بررسی معیارهای فضای شهروندی و تاثیر آن بر رضایت شهروندان از فضاهای شهر نمونه مورد مطالعه شهر یاسوج
الموضوعات :الهام نکوئی پور 1 , علی آرام 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
2 - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج
الکلمات المفتاحية: یاسوج, شهروند, فضا, فضای شهروندمدار, مدل CSI.,
ملخص المقالة :
مفهوم فضا در دهه های گذشته و ایجاد درک مشترک از اینکه فضا یک سازه اجتماعی و اجتماع نیز یک سازه فضایی است، از یک سو و در نظر گرفتن حقوق شهروندان به مثابه اساس برنامه ریزی های اجتماعی در گفتمان های شهروندی از سوی دیگر، اساس نظری تبلور فضای شهروندمدار است. مفهومی که شناخت ابعاد و نحوه عینیت یافتن آن موضوع بسیاری از پژوهش ها، برنامه ریزی ها و طرح های شهری در چند سال اخیر بوده است. این پژوهش به دنبال بررسی و تحلیلی بر میزان تحقق شاخص های فضای شهروند مدار و تاثیر آن بر رضایتمندی شهروندان از فضای شهر (مطالعه موردی: شهر یاسوج) بر اساس این شناخت است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و اساس آن مبتنی بر مدل CSI یا شاخص رضایت شهروندان از طریق مطالعه میدانی (۳۸۴ پرسش نامه) و بهره گیری از روشهای آماری مدل معادلات ساختاری (SEM) استفاده شده است. نرم افزار مورد استفاده در این پژوهش، نرم افزار Smart-PLS3.2.8 است. نتایج نشان می دهد که شاخص های CSI در شهر یاسوج در وضعیت نامطلوب و نسبتا مطلوب قرار دارد و شهروندان از فضای شهر تهران رضایتی کمتر از حد متوسط داشته اند. همچنین دوری و فاصله فضای شهر یاسوج از ابعاد و شاخص های فضای شهروندمدار به مثابه مهم ترین حلقه مفقوده نظام برنامه ریزی شهری یاسوج است که این امر می تواند هشداری برای بروز آسیب های اجتماعی - فضایی باشد و ضروری است از هم اکنون چاره ای برای حل آن اندیشیده شود.
منابع فارسی
افروغ، عماد؛ ۱۳۷۷. فضا و نابرابری اجتماعی ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن»، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
ایمانی شاملو، جواد رفیعیان، مجتبی داداش پور، هاشم (1395). سوداگری شهری و واگرایی فضایی تحلیل تحولات فضایی کلان شهر تهران مبتنی بر اقتصاد نفت، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، شمارۀ الف صص 135 - 104.
ایمانی شاملو، جواد؛ رفیعیان، مجتبی؛ داداشپور، هاشم؛ (۱۳۹۵). سوداگری شهری و واگرایی فضایی تحلیل تحولات فضایی کلان شهر تهران مبتنی بر اقتصاد نفت، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، شمارة الف صص ۱۳۵-۱۰۴.
بحرینی، سید حسین ، ۱۳۸۳، تحلیل فضاهای شهری در رابطه با الگوهای رفتاری استفاده کنندگان و ضوابطی برای طراحی، تهران، دانشگاه تهران.
براند فری، هیلدر،۱۳۸۳، طراحی شهری به سوی یک شکل پایدارتر شهر، ترجمه حسین بحرینی، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
بهرامی نژاد، دهقان ،۱۳۸۲، شناخت و ارزیابی کیفیت محیط شهری در بافت میانی شهرها، مطالعه موردی بافت میانی شهر شیراز، دانشگاه شیراز
پارسی، حمیدرضا (۱۳۷۹)، فضای شهری، حیات مدنی و نیروی اجتماعی فرهنگی، نمونه موردی: خیابان کارگر، رساله دکترا، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
پاکزاد، جهانشاه (۱۳۸۳)، گره، میدان، فلکه، بررسی معناشناختی سه واژه در شهرسازی، شهرداری ها (ضمیمه میدان و فضای شهری)، شماره ۶۷.
