ارائه مدل مفهومی فعالیت های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید (مطالعه موردي: صنایع لبنی)
الموضوعات :
سید روح اله فرجی
1
(گروه مدیریت تکنولوژی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
حسین ادب
2
(گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
جلال حقیقت منفرد
3
(گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: فعالیت های تحقیق و توسعه, بومی سازی, توسعه محصول جدید, دانش, تئوری داده بنیاد,
ملخص المقالة :
عصر حاضر، عصر دانش و فناوری است. بنابراین شرکت هایی موفق هستند که با استفاده از فعالیت های تحقیق و توسعه در زمینه های فنی و اقتصادی و با شناخت شرایط بومی در صدد تدوین راهبرد توسعه محصولات جدید باشند. هدف این پژوهش، ارائه مدل مفهومی فعالیت های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید در صنایع لبنی می باشد. این پژوهش از نظر نتیجه، یک تحقیق کاربردی و از نظر هدف تحقیق اکتشافی می باشد. رویکرد بخش کیفی، مبتنی بر تئوری داده بنیاد می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساخت یافته با 18 نفر از مدیران و خبرگان حوزه تحقیق و توسعه صنایع لبنی می باشد. نمونه گیری با دو روش نمونه گیری هدفمند و قضاوتی انجام شد. نتایج در مورد شرایط علی، روندهای درون سازمانی و برون سازمانی می باشد. پدیده اصلی این پژوهش، بومی سازی فعالیت های تحقیق و توسعه می باشد. عوامل مداخله گر شامل قابلیت های سازمانی، عوامل قانونی، پتانسیل و نگرش مدیریت و تغییرات محیط عمومی می باشد. بستر پژوهش، ساختار ایده و محصول، ساختار بازار و صنعت، بینش و رویکرد مصرف کننده و پایگاه نهادی تحقیق و توسعه است. راهبرد ها شامل ایجاد دانش تحقیق و توسعه، مقابله با ضعف آموزش و منابع انسانی، منابع مالی، مکانیزم های مواجهه با ریسک، مکانیزم های رقابتی، مقابله با ضعف نهادی و مشتری محوری می باشد. در انتها پیامدها شامل بهبود شاخص مالی شرکت، ارائه محصول جدید به بازار، بهبود موقعیت و بهره وری، صادرات و ارتقا دانش بومی و مهارت ها می باشد.
1. امیری، یاسر، طراحی الگوی جامع فرآیندی عوامل موثر بر توسعه محصول جدید در صنایع تولیدی، فرایند مدیریت توسعه، دوره 28، شماره 4، 1394.
2. زارعی، محمد، طحاری، محمد حسین، مهدویان، علی رضا، ارزیابی فعالیت های تحقیق و توسعه در ایران، فصل نامه مدیریت صنعتی، شماره 1، ص 55-74، 1393.
3. عالم تبریز، اکبر و حمیدی زاده، محمدرضا، مدل توسعه محصول جدید در صنعت خودروسازی، شماره 26، ص 33- 51، 1396.
4. فرزانه، مصطفی، رادفر، رضا، موسوی، یگانه، الگوی تجاری سازی محصولات فناورانه در شرایط رکود بازار در ایران، پژوهش های مدیریت عمومی، سال دوازدهم، شماره 44، ص 181-207، 1398.
5. علی احمدی، علی رضا، جایگاه و نقش فعالیت های تحقیق و توسعه در استراتژی های دستیابی به تکنولوژی مورد نیاز، فصلنامه مدیریت فردا، سال چهارم، شماره 15 و 16، 1395.
6. پویایی، ایمان و نادری بنی، ناهید، بررسی و اولویت بندی عوامل کلیدی موفقیت پروژه های تحقیق و توسعه محصولات هوایی، فصل نامه علمی مدیریت استاندارد و کیفیت، دوره6، شماره 21، 1395.
7. دانایی فرد، حسن، الوانی، سید مهدی، آذر، عادل، روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکرد جامع، 1386.
8. کرسول، جولیت، پویش کیفی و طرح پژوهش، انتخاب از میان پنج رویکرد روایت پژوهی، ویرایش دوم ترجمه حسن دانایی فرد و حسن کاظمی، تهران: انتشار صفار، 1394.
9. Zhao, SH., Papanastassiou, M., Pearce, R., Iguchi, CH. MNE R&D internationalization in developing Asia, Asia Pacific Journal of Management, 2020.
10. Davis, Douglas. New Product Development Processes in The Australian FMCG Industry, Contemporary Management Research Pages 3-22, Vol. 10, No. 1, 2017.
11. Wang, D. Han, B. Effects of indigenous R&D and foreign spillover on energy intensity in China, Journal of Renewable and Sustainable Energy 9, 035901, 2017.
12. Rajan, J., Joshi, S., Subramanian, S. The indian patent system and indigenous R&D, Research Policy, 29-43, 2014.
13.Clark, Y. Lee, C. Technological capability, agglomeration economies and frm location choice, Regional Studies, 48, 1337–1352, 2018.
14.Davis, Douglas. New Product Development Processes in The Australian FMCG Industry, Contemporary Management Research, Pages 3-22, Vol 10, No 1, 2017.
15. Cuervo-Cazurra, A., Jesús Nieto, M and Rodríguez, A. The impact of R&D sources on new product development: Sources of funds and the diversity versus control of knowledge debate, Journal of Long Range Planning, Pages 649-665, 2018.
16. Adomako, s., Amankwah-Amoah, j., Danso, A and Kwadwo Danquah, J. R&D intensity, knowledge creation process and new product performance:The mediating role of R&D teams, Journal of Business Research, 2019.
17. Chen, CH., Huang, J., Chang, H and Lei, H, The effects of indigenous R&D activities on China's energy intensity: Aregional perspective, Science of the Total Environment, pages 1066- 1078, 2019.
18. Brem, A. Wolfram, P. Research and development from the bottom up - introduction of terminologies for new product development in emerging markets, Journal of Innovation and Entrepreneurship, 2018.
19. Zhao, SH., Papanastassiou, M., Pearce, R. Iguchi, CH. MNE R&D internationalization in developing Asia, Asia Pacific Journal of Management, 2020.
20. Qiao, Y., Ding, GH and Liu, J. Localization, knowledge spillover, and R&D investment: Evidence of Chinese cities, Journal of Urban Management, 2019.
21. Yang, CH. Hayakawa, K. Localization and overseas R&D activity: the case of Taiwanese multinational enterprises in China, R&D Management, 45, 2, 2015.
22. Mand, Matthias. On the Cyclicality of R&D Activities, Journal of Macroeconomics, 2018.
23. Zedtwitz, M., Friesike, S and Gassmann, O. Managing R&D and New Product Development, Journal of Business and Management, Innovation, Organizational Theory and Behaviour, 2018.
24. Becker. on the cycle of research and development activities, Article in R& D Management, 2016.
25. Altuntas, S., BeşirÖzsoy, E and Mor, S. Innovative new product development: a case study, Journal of Procedia computer science, pages 214- 221, 2019.
26. Silinevica, Irena. Igavens, Maris. Salmane. Research of the new product development process, Article in Latgale National Economy Research in China, Journal of Renewable and Sustainable Energy 9, 0359, 2017.
27.Boškova, Iveta. Ratinger,Tomas. Structure, Innovations and Performance of the Czech Dairy Value Chain, presentation at the 140th EAAE Seminar, “Theories and Empirical Applications on Policy and Governance of Agri-food Value Chains,” Perugia, Italy, December 13-15, 2015.
28. Braun, V. Clarke, V. Using thematic analysis in psychology, Qualitative research in psychology 3, 77-101, 2006.
29. Amar, R. haggard, P. Literature Review, Constructivist Grounded Theory Methodology, Qualititative Social Research, 16(3), 2017.
|
فصلنامه رشد فناوري، سال هجدهم، شماره 72، پائیز 1401 |
40 |
ارائه مدل مفهومی فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید
(مطالعه موردی: صنایع لبنی)
سیدروح‌اله فرجی** دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران rohollah.faraji@yahoo.com |
| حسین ادب* دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران adabhossein@yahoo.com |
| جلال حقیقت منفرد*** دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران jalalhaghighat@yahoo.com |
تاريخ دريافت: 19/11/1400
تاريخ اصلاحات: 22/05/1401
تاريخ پذيرش: 07/06/1401
چکيده
عصر حاضر، عصر دانش و فناوری است. بنابراین شرکت‌هایی موفق هستند که با استفاده از فعالیت‌های تحقیق و توسعه در زمینه‌های فنی و اقتصادی و با شناخت شرایط بومی در صدد تدوین راهبرد توسعه محصول جدید باشند. هدف این پژوهش، ارائه مدل مفهومی فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید در صنایع لبنی می‌باشد. این پژوهش از نظر نتیجه، یک تحقیق کاربردی و از نظر هدف تحقیق اکتشافی می‌باشد. رویکرد بخش کیفی، مبتنی بر تئوری داده بنیاد می‌باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه‌ساخت یافته با 18 نفر از مدیران و خبرگان حوزه تحقیق و توسعه صنایع لبنی می‌باشد. نمونه‌گیری با دو روش نمونه‌گیری هدفمند و قضاوتی انجام شد. نتایج در مورد شرایط علی، روندهای درون‌سازمانی و برون‌سازمانی می‌باشد. پدیده اصلی این پژوهش، بومی‌سازی فعالیت‌های تحقیق و توسعه می‌باشد. عوامل مداخله‌گر شامل قابلیت‌های سازمانی، عوامل قانونی، پتانسیل و نگرش مدیریت و تغییرات محیط عمومی می‌باشد. بستر پژوهش، ساختار ایده و محصول، ساختار بازار و صنعت، بینش و رویکرد مصرف‌کننده و پایگاه نهادی تحقیق و توسعه است. راهبردها شامل ایجاد دانش تحقیق و توسعه، مقابله با ضعف آموزش و منابع انسانی، منابع مالی، مکانیزم‌های مواجهه با ریسک، مکانیزم‌های رقابتی، مقابله با ضعف نهادی و مشتری محوری می‌باشد. در انتها پیامدها شامل بهبود شاخص مالی شرکت، ارائه محصول جدید به بازار، بهبود موقعیت و بهره‌وری، صادرات و ارتقا دانش بومی و مهارت‌ها می‌باشد.
واژگان کليدي
فعالیت‌های تحقیق و توسعه؛ بومی‌سازی؛ توسعه محصول جدید؛ دانش؛ تئوری داده‌بنیاد.
