تحلیل و نقد تعاریف وحی با نظر به اعجاز، علم و عصمت انبیاء
الموضوعات :
رضا نجفی
1
(دانشگاه خلیج فارس بوشهر )
علی احمد ناصح
2
(دانشگاه قم)
سید محمد تقی موسوی کراماتی
3
(دانشگاه قم)
الکلمات المفتاحية: اعجاز, تعاریف وحی, عصمت انبیاء, علم,
ملخص المقالة :
شناخت و امکان تحقق وحی از کهن‌ترین مباحث قرآنی، دینی و کلامی است که اندیشمندان فِرَق اسلامی و همچنین غیر مسلمانان به آن پرداخته‌اند. از این رو تحلیل و نقد تعریف‌های متنوعی که پیرامون وحی ارائه شده است، ضرورت می‌یابد؛ که البته هدفی است که نوشتار حاضر دنبال می‌نماید. نخست امکان وحی با بازشناسی پیش نیازهای شناخت آن مانند انسان‌شناسی و پیامبرشناسی انجام گرفته است. پس از آن شاخصه‌های ظرف نزول وحی یعنی عناصر سازنده‌ی ساختار نبوت که عبارتند از اعجاز، علم و عصمت بررسی گردیده است. بررسی سه محور گفتگوی اثباتی و انکاری و تحمیلی پیرامون تعاریف وحی نیز از نظر پنهان نمانده است که با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی برای مورد ارزیابی قرار گرفته است. تحلیل مسأله نشان می‌دهد که مقوله وحی با مفاهیمی چون تجربه دینی به‌کلی متفاوت است. به علاوه نبوغ بشر نمی‌تواند او را از رابطه وحیانی بی‌نیاز نماید. بنابراین وحی فقط با تحقق کامل عناصر سازنده نبوت حاصل خواهد شد.
قرآن‌کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
ابن سینا، (1404ق)، شفا، مکتب آیت الله مرعشی نجفی، بی‌جا.
باربور، ایان، (1363)، علم و دین، مترجم: بهاءالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
بخاری، (1401ق)، الصحیح، بیروت، دارالفکر، بی‌جا.
پترسون، (1388)، عقل و اعتقادات ديني، ترجمه؛ احمد نراقي، چاپ ششم، تهران، انتشارات طرح نو.
پراود فوت، وین،(1377)، تجربه دینی، مترجم عباس یزدانی، قم، مؤسسه انتشاراتی طه.
جوادی آملی، عبدالله، (1384)، تفسیر موضوعی وحی و نبوت، چاپ دوم، قم، مرکز نشر اسراء.
..............................، (1384)، تفسیر موضوعی، حیات حقیقی انسان در قرآن، چاپ دوم، قم، مرکز نشر اسراء.
................................، (1386)، ادب فنای مقربان، چاپ پنجم، قم، مرکز نشراسراء.
................................، (1387)، امام مهدی موجود موعود، چاپ دوم، قم، مرکز نشراسراء.
...............................، (1389)، دین شناسی، چاپ هفتم، قم، مرکز نشر اسراء.
خواجه نصیرالدین طوسی، (1407ق)، تجریدالاعتقاد، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
خویی، سید ابوالقاسم، (1384)، البیان، ترجمه سید جعفر حسینی، قم، انتشارات دارالثقلین.
ربانی گلپایگانی، علی، (1382)، نقد نظریه بسط تجربه نبوی، چاپ اول، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه.
ساجدی، ابوالفضل، (1387)، قرآن کلام بشری یا الهی، قبسات، سال سیزدهم، شماره 48، صص19-42.
سبحانی، جعفر، (1386)، عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
......................... ، (1486)، راز بزرگ رسالت، قم، انتشارات توحید.
سروش، عبدالكريم، (1376)، صراط‌هاي مستقيم، مجله کیان، ش36.
............................. ، (1378)، تجربه دینی پیامبر، مجله آفتاب، ش15.
سوزن‌چی، حسین، (1387)، تفاوت بنیادین وحی و شاعری، قبسات، ش48، صص97-118.
سیوطی، جلال‌الدین، (1404ق)، درالمنثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
شاکر، محمدکاظم، (1387)، علوم قرآنی، قم، انتشارات دانشگاه قم.
شانظری، جعفر، (1391)، هویت و ماهیت وحی از منظر ملاصدرا و علامه طباطبایی با نگاه به نظریه تجربه دینی و تجربه وحیانی، پژوهش‌های علوم انسانی، ش11، صص27-60.
صادقي، هادي، (1383)، درآمدي بر كلام جديد، چاپ سوم، قم، كتاب طه و نشر معارف.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1379)، تفسیر قرآن‌الکریم، چاپ سوم، قم، انتشارات بیدار.
