بررسی تاثیر مشارکت شهروندان بر فینتک
الموضوعات :
مرسده پهلوانیان
1
(دكتري مديريت سياستگذاري علم و فناوري، گروه مدیریت، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ايران )
میثم شیرخدایی
2
(دانشیار، گروه مدیریت، دانشكده علوم اقتصادي و اداري، دانشگاه مازندران، بابلسر، ايران )
سید سپهر قاضی نوری
3
(استاد، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: شهروندی مالی, فناوری مالی, فینتک, گذار اجتماعی-فنی,
ملخص المقالة :
فناوری‌های مالی یا فینتک نحوه ارائه خدمات مالی را متحول کردهاند و جایگزین خدمات مالی سنتی شدهاند. سرمایه‌گذاری‌های کلانی روی فینتکها انجام شده اما شکافی میان ارائهدهندگان خدمات و مصرف‌کنندگان وجود دارد. به دلیل تنوع بالا و سرعت تحولات، مردم هنوز سیستم مالی نوین را درک نکرده‌اند و در برابر آن مقاومت می کنند در حالیکه شهروندان مخاطب نهایی بخش گسترده‌ای از خدمات فینتک هستند. موفقیت گذار مستلزم فراهم‌سازی فرصت مشارکت برای شهروندان و تعامل با آنها است که با مفهوم شهروندی مالی بیان میشود. پژوهش حاضر هدف دستیابی به درک روشنی از بعد شهروندی در گذار به فینتک را دنبال میکند لذا بر اساس پارادایم تفسیری و روش پژوهش کیفی و با رویکرد استقرایی و استفاده از استراتژی داده‌بنیاد به تحلیل شهروندی مالی در گذار فینتک پرداخته است. در این راستا با نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی با 15 خبره در حوزه فینتک مصاحبه شده است. یافته‌ها نشان داد عواملی مانند فشار فناوری در سطح بین‌الملل و ضعف نظام مالی سنتی گذار به فینتک را تحریک کرده‌است اما بی‌اعتمادی شهروندان منجر به عدم اقبال به فینتکها شده است. برطرف‌سازی این شکاف مستلزم شکلگیری رویکرد مشارکتی شهروندی مالی است تا با آگاهی‌رسانی به شهروندان شرایط برای جلب مشارکت شهروندان در جایگاه مشتری، بازخورددهنده و یا مطالبه‌گر خدمات مالی فراهم شود. از این طریق گسترش بازار استارتاپهای فینتک، تامین مالی آنها، تعریف خدمات مالی نوآورانه و نهایتا تغییر رویه دولت میسر میشود و گذار به فینتک محقق میشود.
11. اعتمادی فرد، علی.، طبائیان، سیدکمال.، پیله‌وری، نازنین.، خمسه، عباس. (1401). طراحی مدل توسعه یکپارچه نوآوری خدمات بانکداری الکترونیک بر اساس قابلیت‌های پویا با استفاده از میک-مک فازی. فصلنامه نوآوری و ارزش‌آفرینی. دوره دهم. شماره بیستم. پاییز و زمستان 1400. 147 تا 166.
2. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. (1396). سیاست بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص فناوری مالی.
3. پهلوانیان،مرسده.، شیرخدایی، میثم.، قاضینوری، سید سپهر. (1400). تعیین مسیر گذار به فناوری‌های نوین بیمهای در ایران. پژوهشنامه بیمه. مقاله آماده انتشار.
4. پهلوانیان، مرسده.، شیرخدایی، میثم.، قاضینوری، سید سپهر. (1401). نوع‌شناسی مسیر گذار به فناوری‌های مالی پرداخت (پی‌تک) در ایران. سیاست‌نامه علم و فناوری. مقاله آماده انتشار.
5. پهلوانیان، مرسده.، شیرخدایی، میثم.، قاضینوری، سید سپهر. (1401). تحلیل نحوه گذار به فناوری‌های نوین مدیریت ثروت در ایران. مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند. دوره1. شماره 40.
6. ثقفی،فاطمه.، آزادگان مهر، ماندانا. (1398). مبانی و نظریه‌های سیاستگذاری برای مدیریت گذارهای فناورانه. فصلنامه سیاست علم و فناوری. سال 11. شماره 2. 221-237.
7. دانایی فرد، حسن.، الوانی، مهدی.، آذر،عادل. (1394). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. انتشارات صفار. تهران.
8. محقر، علی.، ثقفی، فاطمه.، مختارزاده،نیما.، آزادگان مهر،ماندانا. (1398). پیش بینی الگوی تحول فناورانه در بخش خدمات مالی ایران بر مبنای رویکرد چندسطحی گذار. فصلنامه سیاست علم و فناوری. سال یازدهم. شماره 4. زمستان 1398. Doi: 10.22034/jstp.2020.11.4.1066.
9. مرادی،شیوا.، نادری،نادر.، دل انگیزان، سهراب. (1399). بررسی فرایند توسعه استارتاپهای فینتک در ایران؛ با تاکید بر عوامل و موانع پیش رو. توسعه کارآفرینی. دوره 13. شماره 1. صفحه 121 تا 140.
10. Abbasi, K., Alam, A., Du, M., Huynh, T. (2021). FinTech, SME Efficiency and National Culture: Evidence from OECD Countries. Technological Forecasting and Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120454.
11. Berry, C., & Serra, V. (2012). Financial Citizenship Rethinking the State’s Role in Enabling Individuals to Save. Published By the International Longevity Center. UK (ILC-UK). http://www.infohub.moneyadvicetrust.org/content_files/files/ilc___financial_citizenship___full_report1.pdf.
# 12. Banko Central Do Brasil, (2018). Report on Financial Citizenship https://www.bcb.gov.br/Nor/relincfin/Relatorio_Cidadania_Financeira_2018_ingles_30_janeiro.pdf.
13. Bowater, L., Yeoman, K. (2013). Science Communication: A Practical Guide for Scientists. John Wiley & Sons, Ltd, Chapter 1. A Guide to Science Communication.
14. Burnstein, P. (2003). The Impact of Public Opinion on Public Policy: A Review and an Agenda. Political Research Quartery. Vol 56. Issue 1. https://doi.org/10.1177/106591290305600103.
15. Crandell, C. (2016). Custumer Co-creation is the Secret Sauce to Success. Available at: Forbes.com
16. Cao, S., Lyu, H., Xu, X. (2020). Insurtech Development: Evidence from Chinese Media Reports. Technological Forecasting & Social Change. Https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120277.
17. Centeral Bank of Islamic Republic of Iran. (2017). Policy of the Centeral Bank of the Islamic Republic of Iran Regarding Financial Technology {in Persian}.
18. Danaeefard, H., Alvani, M., Azar, A. (2012). Qualitative Research Methodology in Management: A Comprehensive Approach. Saffar Publication.Tehran. {in Persian}.
19.Eames, M., Egmose, J. (2011). “Community Foresight for Urban Sustainability: Insights the Citizens Science for Sustainability (SuScit) Project”. Technological Forecasting & Social Change. No 78. P 769-784.
20. Earls, E. M. C. (2019). Preparing Students for a Future in Fintech. The Role of Massachusetts Public Universities. PIONEER INSTITUTE. Public Policy Research.
21.Etemadifard, A., Tabaeian, K., Pilevari, N., Khamseh, A. (2022). Designing an Integrated Development Model for Electronic Banking Services Innovation Based on Dynamic Capabilities Using Fuzzy MicMac. Quarterly Journal of Innovation and Entrepreneurship. Vol 10, 147-166. {In Persian}.
22.Federica Cornali, Department of Cultures, Politics and Society. (2017). Talking with the Scientists: Promoting Scientific Citizenship at School through Participatory and Deliberative Approach. University of Turin. Italy. Studies in Media and Communication, Vol. 5, No. 2; December 2017.
23.Geels, F. (2004). From Sectoral Systems of Innovation to Socio-Technical Systems: Insights about Dynamics and Change from Sociology and Institutional Theory. Research Policy. https://doi.org/10.1016/j.respol.2004.01.015.
24. Geels, F., Schot, j. (2007). Typology of Sociotechnical Transition Pathway. Research Policy. 36.399-417. http://doi.org/10.1016/j.respol.2007.01.003.
25. Geels, F. (2018). Low-Carbon Transition via System Reconfiguration? A Socio-Technical Whole System Analysis of Passenger Mobility in Great Britain (1990-2016). Energy research & Social Science. 46. 86-102.http://doi.org/10.1016/j.erss.2018.07.008
26. Ghazinoory, S., Afshari-Mofrad, M. (2012). Ranking different factors which affect E-Learning outcomes. International Journal of Computer Theory and Engineering, 4(2), 234.
27. Ghazinoory, S., Ghazinoory, S. (2008). Extracting Strategies for Modification of the National Innovation System of Iran Based on a Comparative Study. Journal of Science and Technology Policy. Vol 1. Issue 1. 64-80.
28. Ghazinoory, S., Daneshmand-Mehr, M., Azadegan, A. (2013). Technology Selection: Application of the PROMETHEE in Determining Preferences- A Real Case of Nano Technology in Iran. Journal of the Operational Research Society. Vol 64. Issue 6. 884-897. doi: 10.1057/jors.2012.45.
Gomber, P., Parker, C. (2018). On the Fintech Revolution: Interpreting the Forces of Innovation, Disruption, and Transformation in Financial Services. Journal of Management Information System. Vol 35. Issue 1. https://doi.org/10.1080/07421222.2018.1440778. 30.Hecker, S., Bonney, R., Hakley, M., Holker, F., Hofer, H., Goebel, C., et al. (2018). Innovation in Citizen Science- Perspectives on Science-policy Advances. Citizen Science: theory and Practice. 3(1):4, PP.1-14. DOI: Https://doi.org/10.5334/cstp.114 No,933 https://www.adb.org/publications/fintech-and-financial-literacy-lao-pdr.
31.Hess, J, D. (2019). Incumbent-Led Transitions and Civil Society: Autonomous Vehicle Policy and Consumer Organizations in the United States. Technological Forecasting and Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2019.119825.
32.Ingold, K., Stadelmann-Steffen, I., Kammermann, L. (2017). The Acceptance of Instruments in Instrument Mix Situations: Citizens Perspective on Swiss Energy Transition. Research Policy. https://doi.org/10.1016/j.respol.2018.10.018.
33. Karikari, K. T., Yawson, A. N., Quansah, E. (2016). Build the Future of Science Communication in Developing Countries Through Systematic Training of Young Scientists. Journal of Microbiology & Biology Education. http://dx.doi.org/10.1128/jmbe.v17i3.1150.
34. Khalil, M. (2020). Financial Citizenship as a Broader Democratic Context of Financial Literacy. Citizenship, Social and Economics Education. 1-14. Doi: 10.1177/2047173420948411.
35.Killingsworth, S. (2015). The Commercial Zen of Muji). Available at: Newyorker.com.
