استدلال عقلی و پیش فرضهای معصومان(ع) درطریق هدایت
الموضوعات :
محمدجواد قره خانی
1
(دانشکده الهیات و ادیان)
اسماعیل دارابکلاهی
2
(دانشگاه شهید بهشتی)
سیداسماعیل سیدهاشمی
3
(دانشگاه شهید بهشتی)
الکلمات المفتاحية: عقل, تعقل, استدلال, انسان کامل, معصوم,
ملخص المقالة :
تردیدی نیست که ائمه (ع) از انسان‌های کامل بوده و هدایت سایر انسان‌ها را به عهده داشته و دارند. هدایت انسان‌ها توسط معصومین( ع)، نیازمند ابزاری مناسب همچون، استفاده از براهین و استدلال‌های منطقی و عقلی دارد. در این پژوهش ضمن معرفی منابع معرفتی انسان(حس و عقل)، برخورداری انسان از قوه عاقله و مفکره و نیز ناکافی بودن شناخت این قوه بدلیل محدودیت و وقوع خطاء در آن، مورد بررسی قرار گرفته است. براین اساس، معصوم(ع) ضمن قبول حجیت تفکر انسان، آن را کامل و بدون نقص ندانسته و از طرفی آن را بطور کامل غلط نمی‌پندارد و لذا معصوم (ع) از اقامه استدلال عقلی در جهت هدایت و القاء پیام خود به انسان استفاده نموده است. در نهایت با توجه به اینکه تحقق هدایت و کمال انسان بدون مساعدت هدایتگران الهی مقدور نیست.معصوم(ع) با توجه به این بستر، به حکم عقل، از برهان و استدلال در پیگیری اهداف هدایتی خود در مواجهه با انسان ، استفاده کرده است.
قرآن کریم.
نهج البلاغه
ابن سهلان ساوی،عمر، البصائرالنصیریه فی المنطق، همراه تعلیقات شیخ محمد عبده، مصر، 1316ق.
ابن سینا، حسین بن عبدالله ، الشفاء( الطبیعیات)، تحقیق: سعید زاید، مکتبه آیه الله المرعشی، قم، 1404 ق.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، رساله منطق دانشنامه علائی، تصحیح: محمد معین و سیدمحمد مشکوه، همدان، دانشگاه بوعلی سینا، 1383.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد ، لسان العرب،دار الفکر، بیروت لبنان، 1414ق.
ابی القاسم الحسین بن محمد محجوب، به راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دارالقلم دمشق ، بیروت، 1416ق .
ابوعبدالله محمدبن محمدبن النعمان الملقب بالشیخ المفید، امالی، مصحه علی اکبر غفاری، بی تا.
الآمدی التمیمی، عبدالواحد، غرر الحکم و دررالکلم ، صححه السید مهدی الرجائی، دارالکتاب الاسلامی ، قم-ایران، بی تا.
السبزواری هادی ابن مهدی ، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن زاده آملی، تحقیق و تقدیم: مسعود طالبی، نشر ناب، تهران، چاپ اول، 1379.
الطبرسی فضل بن حسن ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،تحقیق با مقدمه محمد جواد بلاغی، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372.
الطوسی خواجه نصیرالدین ، شرح الارشارات و التنبیهات، نشر البلاغه، قم، چاپ اول، 1375.
المظفر، محمد رضا، المنطق، تعلیق غلامرضا فیاضی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1421ق.
الیزدی، مولی عبدالله بن شهاب الدین الحسین، الحاشیه علی تهذیب المنطق، موسسه النشر الاسلامی، قم، چاپ دوم، 1412ق.
بهمنیار بی المرزبان، التحصیل، تصحیح و تعلیق استاد شهید مطهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم، 1375.
جوادی آملی، عبدالله، شناخت شناسی در قرآن، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، قم، 1370.
رازی، فخرالدین ، شرح عیون الحکمه، ج1، موسسه الصادق ع، مقدمه و تحقیق محمد حجازی و احمد علی سقا، تهران، چاپ اول، 1373.
رازی، قطب الدین ، شرح المطالع الانوار، انتشارات کتبی نجفی، قم، بی‌تا.
سهروردی، شهاب الدین یحیی ، مجموعه مصنفات، به تصحیح و تقدیم هانری کربن و سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، چاپ دوم، 1375.
شیرازی، قطب الدین، دره التاج، تصحیح: محمد مشکوه، تهران، انتشارات حکمت، 1386ش.
صدر الدین شیرازی محمد ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه،دار احیاء التراث، بیروت، چاپ سوم، 1981م.
علی ابن الحسین زین العابدین السجاد، ترجمه و شرح الصحيفة السجادية ، بقلم حاج سید علینقی فیض الاسلام، سرای امید ، 1375.
طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2 ، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1417.
فرامرزقراملکی، احد، جایگاه منطق در معرفت بشری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی،شماره 4و5، 1368.
فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر صافی، ج4،تحقیق حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، 1415ق.
مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، ج10،موسسه الوفاء، بیروت-لبنان، 1403ق.
مطهری، مرتضی، انسان کامل ، انتشارات صدرا، چاپ 38، شهریور 1385.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 106 ـ 85
استدلال عقلی و پیش فرضهای معصومان(ع) درطریق هدایت
محمد جواد قره‌خانی 1
اسماعیل دارابکلاهی 2
سید اسماعیل سید هاشمی 3
چکیده
تردیدی نیست که ائمه (ع) از انسان‌های کامل بوده و هدایت سایر انسان‌ها را به عهده داشته و دارند. هدایت انسان‌ها توسط معصومین( ع)، نیازمند ابزاری مناسب همچون، استفاده از براهین و استدلال‌های منطقی و عقلی دارد.
در این پژوهش ضمن معرفی منابع معرفتی انسان(حس و عقل)، برخورداری انسان از قوه عاقله و مفکره و نیز ناکافی بودن شناخت این قوه بدلیل محدودیت و وقوع خطاء در آن، مورد بررسی قرار گرفته است. براین اساس، معصوم(ع) ضمن قبول حجیت تفکر انسان، آن را کامل و بدون نقص ندانسته و از طرفی آن را بطور کامل غلط نمی‌پندارد و لذا معصوم (ع) از اقامه استدلال عقلی در جهت هدایت و القاء پیام خود به انسان استفاده نموده است. در نهایت با توجه به اینکه تحقق هدایت و کمال انسان بدون مساعدت هدایتگران الهی مقدور نیست.معصوم(ع) با توجه به این بستر، به حکم عقل، از برهان و استدلال در پیگیری اهداف هدایتی خود در مواجهه با انسان ، استفاده کرده است.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی‌دکتری‌مبانی‌نظری، دانشکده‌الهیات‌وادیان،دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: gharehkhani41@gmail.com
[2] . دانشیارگروه معارف اسلامی،دانشکده الهیات وادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
Email: E- darabkolai@sbu.ac.ir
[3] . دانشیارگروه حکمت و عرفان اسلامی،دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
Email: M- hashemy@sbu.ac.ir
تاریخ دریافت: 13/11/1399 پذیرش نهایی: 22/01/1400
