علم در 75 سال آینده، رهنمودهایی برای ایران
الموضوعات :
1 - استاد، دانشکده فیزیک، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: درآمد, برنامه ریزی دولتی, فناوری هسته ای, فناوریهای کوانتومی, سرمایه گذاری,
ملخص المقالة :
علم، بهانضمام پژوهش و فناوری، بخشی از فعالیت جامعههای انسانی است که مدیریت و برنامهریزی دولتی در آن نقش اساسی دارد. برنامهریزیهای دولتی، چه یکساله و چه چندساله، برپایهء چشماندازی طولانی مدت طراحی میشود. چشماندازی ۷۵ ساله اخیراً در ایالات متحده منتشر شده که بیشک بر علم جهان هم تأثیر خواهد گذاشت. چشمانداز علم در ایران در اسناد بالادستی بسیار کم رمق یا وابسته به رشد جهانی است. ما باید به چشماندازی روشنتر و مرتبط با نیاز کشور در وضعیت تاریخی منحصر بهفرد خود داشته باشیم. در این مقاله میپردازم به تاریخ برنامهریزی دولتی در علم و ریشهاش در ایران در دوران غازان خان، تا دوران اخیر جهانی که شروع جدی برنامهریزی دولتی برای علم در جهان است. همچنین بهتفصیل میپردازم به سند اخیر ایالات متحده که چشماندازی ۷۵ ساله در آن ترسیم شده. در نهایت تأملاتی بنیانی را مطرح میکنم که چگونه ایران چشمانداز علمی و پژوهشی خودش را ترسیم کند.
1.Vanevar Bush, Science, The Endless Frontier, United State Government Printing Office, 1945.
2. تنکسوق نامه یا طب اهل ختا، به روایت مجتبی مینوی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۵۰.
3. Terence Kealy, The Economic Laws of Scientific Research, 1996, p14.
۴. راهنمای فراسکاتی: رهنمودهای پیشنهادی سازمان همکاری و توسعة اقتصادی اروپا (OECD) برای ارزیابی فعالیتهای پژوهش و توسعة تجربی (ویراست هفتم، ۲۰۱۵)، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، ۱۳۹۶.
۵. ر.ک. به مقالهء خودم برنامهء پنج سالهء هفتم: آیا منطقی بنیادی وارد برنامه خواهد شد؟ تابستان ۱۴۰۰. سندرم دوره نقل، مقالههای پس از ۱۴۰۰.
۶. علم مرز؛ بیانتها، بهگزارش استیو السون، ترجمهء آریا متین، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، با همکاری انتشارات انجمن فیزیک ایران، تهران، بهار ۱۴۰۰. این متن ترجمهء سند زیر است: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine 2020. The Endless Frontier: The Next 75 Years in Science. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/25990.