36.Lai, K, Tan, C, H. (2015). Neighbours First, Bankers Second: Mobilizing Financial Citizenship in Singapore. Geoforum. 64. 65-77. http://dx.doi.org/10.1016/j.geoforum.2015.05.023.
37.Leong, K., Sung, A. (2018). Fintech (Financial Technology): What is it and How to Use Technologies to Create Business Value in Fintech Way? International Journal of Innovation, Management and Technology. Vol 9. No 2. Doi: 10.18178/ijimt.2018.9.2.791.
38. McKinley, C. D., Miller-Rushing, J. A., Ballard, L. H., Bonney, R., Brown, H., Cook-Patton, C. S., et al. (2016). Citizen science can improve conservation science, natural resource management, and environmental protection. Biological.
39.Milken Institute. (2021). Financial Literacy in the United States. https://milkeninstitute.org .
40.Mohaghar, A., Saghafi, F., Mokhtarzade, N., Azadegan-Mehr (2019). Anticipating Technological Transition Path in Iran’s Financial Sector Based on Multilevel Perspective. Journal of Science &Technology Policy. Vol 12. Issu 4. Serial Number 44. Autumn 2019.Page 77-98. Doi:/JSTP2020.11.4.1066 {in Persian}.
41. Moradi, Sh., Naderi, N., Delangizan, S. (2020). Analyzing Fintech Startups Development Process in Iran. Journal of Entrepreneurship Development. Vol 13. Issue 1. Serial Number 47. Spring 2020. Pages 121-140. Doi: 10.22059/JED.2020.296930.653250 {in Persian}.
42. Morgan, P. J., Trinh, L. Q. (2019). Fintech and Financial Literacy in the LAO PDR. Asian Development Bank Institute. No,933 https://www.adb.org/publications/fintech-and-financial-literacy-lao-pdr.
43. Natalia, D., Shihab, M. (2018). Public Relation Strategies to Build Financial Technology (Fintech) Awareness the KoinworksWay. International Conference on Media and Communication studies (ICOMACS 2018). Doi: 10.2991/icomacs-18.2018.62.
44. OECD, (2020). TIP Co-creation Project- Draft Case Studies. Available at: Community.oecd.org
45.Pahlavanian, M., Shirkhodaie, M., Ghazinoory, S. (2022). Determining the Transition Path to Emerging Insurance Technologies in Iran. Iranian Journal of Insurance Research. Article in Press {In persian}.
46.Pahlavanian, M., Shirkhodaie, M., Ghazinoory, S. (2022). Typology of the Transition Path to Payment Technology (PayTech) In Iran. Journal of Science and Technology Policy Letters. Article in Press. {In Persian}.
47.Pahlavanian, M., Shirkhodaie, M., Ghazinoory, S. (2022). Analysis of the Transition to New Technologies in Wealth Management in Iran. BI Management Studies. Vol 10. Issue 40. {In Persian}.
48. Panos, G. A., Wilson, J. (2020). Financial Literacy and Responsible Finance in the Fintech: Capabilities and Challenges. The European Journal of Finance. https://doi.org/10.1080/13518447x.2020.1717569.
49. Riles, A. (2018). Financial Citizenship Experts, Publics & the Politics of Central Banking. Published By Cornell University Press. Chapter 5. P 43-55.
50. Saghafi, F., Azadegan-Mehr, M. (2019). Policy Making for Governance of Technology Transitions: Basics and Theories. Volume 12. Issue 2. Spring 2019. 221-237. {in Persian}.
51.Sepasgozar, S., Hawken, S., Sargolzaei, S., Foroozanfa, M. (2018). Implementing Citizen Centric Technology in Developing Smart Cities: A Model for Predicting the Acceptance of Urban. Technological Forecasting & Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2018.09.012.
52.Sauermann, H., Vohland, K., Antoniou, V., Balaz, B., Gobel, C., Karatzas, K. et al (2020). Citizen Science and Sustainability Transitions. Research Policy https://doi.org/10.1016/j.respol.2020.103978
53. Shim, Y., Shin, D. H. (2016). Analyzing Chinas Fintech Industry from The Perspective of Actor-Network Theory. Telecommunication Policy. http://dx.doi.org/10.1016/j.telpol.2015.11.005.
54. Shin, J. Y., Choi, Y. (2019). Feasibility of the Fintech Industry as an Innovation
Platform for Sustainable Economic Growth in Korea. Sustainability. 11. 5351. Doi: https://doi.org/10.3390/su11195351.
55.Tao, R., Su, C.W., Naqvi, B., AbbasRizvi, S.K. (2022). Can Fintech Development Pave the Way for a Transition Towards Low-Carbon Economy: A Global Perspective. Technological Forecasting and Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2021.121278.
56.Wesseling, J. H., Bidmon, C., Bohnsack, R. (2020). Business Model Design Spaces in Socio-Technical Transitions: The Case of Electric Driving in the NetherLands. Technological Forecasting & Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.119950.
57. Yildiz, O. (2014). Financing Renewable Energy Infrastructures Via Financial Citizen Participation- The Case of Germany. Renewable Energy. 68.(2014).677-685 http://dx.doi.org/10.1016/j.renene.2014.02.038.
58. Zavolokina, L., Dolata, M., Schwabe, G. (2016). The Fintech Phenomenon: Antecedents of Financial Innovation Perceived by the Popular Press. Financial Innovation. Doi:10.1186/s40854-016-0036-7.
بررسی تاثیر مشارکت شهروندان بر فینتک
*مرسده پهلوانیان **میثم شیرخدایی ***سپهر قاضینوری
* دكتري مديريت سياستگذاري علم و فناوري، گروه مدیریت، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ايران m.pahlavanian@stu.umz.ac.ir
** دانشیار، گروه مدیریت، دانشكده علوم اقتصادي و اداري، دانشگاه مازندران، بابلسر، ايران shirkhodaie@umz.ac.ir
*** استاد، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران ghazinoory@modares.ac.ir
تاریخ دریافت: 23/12/1400 تاریخ پذیرش: 08/05/1401
صص: 29- 48
چکيده
فناوری‌های مالی یا فینتک نحوه ارائه خدمات مالی را متحول کردهاند و جایگزین خدمات مالی سنتی شدهاند. سرمایه‌گذاری‌های کلانی روی فینتکها انجام شده اما شکافی میان ارائهدهندگان خدمات و مصرف‌کنندگان وجود دارد. به دلیل تنوع بالا و سرعت تحولات، مردم هنوز سیستم مالی نوین را درک نکرده‌اند و در برابر آن مقاومت می کنند در حالیکه شهروندان مخاطب نهایی بخش گسترده‌ای از خدمات فینتک هستند. موفقیت گذار مستلزم فراهم‌سازی فرصت مشارکت برای شهروندان و تعامل با آنها است که با مفهوم شهروندی مالی بیان میشود. پژوهش حاضر هدف دستیابی به درک روشنی از بعد شهروندی در گذار به فینتک را دنبال میکند لذا بر اساس پارادایم تفسیری و روش پژوهش کیفی و با رویکرد استقرایی و استفاده از استراتژی داده‌بنیاد به تحلیل شهروندی مالی در گذار فینتک پرداخته است. در این راستا با نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی با 15 خبره در حوزه فینتک مصاحبه شده است. یافته‌ها نشان داد عواملی مانند فشار فناوری در سطح بین‌الملل و ضعف نظام مالی سنتی گذار به فینتک را تحریک کرده‌است اما بی‌اعتمادی شهروندان منجر به عدم اقبال به فینتکها شده است. برطرف‌سازی این شکاف مستلزم شکلگیری رویکرد مشارکتی شهروندی مالی است تا با آگاهی‌رسانی به شهروندان شرایط برای جلب مشارکت شهروندان در جایگاه مشتری، بازخورددهنده و یا مطالبه‌گر خدمات مالی فراهم شود. از این طریق گسترش بازار استارتاپهای فینتک، تامین مالی آنها، تعریف خدمات مالی نوآورانه و نهایتا تغییر رویه دولت میسر میشود و گذار به فینتک محقق میشود.
واژه‌های کلیدی: شهروندی مالی، فناوری مالی، فینتک، گذار اجتماعی-فنی.
نوع مقاله: پژوهشی
1- مقدمه
فناوری مالی یا فینتک1 استفاده از فناوری در حوزههای مالی است و با استفاده از برنامههای رایانه و فناوری اطلاعات، نحوه ارائه خدمات مالی را متحول کرده و به ارتقا خدمات سنتی مالی کمک میکند (شین و چوی2،2019). فینتکها اثر مثبتی بر کارایی شرکتهای کوچک و متـوسـط دارنـد (عباسـی3 و همـکاران،2021) و با اهـداف
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: میثم شیرخدایی Shirkhodaie@umz.ac.ir
|
توسعه پایدار سازگارند (تائو4 و همکاران، 2022). مطالعه حاضر گذار به فناوری‌های مالی را در حوزههای پر مخاطب بورس، بیمه و پرداخت بررسی میکند. واژه گذار، به فرایند پذیرش فناوری‌های نوین در نظام سنتی اشاره دارد و طبق آنچه در ادبیات آمده است علاوه بر بعد تحولات فناورانه، نیازمند تغییر در ابعاد علم، سیاست، بازار و فرهنگ می‌باشد (گیلز5،2004). اما به طور خاص، در گذار به فینتکها، بعد
قابل توجه دیگری مطرح است و آن بعد شهروندی است. برای گذار به فینتکها پیشرفت در بعد فناوری به تنهایی کافی نیست. در کنار آن باید ارتقا سرمایه انسانی و همچنین مدلهای جدید تفکر پیگیری شود که از بعد فناورانه آن مهمتر است (ارلز6، 2019) زیرا شهروندان مصرف‌کننده نهایی فینتکها هستند.
مخاطبان فین‌تک‌های منتخب این مطالعه گستردگی زیادی در سطح جامعه دارند. طبق آمار بانک جهانی سال 2017، در حوزه بانک، حدود 93.98 درصد جمعیت بالای 15 سال ایران در یک موسسه مالی حساب داشتهاند. در حوزه بیمه نیز تا سال 1398 بیش از 90 درصد جمعیت ایران تحت پوشش یکی از انواع بیمه قرار گرفتهاند و در بورس، پس از آزادسازی سهام عدالت در سال 1399، اغلب جمعیت ایران کد بورسی دریافت کردهاند. هر گونه تحول فناورانه در این سه حوزه به طور مستقیم بر زندگی عامه مردم، نحوه تعاملات مالی و رفاه آنها تاثیر می‌گذارد و به دلیل درصد بالای مخاطبان، تصمیمات در زمینه اتخاذ فناوری از حساسیت بالایی برخوردار است.
