توسعه‌ای برای مدل کسب و کار پایدار اقامتگاه‌های بوم‌گردی
الموضوعات :
حمید هاشمی
1
(دانشگاه علامه طباطبائی)
محمود ضیائی
2
(دانشگاه علامه طباطبایی)
وجه الله قربانی زاده
3
(دانشگاه علامه طباطبائی)
محمود جمعه پور
4
(دانشگاه علامه طباطبائی)
الکلمات المفتاحية: اکوتوریسم, مدل کسب و کار پایدار, اقامتگاه بوم‌گردی, پایداری, بوم مدل کسب و کار سه لایه, توسعه گردشگری, تحلیل مضمون.,
ملخص المقالة :
با توجه به توسعه روزافزون اقامتگاه‌های بوم‌گردی در كشور و همچنین نقش آن‌ها در توسعه گردشگری پایدار، به نظر می‌رسد هنوز مدل کسب و کار جامع و پایداری برای این نهاد اقتصادی - اجتماعی معرفی نشده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر پایداری اقامتگاه‌های بوم‌گردی و پیشنهاد مدل کسب و کار پایدار براساس دانش خبرگان دانشگاهی و مدیران این کسب و کارهاست. روش‌شناسی پژوهش این مقاله از نوع كیفى است و از تحلیل مضمون با رویكرد قیاسى و روش توصیفى- استنتاجى استفاده شده است، داده مورد نیاز از طریق تحلیل محتوای مصاحبه با خبرگان تأمین شده است. جامعه پژوهش مدیران اقامتگاه‌های بوم‌گردی موفق و اساتید دانشگاهی مطلع و صاحب‌نظران حوزه کارآفرینی و گردشگری کشور بوده است. براى انتخاب نمونه از روش نمونه‌گیرى هدف‌مند قضاوتی استفاده شد و مصاحبه‌ها تا حد اشباع نظری ادامه یافته است. ابزار پژوهش، مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته و همچنین نتایج بر اساس مضمون‌هاى بدست آمده از تحلیل محتوای متون مصاحبه بوده است. براساس یافته‌های نگاشت‌شده در مدل کسب و کار پایدار اقامتگاه‌های بوم‌گردی پیشنهادی لازم است برای هر سه بعد اقتصاد، اجتماع و محیط‌زیست، یکپارچگی، جامعیت و اهمیت همزمان قائل شد تا از پایداری و بقای بلندمدت برخوردار گردند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، پایداری کسب و کارهای نوین و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در گرو اتخاذ سبد درآمدی متنوع و تلاش برای خلق ارزش در هر سه بعد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، محیط‌زیستی و به عبارتی توجه و اهمیت به سود، مردم و زمین است.
1- حسن‌پور، محمود، انتظاري، هادي، آسیب‌شناسی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در ایران، کمیسیون گردشگری، اقتصاد، ورزش و اقتصاد هنر، اتاق ایران، 1396.
2- کلابی، امیرمحمد، مدل‌سازی عوامل مؤثر بر پایداری مدل‌های کسب و کار، پژوهش‌های مدیریت عمومی، 13(47)، 111-134، 1399.
3- خیاطیان یزدی، محمد صادق، الیاسی، مهدی، طباطباییان، سید‌حبیب‌اله، الگوی پایداری شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران سیاست علم و فناوری، 9(2)، 49-62، 1395.
4- هاشمی، حمید، شریعت، رضا، کارآفرینی و راه‌اندازی کسب و کار موفق، چاپ اول، تهران، انتشارات دیباگران، 1391.
5- نیرومند، پوراندخت، زعفریان، رضا، قاسم‌زاده، فریدون، دلخوش کسمایی، ابوالقاسم، انتخاب مدل کسب و کار مناسب برای بنگاه‌های اقتصادی فعال در حوزه اینترنت همراه در ایران با استفاده از رویکرد تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی، مدیریت فناوری اطلاعات، دوره 4، شماره 13، 171- 186، 1391.
6- علمدار یولی، فرشاد، محمدی، علی، علی محمدلو، مسلم، عباسی، عباس، طراحی یک مدل کسب و کار پایدار با استفاده از روش‌شناسی سیستم‌های نرم و بوم مدل کسب و کار مثلث ارزش (مطالعه موردی: شرکت تولیدی صنعتی فراسان)، پژوهش‌های نوین در تصمیم‌گیری، 5(1)، 95-117، 1399.
7- نیک‌بین، حسین، بدیع‌زاده، علی، داوری، علی، حسینی‌نیا، غلامحسین، ارائه مدل کسب و کار مؤثر در حوزه کسب و کارهای الکترونیکی با روش شبکه خزانه، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، دوره 6، شماره 2، 1397.
8- شرفی لیلا، رضائی روح‌اله، میرک‌زاده علی‌اصغر، کرمی دهکردی اسماعیل، طراحی مدل پایداری کسب و کارهای کوچک و متوسط کشاورزی در استان کرمانشاه، پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 12(2)، 11-24، 1398.
9- کریمی، آصف، رحمانی، سوما، طراحی مدل کسب و کار برای چابکی سازمان (مطالعة موردی: شرکت خودروسازی سایپا)، توسعه کارآفرینی، 8(2)، 273-292، 1394.