پرنون؛ زیبا، رضویان؛ محمدتقی، فنی؛ زهره، پاسوار؛ محمدحسن، توکلی نیا؛ جمیله، 1395، فضای شهروندمدار، رویکردی نوین در تحقق توسعۀ پایدار شهری (مطالعۀ موردی: شهر تهران)، پژوهش های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، مقاله 8، دوره 4، شماره 3، صفحه 431-448.
توسلی، غلام عباس؛ نجاتی حسینی، سید محمود؛ (۱۳۸۳). واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، مجله جامعه شناسی ایران، دورة پنجم، شماره ۲، صص ۶۲-۳۲.
جاسمی؛ علی، ۱۳۹۵، بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از شاخص های عینی وذهنی کیفیت محیط شهری مطالعه موردی: شهرایوان، دومین کنفرانس بین المللی یافته های نوین پژوهشی در علوم، مهندسی و فناوری.
جوانمرد، ملیحه، سمنانی، ابوالفضل،۱۳۹۳، بررسی نقش برنامه ریزی شهروندمدار در توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: شهر سمنان، کنفرانس ملی الکترونیکی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی.
حبیبی، سید محسن (۱۳۷۹)، "فضای شهری و حیات مدنی"، هنرهای زیبا، شماره ۷.
دانشمند، فتانه، نظریان، اصغر (1389). تقویت روحیۀ شهروندی در مدیریت کلان شهرها، مورد مطالعه: همدان، فصلنامه مایش محیط، دورۀ 3 ، شمارۀ 8 ، صص 115 – 87.
دانشمند، فتانه؛ نظریان، اصغر؛ (۱۳۸۹). تقویت روحیه شهروندی در مدیریت کلان شهرها، مورد مطالعه: همدان، فصلنامه آمایش محیط، دوره 3، شماره ۸، صص ۱۱۵-۸۷
ربانی، رسول (۱۳۸۱). جامعه شناسی شهری، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول، اصفهان.
رزاقی، حبیب الله؛ (۱۳۹۵). تحلیل کیفی فضا و منظر شهری و الگوی رفتاری استفاده کنندگان از فضا (مطالعه موردی: کناره رود کرج)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۸، شماره ۴، شماره پیاپی ۱۱۱، صص ۱۱۲-۹۵.
رفیعیان، مجتبی؛ شالی، محمد؛ (۱۳۹۱). «تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری»، مدرس علوم انسانی - برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره شانزدهم، شماره ۴، زمستان ۹۱، صص ۲۵-۴۹.
رفیعیان، مجتبی؛ علی، عسگری (۱۳۸۱)، سالمندان و ضرورت آمایش فضاهای شهری، همایش بین المللی سالمندان، دانشکده بهزیستی و توان بخشی.
رفيعيان؛ مجتبي، خدايي؛ زهرا، 1388، بررسي شاخص ها و معيارهاي موثر بر رضايتمندي شهروندان از فضاهاي عمومي شهري، راهبرد، دوره 18 , شماره 53 (ويژه بررسي هاي فرهنگي و اجتماعي) ; از صفحه 227 تا صفحه 248 .
ساسان پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین؛ جعفری اسد آبادی، حمزه: (۱۳۹۳). قابلیت زیست پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری (مورد مطالعه: کلان شهر تهران)، فصلنامه جغرافیا، سال دوازدهم، شماره ۴۲، صص ۱۵۷-۱۲۹.
سجادی؛ ژیلا، کلانتری؛ بهرنگ، 1394، نقش فضای عمومی در شکل‌گیری شهرِ شهروندمدار (مطالعه موردی: پارک شفق محله یوسف آباد تهران)، دانشگاه شهید بهشتی تهران، مقاله 5، دوره 3، شماره 11، صفحه 75-103.