مطالعات متعددی به درک کم مردم از فینتکها اشاره کردند (ناتالیا و شیبان7،2018؛ ارلز،2019؛ لئونگ و سانگ،2018؛ زاولکینا8،2016؛ مورگان و ترینچ9،2019). عدم آشنایی شهروندان با فینتکها باعث شده شکافی میان ارائهدهندگان خدمات و مصرف‌کنندگان بوجود بیاید و با وجود مزایای فینتک و تعداد زیاد مخاطبان بانک و بیمه و بازار سرمایه، اقبال از فینتکها محدود باشد. پذیرش خدمات نوین مالی، مستلزم جلب اعتماد شهروندان است اما در ایران، شمار قابل توجهی از شهروندان به شیوه‌های نوین ارائه خدمات مالی در بستر اینترنت و از طریق دستگاه‌های موبایل بی‌اعتماد هستند. از سوی دیگر وابستگی تحولات فینتک به فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بلاک‌چین (سائو و همکاران،2020) و سرعت بالای تحولات این فناوری‌ها باعث تحولات سریع در فینتکها شده است. سرعت بالای تغییرات در کنار تنوع بالای خدمات نوآورانه فینتک، مانع از درک سیستم مالی نوین از سوی مردم شده است و مقاومت آنها را در پی داشته است. لذا گذار فینتک مستلزم آموزش و آشناسازی شهروندان با انواع خدمات موجود و نحوه استفاده از آن است. در ادبیات نیز بر لزوم آموزش مالی و ارتقا سواد مالی و سواد دیجیتال فینتکی تاکید شده (ارلز،2019؛ پانوس و ویلسون،2020). سواد مالی به دانش و مهارت مدیریت موثر منابع مالی برای رسیدن به اهداف اشاره دارد و سواد مالی دیجیتال مفاهیمی مانند شناخت محصولات و خدمات فینتک، مزایا و معایب آن، ریسکها و راه‌های محافظت از سرمایه در برابر ریسک را در بر می‌گیرد (موسسه میلکن10، 2021). در ایران هنوز برنامه‌ای برای ارتقا سواد مالی و سواد مالی دیجیتال شهروندان اجرا نشده است.
در حال حاضر در کشور خدمات مالی نوآورانه متعددی ارائه میشود. برای مثال استارتاپهای بیمهای یا اینشورتک11 در کشور با در نظر گرفتن نیازهای متنوع مشتریان و سطح ریسک متفاوت آنها محصولات سفارشی‌سازی شده با قیمت مناسب مانند بیمه اتومبیل بر اساس نحوه رانندگی فرد ارائه دهند. استارتاپهای مدیریت ثروت یا ولث‌تک12 با کاهش هزینه‌های تراکنش، ارائه مشاوره و مدیریت سرمایهگذاری و کاهش شکاف اطلاعاتی به جذب مردم به بازار سرمایه و ایجاد تعادل در بازار پول و سرمایه کمک کنند. همچنین استارتاپهای پرداخت یا پی‌تک13 امکان پرداخت از طریق دستگاه‌های موبایل را فراهم ساخته‌اند. اما شهروندان با بخش زیادی از آن آشنایی ندارند. تعدیل شکاف موجود مستلزم توجه به بعد شهروندی در گذار به فین‌تک‌های ذکر شده است. این در حالیست که در ایران، برخی فعالان حوزههای فناوری اطلاعات و ارتباطات بدون بررسی ویژگی‌های بومی و جمعیت‌شناختی با پیروی از نمونههای مورد استفاده در سایر کشورها اقدام به راه‌اندازی خدمات مشابه در کشورکردهاند که مشکلاتی را به وجود آورده است (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران،1396). در برخی موارد نیز بنا به ضرورت موجود از ابزار اجبار برای الزام مردم به استفاده از خدمات مالی در بستر اینترنت و یا از طریق موبایل استفاده شده است که چالش‌هایی را به همراه داشته است.
در شرایط موجود، با توجه به عدم آگاهی و بی‌اعتمادی شهروندان به خدمات مالی نوآورانه ارائه شده از سوی استارتاپ‌ها در کشور، اتخاذ رویکرد مشارکتی یکی از موثرترین راه‌حل‌ها است تا با شکلگیری مکالمه میان طرفین، زمینه آشناسازی استارتاپ‌ها با نیازها و سلائق و اولویت‌ها و نگرانی‌های شهروندان فراهم شود و همچنین فرصتی فراهم شود تا شهروندان در جریان محصولات و خدمات جدید مالی و شیوه استفاده از آن قرار بگیرند. در ادبیات، رویکرد مشارکتی در حوزه مالی با مفهوم شهروندی مالی تبیین شده است. شهروندی مالی به آموزش و آگاهی رسانی شهروندان و به مشارکت‌گرفتن آنها در اخذ تصمیمات مالی اشاره دارد. مطالعه حاضر در پی تبیین شکلگیری شهروندی مالی، شیوه‌های مشارکت شهروند و پیامدهای حاصل از آن در گذار به فین‌تک‌های منتخب شامل پی‌تک، ولث‌تک و اینشورتک است.
2- مبانی نظری و پیشینه
ابعاد گذار
گذار به فینتک، یک گذار اجتماعی فنی است (گومبر و پارکر14،2018) یعنی تغییر از یک رژیم اجتماعی فنی15 به رژیم اجتماعی فنی دیگر (گیلز و شات16،2007) که فرایند ایجاد و جایگزینی یک فناوری جدید و پذیرش آن توسط اجتماع را میسر می‌سازد (ثقفی و آزادگان مهر، 1398). تحولات فناورانه منجر به بی‌ثباتی رژیم17 سنتی و تنش میان بازیگران میشود و پنجره‌های فرصت برای کنام‌های18 نوآوری فناورانه فراهم میشود تا با رقابت جایگزین اجزای رژیم موجود شوند یا به طور همزیست در رژیم موجود پذیرفته شوند، بدین ترتیب زمینه تغییر به رژیم جدید و گذار فراهم میشود (گیلز19،2018).
ادبیات موجود در زمینه گذار اجتماعی فنی نشان می‌دهد تحقق گذار، فقط تحت تاثیر بعد فنی نیست بلکه همه ابعاد سیستم اجتماعی فنی باید در نظر گرفته شود. ذوالفقاریان و همکاران، بر ابعاد فناورانه، نهادی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی اجتماعی گذار متمرکز شدند (ذوالفقاریان و همکاران20،2019). گیلز و شات (2007) نیز در مطالعات خود تعاملات میان ابعاد مختلف علم و فناوری، صنعت، فرهنگ، بازار و سیاست را در نحوه تحقق گذار اجتماعی فنی موثر می‌دانند. بعد علم و فناوری، در دسترس بودن فناوری و دانش برای خلق ارزش جدید در امتداد زنجیره ارزش21 را نشان می‌دهد. بعد صنعت، حضور و تمایل سایرین برای همکاری یا رقابت در نیچ در امتداد زنجیره تامین22 را منعکس میکند و بر شبکه ارزش مدل کسب و کار اثر می‌گذارد. بعد فرهنگی ارزش‌های فرهنگی را که گزاره‌های ارزش جدید باید با آن همسو شود منعکس میکند. برای مثال تعیین میکند که اعتقادات عامه نسبت به (محیط) اثر و معنای گزاره ارزش23 چیست. سرانجام بعد بازار ترجیحات مصرف‌کننده را نشان می‌دهد و تعیین میکند کدام ارزش پیشنهادی و مدلهای درآمد می‌تواند ارائه شود (وسلینگ24 و همکاران،2020).
این مطالعات، شهروند را به عنوان مصرف‌کننده خدمات در ذیل بعد بازار در نظر گرفتهاند در حالی که یکی از موارد حائز اهمیت و تاثیرگذار در گذارهای اجتماعی فنی، نقش عامه مردم است. به نظر برنستین25، عامه مردم به سه دسته تقسیم شدهاند: دسته اول کاربران هستند که عملکرد سیستم‌های اجتماعی فنی بر زندگی روزمره آنها تاثیر می‌گذارد. دسته دوم شهروندان هستند که بر اساس دیدگاهی که به تحولات سیستم‌های اجتماعی فنی دارند، در تصمیم‌گیری‌ها نقش داشته و حق رای دارند. دسته سوم صاحبان گفتمان و نظر عمومی26 هستند که برنامههای سیاستی را شکل میدهند (برنستین27،2003).
مقاله حاضر معتقد است در حوزه مالی و فینتکها، به‌خصوص فین‌تک‌های حوزه پرداخت، بورس و بیمه که به طور مستقیم بر رفاه مردم اثر می‌گذارند و مخاطبِ هدف اغلب خدماتشان مردم هستند، برای جلب اعتماد و ایجاد مشروعیت باید به شهروندان نه فقط به عنوان کاربر و مشتری و مصرف‌کننده بلکه به عنوان بازیگر (در کنار سایر بازیگران مانند شرکت‌ها، سازمان‌ها و سیاستگذاران) که با رفتارها و عکس‌العمل‌هایش دربرابر فناوری به مسیر گذار و نحوه گذار جهت می‌دهد و بر سرعت گذار تاثیر دارد توجه شود. بنابراین باید نقشی فراتر از کاربر (طبق تعریف برنستین) داشته باشند و در جایگاه شهروندِ آگاه در اخذ تصمیمات نقش داشته باشند.
نقش شهروندان در گذار اجتماعی فنی
مطالعات متعددی درباره نقش شهروندان در گذار اجتماعی فنی انجام شده است. برای مثال، اینگلد28 و همکاران، می‌گویند پذیرش شهروندان و شناسایی درک عامه بر تغییر رفتار و اجرا موثر است و فقدان پذیرش اجتماعی توسط جوامع یا شهروندان یک مانع مهم در موفقیت گذار محسوب میشود. برنامه‌ریزی برای افزایش درک عموم در حوزه فناوری جدید می‌تواند به تغییر رفتار شهروندان کمک کند لذا سیاستگذاران باید شهروندان را قادر به مشارکت سازند و به نگرانی‌های آنها گوش دهند، تا از این طریق مشروعیت گذار را افزایش دهند زیرا تاثیر مشارکت شهروندان در شکل‌دهی به ترجیحات به مراتب بیشتر از سیاست‌ها است (اینگلد و همکاران،2017). مشارکت شهروندان جنبه‌های فنی مشکلات در گذار پایداری را تبیین میکند و منجر به همسویی با محیط اجتماعی- سیاسی میشود بنابراین احتمال بیشتری برای دریافت پشتیبانی و اجرا خواهد داشت. همچنین از طریق افزایش آگاهی و یادگیری، تغییراتی در دانش مشارکت‌کنندگان و رفتار آنها نیز ایجاد میشود (امس و اگمس29،2011) (سارمن30 و همکاران،2020).