10- زاهدي، شمس‌السادات، چالش‌هاي توسعه‌پايدار از منظر اکوتوريسم، پژوهش‌های مدیریت پاییز (مدرس علوم انسانی)، انتشارات دانشگاه تربيت مدرس، دوره 7، شماره 3 89 – 104، 1382.
11- زاهدي، شمس‌السادات، مباني توريسم و اکوتوريسم پايدار (با تکيه بر محيط‌زيست)، چاپ اول، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1385.
12- سپهر، عادل، صفرآبادی، اعظم، تحليل شاخص‌هاي اثرگذار بر توسعه اكوتوريسم در مناطق بياباني ايران، پژوهش‌هاي جغرافياي انساني، دوره 45، شماره 4، 137- 154، 1392.
13- بروج، اشکان، مطالعه تطبيقي اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي مناطق بياباني، پايان‌نامه کارشناسي‌ارشد، به راهنمايي، دانشگاه علامه طباطبائي، تهران، 1391.
14- بوزرجمهری، خدیجه، توسعه اقامتگاه‌هاي بوم‌گردی درکشور، استان‌ها و شهرستان فردوس، همایش ظرفیت‌های گردشگری و توسعه شهرستان فردوس، 1396.
15- بوزرجمهری، شایان، اخلاقی، واعظ طبسی. نقش اقامتگاه‌های بوم‌گردی بر توسعۀ اقتصادی اجتماعی فرهنگی زنان روستایی مورد مطالعه: روستا‌های شهرستان کاشمر، همایش زن و توسعه گردشگری روستایی، 1398.
16- رفاهی دهر، میترا، ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮانمندی‌های بوم‌گردی شهرستان ملایر با تأکید بر روستای هدف گردشگری مانیزان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلSWOT ، جغرافیایی فضای گردشگری، 8(32)،17-34، 1398.
17- قدیری معصوم، مجتبی، مینایی، مهرسا، دربان آستانه، علیرضا، نقش اقامتگاه‌های بوم‌گردی در توسعه گردشگری روستایی در نواحی روستایی شهرستان خور و بیابانک، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۹ (۳۲)، ۴۲-۲۳، ۱۳۹۹.
18- خاکی، غلامرضا، روش تحقیق (با رویکرد پایان‌نامه‌نویسی)، تهران، نشر فوژان، 1399
19- محسنی تبریزی، علیرضا، سلیمی، علی، تحلیل محتوای کیفیِ قیاسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی در علوم اجتماعی، روش‌شناسی علوم انسانی، 18(82)، 135-159، 1391.
20- عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‌زاده، محمد، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 5، شماره 2، 151-198، 1390.
21- هاشمی، حمید، کروبی، مهدی، ارزیابی پایداری کسب و کارها در حوزه گردشگری، همایش ملی گردشگری همایش مدیریت فرصت‌ها و جاذبه‌ها، یزد، ۱۳۹5.
22- World Travel & Tourism Council. World Travel & Tourism Council Unveils 2018 Economic Impact Research Report, 2018.
23- Ijäs, A., Kuitunen, M. T., & Jalava, K., Developing the RIAM method (rapid impact assessment matrix) in the context of impact significance assessment, Environmental Impact Assessment Review, 30(2), 82-89, 2010.
24- Joyce, A., Paquin, R. L., & Pigneur, Y., The triple layered business model canvas. In A tool to design more sustainable business models, ARTEM Organizational Creativity International Conference. Nancy, France, 2015.
25- Lambert, S. C., Carter, A. J., & Burritt, R. L., Recognising commitment to sustainability through the Business Model, Centre for Accounting, Governance and Sustainability, University of South Australia, 2012.
26- Moncada Jimenez, P., Sosa Ferreira, A. P., Martinez, C., Beltran Perez, M. L., & Dominguez Estrada, F. The case of Cancun to 20 years of the Charter of Sustainable Tourism Lanzarote: vision of the key players, PASOS: Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 13(6, Special Issue), 1463-1476, 2015.
27- Sharpley, R., & Telfer, D. J., Tourism and development in the developing world, Routledge, 2015.
28- Franzoni, S., & Pelizzari, C. Weather risk management in tourism industry. Symphonya, Emerging Issues in Management, (1), 45-55, 2016.
29- Høgevold, N. M., Svensson, G., & Padin, C., A sustainable business model in services: an assessment and validation, International Journal of Quality and Service Sciences, 2015.
30- Joyce, A., A Proposal for a Design Approach to More Sustainable Business Models: Tools, Process and Outcomes to Envision the Future of an Organization Doctoral dissertation, Concordia University, 2016.
31- Joyce, A., & Paquin, R. L., The triple layered business model canvas: A tool to design more sustainable business models, Journal of cleaner production, 135, 1474-1486, 2016.
32- Lüdeke- Freund, F., Carroux, S., Joyce, A., Massa, L., & Breuer, H., The sustainable business model pattern taxonomy—45 patterns to support sustainability-oriented business model innovation, Sustainable Production and Consumption, 15, 145-162, 2018.
