رقم المقالة : 1400101633315 زيارة : 6080 الصفحة: 143 - 162

نوع المخطوط: المحکّمة

شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان

الموضوعات :

محمدحسین مهمدی کرتلایی ¹ (دانشجوی کارشناس ارشد، گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران )
حسین مهدی زاده ² (استادیار، گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران)
نعمت اله شیری ³ (استادیار، گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران )

تاريخ الإرسال : 03 الخميس , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 21 الجمعة , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 07 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1445

الکلمات المفتاحية: کسب‌وکارهای کشاورزی, کسب‌وکارهای صنعتی, کسب‌وکارهای خدماتی, فرصت‌های کسب‌وکار,

ملخص المقالة :

هدف این پژوهش شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان بود که برای رسیدن به این هدف، از پارادایم کیفی و روش دلفی بهره گرفته شد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، کارآفرینان موفق، متخصصان و صاحب‌نظران و افراد با تجربه در حوزه‌های کشاورزی، صنعت و خدمات در شهرستان مسجدسلیمان بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله برفی، تعداد 20 نفر از آنان به‌عنوان اعضای پانل دلفی انتخاب شدند. در این پژوهش، پس از سه دور بررسی، نسبت به فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه، اجماع حاصل شد. ابزار اصلی پژوهش در دور اول مطالعه دلفی پرسشنامه با پرسش‌های باز- پاسخ و در دور دوم و سوم، پرسشنامه با پرسش‌های بسته و باز- پاسخ بود. در دور اول داده‌ها با استفاده از روش مقایسۀ مستمر تجزیه‌وتحلیل شدند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دور دوم با ترسیم جدول توزیع فراوانی با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 27 انجام شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دور سوم با ترسیم جدول توزیع فراوانی، محاسبه درصد توافق و ضریب توافق کندال و همچنین، برای اولویت‌بندی انواع فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی، خدماتی و صنعتی از میانگین و انحراف معیار با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 27 بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که «کشت گیاهان دارویی»، «بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محصولات مشابه» و «گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی» به ترتیب مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی، خدماتی و صنعتی در شهرستان مسجدسلیمان بودند.

المصادر:

1. احمدی، ف، نصیریانی، ن؛ و اباذری، پ. (1387). فن دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8 (1): 185-175.
2. اکبری، مرتضی، رشادی، مریم سادات. پاداش، حمید، کریمیان راوندی، محمد. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کسب‌وکار در منطقه آزاد تجاری ارس. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 51 (2)، 306-291.
3. آهنگر، سمیه، عصری، فریدون. (1392). اهمیت و جایگاه فراوری گیاهان دارویی در ایران. سومین همایش ملی گیاهان دارویی، آمل،https://civilica.com/doc/288297
4. بخشی، محمدرضا، فلکی، ملیحه، سیاهی، راضیه. (1396). بررسی فرصت‌ها و زمینه‌های کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان فردوس. اولین همایش ملی فرصت‌های نوین تولید و اشتغال بخش کشاورزی در شرق کشور (در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی)، بیرجند.
5. بنی‌اسدی، ندا.، ثمری، داود.، فرج‌اله حسینی، سید جمال. و امیدی نجف‌آبادی، مریم. (1401). نقش دانش بومی در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما با رویکرد مدیریت جامع نوآوری در استان کرمان. نوآوری و ارزش‌آفرینی، 21 (11): 150= 135.
6. پاشایی زاده، ح. (1386). نگاهی اجمالی به روش دلفی. پیک نور، 6 (2): 79-63.
7. تاج‌الدینی، امیرحسین. (1399). صنایع پایین‌دستی پتروشیمی و اهمیت آن. پایگاه خبری تحلیل آینه جم، منتشر شده در اول اردیبهشت 1399.
8. حسینی نیا، غلامحسین، مقدس فریمانی، شهرام، جلالوند، میلاد. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کارآفرینی در بخش کشاورزی (مورد مطالعه: شهرستان گلباف از توابع استان کرمان). کارآفرینی در کشاورزی، 6 (1): 68-53.
9. حیدری، ساناز، مراد نژادی، همایون، صیمحمدی، سمیره. (1400). شناسایی فرصت‌های کسب‌وکارهای خدماتی بخش کشاورزي (مورد مطالعه: تعاونی‌های روستایی استان ایلام). کارآفرینی در کشاورزی، 8 (1)، 16-1.
10. خسروی پور، بهمن، سیاه‌پوش، عبدالرضا، مهدی کربلایی، زینب. (1394). اهمیت کشت گیاهان دارویی و تولید فرآورده‌های آن در کشاورزی. اولین همایش گیاهان دارویی و داروهای گیاهی، تهران،https://civilica.com/doc/433399
11. رضانژاد، رضا، رفيعي، غلامرضا، بهراميان، مهدي. (1392). پرورش ماهي قزل‌آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss) در قفس رهيافتي جهت افزايش توليد ملي آبزيان. دومين همايش ملي توسعه و پرورش ماهيان سرد آبی، 10 و 11 اردیبهشت، شهرکرد.
12. ساروخانی، ب. (1383). دلفی کیفی، ابزار پژوهش در علوم اجتماعی. مطالعات زنان، 2 (4): 121- 85.
13. سامگیس، بنفشه. (1398). سوختن پایتخت نفت ایران در شعله‌های فقر به روایت آمار. ویژه‌نامه نوروزی روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار 08/01/1398، شناسه مطلب: 7306.
14. شیری، نعمت اله. (1399). شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام. طرح پژوهشی خاتمه یافته گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام.
15. شیری، نعمت‌اله.، مرادنژادی، همایون.، مهدی‌زاده، حسین. و صی‌محمدی، سمیره. (1400). فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام: راهنمایی برای توسعه تعاونی‌های کشاورزی و خدماتی. تعاون و کشاورزی. 10 (39): 96-75.
16. مجله کسب‌وکار سندبادسل. (1400). سردخانه، معضل بخش کشاورزی. انتشاریافته در دوم مردادماه 1400.
17. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری کشور 1395. ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
18. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری کشور 1395. ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
19. نیک‌رفتار، طیبه، نصرتی فر، زهرا. (1396). تحلیل فرصت‌های کارآفرینی در گردشگری روستایی استان البرز. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6، 58-45.
20. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. (1396). خلاصه مدیریتی مطالعات استانی طرح توسعه کسب‌وکار و اشتغال پایدار (تکاپو) استان خوزستان. معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال، دبیرخانه طرح تکاپو، کد گزارش 1019-96.
21. یوسفی، علی.، همایون‌فر.، مهدی.، پقه، عبدالعزیز. و اخوان‌فر، امیر. (1399). ارائه مدل زنجیره تأمین سبز محصولات لبنی با تأکید بر رضایت مشتریان: ترکیب رویکردهای مدلسازی ساختاری تفسیری و فرآیند تحلیل شبکه. نوآوری و ارزش‌آفرینی، 18 (9): 196-179.

1. Bosma, N. & Kelly, D. (2018/2019). GEM Global Report 2018/2019. Available at: https://www.gemconsortium.org/report (accessed February 7, 2019).
2. Gartner, W. B. Carter, N. & Hills, G. E. (2003).The Language of Opportunity. in: Steyaert, C.& Hjorth, D. (Ed). Northampton New Movements of Entrepreneurship, MA: Edward Elgar, 103–124.
3. Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Global Report (2016/2017).
4. Hellman, M. E. (2002). An overview of public key cryptography. IEEE Communications Magazine, 40 (5): 42−49.
5. Hsu, C. C. and Sandford, B. (2007). The delphi technique: making sense of consensus. Practical assessment, research and evaluation, 12 (10): 1-8.
6. Kirzner, Israel M. (2009). The alert and creative entrepreneur: a clarification. Small Business Economics, 32 (2), 145-152.
7. Munhall. P. L. (2011). Nursing research: a qualitative perspective. 5t ed. Sudbury, MA: Jones & Bartlett Learning.
8. Porter, M. E. (1985). The Competitive advantage: Creating and sustaining superior performance. NY: Free Press.
9. Rais, M, Acharya, S, and Sharma, N. (2014). Food processing industry in India: S&T capability, skills and employment opportunities. Journal of Rural Development, 32(4): 451-478.
10. Tersoo, P. (2014). Agribusiness as a veritable tool for rural development in Nigeria. International Letters of Social and Humanistic Sciences, (14): 26-36.
11. Warner, L. A, Stubbs, E, Murphrey, T. P. and Huynh, P. (2016). Identification of the Competencies Needed to Apply Social Marketing to Extension Programming: Results of a Delphi Study. Journal of Agricultural Education, 57(2): 14-32.
12. Woodenberg, F. (1991). An evaluation of Delphi. Technological Forecasting and Social Change Journal, 40:131-150