هس31 (2019)، بر نقش جامعه مدنی32 در تحقق گذار متمرکز شده است و معتقد است علاوه بر پویایی بازار و سیاست دولت، جامعه مدنی نیز در چگونگی رخ دادن گذار نقش دارد زیرا از طریق تشکیل ائتلاف، فضاهای محافظتی برای توسعه نوآوریهای فناورانه که هنوز برای معرفی به بازار آماده نیست فراهم می‌کنند، به آموزش و انگیزش عموم در نوآوری‌ها و یا پذیرش نوآوری از سوی مصرف‌کنندگان کمک لفمی‌کنند، فعالیت‌های کارآفرینانه را در بخش خصوصی تشویق می‌کنند. این سازمان‌ها در تسهیل حاکمیت و مدیریت برنامههای گذار موثر هستند به ویژه به دلیل اتصالشان به جوامع محلی و ظرفیتشان در بسیج و به کارگیری عموم، میتوانند نقش مهمی در تصمیمات داشته باشند و با حمایت از فناوری و نوآوریهای نوظهور یا حمایت از غروب رژیم اجتماعی فنی بر مسیر گذار اثر بگذارند. از سوی دیگر، با بسیج نارضایتی و آگاه‌سازی عموم از مشکلات به ایجاد بی‌ثباتی و ممانعت از گذار کمک می‌کنند. مشارکت شهروندان مستلزم آن است که شهروندان آگاهی و درک درستی از تغییرات گذار داشته باشند تا بتوانند آگاهانه نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش تغییرات تصمیم‌گیری کنند. در برخی موارد عدم حمایت از نوآوری فناورانه به دلیل کمبود دانش درباره چگونگی کارکرد گذار می‌باشد. این مهم در گذار به فینتکها از اهمیتی دو چندان برخوردار است.
بعد شهروندی در گذار به فینتک
فینتک به عنوان شکل جدیدی از امور مالی، باید قبل از استفاده درک شود. برای گذار به فینتکها پیشرفت در بعد فناوری به تنهایی کافی نیست. در کنار آن باید ارتقا سرمایه انسانی و همچنین مدلهای جدید تفکر پیگیری شود که از بعد فناورانه آن مهمتر است (ارلز،2019). در حال حاضر، شکافی میان ارائهدهندگان خدمات و مخاطبانِ مصرف‌کننده وجود دارد و آن اینکه، بسیاری از دولتها بانکها و شرکتهای بیمهای و نهادهای مالی مقادیر هنگفتی در نوآوریهای فینتکی سرمایهگذاری کردهاند و بسیاری از استارتاپهای فینتک محصولات و خدمات جدیدی به بازار ارائه میدهند اما بسیاری از مردم، سیستم مالی موجود و سریعاً در حال تغییر- به دلیل نوآوریهای پی‌درپی مالی – را درک نکرده‌اند. بسیاری از نهادهای مالی و کاربران در برابر فینتک مقاومت می‌کنند بدون اینکه بدانند چگونه شغل یا زندگی روزمرهشان می‌تواند در آینده نزدیک تحت‌تاثیر فینتک قرار گیرد (لئونگ و سانگ33،2018). مطالعات متعددی به عدم آگاهی مردم از فینتکها اشاره کردند. در این میان برخی بر نقش نهادهای آموزشی متمرکز شدهاند و لزوم آموزش از دوران دبستان، راهنمایی و دبیرستان را گوشزد می‌کنند و بر نقش مهم دانشگاه‌ها تاکید دارند (ارلز،2019). برخی بر نقش روابط عمومی و استراتژیهای آن برای ارتقاء درک از فینتک تمرکز کردهاند (ناتالیا و شیبان،2018). برخی نیز اهمیت آموزش مالی و سواد مالی را برای جلوگیری از رفتارهای تکانشی مصرف‌کننده ناشی از پیشرفتهای فینتک مطرح کردهاند (پانوس و ویلسون34،2020). سطح سواد مالی بالاتر تاثیر مثبت روی آگاهی افراد از فینتک دارد. سطح پایین سواد مالی به سطح پایین آگاهی و سطح پایین پذیرش محصولات منجر میشود. پانوس و ویلسون (2020) معتقدند آموزش مالی و مشاوره مالی، سیاست مداخله مناسبی است که موجب بهبود رفاه مالی میشود زیرا آگاهانه بودن تصمیمات مالی، فاکتور کلیدی در ایجاد انتخابهای مالی مناسب و موثر است. فناوری مالی با سرعتی بی‌نظیر در صنعت خدمات مالی انقلاب به پا میکند. این سرعت تغییر فینتک باعث میشود، در عین حال که توانایی مالی بالا می‌رود، رفتارهای تکانشی از سوی مصرف‌کننده رخ دهد و به رفاه مالی آسیب رساند، برای مثال برنامههای کاربردی موبایل می‌تواند منجر به تصمیمات نادرست افراد شود. کاهش زمان میان خرید و مصرف نهایی خدمات مالی برای افراد بی‌مهارت منجر به رفتارهای اشتباه میشود (پانوس و ویلسون،2020). با افزایش سواد و درک مالی، آمادگی و آگاهی لازم برای مشارکت فراهم میشود و امکان اجرای رویکرد مشارکتی فراهم میشود که ارتقا سرمایه اجتماعی را به همراه دارد. مروری بر ادبیات مشارکتی نیز مباحث ذکر شده را تایید میکند.
در ادبیات مشارکتی، سه مرحله مهم برای تحقق مشارکت با عامه شناسایی شده است: مرحله سواد علمی35، مرحله درک عامه از علم36 (PUS)، مرحله مشارکت عامه در علم و فناوری37 (PEST) (بواتر و یومن38،2013). مرحله سواد علمی به کمبود دانش اشاره دارد و تاکید آن بر برخورداری مردم از دانش علمی در زمینه مشخص و آموزش می‌باشد که منجر به ارتقا سطح سواد در جامعه میشود. پس از ارتقا سواد، درک عموم از علم شکل می‌گیرد که ممکن است منجر به شکلگیری بحران اعتماد شود لذا در مرحله بعد، مشارکت مردم در علم و فناوری با توجه همزمان به علم و جامعه و تمرکز بر "مکالمه" یا مشارکت بین دانشمندان و مردم مطرح میشود که به شکلگیری اعتماد و مشروعیت‌بخشی کمک میکند (کرنال فدرال39،2017) (بواتر و یومن،2013). رویکرد مشارکتی، آشنایی شهروندان با موضوعات را افزایش می‌دهد و آنها را قادر می‌سازد تا ارزیابی بهتری از محاسن و ریسکها داشته باشند. آگاهی شهروندان از مشکلات، درک بهتری درباره راهحلهای اجتماعی فنی ارائه می‌دهد (مک‌کاینلی40 و همکاران،2016). گامهای رویکرد مشارکتی مشابه با فرایند مشارکت در حوزه مالی است که با مفهوم نوظهور شهروندی مالی بیان شده است. در ادامه تعریف شهروندی مالی و گامهای شکلگیری رویکرد مشارکتی در تصمیمات مالی بررسی میشود.
شهروندی مالی
شهروندی مالی نوعی از رویکردهای مشارکتی میان مردم و سیاستگذاران در حوزه مالی است و به عنوان چشم‌‌اندازی از نقش جدید شهروندان در حکمرانی اقتصاد عنوان شده و نوعی مشارکت جدید بین متخصصین و عموم می‌باشد (رایلز41،2018). این مفهوم یعنی افراد و خانوارها به منابع و اطلاعات دسترسی داشته باشند تا بتوانند رفتار مسئولانه مالی داشته باشند و فرصت و ظرفیت شکل‌دهی به عملکردهای سیستم مالی را داشته باشند (بری و سرا42،2012). به عبارت دیگر شهروندی مالی حقوق و وظایفی است که به شهروند اجازه می‌دهد تا به خوبی منابع مالی خود را مدیریت کند تا رفاه افراد و ثبات‌مالی کشور فراهم شود (بانک مرکزی برزیل43،2018). درک مشارکتی در این رویکرد از طریق مکالمه حاصل میشود (رایلز،2018). رایلز معتقد است مردم باید مسئولیتپذیر باشند و در امور مشارکت داشته باشند و تاکید میکند که آنها نیاز به قدرت دارند. باید قدرت میان گروههای ذی‌نفع متعدد، متناسب باشد، نه اینکه صنعت مالی به تنهایی انتخابهای سیاست‌های قانونگذاران را دیکته کند (رایلز،2018). توجه به ترجیحات شهروندان، به تحلیل اثرات اقدامات سیاسی و چارچوب قانونی برای مشارکت شهروندان مالی کمک میکند لذا چارچوبهای قانونی و نهادی باید اصلاح شود تا مشارکت فزاینده شهروندان را در این زمینه تحریک کند (ییلدیز44،2014). در این راستا نقش دولت نیز در شکلگیری وظایف مالی و اثرات آن حائز اهمیت است (لای و تان45،2014).
شهروندی مالی نیز مانند آنچه در ادبیات رویکرد مشارکتی آمده است مبتنی بر آموزش، ارتقا درک و مشارکت می‌باشد. "آموزش سرمایه‌گذار" تنها به این مفهوم نیست که تصمیمگیری‌های مالی خوبی داشته باشند یا تصمیمات مالی شخصی افراد جهت مشارکت آگاهانهتر و معقولتر برای مثال در بازارهای مالی بهبود یابد، بلکه لازم است مردم در مکالمات سیاستی درگیر شوند (خلیل46،2020) (رایلز،2018). این مستلزم همکاری مدارس و آموزش عالی، سازمانهای مردم نهاد، کارفرمایان و مسئولین سیاسی محلی است (رایلز،2018). شهروندی مالی با ابعاد آموزش مالی، حمایت از مصرف‌کننده خدمات مالی، مشارکت شهروندان و ذینفعان در مکالمه و توسعه شمول مالی47، سنجیده میشود. منظور از آموزش مالی ارتقا سرمایه انسانی یک فرد است تا توانایی برقراری ارتباط با مفاهیم مالی، توانایی مدیریت اموال شخصی، ظرفیت ایجاد تصمیمات مالی مناسب و برنامه‌ریزی برای نیازهای مالی آینده را داشته باشد. نتیجه آموزش مالی فقط افزایش دانش مالی جمعیت نیست بلکه منجر به ایجاد نگرش و شکلگیری رفتار مثبت میشود و رفاه مالی را در پی دارد. بُعد حمایت از مصرف‌کنندگان خدمات مالی، به دریافت اطلاعات جهت تصمیم‌گیری آگاهانه، دسترسی به مکانیزم حل و فصل تعارضات و همچنین برخورد عادلانه با شهروندان اشاره دارد. بعد مشارکت، بر درگیر ساختن شهروندان و سایر ذینفعان سیستم مالی در مکالمه‌ای سازنده48 برای بهبود و ادغام دیدگاه‌های مختلف دلالت دارد و در نهایت بعد شمول مالی به دسترسی مناسب و عادلانه برزگسالان به خدمات مالی ارائه شده توسط نهادهای رسمی اشاره دارد (بانک مرکزی برزیل،2018).