مقدمه و طرح مسأله
مشاغل به دلایل زیادی فعالیت‌های تحقیق و توسعه را انجام می‌دهند، اولین و مهم‌ترین آن‌ها تحقیق و توسعه محصول جدید است [1]. محیط شرکت‌ها با چرخه‌های کوتاه‌مدت زندگی، تقاضای سفارشی‌سازی محصول و نوآوری‌های فنی به‌طرز چشمگیری تغییر می‌کند و شرکت‌ها مجبورند هزینه‌ها را کاهش دهند و محصول را به سرعت وارد بازار کنند [9]. قبل از عرضه، هر محصول جدید، مراحل تحقیق و توسعه قابل توجهی را طی می‌کند که شامل فرصت محصول، هزینه و جدول زمانی تولید یک محصول است. پس از تحقیق‌های کافی، یک محصول جدید وارد مرحله توسعه می‌شود، جایی که یک شرکت با استفاده از مفهوم ارائه‌شده در مرحله تحقیق، محصول یا خدمت را ایجاد می‌کند [10]. افزایش رقابت و انگیزه بقا بسیاری از سازمان‌ها را بر آن داشته که فعالیت‌های خود را بر تولیدات اساسی و توانمندی‌های محوری متمرکز کنند که این امر مستلزم سرمایه‌گذاری در تحقیق‌ها و ایجاد نوآوری‌های فناورانه می‌باشد [11]. در واقع، فعالیت‌های تحقیق و توسعه که منجر به تولید و عرضه محصول جدید می‌شود، به‌عنوان مایه حیات بسیاری از سازمان‌ها در سراسر جهان شناخته می‌شود [12]. تحقیق و توسعه علاوه بر این که منبعي بـراي ايـده‌هـاي جديـد اسـت، مـي‌توانـد بـراي حـل مسـائل شناسايي‌شده نیز به‌كار رود [13].
کشورها معمولاً اعتبار مالیاتی، یارانه و پاداش قابل توجهی را برای ارتقا سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت‌ها ارائه می‌دهند [14]. شرکت‌هایی که موفق می‌شوند فناوری و محصول جدید را به روشی سریع و دقیق تجاری کنند، امکان دستیابی به سهم بیشتری از بازار، قیمت‌های برتر و طرح‌های غالب را به‌دست می‌آورند که منجر به اختلاف‌های شدیدی در رقابت می‌شود. تفاوت بین موفقیت و عدم موفقیت غالباً در فرایندهای اساسی مدیریت، به‌طور خاص در رابط‌های بین مراحل مختلف تحقیق و توسعه یافت می‌شود [15]. جهت‌گیری‌های کشور نیز با توجه به اجماع فزاینده درباره مرکزیت پیشرفت‌های علمی و فناوری در رشد و پیشرفت اقتصادی و با توجه به افزایش سرمایه‌گذاری ملی در نوآوری برای اطمینان از رشد اقتصادی کشور به منظور ورود گسترده و رقابتی به بازارهای بین‌المللی، ضرورت تحقیق و توسعه در صنعت و تجارت کشور را دو چندان نموده است [2].
کشورهای در حال توسعه از نظر اندازه، میزان زیرساخت‌های علمی و فناوری، وجود و بهره‌برداری از منابع طبیعی و فیزیکی، در دسترس‌بودن تخصص مدیریتی و کارآفرینی، سطح توسعه صنعتی و وجود یک بازار سازمان‌یافته برای جذب ثمرات تحقیق‌های صنعتی اختلاف گسترده‌ای دارند [16]. فلسفه توسعه برنامه‌ریزی شده توسط ارزش‌های سنتی فرهنگی و اجتماعی بسیار رنگ‌آمیزی شده است. فعالیت‌های تحقیق و توسعه در کشورهای در حال توسعه عمدتاً در مؤسسه‌های تحت حمایت دولت با هدف بهره‌برداری کارآمد از منابع طبیعی و فیزیکی کشور با هدف جایگزینی واردات و ایجاد اعتماد به نفس در اقتصاد ملی انجام می‌شود [17]. از این‌رو اختلاف‌های فرهنگی و اجتماعی در کشور می‌تواند مانع هماهنگی‌های لازم در همکاری دانش در واحد های تحقیق و توسعه شرکت‌ها و منجر به عدم موفقیت توسعه محصول جدید گردد [18].
مطالعه و بررسی عوامل تعیین‌کننده فعالیت‌های تحقیق و توسعه در توسعه محصول جدید در شرکت‌ها بسیار نادر است [3]. از آن‌جایی‌که فعالیت‌های تحقیق و توسعه محصول جدید یکی از راهبردهای کلیدی محوری سازمان است و بسیاری از واحد‌ها را در بر می‌گیرد، فرایندی پیچیده محسوب می‌شود که مدیریت‌کردن آن نیازمند داشتن مدل یا الگو است. در دنیای تئوری مدیریت، مدل‌های توسعه محصول وجود دارد اما هیچ‌کدام از این مدل‌ها بومی شده کشور ما نیستند. واضح است که شرایط خاص اقتصادی و سیاسی ما در ایران به‌عنوان یک متغیر کاملاً تأثیرگذار و پیچیده در این فرایند می‌تواند مسیر توسعه محصول را به گونه‌ای دیگر تغییر دهد [4]. در عین حال یک کشور قادر به ماندگاری ابدی در انزوا نیست و نادیده‌گرفتن عواقب حاصل از اختراع و تغییرهای فناورانه و دانشی اثرات منفی زیادی بر جا خواهد گذاشت. در واقع در سراسر دنیا مفاهیم مربوط به ملیت، نیازها و اولویت‌ها تا حد زیادی تحت تأثیر این تغییرها قرار گرفته و تا حدودی به آن وابسته‌اند [19].
از طرفی صنعت‌گران ما نیز هنوز این اطمینان و اعتماد را پیدا نکرده‌اند که می‌توانند مسائل و مشکل‌های خود را از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه و با کمک نیروی متخصص بومی حل کنند و از طرفی نظام آموزشی ما اعم از آموزش‌های ابتدایی، متوسطه و فنی حرفه‌ای و آموزش عالی دارای ضعف‌هایی است که نتوانسته و یا نمی‌توانند نیروی انسانی با قابلیت بالا تربیت نمایند [3].
درک ما نیز از مکانیزم‌های دقیق فعالیت‌های تحقیق و توسعه و همین‌طور در مورد ویژگی‌ها و فرصت‌های متمایز بومی نسبتاً کم کشف شده است [18]. از این‌رو باید با در نظر گرفتن سیاست‌های مؤثر دولت، توانایی تحقیق و توسعه شرکت‌های بومی و شرایط نهادی حامی نوآوری همزمان در محیط شرکت‌ها، تلاش شود که پیشرفته‌ترین تحقیق‌ها و توسعه محصول جدید در آن رخ دهد [20]. برای درک بهتر دانش و دلیل رشد فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت‌ها، باید خصوصیات زمینه خاص کشور را بررسی کنیم [20].
بنابراین، این کار نه تنها با تمرکز بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی و توسعه محصول، بلکه با هدف درک روابط بین این فرایندها با توجه شرایط خاص کشور انجام می‌شود. از این‌رو سؤال اصلی این تحقیق این است که مدل مفهومی فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید در صنایع لبنی چه می‌باشد؟
2- مبانی نظری
بومی‌سازی در دو معنای متمایز، تمرکز بر صنایع بومی بر مبنای مزیت آمایشی و تبدیل پتانسیل‌های صنعتی داخل یک کشور به توان تولیدی واقعی به‌کار می‌رود. هر دو معنای این مفهوم از کلیدهای رشد صنعتی در کشورهای نوظهور هستند و دلیل این امر نیز تکیه بر بنیه تولیدی داخلی و نگاه درون‌زایی اقتصادی می‌باشد [21].
مفهوم بومی‌سازی به‌عنوان رشد یا پیشرفت یک جامعه بومی در اصالت خود یا در چاچوب هویت قومی آن‌ها به روشی جامع تعریف می‌شود. هویت بومی براساس چند جنبه از سیستم‌های بومی است که غیر‌قابل تقسیم و به‌هم وابسته‌اند. این جنبه‌ها عبارت‌اند از: فرهنگی، اجتماعی، معنوی، سیاسی/ نهادی، حقوقی، اقتصادی، مدیریت منابع طبیعی، فناوری، بهداشت و آموزش [22].
در زمینه ادبیات تجارت بین‌الملل، بومی‌سازی مسأله‌ای طولانی‌مدت است که بر مدیریت به ویژه مدیریت منابع انسانی، برای انطباق و آمیختن با فرهنگ محلی تأکید دارد [21]. در واقع به تطبیق یک محصول، خدمت یا محتوای یک برنامه برای برآوردن نیازهای زبان، فرهنگ و سایر الزام‌های یک بازار هدف خاص (محلی) اشاره می‌کند [23].
بومی‌سازی به مثابه ساخت داخل و به معنای توسعه از درون است که ماهیت بیوفیزیکی و اجتماعی- فرهنگی دارد. اساساً، هر چند که به‌طور انحصاری، بر منابع محلی در دسترس، دانش محلی، فرهنگ و رهبری و دیدگاه‌های جهانی آن‌ها، با گشودگی برای ادغام دانش و شیوه‌های بیرونی استوار است [24].
سرریز دانش محلی به‌عنوان یکی از دلیل‌های اصلی تمرکز فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌ها تلقی شده است [17]. بنابراین، سرریز، تمرکز جغرافیایی بنگاه‌ها و سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در فعالیت‌های تحقیق و توسعه باید در هم آمیخته شود [18].
بنابراین، یکی از راهبردهای بومی‌سازی، بومی‌سازی شبکه تحقیق و توسعه می‌باشد [21]. فعالیت‌های تحقیق و توسعه به معنای فعالیت‌های سازنده برخواسته از یک بنیاد نظام‌مند است که با هدف افزایش دانش انسانی و فرهنگی اجتماعی و بهره‌گیری از این دانش در کاربردهای جدید است كه حول نوآوری محصول یا خدمت جدید در یك شركت می‌باشد [25]. تحقیق و توسعه موفق قبل از تولید محصول و خدمت جدید، متناسب با نیازها به تحقیق گسترده بازار، ارزیابی دقیق نیازها، رفتارهای مشتریان و جذب و به‌کارگیری دانش متکی است [18].