نص كامل:

Identifying the Entrepreneurial Business Opportunities in Masjed Soleiman Township

*Mohammad Hossein Mohmedi Kartalaei ** Hossein Mehdizadeh *** Nematollah Shiri

* M.Sc. Student, Department of Entrepreneurship and Rural Development, Ilam University, Ilam, Iran m.h.mohmedi65@gmail.com

** Assistance Professor, Department of Entrepreneurship and Rural Development, Ilam University, Ilam, Iran hossein.mahdizadeh@ilam.ac.ir

*** Assistance Professor, Department of Entrepreneurship and Rural Development, Ilam University, Ilam, Iran n.shiri@ilam.ac.ir

Received: 01.06.2022 Accepted: 10.06.2023

P.143-162

Abstract

The main purpose of this study was to identifying the entrepreneurial business opportunities in Masjed Soleiman Township. To achieve this goal, the qualitative paradigm and the Delphi method were used. Delphi panel members included 20 successful entrepreneurs, experts and people with experience in the fields of agriculture, industry and services in Masjed Soleiman that by using snowball sampling method were chosen. After three rounds, a consensus was reached on the opportunities of starting entrepreneurial businesses in Masjed Soleiman Township. The main research tool in the first round of the Delphi study was a questionnaire with open-ended questions and in the second and third rounds, a questionnaire with closed and open-ended questions. According to the results, the most important opportunities for starting entrepreneurial agricultural businesses are, respectively, priority: "Cultivation of medicinal plants", "Fish farming in the margins of Masjed Soleiman dams" and "Modern and industrial greenhouses for greenhouse production". According to the results of the research, the top priorities in the field of opportunities for starting entrepreneurial service businesses in Masjed Soleiman Township include: "Packaging of livestock products such as curd and other similar products", "Packaging of various medicinal plants" and They were "cold storages of agricultural and food products". According to the results of the research, the top priorities in the field of opportunities for starting industrial entrepreneurial businesses in Masjed Soleiman Township were: "Development of downstream petrochemical industries", "Development of downstream industries of aluminum plant" and "Processing of medicinal plants".

Keywords: Agribusinesses, Industrial Businesses, Service Businesses, Business Opportunities.

Corresponding Author : Nematollah Shiri - N.shiri@ilam.ac.ir

شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان

* محمدحسین مهمدی کرتلایی ** حسین مهدی‌زاده *** نعمت‌اله شیری

* دانشجوی کارشناس ارشد، گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران m.h.mohmedi65@gmail.com

** استادیار، گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران hossein.mahdizadeh@ilam.ac.ir

*** استادیار، گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران n.shiri@ilam.ac.ir

تاریخ دریافت: 16/10/1400 تاریخ پذیرش: 14/07/1402

صص: 162- 143

چکيده

واژه‌های کلیدی: کسب‌وکارهای کشاورزی، کسب‌وکارهای صنعتی، کسب‌وکارهای خدماتی، فرصت‌های کسب‌وکار

نوع مقاله: پژوهشی

1- مقدمه

استان خوزستان با دارا بودن 89/5 درصد از جمعیت کشور، رتبه دوم تولید ناخالص ملی با نفت و رتبه چهارم تولید ناخالص ملی بدون نفت را دارا هست که نشان‌دهنده گردش مالی و تولید ثروت عظیمی است که در این استان اتفاق می‌افتد (وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، 1396). این در

نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: نعمتالله شیری N.shiri@ilam.ac.ir

حالی است که بر اساس سرشماری سال 1390 نسبت اشتغال در خوزستان 7/25 درصد برآورد شده که این عدد استان را در جایگاه دوم بیکاری کشور قرار داده است. در این میان شهرستان مسجدسلیمان با 43 درصد بیشترین نرخ بیکاری را در استان دارد (شکل 1) (گزارش مرکز آمار ایران، 1390). اگرچه گزارش مرکز آمار ایران در آخرین سرشماری مربوط به سال 1395 حاکی از آن است که نرخ بيكاري در استان خوزستان به 3/14 درصد کاهش یافته است، اما همچنان بالاترين نرخ بيكاري استان خوزستان متعلق به شهرستان مسجدسلیمان با 7/22 درصد است (گزارش مرکز آمار ایران، 1395). در توضیح این شرایط می‌توان گفت که عدم توجه به برنامه‌های توسعه‌ای مناسب و سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در رابطه با مسائل اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فرهنگی طی سالیان گذشته باعث ایجاد

یک ناهمگونی در توزیع منابع سرمایه‌ای در استان خوزستان شده است و هم‌افزایی این عوامل موجب نابرابری توسعه‌ای در مناطق مختلف استان، تغییر فرهنگ کار و بروز بیکاری مزمن، مهاجرت به شهرهای بزرگ، حاشیه‌نشینی و فقیر شدن عدۀ بیشتری از مردم، بروز مسائل زیست‌محیطی و در نتیجه ناامیدی و خروج نخبگان در بخش مهمی از جمعیت استان شده است (وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، 1396).

شکل 1. مقایسه نرخ بیکاری شهرستان‌های استان خوزستان در سال 1395

در تأیید آنچه گفته شد می‌توان گفت اگرچه نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه، 110 سال پیش در مسجدسلیمان کشف شد، اما فقر و محرومیت در این شهرستان به‌اندازه‌ای است که به استناد آمار کمیته امداد استان، ۵ درصد از جمعیت ۱۱۳ هزارنفری شهرستان مسجدسلیمان، با مستمری کمیته امداد و یارانه ماهانه زندگی می‌کنند. از چهار دهستان مسجدسلیمان، سه دهستان ضریب محرومیت شش دارند و فقط یک دهستان، ضریب ۷ گرفته است. این ضرایب فقط اعداد روی کاغذ نیست. به بیانی دیگر، حضور در بافت مسجدسلیمان تلخ‌ترین خاطره هر مسافر غیربومی را رقم می‌زند، چراکه در بطن طبیعتی دلپذیر و در جوار فرصت‌های بی‌شمار، عشایر و روستاییان و شهرنشینان، از بی‌آبی، بی‌پولی و بیکاری رنج می‌برند (سامگیس، 1398). لذا به نظر می‌رسد بی‌توجهی به توان‌ها و فرصت‌های موجود در این منطقه یکی از علل اصلی مشکلات موجود در شهرستان مسجدسلیمان است. در این راستا، یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که مطرح می‌شود توجه به کسب‌وکار و کارآفرینی و به‌تبع آن شناسایی فرصت‌های موجود در این منطقه است.