تحقق مشارکت مستلزم تقویت رابطه با شهروندان از طریق استفاده از شبکه‌های اجتماعی، مکالمه دائمی با انجمن‌های جامعه مدنی، برگزاری جلسات عمومی و تحقیقات میدانی و همچنین درک نظرات افراد مختلف و در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف در طراحی سیاست‌ها و ابتکارات؛ فراهم‌سازی امکان مشاوره حقوقی و رسیدگی به شکایت شهروندان با هدف بهبود کیفیت روابط؛ و همچنین فراهم‌سازی شرایطی برای درک نحوه عملکرد سیستم مالی و اقتصادی، اثر سیاست‌های اقتصادی و تنظیم‌کنندگی و همچنین ابتکارات نظارتی بر زندگی مردم است (بانک مرکزی برزیل،2018).
نکته قابل تامل این است که تمایل به اتخاذ رویکردهای مشارکتی در کشورهای توسعه‌یافته متفاوت از کشورهای درحال‌توسعه است (کاری‌کاری49 و همکاران،2016). در کشورهای توسعه‌یافته، سازمانهای واسطه مانند سازمانهای جامعه مدنی، نقش بسزایی در تحقق گذار دارند. علاوه بر آن نهادهای آموزشی، موزه و رسانه نیز نقش مهمی در
فرهنگسازی و ترغیب شهروندان به احساس مسئولیت و تمایل به مشارکت داشتهاند (هکر50 و همکاران،2018) و باعث تحریک سیاستگذاران به اتخاذ رویکردهای مشارکتی شدهاند. به عبارت دیگر با توجه به اقدامات انجام شده، رویکرد مشارکتی موضوعی پذیرفته شده میان
تصمیمگیرندگان و همچنین مردم عادی است. اما کشورهای درحال‌توسعه، از اهمیت مشارکت عموم غافل بودهاند (کاری‌کاری و همکاران،2016) (سپاسگزار51 و همکاران،2018) در حالیکه اغلب در این کشورها سطح اعتماد میان مردم و سیاستگذاران کم است و در چنین شرایطی بکارگیری عموم مردم توسط تصمیمگیرندگان برای مشروعیت‌بخشی به تصمیمات و جلب حمایت شهروندان ضروری است (مک‌کاینلی و همکاران،2016). امروزه در جوامع درحال‌توسعه و از جمله در ایران، بکارگیری عموم مردم به عنوان اولویت برای جامعه پژوهشی و جامعه علمی تعیین شده است اما در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای سیاست‌ها در کشور ایران، فراگیر نشده است. شکاف از دو جهت وجود دارد. از یک سو سیاستگذاران با وجود تاکید اسناد بالادستی به دموکراتیزه‌سازی تصمیمات، در عمل از رویکرد مشارکتی استفاده نمی‌کنند و از سوی دیگر، خود شهروندان و عامه مردم نیز تمایل چندانی به مشارکت در تصمیم‌سازی‌ها نشان نداده‌‌اند که شاید یکی از مهمترین دلایل آن عدم اعتماد به فرایند دموکراسی و تصمیم‌سازی‌ها در کشور است. مشارکت شهروندان در کشورهای در حال توسعه نیاز به برنامه‌ریزی و فرهنگسازی دوجانبه هم برای تشویق سیاستگذاران به اتخاذ رویکرد مشارکتی و هم انگیزش شهروندان و جلب مشارکت آنها دارد و به عنوان یک بعد جداگانه که بر پیشرفت گذار اجتماعی فنی تاثیر گذار است باید تحلیل و بررسی شود.
در حال حاضر نگرانی هایی بابت فراهم بودن زیرساخت و امنیت آن و همچنین انتقاداتی به نحوه سیاستگذاری و قانونگذاری فینتکها در کشور وجود دارد که به برخی آنها در جدول 1 اشاره شده است. اگر مزایای فینتک درک شود، گذار فینتک تبدیل به دغدغه شهروندان و مطالبه‌ای عمومی میشود. شکلگیری حس ضرورت منجر به جلب توجه بازیگران و تسریع در تغییرات میشود (قاضینوری52 و همکاران،2013).
از این‌رو، این مطالعه بر نقش شهروندان در گذار به فین‌تک‌های پی‌تک، ولث تک و اینشورتک با توجه به چالشهای این سه حوزه و گستردگی مخاطبان آن متمرکز شده و نقش عامه را فراتر از کاربر، بلکه به عنوان مشارکت‌کننده در شکل‌دهی به تصمیمات می‌داند. 3- روش‌شناسی گذار فینتک به عنوان پذیرش اقدامات نوآورانه استارتاپ‌ها و شرکت‌ها، در رژیم موجود تعریف شده است که تحت‌تاثیر رفتار بازیگران (یعنی مسلط‌های صنعت، سیاستگذران و ...) در برابر تحولات فناورانه و تغییرات نهادی، تعاملات بازیگران و همچنین تفسیر و درک بازیگران از توسعه نوآوریهای فناورانه قرار دارد(گیلز و شات،2007؛ گیلز و همکاران،2016). یکی از بازیگرانِ گذار شهروندان هستند. تفسیر و درک شهروندان از مشروعیت فینتک عامل کلیدی در گذار فینتک محسوب میشود. این مطالعه بر نقش شهروندان در گذار فینتک متمرکز شده است و در این راستا از مفهوم شهروندی مالی
|
جدول 1. مشکلات فینتکها به تفکیک حوزههای پی‌تک، ولث‌تک و اینشورتک
|
|
شهروندان در گذار فینتک متمرکز شده است و در این راستا از مفهوم شهروندی مالی -به معنای آگاهی و درک شهروندان از تحولات نوآورانه در حوزه مالی و مشارکت در گذار- کمک گرفته است. پژوهش مبتنی بر پارادایم تفسیری بوده و از آنجاییکه بر درک تعاملات افراد با توجه به توانایی‌های آنها متمرکز است از روش پژوهش کیفی استفاده شده است. در این راستا با رویکردی استقرایی و استفاده از استراتژی داده بنیاد و بر اساس داده‌های تجربی به شناسایی ویژگی‌های عمومی موضوع مانند سطح دانش متفاوت میان شهروندان و همچنین پتانسیل مشارکت در سطوح متعدد پرداخته است تا به شیوه‌های تاثیر شهروندان در گذار فینتک پی برد. نظریه برخاسته از داده‌ها برای تدوین تئوری در مورد یک پدیده، مجموعه‌ای سیستماتیک از رویه‌ها را به کار می‌برد. بر اساس این طرح، برای تحلیل داده‌های کیفی گردآوری شده، سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام میشود تا |
درنهایت پارادایمی منطقی از نظریه خلق شده ارائه گردد (دانایی‌فرد و همکاران، 1394). داده‌های کیفی در این مطالعه از طریق مصاحبه‌های باز و بدون ساختار در بازه زمانی 30 دقیقه تا 1 ساعت با 15 فرد از خبره‌ها و فعالان حوزه فینتک با تمرکز بر زیرشاخه‌های پرداخت، بورس، بیمه جمع‌آوری شده است. خبره‌ها در جدول 2 معرفی شدهاند. |
نمونه‌گیری هم به شیوه هدفمند جهت انتخاب خبرگان دارای زوایای دید متعدد و هم به صورت گلوله‌برفی بوده است؛ بدین شکل که هر خبره، خبره دیگری را معرفی کرده است. در این مطالعه اقدامات زیر برای افزایش اعتبار پژوهش انجام شده است: -نمونه‌گیری مصاحبه شوندگان به طور هدفمند از سه حوزه پرداخت، مدیرت ثروت و بیمه که ارتباط بیشتر و قدیمی‌تری با عامه‌مردم داشته انجام شد و تلاش شد افرادی با موقعیت‌های شغلی مختلف در فرایند مصاحبه حضور داشته باشند تا دید جامع و چند وجهی ارائه دهند. -پس از انجام 10 مصاحبه اشباع نظری حاصل شد اما مصاحبه تا 15 فرد ادامه یافت. -تلاش شد مراحل مصاحبه به طور شفاف بیان شود. -مطالب جمع‌آوری شده چندین بار بررسی و کدگذاری شد و کدگذاری‌ها به طور مداوم اصلاح و بازبینی شد. -به منظور اطمینان از دقیق بودن یافته‌ها، مقوله‌های به دست آمده و روایت پژوهش مورد تایید 3 نفر از مشارکت‌کنندگان پژوهش با توجه به تخصص آنها قرار گرفته است. دو نفر از این خبره‌ها در سمت مشاور و بنیانگذار استارتاپ فینتک بودند که به طور تخصصی با فینتک و ویژگی‌های آن آشنا بودند و خبره دیگر از متخصصان علوم مشارکتی انتخاب شد که در زمینه شهروندی و جلب مشارکت شهروند تخصص داشته است.
|
15 فرد از خبره‌ها و فعالان حوزه فینتک با تمرکز بر زیرشاخه‌های پرداخت، بورس، بیمه جمع‌آوری شده است. خبره‌ها در جدول 2 معرفی شدهاند. |
جدول 2. معرفی خبره
|
|
مصاحبه تا 15 فرد ادامه یافت. -تلاش شد مراحل مصاحبه به طور شفاف بیان شود. -مطالب جمع‌آوری شده چندین بار بررسی و کدگذاری شد و کدگذاری‌ها به طور مداوم اصلاح و بازبینی شد. -به منظور اطمینان از دقیق بودن یافته‌ها، مقوله‌های به دست آمده و روایت پژوهش مورد تایید 3 نفر از مشارکت‌کنندگان پژوهش با توجه به تخصص آنها قرار گرفته است. دو نفر از این خبره‌ها در سمت مشاور و بنیانگذار استارتاپ فینتک بودند که به طور تخصصی با فینتک و ویژگی‌های آن آشنا بودند و خبره دیگر از متخصصان علوم مشارکتی انتخاب شد که در زمینه شهروندی و جلب مشارکت شهروند تخصص داشته است.
|
4- یافته‌های پژوهش
اضافه شد. سپس بر اساس استراتژی داده‌بنیاد، سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. در کدگذاری باز با بررسی چندباره مصاحبه‌ها و کدگذاری آنها طی مسیر رفت و برگشتی، مفاهیم و مقوله‌ها استخراج شد (جدول 2). در مرحله بعد، مرحله کدگذاری محوری، مقوله "شهروندی مالی" به عنوان مقوله اصلی تعیین شد و سایر مقوله‌ها بر اساس آنچه که طی مصاحبه با خبره‌ها بدست آمد به آن ارتباط داده شدند (شکل 2). در این مطالعه شرایط علی، بازنمای ضرورت شکلگیری شهروندی مالی و استفاده از رویکرد مشارکتی در گذار فینتک است. عواملی مانند سطح آگاهی شهروند و همچنین سطح نوآوری فناوری عواملی مداخله‌گر در مشارکت شهروندان در گذار هستند که نقش شهروند در گذار و نحوه کمک به گذار فینتک را تعیین می‌کنند. پیامدهای شکلگیری شهروندی مالی به تاثیر مشارکت شهروندان بر کسب و کارهای فینتک اشاره دارد. در پایان، در مرحله کدگذاری انتخابی، روایتی از ارتباط مقوله محوری و سایر مقوله‌ها ارائه شده است.