از این‌رو، فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی تواتایی یکپارچه‌سازی فناوری‌ها و توسعه دانش در نهادهای محلی با استفاده از تحقیق‌های علمی برای تأمین نیازهای مشتریان در بازارهای گسترده می‌باشد. این فعالیت‌ها بر روی صرفه‌جویی، نیازهای محلی، استعدادهای محلی یکپارچه و شرکای محلی با توجه به شرایط محیطی برای ایجاد یک اکوسیستم تمرکز دارد. فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی سازگاری شرکت‌ها با فرهنگ بازار محلی برای دسترسی به نیروی کار و منایع ارزان و ... می‌باشد [21]. بومی‌سازی شبکه تحقیق و توسعه بیانگر این است که شرکت‌ها فعالیت‌های تحقیق و توسعه را با همکاری دانشگاه‌های محلی و سازمان‌های تحقیقاتی انجام می‌دهند [14]. فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی بطور مسلم نوآوری را بهبود نمی‌بخشند، بلکه تولید دانش را بهبود می‌بخشند که به نوبه خود منابع جدیدی را فراهم می‌کنند که امکان نوآوری را فراهم می‌کنند. به نظر می‌رسد دلیل آن در ظرفیت جذب ناكافی بنگاه‌های محلی، درتفاوت بین تولید دانش و نیازهای بازار و از سوی دیگر، در مجموعه‌ای از تغییرهای نهادی است كه دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی را تحریک به تولید دانش می‌كند [26]. به دنبال این استدلال، فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی احتمالاً نتیجه تغییر محیط نهادی است که شامل هماهنگی مؤثرتر بین سیاست‌های دولت، شرکت‌های بومی، مؤسسه‌های پیرامون محیط منسجم نوآوری ملی برای تعهد به محصول و فرایندهای نوآورانه است [13].
شرکت‌ها به منظور ایجاد بینش، فناوری‌ها، فرایندها و سیستم عامل‌های جدید به‌عنوان پایه‌ای برای محصول جدید، درگیر فعالیت‌های تحقیق و توسعه هستند [27]. توسعه محصول کاری نظام‌مند است که با استفاده از دانش موجود برگرفته از فعالیت‌های تحقیق و توسعه، به سمت تولید مواد، محصول و دستگاه‌های جدید و پیاده‌سازی فرایندها، سیستم‌ها و خدمات جدید هدایت می‌شود [28]. توسعه محصول، فرایندها و خدمات جدید پاسخ شرکت‌ها به تغییرات محیطی و بازار است [19]. توسعه محصول جدید شامل ایده، تولید، تجزیه و تحلیل، توسعه، نمونه‌سازی اولیه و آزمایش محصولات جدید است [5]. توسعه محصصول جدید مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که با ادراک یک فرصت در بازار آغاز می‌شود و با طراحی و تجاری‌سازی محصول پایان می‌یابد [29].
2-1- پیشینه تحقیق
در پژوهشی تحت عنوان «بررسی و اولویت‌بندی عوامل کلیدی موفقیت پروژه‌های تحقیق و توسعه محصولات هوایی» به شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر در موفقیت فعالیت‌های تحقیق و توسعه پرداخته شده است. طبق نتایج به‌دست آمده در این پژوهش، سبک مدیریت و رهبری، منابع سازمانی، کارکنان، راهبرد، قابلیت‌های بازاریابی و مدیریت بازار، قابلیت‌های فناورانه، ساختار و فرایندهای سازمانی، فرهنگ و ارزش‌های سازمانی به ترتیب دارای بیشترین تأثیر در موفقیت پروژه‌های تحقیق و توسعه صنایع هوایی هستند. در این پژوهش، ضمن توجه به نقش مدیران ارشد سازمان در تخصیص منابع، تدوین راهبردها و اتخاذ تصمیم‌ها درخصوص کلیه عوامل و زیرعامل‌های شناسایی‌شده بیان می‌دارد که سنجه‌ها و شاخص‌هایی باید به منظور بررسی صحت عملکرد سیستم در نیل به اهداف پروژه‌های تحقیق و توسعه نگاشته شود [6].
پژوهشی با عنوان «فعالیت‌های تحقیق و توسعه دانشگاه و نوآوری‌های شرکت»، فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت را با فعالیت‌های تحقیق و توسعه دانشگاه‌های محلی ترکیب می‌کند تا تأثیر سرریز دانشگاه‌ها بر نوآوری‌های شرکت را بررسی کند. نتایج نشان می‌دهد که شرکت‌هایی که هزینه‌های تحقیق و توسعه بالاتری دارند لزوماً سرریز قابل توجهی را از فعالیت‌های تحقیق و توسعه دانشگاه‌های محلی دریافت نمی‌کنند. همچنین، تأمین مالی از سوی دولت در مقایسه با تأثیرات تأمین مالی شرکت‌ها، یا کانال‌های دیگر، سر‌ریزهای بیشتری دارد. این پژوهش پیشنهاد می‌کند که تحقیق‌های آینده ابتدا باید مکانیزمی را که از طریق آن سر‌ریزهای دانشگاهی کار می‌کنند، یعنی همکاری بین شرکت‌ها و دانشگاه‌ها در زمینه نوآوری را مطالعه کنند [30]. در پژوهشی تحت عنوان «تأثیر فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی بر شدت انرژی چین» اثرات فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی بر شدت انرژی با تقسیم فعالیت‌های تحقیق و توسعه به سه مرحله تحقیق‌های بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای و به سه مجری شامل مؤسسه‌های آموزش عالی، شرکت‌های صنعتی و سازمان‌های تحقیق و توسعه مستقل تحلیل می‌شود. همچنین در این تحقیق، به این اشاره دارد که صنعتی‌شدن مرحله مهمی در چین است که در این مرحله سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌عنوان یک نیرو محرکه قوی در فعالیت‌های تحقیق و توسعه نقش بالقوه‌ای را ایفا می‌کند. این پژوهش پیشنهاد می‌کند که سیاست‌گذاران باید برای به حداکثر رساندن تأثیرات سیاست‌ها به هماهنگی سیاست‌های انرژی مناطق مختلف توجه کنند [16].
در تحقیقی تحت عنوان «شدت تحقیق و توسعه، فرایند ایجاد دانش و عملکرد محصول جدید» بر نقش فعالیت‌های تحقیق و توسعه و درک مکانیزم‌هایی در ارتباط توضیح تأثیر تحقیق و توسعه بر توسعه محصول جدید تمرکز می‌کند. بر این اساس، سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه و استفاده از تیم‌های تحقییق و توسعه می‌تواند به‌عنوان یک توانایی برای عملکرد محصول جدید در بازارهای نوظهور که فاقد منابع حیاتی در بازارهای داخلی هستند، باشد. در واقع دانش تیم‌های تحقیق و توسعه بر شدت فعالیت‌های تحقیق و توسعه داخلی در توسعه محصول جدید اثر می‌گذارد که این دانش می‌تواند مدیران را برای بهبود عملکرد محصول با استفاده از شبکه‌ها و فعالیت‌های تحقیق و توسعه راهنمایی کند. در این پژوهش پیشنهاد می‌شود که بررسی مشارکت مشتریان، بررسی فرایندهای تحقیق و توسعه، یادگیری و جهت‌گیری بازار بر عملکرد محصول جدید مفید خواهد بود [18].
در تحقیقی تحت عنوان «تأثیر منابع فعالیت‌های تحقیق و توسعه بر توسعه محصول جدید» با هدف مطالعه تأثیر نسبی منابع جایگزین فعالیت‌های تحقیق و توسعه بر عملکرد نوآوری، بر روی دیدگاه مبتنی بر دانش تمرکز می‌کند. این پژوهش با گسترش استدلال‌های مبتنی بر دانش، دو عامل تنوع و کنترل دانش را با معرفی نقش منابع مالی داخلی و خارجی برای تأمین مالی فعالیت‌های نوآورانه ارائه می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که برون‌سپاری تحقیق و توسعه بیشترین سهم را در فروش محصول جدید دارد. این پژوهش بیان می‌کند که مدیران باید اهمین نسبی کنترل و تنوع دانش را وزن کنند و از مشکلات موجود در ایجاد و اشتراک دانش جدید برای نوآوری آگاه باشند [29].
پزوهشی تحت عنوان «مدیریت تحقیق و توسعه و توسعه محصول جدید»، اهمیت تحقیق و توسعه و توسعه محصول جدید و مدیریت آن‌ها را بررسی می‌کند. نتایج این پژوهش متمرکز بر سه عنصر اصلی می‌باشد که شامل قیف توسعه محصول، مدیریت سبد سهام تحقیق و توسعه و سازمان تحقیق و توسعه می‌باشد. این پژوهش بیان می‌دارد که آینده این فرایند احتمالا با توجه به برخی از روندها شکل می‌گیرد: انعطاف‌پذیری بهتر واحدهای تحقیق و توسعه، مسئولیت شرکتی بیشتر، تغییر از محصول‌ها به مدل‌های تجاری، درک عمیق‌تر از روش‌های تحقیق و توسعه و توسعه اقتصادی [28].
در پژوهشی به «بررسی روند تحقیق توسعه محصول جدید» پرداختند. هدف از این پژوهش ایجاد مدلی برای ارزیابی فرایند تولید محصول جدید است. هر مرحله از این مدل با در نظر گرفتن فعالیت‌های طراحی محصول، فعالیت‌های توسعه فرایندها و فعالیت‌های بازاریابی توصیف می‌شود. این پژوهش مدل جدیدی را ارائه می‌دهد که امکان ارزیابی هر سه مرحله از فرایند نوآوری را فراهم می‌کند. در انتها، این تحقیق به اهمیت سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه و همکاری کافی در بخش‌های آموزش عالی و صنعت تأکید دارد [31].
در پژوهشی تحت عنوان «ساختار، نوآوری و عملکرد زنجیره ارزش لبنیات چک» با هدف بررسی فعالیت‌های نوآوری و انتقال دانش در زنجیره ارزش لبنیات چک به منظور ارزیابی پتانسیل افزایش تولید پایدار لبنیات پرداخته شده است. طبق نتایج، توجه ویژه‌ای به همکاری با سازمان‌های تحقیق و توسعه و مؤسسه‌های تحقیقاتی و اهمیت نقش یادگیری شده است. در این پژوهش، مشکل در حمایت از حقوق مالکیت معنوی یکی از عواملی است که باعث می‌شود بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری در تحقیق‌ها نداشته باشد. این پژوهش، توجه به نقش سیاست‌ها در تشویق همکاری بین بازیگران و همین‌طور توجه به ساختارها و شبکه‌های عملکردی را پیشنهاد می‌کند [32].
در پژوهشی تحت عنوان «درباره چرخه فعالیت‌های تحقیق و توسعه» با هدف کشف نوسانات دوره‌ای تحقیق و توسعه، یک مدل چرخه تجاری واقعی را با نوآوری درون‌زا توسعه می‌دهد. با توجه به نتایج، دسترسی به منابع مالی به‌عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر میزان سرمایه‌گذاری کسب و کارها در فعالیت‌های تحقیق و توسعه ذکر شده است. همچنین دسترسی به نیروی انسانی متخصص نیز از عوامل مؤثر بر افزایش فعالیت‌های تحقیق و توسعه شرکت‌ها قید شده است. از ویژگی‌های این چرخه، پیش‌بینی سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه و اشتغال تحقیق و توسعه (دانشمندان، مهندسان و ...) می‌باشد. این تحقیق، یارانه‌دادن به فعالیت‌های تحقیق و توسعه در شرایط رکود اقتصادی را به‌عنوان یکی از راهبردها پیشنهاد می‌کند [26].