طالب‌تاش، عبدالمجید، (1387)، قرآن و فرهنگ عصر نزول، قبسات، ش48، صص79-96.
طباطبایی، محمدحسین، (1386)، المیزان، ترجمه: سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ بیست و چهارم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
..................................، (1379)، قرآن در اسلام، چاپ دهم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عبادی، احمد، (1395)، تجربه دینی، الهیات تطبیقی، شماره پانزدهم، بهار و تابستان، ص126-109.
عرب‌صالحی، محمد، (1398)، تحلیل و نقد گزاره‌ای به وحی قرآن، قبسات، ش93، صص5-36.
غزالی، محمد، (1361)، رساله اللدنیه، مترجم: زین‌الدین کیایی‌نژاد، چاپ دوم، تهران، انتشارات عطایی.
قائمي نيا، عليرضا، (1387)، وحی در خانه عنکبوت، قبسات، سال سيزدهم، ش47،
ص87-102.
قراملکی، محمد حسن، (1387)، دین و نبوت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ وانديشه اسلامي.
کریمی، مصطفی، (1387)، وحی شناسی، چاپ دوم، قم، موسسه آموزشی و پژوهش امام خمینی(ره).
کلینی، محمد بن یعقوب، (1365)، اصول کافی، قم، چاپ دارالکتب‌الاسلامیه.
لاهیجی،عبدالرزاق بن علی، (1383)، گوهر مراد، تهران، نشر سایه.
محمدرضایی، محمد، (1387)، رابطه وحی با تجربه دینی، قبسات، ش47، صص71-86.
مطهری، مرتضی، (1385)، مجموعه آثار، مقدمه‌ای بر جهانی اسلامی، چاپ سیزدهم، تهران، نشر صدرا.
..........................، (1386)، وحی و نبوت، چاپ هفدهم، تهران، انتشارات صدرا.
..........................، (1388)، آزادی معنوی، چاپ چهل و چهارم، تهران، انتشارات صدرا.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1384)، معارف قرآن (4-5)، چاپ پنجم، قم، موسسه امام خمینی(ره).
معرفت، محمدهادی، (1385)، تاریخ قرآن، چاپ هشتم، تهران، انتشارات سمت.
...............................، (1383)، علوم قرآنی، چاپ پنجم، قم، مؤسسه تمهید.
مکارم شیرازی، ناصر، (1386)، پیام قرآن، چاپ ششم، قم، دارالکتب‌الاسلامیه.
یوسفیان، حسن، (1386)، عقل و وحی، چاپ پنجم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 174 ـ 151
تحلیل و نقد تعاریف وحی با نظر به اعجاز، علم و عصمت انبیاء
رضا نجفی 1
علی‌احمد ناصح 2
سيدمحمدتقي موسوي كراماتي 3
چکيده
شناخت و امکان تحقق وحی از کهن‌ترین مباحث قرآنی، دینی و کلامی است که اندیشمندان فِرَق اسلامی و همچنین غیر مسلمانان به آن پرداخته‌اند. از این رو تحلیل و نقد تعریف‌های متنوعی که پیرامون وحی ارائه شده است، ضرورت می‌یابد؛ که البته هدفی است که نوشتار حاضر دنبال می‌نماید. نخست امکان وحی با بازشناسی پیش نیازهای شناخت آن مانند انسان‌شناسی و پیامبرشناسی انجام گرفته است. پس از آن شاخصه‌های ظرف نزول وحی یعنی عناصر سازنده‌ی ساختار نبوت که عبارتند از اعجاز، علم و عصمت بررسی گردیده است. بررسی سه محور گفتگوی اثباتی و انکاری و تحمیلی پیرامون تعاریف وحی نیز از نظر پنهان نمانده است که با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی برای مورد ارزیابی قرار گرفته است. تحلیل مسأله نشان می‌دهد که مقوله وحی با مفاهیمی چون تجربه دینی به‌کلی متفاوت است. به علاوه نبوغ بشر نمی‌تواند او را از رابطه وحیانی بی‌نیاز نماید. بنابراین وحی فقط با تحقق کامل عناصر سازنده نبوت حاصل خواهد شد.
واژگان کلیدی
اعجاز، تعاریف وحی، عصمت انبیاء، علم.
[1] . دکترای تخصصی علوم قرآن و حدیث؛ عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه خلیج فارس. بوشهر. (نویسنده مسئول)
Email: najafi9487@gmail.com
[2] . استاد تمام گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.
Email: aliahmadnaseh@yahoo.com
[3] . دانش‌آموخته دکترای تخصصی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.
Email: musavi.keramati@yahoo.com
تاریخ دریافت: 5/11/1399 پذیرش نهایی: 22/1/1400