جدول 3. کدگذاری مفاهیم و مقوله‌ها
|
|
|
|
گذار فینتک با توجه به تحولات شکل‌گرفته در سطح بین‌الملل و فشار فناوری و همچنین مشکلات موجود در نظام مالی سنتی اجتناب‌ناپذیر است. از آنجاییکه مخاطب نهایی خدمات نوآورانه فینتک شهروندان هستند لذا موضع‌گیری شهروندان در برابر این تحولات فناورانه و خدمات نوین، عاملی مهم در گذار فینتک است. اگر درک عامه از تحولات مثبت باشد، نگرش مثبت به وقوع تغییرات را به همراه دارد لذا از فناوری استقبال میشود و پذیرش فناوری اتفاق می‌افتد که می‌تواند منجر به تسریع گذار به فینتک شود. اما اگر درک عامه از تحولات منفی باشد، نگرش منفی به وقوع تغییرات را به همراه دارد که می‌تواند تلاش‌های شهروندان جهت کُند کردن سرعت گذار یا حتی ممانعت از گذار را در پی داشته باشد.
عدم آگاهی شهروندان از فناوری‌های مالی -به دلیل تنوع زیاد و سرعت بالای تحولات – و همچنین عدم اعتماد آنها به معاملات در بستر اینترنت، مانعی در مسیر گذار محسوب میشود. در این راستا، اتخاذ رویکرد مشارکتی شهروندی مالی می‌تواند طی فرایند آموزش و ارتقا آگاهی شهروندان و جلب مشارکت آنها در تصمیمات مالی، مشکلات عدم آگاهی و عدم مشروعیت فینتکها در ذهن شهروندان را مرتفع سازد.
یافته‌های این مطالعه نشان داد سطح آگاهی شهروند بر شکلگیری شهروندی مالی و نقشی که شهروندان در گذار فینتک ایفا می‌کنند تاثیرگذار است. سطح آگاهی شهروندان تعیین کننده سطح آموزش مورد نیاز و همچنین توانمندی بالقوه شهروندان برای مشارکت در تصمیمات مالی و فینتک است. مشارکت شهروندان در گذار درصورتی با نتایج مطلوب همراه است که شهروند با فینتکها و سازوکار آن آشنا باشد.
شهروندان بر حسب میزان آگاهی‌شان به پنج دسته تقسیم می‌شوند: آگاهِ مسئولیت پذیر، آگاه، علاقه‌مندِ آموزش ندیده، بی‌اطلاع، بیمیل. از آنجا که نمیتوان افراد مسئول را از غیر مسئول و افراد بی‌اطلاع را از بیمیل تشخیص داد لذا در دسته‌بندی ارائه شده در این مطالعه شهروندان در سه دسته مطلع، علاقه‌مند آموزش ندیده و بی‌اطلاع نسبت به فناوری دسته‌بندی شدهاند که به ترتیب ذکر شده عمومیت بیشتری در جامعه دارند. نقش شهروندان در گذار فینتک تحت تاثیر دسته دوم و سوم دارد که عامه محسوب می‌شوند و باید برای آموزش و همراه‌سازی آنها برنامه‌ریزی شود.
از سوی دیگر، سطح آگاهی شهروندان تعیین کننده نقش شهروندان در گذار است. میزان آگاهی شهروند در گام اول منجر به تصمیم پذیرش یا عدم پذیرش فناوری میشود. ضمن اینکه شهروندان بر حسب سطح آگاهی‌شان میتوانند در جایگاه مشتری، بازخورددهنده یا مطالبه‌گر به گذار فینتک کمک کنند.
نقش شهروند در گذار علاوه بر سطح آگاهی و مشارکت شهروند تحت تاثیر نوع نوآوری فناورانه نیز قرار دارد. برخی خدمات نوآورانه فینتک، تحولی بنیادی و رادیکالی محسوب می‌شوند و نقش شهروندان در گذار نسبت به شرایطی که خدمات نوآورانه فینتک جنبه تکامل یافته خدمات قبلی را دارد، متفاوت است. در فناوری‌های با تحول بنیادی (مانند استفاده از دستگاه‌های هوشمند در بیمه، استفاده از الگوریتم‌ها در بازار سرمایه و ...)، اغلب پذیرش سریع از سوی عامه مردم اتفاق نمی‌افتد و ابتدا از سوی پیشگامان مورد استفاده قرار می‌گیرد و تا مسیر اطلاع‌رسانی و آگاه‌بخشی به عامه طی شود زمان می‌برد. این خدمات از ذهن شهروند دور است و تا زمانی که استفاده از آن تجربه و درک نشود نمیتوان نقشی برای شهروندان و مشارکت آنها در گذار متصور شد. به تدریج با ترویج استفاده از فناوری، بازخوردهای شهروندان می‌تواند در بهبود خدمات موثر واقع شود. اما در مورد فناوری‌های دسته دوم، در صورت مطلوب بودن خدمات، در زمان کمتری و در سطح گسترده‌تری میان عامه پذیرش میشود. شهروندان تجربه مشابه قبلی دارند و میتوانند نقش ارائه‌دهنده بازخورد و یا ارائه‌دهنده ایده برای خدمات نوآورانه و سفارشی بعدی را داشته باشند (مانند اپلیکیشنهای پرداخت قبض، پرداخت شارژ ساختمان و پرداخت دُنگ و ...).
در نهایت مشارکت شهروند در گذار، پیامدهایی مانند گسترش بازار استارتاپ، کمک به ارائه خدمات نوین و جهت‌دهی به اولویت استارتاپ‌ها و همچنین تغییر رویه دولت را به همراه دارد. عمده‌ترین حالتی که متصور است این است که افزایش آگاهی شهروندان منجر به مشارکت آنها در نقش مشتری و کاربر فینتک میشود و اقبال به خدمات فینتک افزایش می‌یابد. در این حالت افزایش مشتریان پیامدهایی مانند گسترش بازار، رشد و توسعه فینتک را به همراه دارد. حالت دیگری که متصور است اینکه شهروند آگاه که خدمت نوآورانه را تجربه کرده است در نقش ارائه دهنده بازخورد به استارتاپ ظاهر شود. معمولا در فناوری‌های نوآورانه رادیکال، این بازخورد از سوی پیشگامان یا پذیرندگان اولیه ارائه میشود زیرا چنین فناوری‌هایی به زمان نیاز دارد تا مورد استفاده عامه قرار گیرد و بازخورد عامه را دریافت کند. اما فناوری‌های تکمیلی اغلب میان مردم فراگیرتر است و امکان دریافت بازخوردهای گسترده از سوی عامه را دارد. این نوع مشارکت شهروند در قالب ارائه دهنده بازخورد به استارتاپ‌ها در تعیین اولویت‌ها و تخصیص بهینه منابع کمک میکند. در نهایت، نقش دیگر شهروندان
در قالب افرادی مطالبه‌گر است که مزایای خدمات فینتکی را درک کردهاند و خواهان استفاده و پیگیر ارائه خدمات فناورانه گسترده‌تری هستند و با مطالبه‌گری خدمات از طریق بسترهای فضای مجازی و غیره به سیاستگذاران و تصمیم‌گیران جهت میدهند که از فینتکها حمایت کنند و منجر به تغییر رویه دولت می‌شوند. چنین شهروندان آگاهی به هموارسازی مسیر استارتاپ‌ها در ارائه خدمات نوین و متنوع کمک می‌کنند؛ حتی در صورت فراهم بودن بسترهای رتبه‌بندی و اعتبارسنجی استارتاپ‌ها، این پتانسیل وجود دارد که جهت سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها و تامین‌مالی آنها مشارکت کنند. برنامه‌ریزی برای افزایش تدریجی آگاهی شهروندان امکان توسعه مشارکت شهروندان از نقش مشتری به بازخورد دهنده و در نهایت مطالبه‌گر را دارد. ضمن اینکه روی کار آمدن نسل جدید علاقه‌مند به فناوری، فرایند تکامل نقش شهروندان را تسریع میکند.
|
شکل 1. الگوی مفهومی شهروندی مالی
|
5- بحث و نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر بر بعد شهروندی گذار فینتک متمرکز شده است. یکی از چالش‌ها در گذار فینتک عدم اعتماد شهروندان و عدم اقبال آنها به خدمات نوین فناورانه مالی است. تصمیمات ناگهانی دولت و استفاده از ابزار اجبار برای جهت‌دهی به مردم در استفاده از برخی خدمات آنلاین و مبتنی بر فناوری در حوزه مالی که بعضا در گذشته اتفاق افتاده است، شهروندان و همچنین کسب و کار را دچار چالش می‌سازد. مطالعه حاضر، ایجاد سازوکاری برای تعامل با شهروندان در زمینه‌هایی مانند نوع خدمات مالی، نحوه ارائه آن، نحوه دسترسی به آن، سهولت استفاده از آن و ایجاد فرصت مشارکت و اظهارنظر را ضروری می‌داند تا به این ترتیب زمینه پذیرش خدمات نوین مالی و فینتکها برای شهروندان فراهم شود و فرایند گذار به فینتک تسهیل و تسریع شود.
شکلگیری رویکرد مشارکتی مستلزم برنامه‌ریزی برای ارتقا سواد، مسئولیت‌پذیری و درک و درنهایت جلب مشارکت شهروند است که با مفهوم شهروندی مالی بیان شده است. یافته‌های این مطالعه نشان داد سطح آگاهی شهروندان و شکلگیری شهروندی مالی بر حسب اینکه تحولات فناورانه درسطح بالا و رادیکال باشد یا در سطح متوسط، تعیین کننده نقش شهروندان در گذار و اثرات آن بر فعالیت فینتکها است. شهروندان به لحاظ سطح آگاهی از خدمات نوین فینتک به سه دسته مطلع، علاقه‌مندِ آموزش ندیده و بی‌اطلاع دسته‌بندی شدهاند و میتوانند در جایگاه مشتری و کاربر، بازخورد دهنده و ارائه دهنده ایده و یا شهروند مطالبه‌گر به گذار فینتک کمک کنند. در این میان اگر نوآوری فناورانه از نوع رادیکالی باشد، عامه مردم به دلیل عدم آگاهی نمی‌توانند نقش پررنگی در گذار داشته باشند و تاکید بر انتقال تجربه از سوی پیشگامان و همچنین تبلیغات و آشناسازی مردم با خدمات است. اما در خدماتی با نوآوری سطح متوسط، کاربران تجارب استفاده از خدمات مشابه قبلی را داشتهاند و لذا میتوانند در سطح گسترده‌تری بر گذار فینتک اثر بگذارند.