جدول 1- مؤلفه‌های مهم فرایند پزوهش با توجه به تحقیق‌های گذشته
منبع مؤلفه | [6] | [30] | [16] | [18] | [29] | [28] | [31] | [32] | [26] |
سبک مدیریت | * |
|
|
|
| * |
|
|
|
منابع درون و برون سازمانی | * |
|
| * | * |
|
|
| * |
تأمین مالی |
| * |
|
| * |
|
|
|
|
فرهنگ | * |
|
|
|
|
|
|
|
|
قابلیت بازاریابی | * |
|
|
|
|
| * |
|
|
دانش |
|
| * | * |
|
|
|
|
|
مدیریت بازار | * |
|
|
|
|
|
|
|
|
طراحی محصول |
|
|
|
|
|
| * |
|
|
ساختار و توسعه فرایندهای سازمانی | * |
|
|
|
|
| * | * |
|
یادگیری |
|
|
| * |
|
|
| * |
|
دولت |
| * |
|
|
|
|
|
|
|
قابلیت‌های فناورانه | * |
|
|
|
| * |
|
|
|
سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه |
|
|
| * |
|
| * |
| * |
دانشگاه‌ها |
| * | * |
|
|
| * |
|
|
سازمان‌های تحقیق و توسعه مستقل |
|
| * |
| * | * |
| * |
|
همان‌گونه که پیشینه تحقیق‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد هر یک از پژوهش‌ها به نوبه خود به بررسی بخشی از عناصر و مؤلفه‌های مؤثر در فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید پرداخته‌اند. به عبارت دیگر در هر محیط پژوهشی مؤلفه‌های خاصی به‌عنوان عوامل مرتبط با پدیده موردنظر شناسایی شده‌اند.
3- روش‌شناسی پژوهش
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی- توسعه‌ای، از نظر ماهیت یک تحقیق اکتشافی و به لحاظ گردآوری داده‌ها جز پژوهش‌های کیفی به شمار می‌رود. با توجه به نبود مدل و الگوی مشخص و بومی‌شده برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه در صنایع لبنی و همین‌طور شناسایی متغیرهای مهم آن، نظریه داده‌بنیاد مدنظر قرار گرفت. روش نظریه داده‌بنیاد، شیوه‌ای از پژوهش کیفی است که در آن، با استفاده از دسته‌ای از داده‌ها، نظریه تکوین می‌یابد. ایده اصلی این راهبرد آن است که نظریه‌پردازی از داده‌های در دسترس ناشی نمی‌شود بلکه براساس داده‌های حاصل از مشارکت‌کنندگان که فرایند مورد پژوهش را تجربه کرده‌اند، ایجاد یا مفهوم‌سازی می‌شود [33].
در این پژوهش، برای گردآوری داده‌ها از ابزار مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری موردنظر را مدیران تحقیق و توسعه و خبرگان آشنا به موضوع تشکیل داده‌اند. این افراد با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند به همراه روش قضاوتی انتخاب شدند. اندازه نمونه در این پژوهش بر مبنای شاخص اشباع نظری برابر با 18 نفر بود. هنگامی که اشباع نظری رخ می‌دهد محقق نمی‌تواند اطلاعات بیشتری را به موارد قبلی اضافه کند و محقق شاهد الگوهای تکراری داده‌ها خواهد بود. در این وضعیت نمونه‌گیری خاتمه می‌یابد. چرا که نمونه‌های بیشتر به بسط تحقیق و تبیین بیشتر آن کمکی نمی‌کنند. مصاحبه‌ها تا اطمینان از اشباع نظری ادامه پیدا کرد و بدین ترتیب 18 مصاحبه عمیق در این زمینه انجام شد که از مصاحبه 14 به بعد به اشباع رسیدیم. در این تحقیق، اهداف پژوهشی به مشارکت‌کنندگان تبیین و به آن‌ها درخصوص محرمانه‌بودن مصاحبه و حفظ رازداری، اطلاعات شخصی که هویت مصاحبه شوندگان را افشا نکند، اطمینان خاطر داده شد. در این تحقیق برای دستیابی به مدل فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید در هر یک از مصاحبه‌های صورت گرفته از مصاحبه شونده خواسته شده که راجع به نظرات خود صحبت نکنند بلکه تجربیات واقعی خود در این مسیر را بیان کنند. پس از آن داده‌های گردآوری شده در این تحقیق از نرم‌افزار MAXQDA برای بررسی و تحلیل داده‌ها استفاده شد.
4- یافته‌های پژوهش
در این بخش، برای تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها از روش داده‌بنیاد استفاده می‌شود. براساس نظریه داده‌بنیاد، مجموع داده‌های حاصل از مصاحبه در قالب کدگذاری باز، محوری و انتخابی دسته‌بندی و نظریه‌ای درباره پدیده ارائه می‌شود. نخستین گام در تئوری داده‌بنیاد، طرح سؤال‌های پژوهش بر مبنای طرح مسأله اصلی پژوهش می‌باشد. از این‌رو پرسش اصلی پژوهش مبتنی بر تعیین ابعاد و الگوی کارآمد فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید در صنایع لبنی قابل طرح می‌باشد. این روند در نمودار زیر نشان داده شده می‌شود [33].
نمودار 1- فرایند اجرای تئوری داده‌بنیاد
4-1- کدگذاری باز
کدگذاری باز، فرایند تحلیلی است که از طریق آن، مفاهیم شناخته و ویژگی‌ها و ابعاد آن‌ها در داده‌ها کشف می‌شود. در این مرحله، نظریه‌پرداز، مقوله‌های اولیه درباره پدیده را با بخش‌بندی اطلاعات شکل می‌دهد. این مرحله باز نامیده می‌شود چرا که پژوهشگر بدون هیچ محدویتی به نام‌گذاری مقوله می‌پردازد و محدودیتی برای تعداد کدها و مقوله‌ها قائل نمی‌شود [1]. در این پژوهش، کدگذاری باز پس از مصاحبه و مکتوب کردن آن‌ها به صورت دستی صورت گرفت. برای اختصاص‌دادن کد به هر بخش از متن، از کلمه‌ای که در جملات فرد مصاحبه‌شونده وجود داشته استفاده شده است.
4-2- کدگذاری محوری
کدگذاری محوری، فرایند ربط‌دهی مقوله‌ها و پیوند‌دادن مقوله‌ها در سطح ویژگی‌ها و ابعاد است. این کدگذاری به این دلیل که کدگذاری حول «محور» مقوله تشریح می‌شود «محوری» نامیده می‌شود. در این مرحله پژوهشگر یکی از مقوله‌ها را به‌عنوان مقوله محوری انتخاب کرده، آن‌را تحت عنوان پدیده‌محوری در مرکز فرایند، مورد کاوش قرار داده و سپس سایر مقوله‌ها به‌طور نظری به آن ارتباط داده می‌شود. ارتباط سایر مقوله‌ها با مقوله محوری در پنج عنوان می‌تواند محقق شود. این مقوله‌ها عبارت‌اند از شرایط علی، راهبردها، زمینه، شرایط مداخله‌گر و پیامدها [34].
4-3- کدگذاری انتخابی
در مرحله کدگذاری انتخابی با ایجاد ارتباط بین گروه‌ها، آن‌ها یکپارچه و چارچوب اولیه نظری تشکیل می‌شود. مهم‌ترین گام در مرحله کدگذاری انتخابی، ترسیم کدهای منتخب ناشی از مقوله‌های علّی، محوری، راهبردی، پیامدی و زمینه‌ای است [7].
نتایج به‌دست آمده در این تحقیق در قالب یک مدل پارادایمی ارائه شده است که فرم عمومی آن در شکل (1) نشان داده شده است.
شکل 1- فرم عمومی مدل پارادایمی تحقیق [34]
الف) شرایط علی
منظور از شرایط علی، رویدادهایی است که موقعیت‌ها، مباحث و مسائل مرتبط با پدیده را خلق می‌کنند و تا حدی تشریح می‌کنند که چرا و چگونه، افراد و گروه‌ها به روش‌های خاصی پاسخ می‌دهند [7]. منظور از شرایط علی، رویدادها یا اتفاق‌هایی هستند که بر این پدیده تأثیر می‌گذارند [8]. براساس تجزیه و تحلیل مصاحبه‌های انجام‌شده، شرایط علی مطابق با جدول ذیل می‌باشد.
جدول 2- کدگذاری عوامل علی
پارادایم | کدگذاری انتخابی(ابعاد) | کدگذاری محوری (مقوله‌ها) | کدگذاری باز (مفاهیم) |
شرایط علی | روندهای درون سازمانی | روندهای راهبردی و رقابتی شرکت | هدف قرار‌دادن بازارهای جدید/ لزوم شناسایی محصولات آینده/ مأموریت، چشم‌انداز و اهداف کلان شرکت/ لزوم ایجاد جایگاه پیشتاز برای برند |
محرک‌های اقتصادی | محصول قابل فروش در سطح کم هزینه/ حداکثر‌سازی سود | ||
نیاز به نوآوری | جهش در فناوری در مقایسه با محصولات موجود/ رفع نواقص محصولات موجود | ||
روندهای برون سازمانی | روندهای بازار | تغییر در تقاضا و الگوهای مصرف/ جلب رضایت مشتری/ شناسایی نیاز مصرف‌کننده/ دسترسی به بازار/ افزایش رقابت | |
روندهای فناورانه | رشد پرشتاب فناوری/ فرصت‌های ایجاد فناوری |
ب) شرایط زمینه‌ای
هدف از این بخش ارائه مجموعه‌ای از ویزگی‌های بستری و زیرساختی است که به پدیده موردنظر مرتبط می‌شوند. به عبارت دیگر عوامل زمینه‌ای، زمینه را برای اثرگذاری بهتر راهبردها فراهم می‌کنند [7]. کدگذاری عوامل زمینه‌ای در جدول زیر ارائه شده است.