فرصت هر نوع ایده‌ای است كه اجراي آن امکان‌پذیر باشد (گارتنر و همکاران ¹، 2003). تشخيص فرصت‌های كارآفرينی، موقعيت و توانايي شناسايي ایده‌ای خوب و تبديل آن به مفهوم کسب‌وکار است كه داراي ارزش‌افزوده و درآمدزا باشد. در ساليان اخير و با گسترش تحقيقات در حوزه كارآفريني، شناسايي فرصت به‌عنوان نقطه تمركز كارآفريني مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است (کرزنر²، 2009). این در حالی است که طبق گزارش سازمان دیده‌بان جهاني كارآفريني، ايران در سال 1395 در شاخص درک فرصت‌های كارآفرينانه (درک فرصت‌های خوب راه‌اندازی کسب‌وکار در محل زندگي در شش ماه آینده) با میزان 4/34 درصد، رتبۀ ششم را در بين كشورهاي مبتني بر اقتصاد منبع محور (که شامل هفت‌کشور است) دارد و در کل كشورهاي GEM (كه شامل 64 کشور است) رتبۀ 45 را دارد (سازمان دیده‌بان جهاني كارآفريني³، 2016). بر اساس گزارش سازمان دیده‌بان جهانی کارآفرینی در سال 2018 نیز کشور ایران ازنظر شاخص درک فرصت‌های کارآفرینی با میزان 22 درصد حائز رتبه 46 را در میان 52 اقتصاد شرکت‌کننده داشته است. بر اساس این گزارش، وضعیت ایران در بین کشورها با درآمد متوسط در نمودار 2؛ نشان داده شده است. نتایج نمودار 2؛ نشان می‌دهد که کشور ایران ازلحاظ شاخص درک فرصت‌های کارآفرینی دارای رتبه 10 از 11 کشور هم‌گروه (کشورهای با درآمد متوسط) خود هست (سازمان دیده‌بان جهاني كارآفريني، 2018). به‌گونه‌ای که مشاهده می‌شود رتبه ایران در سال 2018 (1397) نسبت به سال 2016 (1395) ازنظر شاخص درک فرصت‌های کارآفرینانه کاهش یافته است.

لذا بر اساس آنچه گفته شد می‌توان به این نتیجه دست یافت که بی‌توجهی به فرصت‌های موجود در شهرستان مسجدسلیمان و مهارت اندک افراد در درک این فرصت‌ها یکی از علل نرخ بالای بیکاری، فقر، محرومیت و مهاجرت در این منطقه است؛ بنابراین، شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان یکی از راه‌حل‌های اصلی حل بحران‌های موجود در این منطقه است که تاکنون از توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان مغفول مانده است. لذا، در این پژوهش بر آن شدیم تا پاسخی برای پرسش‌های زیر بیابیم:

1- چه فرصت‌هایی در بخش کشاورزی شهرستان مسجدسلیمان برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه وجود دارد؟

2- چه فرصت‌هایی در بخش خدمات شهرستان مسجدسلیمان برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه وجود دارد؟

3- چه فرصت‌هایی در بخش صنعت شهرستان مسجدسلیمان برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه وجود دارد؟

امید است نتایج این مطالعه با فراهم کردن مبنایی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای موفق در شهرستان مسجدسلیمان، علاوه بر دستیابی به مزایای ایجاد اشتغال، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، توسعۀ صادرات، ارتقای درآمدهای عمومی و توسعۀ گردشگری، زمینه‌های لازم برای توسعۀ کارآفرینی در ابعاد مختلف را فراهم کرده و در نتیجه جایگاه اقتصادی شهرستان، استان و در نهایت کشور را بهبود بخشد.

2- مروری بر ادبیات و پیشینۀ پژوهش:

شیری و همکاران (1399) پژوهشی تحت عنوان «شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام: راهنمایی برای توسعه تعاونی‌های کشاورزی و خدماتی» به روش دلفی انجام دادند. بر اساس نتایج پژوهش مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی کشاورزی عبارت از «تولید، فرآوری، بسته‌بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏ای»، «پرورش میوه‏ها، سبزی و صیفی‏جات مزرعه‌ای و گلخانه‏ای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بسته‌بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه» و «تولید، بسته‌بندی، توزیع عسل (زنبورداری)» بودند. همچنین، مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی خدماتی عبارت از «برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، اجلاس‌ها، جشن‏ها و مراسمات مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری با هدف معرفی مکان‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‌اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و سامانه‌های رایانه‏ای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و ...» بودند.

