احسان و سمیه شاه‌حسینی، (1394)، در قلمرو سایه‌ها، تهران: نارگل.
احمری، حسین و مریم غلامحسین¬نژاد، (1394)، «تاثیر امیدواری به خدا در سعادت دنیوی و اخروی فرد و عوامل دستیابی به آن»، فصل¬نامه علمی بصیرت و تربیت اسلامی.
ایزوتسو، توشیهیکو، (1378)، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پورسنیا، تهران: سروش.
پاکالدی، نیکلاس، (1377)، فلسفه علم، ترجمه علی حقی، تهران: سروش.
تفتازانی، سعدالدین، (۱۴1۹ق)، شرح المقاصد، بیروت: عالم الكتب للطباعه والنشر والتوزيع.
توله، اکهارت، (1388)، زمینی نو، ترجمه میترا معتضد، تهران: البرز.
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬________، (1389)، نیروی حال، ترجمه مسیحا برزگر، تهران: ذهن آویز.
دالایی لاما، (1384)، زندگی در راهی بهتر، ترجمه فرامرز جواهری نیا، تهران: ماهی.
دایر، وین، (1384)، عرفان داروی دردهای بی‌درمان، ترجمه محمدحسن نعیمی، تهران: کتاب آیین.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تصحیح داوودی و صفوان عدنان، چاپ اول، بیروت: دارالشامیه.
ربانی گلپایگانی، علی، (1382)، نقد مبانی سکولاریسم، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
سنگین، هانیه، (1394)، «مقایسه¬ی دیدگاه¬های اسلام و عرفان¬های نوظهور به معاد از منظر روانشناسی»، همایش اسلام و سلامت روان.
شریفی دوست، حمزه، (1392)، عرفان‌های کاذب راه¬های نفوذ و راهکارهای مقابله، قم: معارف.
شولتز، دوان، (1386)، روانشناسی کمال (الگوی شخصیت کمال)، چاپ چهارم، ترجمه گیتی خوش‌دل، تهران: پیکان.
شیخ قمی، مریم، (1396)، «رشد معنوی انسان از منظر قرآن و حدیث»، فصل¬نامه پژوهش¬های معنوی.
شین، اسکاول، (1386)، چهار اثر، ترجمه گیتی خوش‌دل، تهران: پیکان.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1369)، حکمت متعالیه، جلد9، قم: منشورات مصطفوی، ص12.
_____________________________، (1412ق)، الحکمه المتعالیه، جلد8، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
طاهری، محمدعلی، (1389)، موجودات غیرارگانیک، ارمنستان: بی نا.
طباطبایی، محمدحسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد10و15، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
عابدی، محمدقائم، امیرعباس علیزمانی و احد فرامزر قراملکی، (تابستان 1399)، «تبیین مفهوم زندگی و نقش آن در معناداری زندگی با تاکید بر دیدگاه صدرالمتألهین شیرازی»، مجله اندیشی دینی شیراز، شماره 75، ص 86-67.
فرانکل، ویکتور امیل، (1390)، انسان در جستجوی معنا، ترجمه نهضت صالحیان و میهن میلانی، تهران: درسا.
فعالی، محمدتقی، (1389)، آفتاب و سایه¬ها، تهران: عابد.
فورد، دبی، (1381)، نیمه تاریک وجود، ترجمه فرناز فرود، تهران: کلک آزادگان.
قرائتی، محسن، (1383)، تفسیر نور، جلد 4، چاپ یازدهم، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کلمپ، هارولد، (1379)، کودک در سرزمین وحشی، ترجمه مینو ارژنگ، چاپ دوم، تهران: البرز.
گنون، رنه، (1387)، بحران دنیای متجدد، ترجمه حسن عزیزی، تهران: حکمت.
مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، جلد 7، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
محمدی ری‌شهری، محمد، (1367)، میزان الحکمه، جلد 1، چاپ دوم، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
مصباح یزدی، (1384)، آموزش عقاید، شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
مصطفوی، حسن، (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد1، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهری، مرتضی، (1376)، انسان کامل، تهران: صدرا.