جدول 3- کدگذاری عوامل زمینه‌ای
پارادایم | کدگذاری انتخابی(ابعاد) | کدگذاری محوری (مقوله‌ها) | کدگذاری باز (مفاهیم) |
شرایط زمینه ای | ساختار بازار/ صنعت | رقیب‌گرایی | تعداد رقبا/ اندازه نسبی رقبا/ گستردگی تمایزات در بازار |
میزان توانمندی صنعت | نرخ رشد صنعت/ موقعیت جغرافیایی صنعت/ دسترسی به فناوری/ میزان جذب فعالیت‌های تحقیق و توسعه | ||
ساختار ایده/ محصول ساختار | مشخصات ایده و محصول | میزان پیچیدگی ایده یا محصول/ پذیرش محصول توسط بازار/ میزان قابلیت لازم در طراحی محصول/ میزان سوددهی ایده یا محصول/ میزان مصرف انرژی محصول | |
پایگاه نهادی تحقیق و توسعه | حمایت نهادهای درگیر بازار | ظرفیت علمی دانشگاه در حمایت از صنعت/ روند پشتیبانی دولت/ قانون مالکیت فکری ملی | |
بینش و موضع مصرف‌کننده | فرهنگ غذایی و الگوی مصرف مردم | میزان دانش غذایی مصرف‌کننده/ ذهنیت مصرف‌کننده نسبت به محصول/ ذائقه غذایی مصرف‌کننده بومی/ الگوی مصرف مردم |
ج) مقوله محوری
مقوله محوری همان وضعیت، رخداد، ایده و فکر اصلی و یا همان پدیده مورد مطالعه است [7]. در جدول ذیل مفاهیم و مقولات مرتبط با این بعد ارائه شده است.
جدول 4- کدگذاری مقوله محوری
پارادایم | کدگذاری انتخابی (ابعاد) | کدگذاری محوری (مقوله‌ها) | کدگذاری باز (مفاهیم) |
مقوله اصلی | تدوین راهبردی تحقیق و توسعه | تعیین سیاست‌های سطح سازمان | تعیین هدف/ شناسایی فرصت و تهدیدها و ارزیابی آن/ جستجوی دارایی‌های راهبردی/ طراحی برنامه‌های راهبردی |
گردآوری و تولید ایده‌های نظام‌مند | مدیریت سبد محصولات | بررسی محصولات رقبای بومی/ تجزیه و تحلیل محصولات جهانی | |
بررسی نتایج تحقیقات قبلی | تجزیه و تحلیل آخرین یافته‌های علمی/ بررسی نظریه‌ها و سمینارها | ||
بررسی سایر منابع | بررسی ایده‌های درون و برون سازمانی/ طوفان فکری | ||
امکان‌سنجی پروژه | ارزیابی فنی | بررسی تجهیزات مورد نیاز شرکت/ امکان‌پذیری فنی شرکت/ بررسی روند فناورانه شرکت | |
ارزیابی بازار | ارزیابی قیمت محصول رقبا/ بررسی مشتریان هدف/ بررسی تبلیغ‌ها/ بررسی وضعیت صنعت | ||
ارزیابی مالی | میزان منافع حاصل از ایده یا پروژه/ میزان بودجه مورد نیاز شرکت/ بررسی روندهای اقتصادی | ||
برنامه‌ریزی و تحلیل کسب و کار | طرح‌‌ریزی پروژه | تعیین تیم پروژه/ مشخص‌کردن فعالیت‌ها/ زمان‌بندی مورد نیاز پروژه/ ارتباطات مورد نیاز | |
گردآوری الزام‌های قانونی، بازاری و سازمانی | بررسی استانداردها/ بررسی جنبه‌های فرهنگی دیگران/ تحلیل سازمانی/ تحلیل و مستندسازی نیازمندی‌ها | ||
تبیین الگوهای طراحی و تعیین منابع | طراحی محصول نهایی | بررسی الزامات مرتبط با مواد، تجهیزات و فرایندها/ دسترسی به مواد اولیه / بررسی ویژگی‌های مواد اولیه/ تعیین انواع جا‌نمایی/ تعیین درخت محصول/ تعیین بسته‌بندی | |
تصدیق طراحی و توسعه | ساختن تمام جنبه‌های کیفیت در محصول و فرایندها | برآورده‌شدن الزامات مشخص شده/ شفاف‌بودن ورودی‌های طراحی/ تطابق خروجی با پیش نیازهای اولیه/ بررسی و بازنگری الزامات/ انجام تست و نشان‌دادن نتایج | |
صحه‌گذاری طراحی و توسعه | رسیدن به ستاده‌های طراحی | تعیین چگونگی برآورده‌سازی انتظارها به صورت کارکردی و عملکردی/ به‌دست‌آوردن ستاده‌های طراحی/ برآورده‌سازی الزام‌های مراجع اعتباردهی و قانونی | |
تست واقعی بازار و اصلاح آمیخته | تولید آزمایشی محصول | برطرف‌کردن نواقص تولید/ گرفتن بازخورد از تمامی بخش‌ها | |
عرضه آزمایشی محصول | ارائه نمونه محصول در بخش خاصی از بازار/ بازخورد گرفتن از بازار/ شناسایی نقاط قوت و ضعف محصول | ||
ارائه به بازار و پایش | عرضه محصول در بازار | گسترش توزیع/ تولید انبوه/ تحلیل پاسخ رقبا/ اصلاح ویژگی‌های محصول / ارزیابی رضایت مشتری |
د) عوامل مداخله‌گر
شرایط مداخله‌گر، شرایط کلی و وسیع‌‌تری هستند که بر چگونگی راهبردها اثر می‌گذارند. عوامل مداخله‌گر، اثر شرایط علی بر پدیده مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد [8]. در این پژوهش مقوله‌های شرایط مداخله‌گر به شرح زیر شناسایی شدند.
جدول 5- کدگذاری عوامل مداخله‌گر
پارادایم | کدگذاری انتخابی (ابعاد) | کدگذاری محوری (مقوله‌ها) | کدگذاری باز (مفاهیم) |
عوامل مدلخله‌گر | قابلیت‌های سازمانی | شایستگی‌ها و پتانسیل‌های دانشی شرکت | تجربه کارکنان سازمان در فعالیت‌های تحقیق و توسعه/ دانش تخصصی نیروهای تحقیق و توسعه/ ظرفیت جذب دانش شرکت/ توان کار گروهی |
قابلیت‌های فناورانه شرکت | توانایی یکپارچه‌سازی فناوری‌ها/ امکان انتخاب فناوری مناسب/ امکان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات/ تجارت الکترونیک | ||
توان مالی | تأمین نقدینگی/ توان مالی سازمان | ||
پتانسیل و نگرش مدیریت | توجه به تحقیق و توسعه | اعتقاد سهامداران و مدیران نسبت به فعالیت‌های تحقیق و توسعه | |
اعمال قدرت مدیران | اعمال نفوذ مدیر‌عامل/ بی‌اعتنایی به نظرات و خواسته‌های دیگران/ توانایی تصمیم‌گیری مناسب مدیران در موقعیت‌های مختلف تحقیق و توسعه | ||
عوامل قاونی | رویه‌های وضع استاندارد | محدودیت در استانداردهای تولید داخل/ مهارت ناکافی در تنظیم استاندارد خاص | |
پیچیدگی وتغییرات قوانین | تغییرات مداوم قوانین دولتی/ پیچیده‌بودن فرایند اخذ مجوزهای قانونی/ قوانین ناقص در بازارها | ||
تغییرهای محیط عمومی | نوسانات سیاسی | تحریم‌های خارجی/ عدم دسترسی به بازارهای بین‌المللی عرضه فناوری | |
نوسنات اقتصادی و تجاری | عدم ثبات در قیمت مواد اولیه/ نوسان نرخ ارز/ نوسان‌های عرضه/ تورم/ کمبود تجهیزات و مواد اولیه با کیفیت | ||
عوامل فرهنگی | تغییر در نگرش عمومی/ جریان ارتباطات داخلی | ||
عامل اجتماعی | توجه به محیط‌زیست |
هـ) راهبردها و سیاست‌ها
راهبردها، کنش‌ها یا بر‌هم‌کنش‌های خاصی که از پدیده محوری منتج می‌شود، می‌باشد. در واقع راهبردها اقدامات شناسایی‌شده برای انجام پدیده‌محوری، مدیریت آن و یا واکنش نسبت به آن در شرایط محیطی موجود می‌باشند [34].
جدول 6- کدگذاری راهبردها
پارادایم | کدگذاری انتخابی (ابعاد) | کدگذاری محوری (مقوله‌ها) | کدگذاری باز (مفاهیم) |
راهبردها و سیاست‌ها | مکانیزم دانشی تحقیق و توسعه | مکانیزم‌های در ارتباط با ضعف ایده | تحریک ایده‌های بیشتر/ الگو‌برداری و بومی‌سازی محصولات خارجی/ ارتباط با مشتری/ تحریک تحقیقات علمی |
مکانیزم‌های در ارتباط با ضعف طراحی | به‌کارگیری الزامات محصولات مشابه در فرایندهای طراحی/ تحریک مشارکت‌های داخلی/ محلی‌سازی شبکه تحقیق و توسعه/ تغییر الزامات متناسب با شرایط محیط بومی | ||
ارتباط با دانشگاه | همکاری با دانشگاه‌ها/ استفاده از خبرگان دانشگاهی/ حمایت از طرح‌های تحقیقاتی در درون دانشگاه | ||
مکانیزم‌های رقابتی | انطباق محصول و بازار | انطباق محصول با بازارهای محلی/ ثبات‌بخشی به بازار نهاده‌های اصلی/ سازو کار قیمت‌گذاری | |
تأمین مالی | حمایت‌های دولتی | معافیت‌های مالیاتی و گمرکی/ یارانه‌دادن به فعالیت‌های تحقیق و توسعه/ اعطای تسهیلات | |
سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه | تأمین مالی جمعی/ استفاده از سرمایه‌گذاری مشترک با مؤسسات و شرکت‌های بین‌المللی | ||
مکانیزم‌های مواجه با ریسک | مقابله با شرایط سیاسی | یافتن مسیری برای دور زدن تحریم/ تکیه بر قابلیت‌های داخلی/ توسعه اقدامات جدید بر پایه منابع درون‌زا | |
بکارگیری ابزارهای کاهنده ریسک | پیش‌بینی سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه/ تجمع منافع/ پیش‌بینی ریسک‌های مرتبط با ایده/ آینده‌پژوهی | ||
مشتری محوری | توجه به مشتری بومی | آمیختن با فرهنگ بومی/ سفارشی‌سازی محصول/ در دسترس‌بودن محصول/ ارائه محصول سلامت محور | |
ضعف نهادی | سازوکارهای نهادی | تعامل با مجریان تحقیق و توسعه در محیط بومی/ اصلاح در سیستم علم و فناوری/ اصلاحات نهادی | |
آموزش و منابع انسانی | رویکرد تمرکز بر داخل | توسعه برنامه‌های آموزشی/ ایجاد انگیزه در افراد/ ایجاد روابط پایدار بین اعضا | |
جذب از منابع خارجی | بهره‌گیری از تجربیات محلی/ استفاده از منابع انسانی ماهر/ استخدام استعدادها |
و) پیامدها
پیامدها بکارگیری راهبردها ست که ممکن است خواسته یا ناخواسته باشد. پیامدها در واقع خروجی و نتایج به‌کارگیری راهبردهای ذکر شده برای رسیدن به پدیده‌محوری در چارچوب پیشنهادی هستند [7]. کدگذاری پیامدها در جدول زیر ارائه شده است.