حسینی نیا و همکاران (1398) در مطالعه‌ای با عنوان «شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کارآفرینی در بخش کشاورزی»، فرصت‌های کارآفرینی را در چهار حوزۀ مختلف تولید، فرآوری، تجارت و زیرساخت در بخش کشاورزی شهرستان گلباف دسته‌بندی کردند. بر اساس نتایج این مطالعه فرصت‌های بسته‌بندی و فرآوری گیاهان دارویی، راه‌اندازی کارگاه عطرمایه گیری ترخون و احداث کارگاه بسته‌بندی و فرآوری خرما بالاترین اولویت‌ها در زمینه فرصت‌های کارآفرینی شهرستان گلباف بودند. اکبری و همکاران (1398) نیز با بهره‌گیری از روش آمیختۀ اکتشافی به شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کسب‌وکار در منطقه آزاد تجاری ارس پرداختند. این محققان پس از شناسایی فرصت‌های کسب‌وکار در منطقۀ مورد مطالعه در قالب پنج حوزۀ کشاورزی، گردشگری، بازرگانی، خدماتی و صنعتی نسبت به اولویت‌بندی آن‌ها اقدام کردند. نتایج نشان داد که فرصت‌های بازرگانی در اولویت نخست و فرصت‌های کشاورزی در اولویت آخر قرار دارند. در حوزۀ بازرگانی فرصت‌های کسب‌وکار در زمینۀ ایجاد پایانۀ صادراتی و بازرگانی، در حوزۀ خدماتی فرصت‌های کسب‌وکار در زمینۀ احداث مجتمع درمانی و توریسم درمانی، در حوزۀ صنعتی فرصت‌های کسب‌وکار در زمینۀ تولید سامانه‌های گرمایش خورشیدی، در حوزۀ گردشگری فرصت‌های کسب‌وکار در زمینۀ احداث هتل- آپارتمان و کمپینگ خانواده و در حوزۀ کشاورزی فرصت‌های کسب‌وکار در زمینۀ درجه‌بندی و بسته‌بندی میوه رتبه‌های اول را به خود اختصاص دادند.

بخشی و همکاران (1396) با بررسی فرصت‌ها و زمینه‌های کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان فردوس به این نتیجه رسیدند که مهم‌ترین فرصت‌ها و زمینه‌های کارآفرینی کشاورزی مربوط به فعالیت‌های کاشت زعفران، احداث باغ انار، کوددهی مزارع، برداشت زعفران، آماده‌سازی بستر کاشت زعفران، عرضه علوفه به دامداری‌ها، وجین علف هرز مزارع و احداث واحدهای پرورش قارچ خوراکی هست. نیک‌رفتار و نصرتی فر (1396) با استفاده از روش پژوهش آمیخته، به تحلیل فرصت‌های کارآفرینی در گردشگری روستایی استان البرز پرداختند. در بخش کیفی فرصت‌های کارآفرینی گردشگری شناسایی شد و در مرحله کمی نسبت به اولویت‌بندی این فرصت‌های شناسایی‌شده اقدام گردید. نتایج نشان داد در روستاهای استان البرز فرصت‌های کارآفرینی در راستای جاذبه‌های طبیعی و تفریحی در اولویت قرار دارد و بعدازآن گردشگری بومی و سوغات و صنایع‌دستی قرار دارد. همچنین نتایج نشان داد که راه‌اندازی جاده‌های طبیعت‌گردی و راه‌اندازی خانه‌های روستایی با جزئیات زندگی روستایی از مهم‌ترین فرصت‌های شناسایی‌شده جهت راه‌اندازی کسب‌وکار در حوزه گردشگری روستایی است.

ریس و همکاران⁴ (2014) در مطالعه‌ای با عنوان «صنعت فـرآوري مـواد غـذایی در هند: توانایی، مهارت و فرصت‌های اشتغال»، به بررسی فرصت فرآوري محصولات کشاورزي در هند پرداختند و نتیجه مطالعه خود را این‌گونه بیان کردند که دولت هند تمرکز زیادي را نسـبت بـه صنعت فرآوري مواد غذایی به‌عنوان یک بخـش در اولویت دارد. انتظار می‌رود که جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با سیاست‌گذاری آسان شود. در کنار این‌ها نیاز به آموزش نیروي کار غیرماهر براي تأمین منابع انسانی، توسعه امکانات زیربنایی مانند زنجیره سرد و امکانات جاده براي تقویت صنعت فرآوري مواد غذایی ضروري است. ترسو⁵ (2014) نیز در مقاله‌ای بــا عنوان تجارت محصولات کشـاورزي به‌عنوان یک ابزار واقعی براي توسعه روستایی در نیجریه، فرصت‌های موجود در کسب‌وکارهای کشاورزي را در چند دستۀ کسب‌وکارهای تأمین ورودي مزرعه، فرآوري مواد غذایی کشاورزي و بازاریابی و توزیع مواد غذایی کشاورزي تقسیم‌بندی کردند.