مظاهری سیف، حمیدرضا، (1393)، تجربه¬های عرفانی در ادیان، قم: بوستان کتاب.
_______________، (زمستان 1390)، «ویژگی¬ها و علل جنبش¬های نوپدید معنوی»، مجله مطالعات معنوی، شماره 2، ص203-175.
_______________، (آبان 1387)، «معنویت مدرن»، مجله پگاه حوزه، شماره242.
____________________، (دی 1387)، «مروری بر عوامل و ویژگی های معنویت های نوظهور»، مجله معارف، شماره 62.
مقدس، حسین و کارخانه، جواد، «ایمان به وعده¬های الهی و هدفمندی زندگی از منظر قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، 1399، ص294.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، جلد14، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
موسوی نسب، سید جلال الدین، (1384)، گنجینه اسرار یوگا، تهران: فردوس.
همیلتون، ملکم، (1377)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
ویل دورانت، (1378)، تاریخ تمدن، جلد1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی تهران.
ویلسون، برایان، (1380)، جنبش‌های نوین دینی، ترجمه قلی پور، مشهد: مرندیس
هی، لوئیز، (1380)، سفر زندگی، ترجمه مینا اعظامی، تهران: فراروان.
هینلنز، جان. آر، (1386)، فرهنگ ادیان جهان، ترجمه گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات ادیان و مذاهب.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 28 ـ ۷
واکاوی معنویت‌های نوظهور در پرتو ایمان به وعدههای الهی
محمدعلی اخویان 1
نجمه مولوی وردنجانی 2
محمدرضا کریمی والا 3
عزیز الله مولوی وردنجانی 4
چکیده
معنویت امری است که بشر همیشه به آن تمایل داشته و سرخوردگی انسان از دنیای جدید موجب تشدید آن شده است. با افزایش گرایش به معنویت جریانهای معنویت‌گرایی بر اساس مبانی فکری و زیرساخت‌های نظری مدرنیته ظهور کرده‌اند که مدعی پاسخ به این نیاز و حل بحرانهای روانی آدمی برآمده‌اند، غافل از اینکه معنویت و کسب آرامش روحی عمیق و پایدار از لوازم اصلی خداباوری است که ریشه در ایمان به وعدههای الهی دارد. این نوشتار بر اساس ضرورت واکاوی کلامی این معنویتها به روش تحلیلی ـ توصیفی به دنبال کشف نقصانهای کلامی و اعتقادی این فرقههاست تا ثابت کند معنویت‌های نوظهور علی‌رغم برخورداری از جذابیت‌های فریبنده و ادبیاتی نیکو از مهمترین بنیادهای فکری یک نظام اعتقادی یعنی ایمان به وعدههای الهی خالی است و به همین جهت نهتنها در قلب و روان پیروان خود اطمینان و دلگرمی ایجاد نمی کنند که همواره بر تشویش روانی و اضطراب خاطر آنان میافزاید. بنابراین جریانهای معنویتگرای نوظهور نمیتوانند پاسخ مناسبی به هوش معنوی انسان باشند. جنبه نوآوری تحقیق پیش‌روی رویکرد انتقادی به دلالتهای کلامی جریانهای معنویت گرای نوظهور میباشد. برمبنای یافتههای این پژوهش ریشه فقر کلامی معنویت‌های نوپدید را باید پس از غفلت از ایمان به وعدههای الهی در مؤلفههای فکری معنویت برخاسته از مدرنیته که عبارت‌اند از نگاه یک‌سویه به انسان، فقدان انسجام درونی، تحریف، عقل گریزی، بحران‌زدگی مبلغان و سرمایه‌داری و ماده‌گرایی جستجو کرد.
واژگان کلیدی
[1] . عضو هیئت علمی و دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: ma_akhaviyan@yahoo.com
[2] . دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.
Email: molavi1394@yahoo.com
[3] . عضو هیئت علمی و دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.
Email: karimavala.mr@gmail.com
[4] . استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران. Email: molavei@sku.ac.ir
تاریخ دریافت: 22/5/1400 پذیرش نهایی: 25/8/1400