جدول 7- کدگذاری پیامدها
پارادایم | کدگذاری انتخابی (ابعاد) | کدگذاری محوری (مقوله‌ها) | کدگذاری باز (مفاهیم) |
پیامدها | بهبود در ارائه محصول وخدمات جدید به بازار | توسعه قابلیت‌های نوآورانه | معرفی کارآمد و مؤثر محصول جدید به بازار/ ارائه بهترین محصول به مشتریان/ بهبود، توسعه و انتشار فناوری‌های جدید در محصولات و فرایندها |
بهبود اقتصادی شرکت | ارتقای شرایط مالی شرکت | افزایش درآمد/ جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید/ صرفه‌جویی در منابع/ کاهش هزینه‌های کیفیت | |
بهبود رقابت و بهره‌وری شرکت | بهبود موقعیت | عرضه سریع‌تر محصول به بازار/ جذب فضای بازار/ افزایش شهرت برند | |
ارتقای سازمان | افزایش استانداردها/ پیشرفت در بازاریابی/ دسترسی به زنجیره‌های تأمین جدید | ||
ارتقای دانش بومی و مهارت | ارتقای روند تحقیقات | تقویت سیستم استعدادیابی/ پرورش افراد با تحصیلات عالی/ بسیج تحقیقات | |
بهبود مهارت | ارتقای یادگیری محلی/ ارتقای مهارت‌های فنی و مدیریتی | ||
افزایش صادرات | باز کردن بازارهای جدید | کسب درآمد ارزی/ بهبود روابط بین‌الملل/ کاهش واردات و خودکفایی/ ایجاد اشتغال |
ز) مدل مفهومی پژوهش
با شناسایی کدها، مفاهیم و مقوله‌ها، مدل مفهومی پژوهش در قالب یک مدل پارادایمی ارائه شد.
نمودار 2- مدل پارادایمی به‌دست آمده از بخش کیفی پژوهش
5- قابلیت اعتماد
5-1- محاسبه پایایی
پایایی به سازگاری یافته‌های پژوهش اطلاق می‌شود. پایایی در مصاحبه در مراحلی چون موقعیت مصاحبه، نسخه‌برداری و تحلیل مطرح می‌شود [7]. در این پژوهش از پایایی بازآزمون و روش توافق درون موضوعی برای محاسبه پایایی استفاده شده است.
برای محاسبه پایایی بازآزمون از میان مصاحبه‌ها چند مصاحبه به‌عنوان نمونه انتخاب، و هرکدام در فاصله زمانی کوتاه و مشخص دو بار شناسه‌گذاری می‌شود؛ سپس شناسه‌های مشخص‌شده در دو فاصله زمانی برای هر کدام از مصاحبه‌ها با هم مقایسه می‌شود. روش بازآزمایی برای ارزیابی ثبات شناسه‌گذاری پژوهشگر به‌کار می‌رود. در هر یک از مصاحبه‌ها، شناسه‌هایی که در دو فاصله زمانی باهم مشابه است به‌عنوان «توافق» و شناسه‌های غیر‌مشابه به‌عنوان «نبود توافق» مشخص می‌شود.
برای محاسبه پایایی مصاحبه با روش توافق درون موضوعی دو شناسه‌گذار، یکی از خبرگان آشنا به داده‌بنیاد درخواست شد تا به‌عنوان شناسه‌گذار ثانویه در پژوهش مشارکت کند و در ادامه، پژوهشگر به همراه این همکار پژوهش، دو مصاحبه را شناسه‌گذاری کرد و درصد توافق درون موضوعی، که به‌عنوان شاخص پایایی تحلیل به‌کار می‌رود با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد:
در این فرمول، تعداد توافقات، اشاره به تعداد شناسه‌های مشترک و یکسان بین پژوهشگر و شناسه‌گذار همکار اشاره دارد. تعداد کل شناسه‌ها نیز مجموع شناسه‌های استخراجی بین پژوهشگر و شناسه‌گذار است. نتایج این شناسه‌گذاری‌ها در جدول (8) ذکر شده است.
جدول 8- محاسبه پایایی بین کد‌گذاران
ردیف | عنوان مصاحبه | تعداد کل کدها | تعداد توافق‌ها | تعداد عدم توافق‌ها | پایایی بین شناسه‌گذاران |
1 | مصاحبه دوم | 63 | 25 | 17 | 79٪ |
2 | مصاحبه دوازدهم | 54 | 21 | 15 | 77٪ |
کل | 117 | 46 | 32 | 78٪ | |
یافته‌های جدول نشان می‌دهد که تعداد کل شناسه‌ها، که توسط پژوهشگر و همکار به ثبت رسیده برابر با 117، تعداد کل توافقات بین این شناسه‌ها 46 و تعداد کل نبود توافقات بین این شناسه‌ها برابر با32 است. پایایی بین شناسه‌گذاران برای مصاحبه‌های این پژوهش با استفاده از فرمول یاد شده برابر با 78 درصد است و از آنجا که پایایی بیش از60 درصد قابل قبول است، می‌توان نتیجه گرفت که شناسه‌گذاری‌ها از پایایی مناسبی برخوردار است.
5-2- اعتبار (روایی) مصاحبه
در این پژوهش برای اعتبارسنجی یافته‌ها در مرحله شناسه‌گذاری باز به روش مقایسه‌ای پیوسته به تطابق همگونی میان اطلاعات و مقوله‌ها پرداخته، و در مرحله شناسه‌گذاری محوری بازبینی داده‌ها نسبت به مقوله‌ها انجام شد. از نظر کرسول، پژوهشگران کیفی به منظور افزایش اعتبار پژوهش‌های خود باید در هر پژوهش حداقل از دو راهبرد استفاده کنند [8]. به منظور اطمینان از روایی پژوهش اقدامات زیر انجام شد:
1- اعتبار: پژوهشگر از دیدگاه مشارکت‌کنندگان برای برقرار‌ساختن اطمینان‌پذیری یافته‌ها و تفاسیر استفاده می‌کنند. در این پژوهش سه نفر از متخصصان، گزارش نهایی مرحله نخست فرایند تحلیل مقوله‌ها را بازبینی کردند و پیشنهادهای آن ها در پارادایم کدگذاری اعمال شد.
2- انتقال‌پذیری: برای کسب اطمینان از انتقال‌پذیری یافته‌های پژوهش با سه نفر از خبرگان دانشگاهی که در پژوهش مشارکت نداشتند، درخصوص یافته‌های پژوهش مشورت شد.
3- کثرت‌گرایی: در این روش، پژوهشگران از مآخذ، روش‌ها، پژوهشگران و نظریه‌های چندگانه و متفاوت برای فراهم‌کردن شواهد تقویت‌کننده استفاده می‌کنند کثرت‌گرایی در این پژوهش شامل کثرت‌مکانی وکثرت مشارکت‌کنندگان درپژوهش است.
6- بحث و گفت و گو
هدف از این پژوهش، ارائه مدل مفهومی فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی با توجه به توسعه محصول جدید می‌باشد. این کار با ارائه یک نوع‌شناسی براساس نقشی که شرکت‌ها در ارتباط با دولت، مؤسسه‌ها و شرایط بومی دارند و مطالعه جنبه‌های رابط‌های درون و برون سازمانی، تغییرهای محیطی و دامنه توسعه محصول جدید انجام شد.
پژوهش ما در مورد ارتباط بین بومی‌شدن فعالیت‌های بالادستی و پایین‌دستی و دامنه توسعه محصول جدید شرکت‌ها متمایز است.
با این حال، مکانیزم‌های اساسی که از طریق آن‌ها فعالیت‌های تحقیق و توسعه شدت توسعه محصول جدید را بهبود می‌بخشد، نسبتاً کم کشف شده است. در بازارهای در حال ظهور، تقاضای محصول بیشتر در سطح پایین است و منابع مورد نیاز برای شروع فعالیت‌های تحقیق و توسعه کمیاب هستند.
بنابراین یافته‌های ما در مورد یکی از اساسی‌ترین و به موقع‌ترین بحث‌های روز در مورد چگونگی حرکت شرکت‌ها در جهانی است که با بومی‌سازی در حال رشد مشخص می‌شود [35]. ما در می‌یابیم که اندازه بازار محلی، اندازه شرکت، عرضه منابع مورد نیاز تحقیق و توسعه بومی و تمایل به ریسک‌گریزی ارتباط مستقیمی با تمایل شرکت‌ها برای انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه دارد [14و11]. این به این معنی است که نیاز به انطباق محصول با بازارهای محلی و مصرف‌کنندگان باعث افزایش فعالیت‌های تحقیق و توسعه آن‌ها می‌شود و توسعه آن را به‌طور سازنده در زمینه‌های گسترده شکل می‌دهد [18 و 21]. علاوه بر این دستیابی به پرسنل تحقیق و توسعه بومی از طریق همکاری با دانشگاه و مؤسسه‌های تحقیقاتی رابطه مهمی با شدت تحقیق و توسعه وابسته‌ها دارد [20 و 23].
یافته‌های ما حاکی از آن است که تبیین عوامل فعالیت‌های تحقیق و توسعه با توجه به هزینه‌های قابل توجه مالی مرتبط با آن‌ها و ماهیت سخت سرمایه‌گذاری بسیار مهم است. سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی می‌تواند عملکرد محصول جدید آینده را تحریک کند و به‌عنوان یک توانایی برای توسعه محصول جدید در بازارهای داخلی که فاقد منابع حیاتی هستند، باشد [36].
از آنجا که شرکت‌ها باید فعالیت‌های تحقیق و توسعه را با منابع محدود برنامه‌ریزی کنند، تلاش برای جست و جوی دانش جدید با توجه به راهبرد بومی‌سازی تأکید می‌شود. چارچوب ما پیوندهای پویای دانش درون منطقه‌ای را نشان می‌دهد. ما با توضیح سودمندی آن‌ها برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه، به دیدگاه شبکه نهادی کمک می‌کنیم. همچنین با بهره‌گیری از منابع دانش گوناگون، شرکت‌ها می‌توانند قابلیت و عملکرد توسعه محصول جدید را افزایش دهند.
