بررسی فلسفی دلایل عمل اخلاقی اهدای عضو و اصول و روش‌های تربیتی ترغیب متربیان به انجام آن مبتنی بر دیدگاه اسلامی عمل
الموضوعات :مراد یاری دهنوی 1 , حمید بلوچی 2
1 - دانشگاه شهید باهنر کرمان
2 - دانشگاه شهید باهنر کرمان
الکلمات المفتاحية: اهدای عضو, دیدگاه اسلامی عمل, تعلیم‌وتربیت, اصول و روش‌ها,
ملخص المقالة :
خداوند طبق آموزه‌های قرآن کریم، نجات جان یک انسان را برابر با نجات جان همهٔ آدمیان میداند. در فرهنگ پزشکی و درمان معاصر، اهدای عضو و بافت (پس از مرگ مغزی) یکی از راه‌های نوین در درمان و نجات جان انسان‌هاست. عمل به چنین ارزش اخلاقی و انسانی، میتواند این آموزهٔ الهی را تحقق ببخشد. این عمل اخلاقی و ارزشی، در قلمروهای مختلف پژوهشی چون پزشکی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و حقوق مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است، اما از منظر تربیتی و آموزشی، پژوهشی انجام نشده است. در این راستا، پژوهش حاضر، دو هدف را دنبال کرده است. نخست علل و عوامل گوناگون بیانشده در مورد ترغیب افراد به انجام عمل اخلاقی اهدای عضو را از منظری فلسفی، دسته‌بندی و تبیین نموده است و سپس با اتخاذ یک دیدگاه فلسفی (دیدگاه اسلامی عمل)، مبانی، اصول و روش‌های تربیتی ترغیب متربیان به شرکت در این عمل اخلاقی را استنتاج کرده است. برای هدف نخست پژوهش از روش توصیفی–تحلیلی و برای هدف دوم آن از روش پژوهشی الگوی بازسازی فرانکنا استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که میتوان دلایل برشمرده شده برای ترغیب افراد به این عمل اخلاقی را در چهار حیطهٔ عقلانی، عاطفی، روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه دسته‌بندی کرد. متناسب با مبانی سه‌گانهٔ عمل آدمی از دیدگاه اسلامی عمل، اصول سه‌گانهٔ تربیتی آگاهیبخشی در باب عمل اخلاقی اهدای عضو، اصل تحول‌آفرینی عاطفی در باب آن و اصل دعوت/زمینه‌سازی اراده‌ورزانه متربیان در ساحت آن، به همراه روش‌های تربیتی مستقیم، نیمه مستقیم و غیرمستقیم تحقق این اصول، به‌مثابهٔ راهنمای درونی کردن و ترغیب متربیان به انجام آن، پیشنهاد شدهاند.
احمدیان، شمسی. حق‌دوست، علیاکبر. محمدعلیزاده، سکینه. (۱۳۸۸). مقایسهٔ نظرات خانواده‌های بیماران مرگ مغزی رضایتدهنده و امتناع‌کننده از اهدای عضو در زمینهٔ عوامل مرتبط با تصمیم اتخاذشده. مجلهٔ دانشگاه علوم پزشکی کرمان. دوره ۱۶. شماره ۴. صص ۳۶۳-۳۵۳.
افلاطون. (۱۳۸۶) جمهور. ترجمه فؤاد روحانی تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
باقری، خسرو. (۱۳۹۹). عاملیت انسان رویکردی دینی و فلسفی. تهران: واکاوش.
باقری، خسرو (۱۳۹۱) شخصیتشناسی در تاریخ با تأکید بر واقعه عاشورا، (برگرفته از صفحه شخصی نویسنده در سایت آکادمیا)(https://tehran.academia.edu/KhosrowBagheri)
باقری، خسرو (۱۳۸۵) نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد دوم، چاپ هشتم، تهران: انتشارات مدرسه
باقری، خسرو. (۱۳۸۰). تدوین مبانی انسان‌شناختی اسلام برای علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش، وزارت آموزش‌وپرورش.
باقری، خسرو. سجادیه، نرگس. توسلی، طیبه. (۱۳۸۹). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفۀ تعلیم‌وتربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بهرامپور، راحله. اشک‌تراب، طاهره. برزآبادی فراهانی، طاهره. نصیری، ملیحه. (۱۳۹۶). دانش و نگرش پرستاران بخش مراقبت‌های ویژهٔ استان مازندران در مورد اهدای عضو. مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران (نشریه پرستاری ایران). دوره ۳۰. شماره ۳۷. صص ۹-۱.
خسروی، زهره. باقری، خسرو. (۱۳۸۷). راهنمای درونی کردن ارزش‌های اخلاقی. فصلنامه مطالعات برنامه درسی. سال دوم. شماره ۸. صص: ۱۰۵-۸۱.
رمضانینژاد، رؤیا. علاءالدینی، پویا. (۱۳۸۸). عوامل مؤثر در میزان مشارکت داوطلبان جمعیت هلال‌احمر. فصلنامه امداد و نجات. دوره ۱. شماره ۱.صص: ۳۴-۲۸.
زمانی، فرشته. معظم، الهام. معظم، الهه. مقامیمهر، آسیه. (۱۳۹۵). بررسی نگرش و رفتار مردم شهر اصفهان در خصوص اهدای اعضا. مجله تحقیقات نظام سلامت. سال ۱۳. شماره ۳. صص: ۲۶۶-۲۶۰.