بررسی مطالعات تجربی داخلی و خارجی در خصوص فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه گویای این حقیقت است که شناسایی فرصت‌های کسب‌وکار در هر منطقه و هر بخشی متفاوت از سایر جاها است و نمی‌توان نتایج یک منطقه یا بخش را به سایر جاها تعمیم داد. ازاین‌رو، در پژوهش حاضر به‌منظور شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان با بهره‌گیری از روش کیفی به شناسایی این فرصت‌ها در منطقه مورد مطالعه در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات پرداخته شده است.

3- روش‌شناسی پژوهش:

پژوهش حاضر ازلحاظ پارادایم در دستۀ پژوهش‌های آمیخته (کیفی-کمی) و با توجه به هدف کاربردی بود که به روش دلفی انجام شد. روش دلفی در عرصه‌هایی مانند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کلان، دستیابی به اجماع برای شناخت و حل مسائل پیچیده، ابزاردست سیاست‌گذاران و مدیران هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم درحال‌توسعه است (هسو و سندفورد⁶، 2007). با توجه به اینکه هدف اصلی در مطالعۀ حاضر شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان به‌منظور کمک به مدیران، برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران استان خوزستان در جهت راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه است، لذا در این مطالعه از روش «دلفی تصمیم‌گیری» بهره گرفته شده است.

افراد مورد مطالعه (مشارکت‌کنندگان) در روش دلفی، افراد صاحب‌نظر (متخصص) هستند که به روش نمونه‌گیری هدفمند⁷ برای مطالعه انتخاب می‌شوند (احمدی و همکاران، 1387). در دلفی، به مشارکت‌کنندگان، اعضای پانل دلفی می‌گویند. معیار انتخاب مشارکت‌کنندگان در مطالعۀ دلفی حاضر مواردی نظیر: 1- کارآفرینان موفق شهرستان مسجدسلیمان که فرصتی را شناسایی کرده‌اند، 2- متخصصان و صاحب‌نظران و افراد با تجربه در حوزه‌های کشاورزی، صنعت و خدمات در شهرستان مسجدسلیمان، 3- داشتن تمایل و وقت کافی برای مشارکت در مطالعه بود. برای این منظور، با بررسی و پرس و جوی فراوان (نمونه‌گیری گلوله برفی)، تعدادی از کارآفرینان موفق، متخصصان و صاحب‌نظران و افراد با تجربه در حوزه‌های کشاورزی، صنعت و خدمات در شهرستان مسجدسلیمان شناسایی شدند و از آن‌ها درخواست شد که در صورت تمایل در این مطالعه مشارکت کنند. با پیگیری‌های مستمر سرانجام 20 متخصص به‌عنوان عضو پانل دلفی (مشارکت‌کنندگان) در این مطالعه شناسایی شدند (جدول 1).

[1] Gartner et al.

[2] Kirzner

[3] GEM

[4] Rais et al.