در واقع پژوهش‌های موجود نشان می‌دهد که فعالیت‌های تحقیق و توسعه نقش اصلی در توسعه محصول جدید دارد [10، 29، 31 و 36].
با انجام این پژوهش، ما عناصر و مکانیزم‌های واسطه‌ای را در ارتباط با چگونگی تأثیر فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی در توسعه محصول جدید در صنایع لبنی باز می‌کنیم.
7-نتیجه‌گیری
عصر حاضر، عصر دانش و فناوری است. در چنین شرایطی شرکت‌هایی موفق خواهند بود که با استفاده از فعالیت‌های تحقیق و توسعه در زمینه‌های فنی، اقتصادی و با شناخت شرایط موجود بومی درصدد تدوین راهبرد توسعه و طراحی محصول جدید باشند. بنابراین با بهره‌گیری از منابع دانش گوناگون، شرکت‌ها می‌توانند قابلیت توسعه محصول جدید را افزایش دهند. هدف ما تنها استفاده از محصول دیگران نیست و باید گنجینه‌ها و منابع سرشار را از درون ملت خود استخراج کنیم. شرایط فعلی اقتصاد ملی و اعمال تحریم‌های خارجی شرایط ویژه‌ای را برای کشور ایجاد کرده است. فناوری بومی و بومی‌کردن فعالیت ها هردو نیاز به فعالیت‌های تحقیق و توسعه دارند.
مدل ارائه‌شده در این پژوهش به معرفی فعالیت‌های تحقیق و توسعه در توسعه محصول جدید سعی بر آن دارد تا مدلی عام و بومی را برای استفاده در صنایع لبنی ارائه دهد. بر این اساس با رویکرد آمیخته و به‌کارگیری راهبرد داده‌بنیاد مدل نهایی ارائه شد. به‌طوری‌که به صورت جامع ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های اساسی پوشش داده و تبیین گردند. مجموعه عواملی که می‌تواند این مدل را در صنایع لبنی محقق کند، در قالب یک مدل با 6 بعد کلیدی، 29 مؤلفه و 201 شاخص معرفی و ارائه شد. در بحث شرایط علی، عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شناسایی گردید. در بحث درون سازمانی توجه به روندهای رقابتی و راهبردی سازمان، نیاز به نوآوری و محرک‌های اقتصادی و در بحث عوامل برون سازمانی توجه به روندهای بازار و روندهای فناورانه از اجزای اصلی بوده‌اند. حضور رقبا در عرصه رقابت شرکت‌ها را به فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای وا می‌دارد. شرکت‌های جدید با ایده‌های جدید فشار خاصی را در عرصه محصول جدید وارد می‌کنند. جدای از محصولات رقبای بزرگ محصولات رقبای تازه‌وارد نیز نیز ما را به سمت ایده‌های نو سوق می‌دهد. در این راستا علت اصلی شرکت‌ها به سمت ارائه محصول جدید در نهایت نوآوری و سودآوری می‌باشد. از سوی دیگر، با رشد سریع فناوری امکان ارائه محصول جدید گسترده و متنوع‌تر فراهم می‌شود که از موضوعات حیاتی در فعالیت‌های تحقیق و توسعه می‌باشد. بومی‌سازی فعالیت‌های تحقیق و توسعه به‌عنوان پدیده اصلی در فرایند تحقیق و توسعه محصول جدید شناسایی شده است. فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی یا درون‌زا به‌طور مسلم نوآوری را بهبود نمی‌بخشد، بلکه تولید دانش را بهبود می‌بخشد که به نوبه خود منابع جدید را فراهم می‌کند که امکان نواوری را فراهم می‌کنند. به نظر می‌رسد دلیل آن در ظرفیت جذب ناکافی بنگاه‌های محلی، در تفاوت بین تولید دانش و نیازهای بازار و از سوی دیگر، در مجموعه‌ای از اصلاح‌های نهادی است که دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را تحریک به تولید دانش می‌کند. از سویی عوامل زمینه‌ای را می‌توان در ساختار بازار/ صنعت (رقیب‌گرایی و میزان توانمندی فناورانه صنعت)، ساختار ایده و محصول (مشخصات ایده و محصول)، پایگاه نهادی فعالیت‌های تحقیق و توسعه (نهادهای درگیر حامی بازار) و بینش و موضع مصرف‌کننده نسبت به محصول جدید (فرهنگ غذایی و الگوی مصرف مردم) خلاصه کرد. ساختار بازار علاوه بر تأثیر در کارایی تولیدی در انگیزه تحقیق و توسعه‌ای بنگاه‌ها، پذیرش فناوری و در نهایت پیشرفت فنی آن‌ها نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. از طرف دیگر، با توجه به ضعف تحقیقات بنیادی نقش نهادهای حمایتی مانند دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های تحقیقاتی به‌عنوان اصلی‌ترین تولید‌کننده دانش و پشتیبانی دولت در این روند و توجه زیرساختی به فعالیت‌های تحقیق و توسعه حائز اهمیت است. همچنین، فرهنگ غذایی بومی در پس زمینه فرایند محصول ما نشسته است که میزان هماهنگی و متمایز‌بودن ایده یا محصول جدید در راستای فرهنگ و سلیقه بومی مهم است. در این پژوهش عوامل مداخله‌گر شامل قابلیت‌های سازمانی (شایستگی‌ها و پتانسیل‌های دانشی شرکت، قابلیت‌های فناورانه شرکت و توان مالی و تجاری)، پتانسیل و نگرش مدیریت (توجه به تحقیق و توسعه و اعمال قدرت مدیران)، عوامل قانونی (رویه‌های وضع استاندارد و پیچیدگی وتغییرات قوانین) و تغییرات محیط عمومی (نوسانات سیاسی، نوسنات اقتصادی و تجاری و عوامل فرهنگی) می‌باشد. سرعت تولیدات به شدت وابسته به فناوری مورد استفاده می‌باشد و عدم دسترسی به فناوری محدودیت‌های بسیاری را پیش روی شرکت‌ها قرار می‌دهد. برای تغییرات ظاهری و ایجاد کیفیت بیشتر نیازمند فناوری خاص هستیم. از سویی دیگر توان مالی سازمان برای حمایت از فعالیت‌های تحقیق و توسعه بسیار مهم می‌باشد. همچنین در سازمان‌ها، برخی از مدیران اعتقادی به فعالیت‌های تحقیق و توسعه ندارند و در برخی دیگر برخورد سلیقه‌ای مدیران مسیر تحقیق و توسعه را به گونه‌ای دیگر تغییر می‌دهد که امکان توسعه محصول را به شدت کاهش می‌دهد. علاوه بر این به دلیل دانش کم در برخی از نهادهای دولتی سازمان‌ها را دچار مسأله قانون‌گذاری می‌کند. تغییرات شدید قوانین و عدم وضع استاندارد ملی منسجم باعث بروز مسائل متعددی می‌شود. تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز نیز در مسیر توسعه سازمان بسیار تأثیرگذار می‌باشد. اثرمنفی افزایش نرخ ارز بر برخی از صنایع را می‌توان ناشی از وابستگی هزینه‌های تولید این صنایع دانست؛ زیرا این صنایع برای واردات مواد اولیه، واسطه‌ای یا فناوری، به ارز خارجی نیاز دارند و افزایش قیمت ارز، هزینه‌های این تولید‌کنندگان را افزایش می‌دهد و در نتیجه توسعه سازمان‌ها اثر منفی می‌گذارد.
حال در این مدل راهبرد سازمان‌ها در فعالیت‌های تحقیق و توسعه بومی محصول جدید مطرح است که می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. از یک سو توجه به مکانیزم‌های ایجاد دانش تحقیق و توسعه موضوعی است که باید مدنظر قرار گیرد که مکانیزم‌های در ارتباط با ضعف ایده و طراحی و همین‌طور ارتباط با دانشگاه در این‌جا مطرح می‌شود. دانش یکی از منـابع مقایسـه‌ای اصلی برتری هر سازمان است و سازمان‌هـا باید دانش را برای موفقیت بیشتر باید بدسـت بیاورنـد. مشتریان با ارزشترین منبـع اطلاعـات و ایـده‌هـای جدیـد برای محصولات و کسب وکار مـی‌باشـند. ایده گرفتن از محصولات تراز اول جهانی در فرایند طراحی نیز یکی از راه‌های توسعه سریع محصول می‌باشد که شرکت‌ها می‌توانند آن‌را در داخل بومی‌سازی نمایند. در واقع، الگو‌برداری روشی نظام‌مند است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا خود را در برابر تجربیات بهترین شرکت‌ها (بهترین تجارب) مورد سنجش قرار دهند. از طرفی دیگر، در مواقعی شرکت‌ها با کمبود دانش داخلی رو به رو هستند، استفاده از خبرگان دانشگاهی یکی از راهبردهای مهم است.
راهبرد دیگر، مکانیزم‌های تأمین مالی می‌باشد که حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه مورد توجه می‌باشد. فعالیت‌های تحقیق و توسعه نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده‌ای دارد. نرخ شکست در این فعالیت‌ها بسیار زیاد است و درصورتی‌که شرکت‌ها نتوانند منابع مالی باثبات و حمایت‌های دولتی را داشته باشند، بدون شک عملکرد آن‌ها در این حوزه با مشکلات عدیده‌ای رو به رو خواهد شد. مکانیزم‌های مواجهه با ریسک نیز از دیگر راهبردها می‌باشد. با توجه به شرایط تحریمی کشور، بسیاری از مواد اولیه مربوط به محصول جدید به راحتی قابل تأمین نیست و حتی ایده‌هایی هستند که به دلیل مشکلات تأمین کنار گذاشته می‌شوند. هماهنگی مسیر طراحی براساس توسعه اقدامات جدید بر پایه منابع درون‌زا و تکیه بر قابلیت‌های داخلی می‌تواند راهبرد قابل توجهی در این زمینه باشد. همچنین خطراتی که از جانب بازارها وجود دارد همواره روند توسعه محصول شرکت‌ها را نهدید می‌کند. بنابراین لازم است شرکت‌ها برای درک جامع بازار با استفاده از گسترش تحقیقات به کاهش ریسک خود کمک نمایند.