نمونههای متعددی از کسب و کارهایی که از مزایای جلب مشارکت شهروندان در نقش بازخورددهنده و ارائه دهنده ایده بهره برده‌اند وجود دارد. برای مثال دی اچ ال53، یک شرکت خدماتی پست و حمل و نقل، از ایده مشتریان برای بهبود ارائه خدمات از طریق هواپیمای بدون سرنشین کوچک استفاده کرده است (کرندل54،2016). موجی55، یک خرده فروشی در ژاپن است که طیف گسترده‌ای از کالاهای خانگی و مصرفی ارائه می‌دهد و بر اساس بازخورد مشتریان به ارائه محصولی جدید تحت عنوان صندلی‌های بادی فیت56 پرداخته که خاصیت انعطاف‌پذیری مطابق با پیکر افراد دارد (کلینکز ورز57، 2015). یک شرکت فناوری هوش مصنوعی58 که در زمینه نوآوری دیجیتال و هوش مصنوعی کار میکند نیز پلتفرمی برای جلب مشتریان، دانشگاهیان، مراکز تحقیقاتی و افراد مستقل فراهم کرده تا از ایده‌ها و همکاری آنها استفاده کند. این شرکت محصولات خود را عرضه میکند و افراد آن محصول را بررسی می‌کنند و و در راستای ارتقا محصول بازخورد میدهند (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی59،2020). استفاده از تجارب سایر کشورها و تطابق آن با شرایط داخلی کشور به استفاده از الگوهای موثر مدیریتی و اجرایی می‌انجامد (قاضی نوری و قاضینوری، 1387) و به اتخاذ تصمیمات درست در گذار فینتک می‌انجامد.
مقایسه مطالعه حاضر با سایر مطالعات نشان می‌دهد در ایران اغلب بر کاستی‌های زیرساخت فنی و حقوقی و عدم همکاری نهادهای سنتی یا ضعف استارتاپهای فینتک تمرکز شده است. برای مثال مرادی و همکاران، مهمترین موانع توسعه استارتاپهای فینتک را شامل چالشهای قانونگذاری، عدم وجود استراتژی شفاف در بانکها برای همکاری با فینتک، شرایط کلان سیاسی و اقتصادی به ویژه وجود تحریمها و همچنین چالش مدیریت مشتریان معرفی کردهاند. (مرادی و همکاران،1399). محقر و همکاران نیز در مطالعه خود تحولات فناورانه بخش مالی در ایران را به تحول‌آفرینی کارآفرینی، تطابقپذیری تنظیمگری، دسترسی به داده و بلوغ دیجیتال، وضعیت اقتصادی بخش سنتی، آمادگی بخش مالی سنتی برای شبکهسازی با شرکتهای نوآفرین فینتک نسبت دادند (محقر و همکاران،1398). مطالعات ذکر شده توجهی به طرف تقاضا و آمادگی شهروندان در پذیرش خدمات فینتک نداشتند. در حال حاضر در کشور فین‌تک‌هایی وجود دارند که در محدوده قانونی تعیین شده و با زیرساخت‌های موجود خدماتی ارائه میدهند اما به طور فراگیر مورد استفاده مردم قرار نگرفته است. توجه به بعد شهروندی در گذار به فینتک بخصوص فین‌تک‌هایی مانند پرداخت، بورس، بیمه که شهروندان کاربر نهایی هستند بسیار حائز اهمیت است. در این راستا اعتمادی فر و همکاران (1401) معتقدند تعریف روش تعاملی جدید میان مشتریان و ارائهدهندگان خدمات و نظرسنجی از مشتریان بر نوآوری در خدمات بانکداری الکترونیک تاثیر مثبت دارد. شیم و شین60 (2016) نیز به نقش شهروندان در فراگیر شدن فینتکها در چین اشاره کردند و وجود جمعیت آماده‌ای که قادر به استفاده از تلفن‌های هوشمند برای بانکداری موبایلی است و وجود مصرف‌کنندگانی که برای پذیرش خدمات فینتک آمادگی کامل دارند را از عوامل موفقیت فینتک چین معرفی کردهاند.
در پایان پیشنهاد میشود نهادی تعریف شود که با ارزیابی دوره‌ای استارتاپهای فینتک و رتبه‌بندی آنها مردم را در شناسایی کسب و کار معتبر از غیرمعتبر یاری دهد تا از این طریق اعتماد شهروندان به ارائهدهندگان خدمات مالی افزایش یابد. گذار فینتک تنها تحت تاثیر عرضه‌کنندگان خدمات قرار ندارد بلکه طرف تقاضا یعنی شهروندان مخاطب
نهایی خدمات نوین فینتک هستند و بدون وجود تقاضا، گذار فینتک میسر نمیشود. امنیت و جلب اعتماد شهروندان یکی از عوامل مهم در پیشبرد گذار فینتک است زیرا فینتکها به طور مستقیم با اموال و سرمایه شهروندان سروکار دارند و باید تحت نظارت دقیق و مستمر قرار گیرند تا امنیت آنها تضمین شود. این نکته نیز در نظر گرفته شود که ارتقا سواد و آگاهی شهروندان برنامه‌ای بلندمدت بوده که به اندازه برنامه‌ریزی برای تامین زیرساخت فنی و قانونی و ... نیاز به مطالعه و بررسی دارد. لذا پیشنهاد میشود تدوین برنامههای آموزشی در اولویت برنامههای دولت قرار گیرد تا امکان به مشارکت گرفتن شهروندان فراهم شود.
علاوه بر آن با آغاز زندگی کاری متولدین دهه 80 و 90 -به عنوان نسل علاقه‌مند به فناوری- در آینده نزدیک، نقش شهروندان پررنگ‌تر از امروز خواهد شد لذا به استارتاپ‌ها پیشنهاد میشود خود را برای ارائه خدمات به شهروندان "صاحب‌نظر و مطالبه‌گر" آماده کنند. آگاه شدن شهروندان درباره خدمات فینتک علاوه بر پیامد مطلوب اقبال به خدمات، می‌تواند به صورت پیامد نامطلوب منتقدانه نیز نمود یابد. نگرش مبتنی بر "شهروند به عنوان مشتری" پاسخگو نخواهد بود زیرا شهروندان افرادی عقلائی و تحلیل‌گر هستند و با ارتقا آگاهی و سواد، انتظاراتشان افزایش یافته و دیگر فقط به عنوان پذیرنده فناوری نیستند و دربرابر کاستی‌ها و ضعف در ارائه خدمات رویکردی انتقادی به استارتاپ‌ها خواهند داشت.
منابع
1. اعتمادی فرد، علی.، طبائیان، سیدکمال.، پیله‌وری، نازنین.، خمسه، عباس. (1401). طراحی مدل توسعه یکپارچه نوآوری خدمات بانکداری الکترونیک بر اساس قابلیت‌های پویا با استفاده از میک-مک فازی. فصلنامه نوآوری و ارزش‌آفرینی. دوره دهم. شماره بیستم. پاییز و زمستان 1400. 147 تا 166.
2. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. (1396). سیاست بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص فناوری مالی.
3. پهلوانیان،مرسده.، شیرخدایی، میثم.، قاضینوری، سید سپهر. (1400). تعیین مسیر گذار به فناوری‌های نوین بیمهای در ایران. پژوهشنامه بیمه. مقاله آماده انتشار.
4. پهلوانیان، مرسده.، شیرخدایی، میثم.، قاضینوری، سید سپهر. (1401). نوع‌شناسی مسیر گذار به فناوری‌های مالی پرداخت (پی‌تک) در ایران. سیاست‌نامه علم و فناوری. مقاله آماده انتشار.
5. پهلوانیان، مرسده.، شیرخدایی، میثم.، قاضینوری، سید سپهر. (1401). تحلیل نحوه گذار به فناوری‌های نوین مدیریت ثروت در ایران. مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند. دوره1. شماره 40.
6. ثقفی،فاطمه.، آزادگان مهر، ماندانا. (1398). مبانی و نظریه‌های سیاستگذاری برای مدیریت گذارهای فناورانه. فصلنامه سیاست علم و فناوری. سال 11. شماره 2. 221-237.
7. دانایی فرد، حسن.، الوانی، مهدی.، آذر،عادل. (1394). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. انتشارات صفار. تهران.
8. محقر، علی.، ثقفی، فاطمه.، مختارزاده،نیما.، آزادگان مهر،ماندانا. (1398). پیش بینی الگوی تحول فناورانه در بخش خدمات مالی ایران بر مبنای رویکرد چندسطحی گذار. فصلنامه سیاست علم و فناوری. سال یازدهم. شماره 4. زمستان 1398. Doi: 10.22034/jstp.2020.11.4.1066.
9. مرادی،شیوا.، نادری،نادر.، دل انگیزان، سهراب. (1399). بررسی فرایند توسعه استارتاپهای فینتک در ایران؛ با تاکید بر عوامل و موانع پیش رو. توسعه کارآفرینی. دوره 13. شماره 1. صفحه 121 تا 140.
10. Abbasi, K., Alam, A., Du, M., Huynh, T. (2021). FinTech, SME Efficiency and National Culture: Evidence from OECD Countries. Technological Forecasting and Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120454.
11. Berry, C., & Serra, V. (2012). Financial Citizenship Rethinking the State’s Role in Enabling Individuals to Save. Published By the International Longevity Center. UK (ILC-UK).
12. Banko Central Do Brasil, (2018). Report on Financial Citizenship.
https://www.bcb.gov.br/Nor/relincfin/Relatorio_Cidadania_Financeira_2018_ingles_30_janeiro.pdf.
13. Bowater, L., Yeoman, K. (2013). Science Communication: A Practical Guide for Scientists. John Wiley & Sons, Ltd, Chapter 1. A Guide to Science Communication.
14. Burnstein, P. (2003). The Impact of Public Opinion on Public Policy: A Review and an Agenda. Political Research Quartery. Vol 56. Issue 1. https://doi.org/10.1177/106591290305600103.
15. Crandell, C. (2016). Custumer Co-creation is the Secret Sauce to Success. Available at: Forbes.com
16. Cao, S., Lyu, H., Xu, X. (2020). Insurtech Development: Evidence from Chinese Media Reports. Technological Forecasting & Social Change. Https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.120277.
17. Centeral Bank of Islamic Republic of Iran. (2017). Policy of the Centeral Bank of the Islamic Republic of Iran Regarding Financial Technology {in Persian}.
18. Danaeefard, H., Alvani, M., Azar, A. (2012). Qualitative Research Methodology in Management: A Comprehensive Approach. Saffar Publication.Tehran. {in Persian}.
19.Eames, M., Egmose, J. (2011). “Community Foresight for Urban Sustainability: Insights the Citizens Science for Sustainability (SuScit) Project”. Technological Forecasting & Social Change. No 78. P 769-784.
20. Earls, E. M. C. (2019). Preparing Students for a Future in Fintech. The Role of Massachusetts Public Universities. PIONEER INSTITUTE. Public Policy Research.
22.Federica Cornali, Department of Cultures, Politics and Society. (2017). Talking with the Scientists: Promoting Scientific Citizenship at School through Participatory and Deliberative Approach. University of Turin. Italy. Studies in Media and Communication, Vol. 5, No. 2; December 2017.