سیفایی، مهسا (۱۳۸۴)، مطلوبیت سنجی استفاده از فضاهای عمومی با تاکید بر برنامه ریزی مشارکتی، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس
صدری، حسین (۱۳۸۵)، بررسی نقش فضاهای شهری در توسعه دموکراسی، اولین همایش بین المللی شهر برتر، طرح برتر، سازمان عمران شهرداری همدان.
صرافی، مظفر؛ اسماعیل زاده، حسین؛ (۱۳۸۴). شهروندمداری راهکاری برای حل مسائل شهری در ایران، فصلنامه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شمارة ۲۱۸-۲۱۷، صص ۱۴۵-۱۳۶. د
ضرغامی، اسماعیل؛ بهروز، سید محمد؛ (۱۳۹۴). نقش و مفهوم «فضا» در بازآفرینی نظری معماری و علوم اجتماعی، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، دوره هفتم، شماره ۲، صص ۹۹-۸۱.
فالکس، کيث؛ (۱۳۸۱). شهروندی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران، کیمیا.
فلاحت، محمدصادق (۱۳۸۵)، مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، تهران، هنرهای زیبا، شماره ۲۶.
کاظمیان، غلامرضاء (۱۳۸۳). رویکرد حکمروایی شهری و ضرورت آن در مدیریت منطقه کلان شهری تهران، پایان نامه مقطع دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
کاظمیان،غلامرضا (1383) رویکرد حکمروایی شهری و ضرورت ن در مدیریت منطقۀ کلان شهری تهران، پایان نامه مقطع دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
ملكي؛ سعيد، منفرد؛ سجاد، 1394، ارزيابي سطح رضايتمندي شهروندان از عملکرد شهرداري در حوزه خدمات شهري (نمونه موردي: شهر ايلام)، دانشگاه شهيد چمران اهواز، مطالعات مديريت شهري, دوره 7 , شماره 22 ; از صفحه 45 تا صفحه 61 .
نجاتی حسینی، سید محمود؛ (۱۳۸۰). جامعه مدرن، شهروندی و مشارکت، فصلنامه مدیریت شهری، شماره ۵، صص ۱۵-۶.
نوذری، کمال رجب دوست (1388). برنامه ریزی مردم گرایانه و شهروندمدار یا برنامه ریزی مدرنیستی و کارکردگرا، فصلنامۀ رشد موزش جغرافیا، شمارۀ 86 .
نوذری، کمال؛ رجب دوست؛ (۱۳۸۸). برنامه ریزی مردم گرایانه و شهروندمدار یا برنامه ریزی مدرنیستی و کارکردگرا، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شمارة 8 .
هاروی، دیوید (1379) عدالت اجتماعی و شهر، مترجمان، فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده، چاپ دوم، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران).
هاروی، دیوید؛ (۱۳۷۹). عدالت اجتماعی و شهر، مترجمان، فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده، چاپ دوم، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران).
یان، گل؛ (۱۳۹۲). شهر انسانی، مترجمان علی غفاری و لیلا غفاری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
منابع لاتین
Spencer, Christopher. (1991). “City Design and City Sense: Writing and Projects of Kevin Lynch T. Bannerjee, M. Southworth”. (Eds.). Journal of Environmental Psychology, Volume 11, Issue 3, Pages 295-297, Available online 8 July 2005.
Łukasz Stanek, Christian Schmid and Akos Morav anszky. (2016). “Urban Revolution Now: Henri Lefebvre in Social Research and Architecture, Emotion, Space and Society”. Ashgate, Farnham. England. 2014, xv and 345 pp, ISBN: 978-1-4094-4293-6.
Chado, Jiman & Bte Johar, Foziah. (2016). Public Participation Efficiency in Traditional Cities of Developing Countries: A Perspective of Urban Development in Bida, Nigeria, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 219, 31 May 2016, Pages 185–192.