مقابله با ضعف آموزش و منابع انسانی از دیگر راهبردهای مورد توجه می‌باشد. توسعۀ منابع انسانی شامل برنامه‌ها، سیستم‌ها و فعالیت‌هایی است کـه بـراي بهبود عملکرد کارکنان طراحی می‌شود. مهم‌ترین عامل شکست سازمان‌ها در فعالیت‌های تحقیق و توسعه نداشتن مهارت‌های لازم در زمینه روابط انسانی است. یکی از رموز موفقیت در سازمان‌ها به جریان انداختن اطلاعات حاوی علم و دانش و تجربه در بین انسانهاست. لذا سازمان‌ها برای پیشرفت خود نیاز به خلاقیت و نوآوری کارکنان خود دارند که برای باز‌شدن این بستر باید عوامل انگیزشی و روایط پایدار بین آنان را تقویت کنند. بسیاری از شرکت‌ها دارای پرسنل تحقیق و توسعه فاقد کیفیت هستند. زیرا وابستگی به فناوری‌های خارجی و وارداتی بسیار زیاد است. به‌خصوص در بخش فناوری پیشرفته که هنوز کار اصلی شرکت‌ها مونتاژ قطعات وارداتی است. بنابراین بهره‌گیری از نیروی انسانی ماهر و با تجربه در این راستا مورد توجه شرکت‌ها می‌باشد.
مکانیزم‌های مقابله با ضعف نهادی و مشتری محوری در راهبردها با توجه به دو جنبه سازوکارهای نهادی و توجه به مشتری بومی مطرح گردید. ایجاد نوآوری‌های بومی در قلب توانایی‌های شرکت‌های بومی برای پاسخ‌گویی به فرصت‌های منحصر به فرد در شرایط محلی نهفته است. به عبارت دیگر، آن‌ها می‌توانند با استفاده از منابع فنی خود برای تأمین نیازهای محلی، محصولات و فرایندهای جدیدی بسازند. بنابراین، فعالیت‌های تحقیق و توسعه و انتقال دانش وابسته‌ها از طریق تعامل با سایر مجریان تحقیق و توسعه در محیط محلی شکل می‌گیرد.
در انتها پیامدهای این پژوهش را می‌توان در بهبود در ارائه محصول و خدمات جدید به بازار، بهبود شاخص‌های اقتصادی شرکت، بهبود رقابت و بهره‌وری، ارتقای دانش بومی و مهارت، افزایش صادرات خلاصه کرد. فعالیت‌های تحقیق و توسعه به شرکت اجازه می‌دهد تا از رقبای خود جلوتر بماند. از طریق تحقیق و توسعه، شرکت‌ها می‌توانند محصول جدید طراحی کرده و محصولات موجود خود را بهبود بخشند. اگر تلاش‌های تحقیق و توسعه منجر به بهبود فرایند کسب‌وکار، کاهش هزینه‌های نهایی یا افزایش بهره‌وری نهایی شود، پیشی گرفتن از رقبا آسان‌تر است. نیاز به انطباق محصولات با بازارهای محلی و مصرف‌کنندگان باعث افزایش فعالیت‌های تحقیقات و توسعه آن‌ها می‌شود. علاوه بر این دستیابی به پرسنل تحقیق و توسعه محلی از طریق همکاری تحقیق و توسعه با دانشگاه و مؤسسات تحقیقاتی رابطه مهمی با افزایش دانش بومی و مهارت‌ها دارد. همچنین، شرکت‌ها به دلیل دسترسی به دانش و فناوری در بخش تحقیق و توسعه، می‌توانند با ایجاد گشایش‌هایی در تجارت خارجی، تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر رشد تولید و صادرات خود داشته باشند.
با توجه به این نتایج پیشنهاد داده می‌شود سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان عمومی باید تمرکز فعالیت‌های اقتصادی کشور را برای ارتقا انتقال دانش مدنظر قرار دهند. زیرا باعث صرفه‌جویی در سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه شرکت‌ها به ویژه در نوآوری و محصول می‌شود. عوامل سیاست‌های مؤثر دولت، توانایی تحقیق و توسعه شرکت‌های بومی و عوامل نهادی حامی تحقیق و توسعه و توجه به فرهنگ بومی به‌طور همزمان باید برای کارآمدبودن فعالیت‌های تحقیق و توسعه مدنظر قرار بگیرند. همچنین، یکپارچه‌سازی فعالیت‌های تحقیق و توسعه در راستای توسعه فناوری و توسعه محصول، با در نظر گرفتن دخالت نه تنها تأمین‌کنندگان، بلکه رقبا و شرکای مکمل و تشکیل اتحادهای راهبردی مورد توجه قرار گیرد. در انتها مشکل در حمایت حقوق مالکیت معنوی یکی از عواملی است که بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه ندارد و عدم توجه به آن منجر به کاهش نوآوری بومی در کشور می‌شود.
مراجع
1- عالم تبریز، اکبر و حمیدی زاده، محمدرضا، مدل توسعه محصول جدید در صنعت خودروسازی، شماره 26، ص 33- 51، 1396.
2- فرزانه، مصطفی، رادفر، رضا، موسوی، یگانه، الگوی تجاری‌سازی محصولات فناورانه در شرایط رکود بازار در ایران، پژوهش‌های مدیریت عمومی، سال دوازدهم، شماره 44، ص 181-207، 1398.
3- علی‌‌احمدی، علی‌رضا، جایگاه و نقش فعالیت‌های تحقیق و توسعه در استراتژی‌های دستیابی به تکنولوژی مورد نیاز، فصلنامه مدیریت فردا، سال چهارم، شماره 15 و 16، 1395.
4- زارعی، محمد، طحاری، محمدحسین، مهدویان، علی‌رضا، ارزیابی فعالیت‌های تحقیق و توسعه در ایران، فصلنامه مدیریت صنعتی، شماره 1، ص 55-74، 1393.
5- امیری، یاسر، طراحی الگوی فرایندی عوامل مؤثر بر توسعه محصول جدید در صنایع تولیدی، فرایند مدیریت توسعه، دوره 28، 1394.
6- پویایی، ایمان و نادری بنی، ناهید، بررسی و اولویت‌بندی عوامل کلیدی موفقیت پروژه‌های تحقیق و توسعه محصولات هوایی، فصلنامه مدیریت استاندارد و کیفیت، دوره 6، شماره 21، 1395.
7- دانایی‌فرد، حسن، الوانی، سید‌مهدی، آذر، عادل، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکرد جامع، 1386.
8- کرسول، جولیت، پویش کیفی و طرح پژوهش، انتخاب از میان پنج رویکرد روایت‌پژوهی، ویرایش دوم ترجمه حسن دانایی‌فرد و حسن کاظمی، تهران: انتشار صفار، 1394.
9- Meixner, O, Haas, R. New Product Development of a Yoghurt Dessert via E-Collaboration, Institute of Marketing & Innovation, Feistmantelstr. 4, Vienna, Austria, 2018.
10- Davis, Douglas. New Product Development Processes in The Australian FMCG Industry, Contemporary Management Research, Pages 3-22, Vol 10, No 1, 2017.
11- Wang, D. Han, B. Effects of indigenous R&D and foreign spillover on energy intensity in China, Journal of Renewable and Sustainable Energy 9, 035901, 2017.
12- Rajan, J., Joshi, S., Subramanian, S. The indian patent system and indigenous R&D, Research Policy, 29-43, 2014.
13- Clark, Y. Lee, C. Technological capability, agglomeration economies and frm location choice, Regional Studies, 48, 1337–1352, 2018.
14- Qiao, Y. Ding, CH. Localization, knowledge spillover, and R&D investment: Evidence of Chinese cities, Journal of Urban Management, 2019.
15- Krishna, V. Bhattacharya, S. Internationalisation of R&D and Global Nature of Innovation: Emerging Trends in India, Asia Research Institute, 2019.
16- Chen, CH., Huang, J and Lei, H. The effects of indigenous R&D activities on China's energy intensity, Science of the Total Environment, pages 106- 118, 2019.
17- Brem, A. Wolfram, P. Research and development from the bottom up - introduction of terminologies for new product development in emerging markets, Journal of Innovation and Entrepreneurship, 2018.
18- Adomako, s., Amankwah-Amoah, j., Danso, A and Kwadwo Danquah, J. R&D intensity, knowledge creation process and new product performance: The mediating role of R&D teams, Journal of Business Research, 2019.
19- Davis, Douglas. New Product Development Processes in The Australian FMCG Industry, Contemporary Management Research Pages 3-22, Vol. 10, No. 1, 2017.
20- Zhao, SH., Papanastassiou, M., Pearce, R., Iguchi, CH. MNE R&D internationalization in developing Asia, Asia Pacific Journal of Management, 2020.
21- Yang, CH. Hayakawa, K. Localization and overseas R&D activity: the case of Taiwanese multinational enterprises in China, R&D Management, 45, 2, 2015.
22- Carling, J.Indigenous development or Development with culture and identity, Permanent Forum on Indigenous Issues, 2010.
23- Zhao, SH., Papanastassiou, M., Pearce, R. Iguchi, CH. MNE R&D internationalization in developing Asia, Asia Pacific Journal of Management, 2020.
24- imoro, A., Hlorze , R and Abukari, A. Indigenous technologies: knowledge and practices for sustainable development, Technology Sustainability, pages 53-65, 2022.
25- Manzini, R, Pizzurno, E. The Externalisation of R&D Activities and the Growing Market of Produc Development Services, R&D Management, January 2020.
26- Mand, Matthias. On the Cyclicality of R&D Activities, Journal of Macroeconomics, 2018.
27- Altuntas, S., BeşirÖzsoy, E and Mor, S. Innovative new product development: a case study, Journal of Procedia computer science, pages 214- 221, 2019.
28- Zedtwitz, M., Friesike, S and Gassmann, O. Managing R&D and New Product Development, Journal of Business and Management, Innovation, Organizational Theory and Behaviour, 2018.
29- Cazurra, A., Jesús Nieto, M and Rodríguez, A. The impact of R&D sources on new product development: Sources of funds and the diversity versus control of knowledge debate, Journal of Planning, Pages 61-75, 2018.
30- Li, X, Tan, Y. University R&D Activities and Firm Innovations, Finance Research Letters, 2019.
31- Silinevica, I, Igavens, M. Research of the new product development process, Latgale National Economy Research in China, Journal of Sustainable Energy 9, 0359, 2017.
32- Boškova, I, Ratinger,T. Structure, Innovations of the Czech Dairy Value Chain, Empirical Applications on Policy of Agri-food Value Chains, Italy, December 13-15, 2015.
33- Braun, V. Clarke, V. Using thematic analysis in psychology, Qualitative research in psychology 3, 2006.
34- Amar, R. haggard, P. Constructivist Grounded Theory Methodology, Qualititative Social Research, 16(3), 2017.
35- Kim, M, Lampert, c and Roy, R. Regionalization of R&D activities: (Dis) economies of interdependence and inventive performance, Journal of International Business Studies, 2020.
36- Seo, H, chung, Y and Yoon, H. R & D cooperation and unintended innovation performance: Role of appropriability regimes and sectoral characteristics, journal of Technovation, 2017.
