تحلیل اثرات اقتصادی- اجتماعی گردشگری مذهبی در توسعۀ فضایی استان قم
الموضوعات :علی صادقی 1 , ولی اله نظری 2 , محمد غلامی 3 , محمدامیر امراللهی 4
1 - دانشگاه فرهنگیان
2 - دانشگاه فرهنگیان
3 - دانشگاه پیام نور
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین
الکلمات المفتاحية: گردشگری مذهبی, توسعه فضایی, اثرات اقتصادی- اجتماعی, تحلیل سلسله مراتبی, قم.,
ملخص المقالة :
در پژوهش حاضر اثرات اقتصادی- اجتماعی گردشگری مذهبی بر توسعه فضایی استان قم مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش تحقيق حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی و ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است كه با روش تحلیل سلسله مراتبی طراحی شده است. در این پژوهش معیارهای مورد نیاز در دو بخش اقتصادی با پنج زیرمعیار «افزایش اشتغال، افزایش درآمد، کاهش تورم، افزایش تولیدات منطقه‌ای و مشارکت بخش خصوصی»، و بخش اجتماعی با سه زیرمعیار «افزایش امنیت، توسعۀ فرهنگ اجتماعی، بهبود خدمات و زیرساخت‌ها»، به منظور سنجش و ارزیابی اثرات گردشگری مذهبی در دو بخش اقتصادی و اجتماعی بر توسعه فضایی استان قم گردآوری و تدوین شده اند. نتایج بررسی اولویت بندی این معیارها، نشان از بالا بودن تأثیر بخش اقتصادی گردشگری مذهبی بر توسعه فضایی استان قم دارد. به اعتقاد کارشناسان هر چه توان اقتصادی مردم بیشتر باشد، تأثیر مطلوب آن بر بخش اجتماعی جامعه نیز قابل مشاهده و درک می‌باشد. همچنین این معیارها در محدوده مورد مطالعه که بخش‌های تشکیل دهنده استان قم می‌باشد نیز ارزیابی و اولویت‌بندی شدند که بخش مرکزی در پنج معیار از هشت معیار شناسایی شده، دارای بیشترین تأثیر از گردشگری مذهبی در بخش های اقتصادی و اجتماعی بر توسعه فضایی خود می‌باشد. این نتیجه نشان می‌دهد که بخش مرکزی استان ( شهر قم) به عنوان مرکز و کانون گردشگری برای گردشگران، فاصله زیادی در توسعه با سایر بخش‌های استان دارد. این فاصله موجب بروز مشکلاتی در آینده در این بخش و به خصوص در شهر قم خواهد شد.
آقاجانی، معصومه و فراهانی¬فرد، سعید(1394)، «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ایران)»، نشریه سیاست¬های راهبردی و کلان، دوره 3، شماره 9، بهار ، صفحه 43-66
ابراهیم‌زاده، عیسی و آقاسی¬زاده، عبدالله (1390)، «تأثیر منطقه آزاد چابهار بر توسعه گردشگري حوزه نفوذ آن با بهره‌گیري از مدل رگرسیون و آزمون T-test» ، فصلنامه جغرافیا و توسعه،دوره 9، شماره 21 ، صص 5-26.
احمدي شاپورآبادي، محمدعلی و سبزآبادي، احمد(1390)، «تحلیلی بر ظرفیت¬هاي توسعۀ گردشگري مذهبی فرهنگی کلان شهر قم»، فصلنامه مطالعات ملی، دوره 12، شماره 46، صص 112-83.
تقوایی، مسعود، موسوي، سیدعلی، غلامی بیمرغ، یونس( 1389)،«تحلیلی بر توسعه گردشگري مذهبی، مطالعه موردي: شهرستان نورآباد ممسنی»، فصلنامه فضاي جغرافیایی، دوره 10، شماره 31، صص 64-39.
تقوایی، مسعود و غفاری، سیدرامین(1389)، «برنامه¬ریزی فضایی در توسعه صنعت گردشگری (مطالعه موردی: استان چهار محال و بختیاری، محور بازفت)»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 25، شماره 96، بهار ، صص 79-100.
خلیلوند، کلثوم و کرمی، فرحناز( 1395)، «تحلیلی بر نقش گردشگري مذهبی در توسعه پایدار شهري، مطالعه مورد : شهر مهران»، اولین همایش بین¬المللی اقتصاد شهري (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل)، صص 885 – 893.