23.Geels, F. (2004). From Sectoral Systems of Innovation to Socio-Technical Systems: Insights about Dynamics and Change from Sociology and Institutional Theory. Research Policy. https://doi.org/10.1016/j.respol.2004.01.015.
24. Geels, F., Schot, j. (2007). Typology of Sociotechnical Transition Pathway. Research Policy. 36.399-417.
http://doi.org/10.1016/j.respol.2007.01.003.
25. Geels, F. (2018). Low-Carbon Transition via System Reconfiguration? A Socio-Technical Whole System Analysis of Passenger Mobility in Great Britain (1990-2016). Energy research & Social Science. 46. 86-102.
http://doi.org/10.1016/j.erss.2018.07.008
26. Ghazinoory, S., Afshari-Mofrad, M. (2012). Ranking different factors which affect E-Learning outcomes. International Journal of Computer Theory and Engineering, 4(2), 234.
28. Ghazinoory, S., Daneshmand-Mehr, M., Azadegan, A. (2013). Technology Selection: Application of the PROMETHEE in Determining Preferences- A Real Case of Nano Technology in Iran. Journal of the Operational Research Society. Vol 64. Issue 6. 884-897. doi: 10.1057/jors.2012.45.
29. Gomber, P., Parker, C. (2018). On the Fintech Revolution: Interpreting the Forces of Innovation, Disruption, and Transformation in Financial Services. Journal of Management Information System. Vol 35. Issue 1. https://doi.org/10.1080/07421222.2018.1440778.
30.Hecker, S., Bonney, R., Hakley, M., Holker, F., Hofer, H., Goebel, C., et al. (2018). Innovation in Citizen Science- Perspectives on Science-policy Advances. Citizen Science: theory and Practice. 3(1):4, PP.1-14. DOI: Https://doi.org/10.5334/cstp.114.
31.Hess, J, D. (2019). Incumbent-Led Transitions and Civil Society: Autonomous Vehicle Policy and Consumer Organizations in the United States. Technological Forecasting and Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2019.119825.
32.Ingold, K., Stadelmann-Steffen, I., Kammermann, L. (2017). The Acceptance of Instruments in Instrument Mix Situations: Citizens Perspective on Swiss Energy Transition. Research Policy.
https://doi.org/10.1016/j.respol.2018.10.018.
33. Karikari, K. T., Yawson, A. N., Quansah, E. (2016). Build the Future of Science Communication in Developing Countries Through Systematic Training of Young Scientists. Journal of Microbiology & Biology Education. http://dx.doi.org/10.1128/jmbe.v17i3.1150.
34. Khalil, M. (2020). Financial Citizenship as a Broader Democratic Context of Financial Literacy. Citizenship, Social and Economics Education. 1-14. Doi: 10.1177/2047173420948411.
35.Killingsworth, S. (2015). The Commercial Zen of Muji). Available at: Newyorker.com.
36.Lai, K, Tan, C, H. (2015). Neighbours First, Bankers Second: Mobilizing Financial Citizenship in Singapore. Geoforum. 64. 65-77.
http://dx.doi.org/10.1016/j.geoforum.2015.05.023.
37.Leong, K., Sung, A. (2018). Fintech (Financial Technology): What is it and How to Use Technologies to Create Business Value in Fintech Way? International Journal of Innovation, Management and Technology. Vol 9. No 2. Doi: 10.18178/ijimt.2018.9.2.791.
38. McKinley, C. D., Miller-Rushing, J. A., Ballard, L. H., Bonney, R., Brown, H., Cook-Patton, C. S., et al. (2016). Citizen science can improve conservation science, natural resource management, and environmental protection. Biological.
39.Milken Institute. (2021). Financial Literacy in the United States. https://milkeninstitute.org .
40.Mohaghar, A., Saghafi, F., Mokhtarzade, N., Azadegan-Mehr (2019). Anticipating Technological Transition Path in Iran’s Financial Sector Based on Multilevel Perspective. Journal of Science &Technology Policy. Vol 12. Issu 4. Serial Number 44. Autumn 2019.Page 77-98. Doi:/JSTP2020.11.4.1066 {in Persian}.
41. Moradi, Sh., Naderi, N., Delangizan, S. (2020). Analyzing Fintech Startups Development Process in Iran. Journal of Entrepreneurship Development. Vol 13. Issue 1. Serial Number 47. Spring 2020. Pages 121-140. Doi: 10.22059/JED.2020.296930.653250 {in Persian}.
42. Morgan, P. J., Trinh, L. Q. (2019). Fintech and Financial Literacy in the LAO PDR. Asian Development Bank Institute. No,933
https://www.adb.org/publications/fintech-and-financial-literacy-lao-pdr.
43. Natalia, D., Shihab, M. (2018). Public Relation Strategies to Build Financial Technology (Fintech) Awareness the KoinworksWay. International Conference on Media and Communication studies (ICOMACS 2018). Doi: 10.2991/icomacs-18.2018.62.
44. OECD, (2020). TIP Co-creation Project- Draft Case Studies. Available at: Community.oecd.org
45.Pahlavanian, M., Shirkhodaie, M., Ghazinoory, S. (2022). Determining the Transition Path to Emerging Insurance Technologies in Iran. Iranian Journal of Insurance Research. Article in Press {In persian}.
46.Pahlavanian, M., Shirkhodaie, M., Ghazinoory, S. (2022). Typology of the Transition Path to Payment Technology (PayTech) In Iran. Journal of Science and Technology Policy Letters. Article in Press. {In Persian}.
47.Pahlavanian, M., Shirkhodaie, M., Ghazinoory, S. (2022). Analysis of the Transition to New Technologies in Wealth Management in Iran. BI Management Studies. Vol 10. Issue 40. {In Persian}.
48. Panos, G. A., Wilson, J. (2020). Financial Literacy and Responsible Finance in the Fintech: Capabilities and Challenges. The European Journal of Finance. https://doi.org/10.1080/13518447x.2020.1717569.
49. Riles, A. (2018). Financial Citizenship Experts, Publics & the Politics of Central Banking. Published By Cornell University Press. Chapter 5. P 43-55.
50. Saghafi, F., Azadegan-Mehr, M. (2019). Policy Making for Governance of Technology Transitions: Basics and Theories. Volume 12. Issue 2. Spring 2019. 221-237. {in Persian}.
51.Sepasgozar, S., Hawken, S., Sargolzaei, S., Foroozanfa, M. (2018). Implementing Citizen Centric Technology in Developing Smart Cities: A Model for Predicting the Acceptance of Urban. Technological Forecasting & Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2018.09.012.
52.Sauermann, H., Vohland, K., Antoniou, V., Balaz, B., Gobel, C., Karatzas, K. et al (2020). Citizen Science and Sustainability Transitions. Research Policy
https://doi.org/10.1016/j.respol.2020.103978
53. Shim, Y., Shin, D. H. (2016). Analyzing Chinas Fintech Industry from The Perspective of Actor-Network Theory. Telecommunication Policy.
http://dx.doi.org/10.1016/j.telpol.2015.11.005.
54. Shin, J. Y., Choi, Y. (2019). Feasibility of the Fintech Industry as an Innovation
Platform for Sustainable Economic Growth in Korea. Sustainability.
11. 5351. Doi: https://doi.org/10.3390/su11195351.
55.Tao, R., Su, C.W., Naqvi, B., AbbasRizvi, S.K. (2022). Can Fintech Development Pave the Way for a Transition Towards Low-Carbon Economy: A Global Perspective. Technological Forecasting and Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2021.121278.
56.Wesseling, J. H., Bidmon, C., Bohnsack, R. (2020). Business Model Design Spaces in Socio-Technical Transitions: The Case of Electric Driving in the NetherLands. Technological Forecasting & Social Change. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.119950.
57. Yildiz, O. (2014). Financing Renewable Energy Infrastructures Via Financial Citizen Participation- The Case of Germany. Renewable Energy. 68.(2014).677-685 http://dx.doi.org/10.1016/j.renene.2014.02.038.
58. Zavolokina, L., Dolata, M., Schwabe, G. (2016). The Fintech Phenomenon: Antecedents of Financial Innovation Perceived by the Popular Press. Financial Innovation. Doi:10.1186/s40854-016-0036-7.
[1] . Fintech
[2] . Shin & Choi
[3] .Abbasi
[4] . Tao
[5] . Geels
[6] . Earls
[7] . Natalia &Shiban
[8] . Zavolokina
[9] . Morgan & Trinch
[10] . Milken Institute
[11] . شرکتهای فینتکی هستند که خدمات بیمه مبتنی بر نوآوری فناورانه ارائه میدهند. این شرکت‌ها در نوع بیمه و خدمات متفاوت هستند و شامل انواع بیمه زندگی، مراقبت بهداشتی و بیمه اجاره و مسکن می‌شوند.
[12] . شرکتهای فینتکی هستند که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا درباره زمان و نحوه سرمایهگذاری تصمیم بهتری بگیرند.
[13] . شرکتهای فینتکی هستند که بستر مناسب برای انتقال وجه بدون مراجعه به بانکها و سامانههای بانکی را فراهم میسازند و درگاه واسط برای کسب و کارهای خرد ارائه میدهند.
[14] . Gomber & Parker
[15] . Sociotechnical Regime
[16] . Geels & Schot
[17] . رژیم، مجموعه نیمه‌منسجم از قوانین است که فعالیت‌های گروههای اجتماعی را جهت می‌دهد و هماهنگ میکند.
[18] . کنام به فضای محافظت شده برای توسعه و استفاده از فناوری‌های نوآورانه اشاره دارد.
[19] . Geels
[20] .Zolfagharian
[21] . Value Chain
[22] . Supply Chain
[23] .Value Proposition
[24] . Wesseling
[25] . Burnstein
[26] . Public opinion and discourse
[27] . Burnstein
[28] . Ingold
[29] . Eames and Egmose
[30] . Sauermann
[31] Hess
[32] . Civil Society
جامعه مدنی شرکتهای غیردولتی غیرانتفاعی و داوطلبانه‌ای هستند که توسط مردم در حوزه اجتماعی شکل گرفته و از بازار و دولت جدا هستند.
[33] . Leong and Sung
[35] .Scientific Literacy
[36] . Public Understanding of Science
[37] . Public Engagement with Science and Technology
[38] . Bowater and Yeoman
[39] . Federica Cornali
[40] .McKinley
[41] .Riles
[42] .Berry & Serra
[43] . Banko Central Do Brasil
[44] .Yildiz
[45] . Lai & Tan
[46] . Khalil
[47] . Financial Inclusion
[48] . Constructive Dialogue
[49] . Karikari
[50] .Hecker
[51] . Sepasgozar
[52] . Ghazinoory
[53] . DHL
[54] . Crandell
[55] . Muji
[56] .Body Fit
[58] . AI Tec
[59] .OECD (Organization for Economic Co-operation and Development
[60] . Shim and Shin