شعبانی، زهرا. (۱۳۹۳). تبیین مدل نوع‌دوستی خیرین مدرسه‌ساز در ده سال اخیر (۱۳۹۰-۱۳۸۰). دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی. سال ۹. شماره ۱۹. صص: ۹۴-۶۷.
عابدی، حیدرعلی. محمدی، محبوبه. عبدیزدان، غلامحسین. (۱۳۹۱). تجارب خانواده‌های بیماران مرگ مغزی از ارتباط و آشنایی با خانواده و فرد گیرنده عضو. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. سال ۱۳. شماره ۱. صص: ۱۰۰-۹۲.
عبداللهی، محمد. شکراییفرد، لیلا. (۱۳۸۶). تحلیل جامعه‌شناختی اهدای عضو و بافت پس از مرگ مغزی در بین شهروندان تهرانی. فصلنامه علوم اجتماعی. شماره ۳۷. صص: ۳۸-۱.
غفاری، ابوالفضل. (۱۳۸۵). عاطفه‌گرایی در اخلاق پیشینه تاریخی تا وضعیت پست‌مدرن. مجله مطالعات اسلامی. پیوست شماره ۷۱.صص: ۱۴۷-۱۹۰.
قرهباغی، فاطمه. وفایی، ماریا. (۱۳۹۱). بررسی ویژگیهای روان‌سنجی پرسشنامه توانایی و مشکلات در نمونه کودکان ایرانی. مجله روانپزشکی و روان‌شناسی بالینی سال ۱۵. شماره ۳. صص: ۲۴۱-۲۳۱.
کیانی، جمیله. محمدی، مرضیه. کشمیری، سعید. خیراندیش، صدیقه. حاجیونی، علیرضا. عباسی، فرهاد. (۱۳۹۸). آگاهی و نگرش مراجعین و کادر درمانی بیمارستان شهدای خلیج‌فارس بوشهر نسبت به اهدا عضو. دوماهنامه طب جنوب. سال ۲۲. شماره ۳. صص: ۱۸۳-۱۷۴.
مدرسی، سیدمحمدرضا. (۱۳۷۱). پژوهشی در بنیان‌های زبانی، فطری، تجربی، نظری و دینی اخلاق. تهران: انتشارات سروش.
مک اینتایر، السیدر. (۱۳۷۹). تاریخچه فلسفه اخلاق. ترجمه ان‌شاءالله رحمتی. تهران: انتشارات حکمت.
مغزی منظری، زهرا سادات. محمدی، عیسی. حیدری، عباس. (۱۳۹۱). عوامل مؤثر بر تصمیمگیری خانواده‌های بیماران مرگ در اهدای عضو: یک مطالعه کیفی. فصلنامه پایش. سال ۱۱. شماره ۶. صص: ۹۳۵-۹۱۳.
نقیب زاده، میر عبدالحسین. (۱۳۸۶). نگاهی به فلسفه آموزش‌وپرورش. تهران: انتشارات طهوری.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین. (۱۳۸۰). درآمدی به فلسفه. چ پنجم. تهران: کتابخانه طهوری.
وبر، ماکس (۱۳۷۴). اقتصاد و جامعه. ترجمه عباس منوچهری و دیگران. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی مولی
Bekkers, R. (2007). Measuring Altruistic Behavior in Surveys: The all or nothing dictator game, Survey Research Method. (۳):۱۳۹-۱۴۴.
Burra, P. De Bona, M. Canova, D. Canova, M. d'Aloiso, MC. Germani, G. Rumiati, R. et al. (2005). Changing Attitude to Organ Donation and Transplantation in University Students During the Years of Medical School in Italy. Transplantation Proceedings. 37(2): 547-550.
Kim, Jung Ran (Theresa). Elliott, D. Hyde, Ch. (2004). Korean Health Professionals’ Attitudes and Knowledge Toward Organ Donation and Transplantation. International Journal of Nursing Studies. 41(3): 299-307.
King, P.E. Furrow, j.l. (2004). Religion as a Resource for Positive Youth Development: Religion, Social Capital, and Moral Outcomes. Developmental psychology, 40(5), 703-713.
Levine, R. Norenzayan, A. Philbrick, K. (2001). Cultural Differences in the Helping of Strangers, Journal of CrossCultural Psychology, 32: 543-560.
Maruyama, G. Fraser, S. C. Miller, N. (1982). Personal Responsibility and Altruism in Children, Journal of Personality and Social Psychology, 42: 659-664.
Ozmen, D. Cetinkaya, AC. Sarizeybek, B. Zeybek, A. (2008). Knowledge and Views of Students of the Celal Bayar University Manisa School of Health Towards Organ Donation. Turkiye Klinikleri J Med Sci. 28(3): 311-318.
Palmer, M. (1991). Moral Problem. Cambridge. The Lutter worth Press.
Wallace, R. J. (1998). "Moral Motivation" in: Edward Craig, Ed. Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0.
Seifert. Kelvin, L. (1999). “Constructing a Psychology of Teaching & learning” U.S.A: Houghtonmifflin company.
Stern, R. (2012). Understanding Moral Obligation: Kant, Hegel, Kierkergarrd.
Williams, B. (1981). Moral Luck, Cambridge University Press, Cambridge.
Wynne, E. (1989). The Great Tradition in Education Transmitting Moral Values Educational Leadership. 43, 4-9.