دلبری، سید علی و داوودی، سید علیرضا (1391)، «كاربرد تكنيك فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) در رتبه¬بندي شاخص¬هاي ارزيابي جاذبه¬هاي توريستي»، تحقيق در عمليات در كاربردهاي آن (رياضيات كاربردي)، تابستان, دوره 9 , شماره 2 (پياپي 33) ، صص 79-57.
دورانت، جیمز ویلیام(1370)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران انتشارات انقلاب اسلامی، 1143 ص.
زياري، كرامت الله( 1378)، اصول و روش¬هاي برنامه¬ريزي منطقه¬اي،یزد، انتشارات دانشگاه يزد، چاپ اول، 334 ص.
سجاسی قیداری، حمدالله و همکاران(1394)، «سنجش و اولویت¬بندی راهبردهای توسعه کارآفرینی اکوتوریسم در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای گردشگری رود دره¬ای استان تهران)»، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 5، شماره 16، تابستان ، صفحه 71-88.
ضرابی، اصغر و اسلامی پریخانی، صدیف(1390)، «سنجش تاثيرات اقتصادي، اجتماعي - فرهنگي و زيست محيطي توسعه گردشگري (مطالعه موردي شهرستان مشکين شهر)»، پژوهش¬هاي جغرافياي انساني (پژوهش¬هاي جغرافيايي)، بهار، دوره 43 ، شماره 75 ، صص 37-52.
قریشی گندوانی، ناهید(1391)، «نقش گردشگری مذهبی در توسعه حومه شهر (مطالعه موردی امامزاده باراجین قزوین)»، پایان¬نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، به راهنمایی شفیقه ناظری ارسی.
کروبی، مهدی؛ بهاری، جعفر؛ محمدی، سمیرا؛ بذله، مرجان؛ بهاری، شهلا ( 1397). «تحليل نقش اماكن مذهبي در جذب گردشگر». فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی. دوره 1 شماره 1 تابستان.
محمودی، حمیده؛ قاسمی، مریم؛ شایان، حمید ( 1394). «واکاوی اثرات گردشگری مذهبی بر توسعه اقتصادی سکونتگاه¬های روستایی مورد مطالعه: حوزه نفوذ گردشگاهی شهر مشهد». فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. سال پنجم، شماره 20 تابستان.
مومنی، محمد، صرافی، مظفر، قاسمی خوزانی، محمد( 1387)، «ساختار و کارکرد گردشگري مذهبي- فرهنگي و ضرورت مديريت يكپارچه در کلان شهر مشهد». مجله جغرافیا و توسعه، سال ششم، شماره پیاپي 11، صص 1-25.
مرکز آمار ایران (1395)، نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1395،استان قم
موسوی، میرنجف، سلطانی، ناصر، باقری کشکولی، علی( 1393)، «تحلیلی بر نقش مذهب در توسعه گردشگری مذهبی». پژوهش‌های جفرافیای انسانی، دوره 46، شماره 4، صص 825-841.
میثاقی، سید محمود و روحاني قاديكلائي، محسن(1393)، «اصول سازماندهي فضايي بافت¬هاي شهري برخوردار از عناصر شاخص مذهبي؛ مطالعه موردي: امامزاده عباس ساري و امامزاده اسماعيل قائمشهر». مطالعات شهر ايراني اسلامي، بهار، شماره 15 ، صص 87-97.
میر دیلمی، سیده سمیرا و مزیدی، هاجر(1393)، «بررسی وضعیت گردشگری مذهبی دراستان گلستان (مطالعه موردی:امامزاده شیخان شهرستان علی آبادکتول)». مشهد، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی.
Egresi.I. et al(2012). Uunlocking the potential of religious tourism turkey, GeoJournal of Tourism and Geosites , Year V no.1, vol. 9, May ,pp 63-80
Lew, A., & McKercher, B. (2006). Modeling Tourist Movements. A Local Destination Analysis. Annals of Tourism Research, Vol. 33, No.2, 403-423.
Sharpley, Richard, (2006), travel and tourism, Sage publication.
Santos Maria da Graca Mouga pocas. (2004). Fatina: ReligiousTourism in a SanctuaryCity. https://media.fupress.com.