[5] Tersoo

[6] Hsu and Sandford

[7] Purposed Sampling

جدول 1. مشخصات مشارکت‌کنندگان در مطالعه دلفی

ردیف	حوزه فعالیت/ سمت	سن (سال)	سابقه فعالیت	تحصیلات
1	گیاهان دارویی	45	21	لیسانس
2	هنرهای دستی (قالی، گلیم و ...)	25	6	فوق‌لیسانس
3	محصولات باغی	51	30	دیپلم
4	کارشناس سازمان جهاد کشاورزی	37	10	لیسانس
5	فرآوری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی	40	17	دیپلم
6	تولیدکننده زیورآلات و آینهدوزی	28	2	فوق‌لیسانس
7	باشگاه‌های ورزشی	35	9	دکتری
8	مواد غذایی سنتی	38	18	فوق‌دیپلم
9	نوغان‌داری	42	9	دیپلم
10	تهیه غذای خانگی	35	6	لیسانس
11	کارشناس سازمان تعاون روستایی	44	16	لیسانس
12	کارشناس سازمان صنعت، معدن و تجارت	47	21	لیسانس
13	طراحی و نقاشی	28	5	فوق‌لیسانس
14	پرورش ماهی	39	15	دکتری
15	تولیدکننده پوشاک	34	15	دیپلم
16	کارشناس سازمان جهاد کشاورزی	57	29	لیسانس
17	برنامه‌نویسی	32	7	فوق‌لیسانس
18	ساخت زیورآلات و تابلوی رنگ روغن	32	8	لیسانس
19	عکاسی و صاحب آتلیه	29	8	لیسانس
20	کارشناس سازمان امور عشایر	38	13	لیسانس

در مطالعۀ دلفی، اجماع گروهی زمانی حاصل می‌شود که حداقل دو- سوم (66 درصد) مشارکت‌کنندگان نسبت به موضوع مورد نظر بر اساس طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای (1- کاملاً موافقم، 2- موافقم، 3- بی‌نظرم، 4- مخالفم و 5- کاملاً مخالفم) توافق (نظر کاملاً موافقم و موافقم) داشته باشند (وارنر و

پژوهشگران و صاحب‌نظران مختلف، مراحل و فرآیندهای متفاوتی برای انجام مطالعۀ دلفی معرفی کرده‌اند، ولی اکثر آن‌ها معتقدند که مطالعۀ دلفی باید تا جایی ادامه یابد که نسبت به موضوع مورد نظر اجماع حاصل شود (احمدی و همکاران، 1378). در مطالعۀ دلفی، اجماع گروهی زمانی

مخالفم) توافق (نظر کاملاً موافقم و موافقم) داشته باشند (وارنر و همکاران¹، 2016). در این پژوهش، پس از سه دور، نسبت به فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان، اجماع حاصل شد. هر دور نزدیک دو هفته (15 روز) و کل مطالعه حدود یک ماه و نیم (45 روز) طول کشید. ابزار اصلی پژوهش در دور اول مطالعه دلفی پرسشنامه با پرسش‌های باز- پاسخ و در دور دوم و سوم، پرسشنامه با پرسش‌های بسته و باز- پاسخ بود. در تمام‌ دوره‌ها، پرسشنامۀ پژوهش به‌صورت حضوری و یا از طریق پست الکترونیکی برای اعضای پانل ارسال و از آن‌ها درخواست شد که در جهت مطالعه و تکمیل سؤالات پرسشنامه اقدام کنند. افزون بر این، پس‌ازاینکه نسبت به فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان اجماع حاصل شد، در گامی دیگر با تدوین یک پرسشنامه بسته- پاسخ از اعضای پانل دلفی درخواست شد که میزان اهمیت فرصت‌های شناسایی‌شده را بر اساس دو معیار «قابلیت اجرا» و «سودآوری» در قالب طیف پنج‌درجه‌ای لیکرت (1- خیلی کم تا 5- خیلی زیاد) مشخص کنند. در دور اول داده‌ها با استفاده از روش مقایسۀ مستمر تجزیه‌وتحلیل شدند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دور دوم با ترسیم جدول توزیع فراوانی با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 27 انجام شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دور سوم با ترسیم جدول توزیع فراوانی، محاسبه درصد توافق و ضریب توافق کندال و همچنین، برای اولویت‌بندی انواع فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی، خدماتی و صنعتی از میانگین و انحراف معیار با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 27 بهره گرفته شد.

بررسی قابلیت اطمینان (روایی و پایایی) در مطالعات دلفی آسان نیست. بااین‌وجود، اگر اعضای پانل دلفی

(مشارکت‌کنندگان) در مطالعه، نماینده خوبی از افراد متخصص در حوزۀ مطالعاتی موردنظر باشند، قابلیت اطمینان نتایج حاصل از مطالعه دلفی تضمین می‌شود (احمدی و همکاران، 1378). در مطالعۀ حاضر سعی شد با تدوین معیارهایی مناسب در جهت شناسایی اعضای پانل دلفی اقدام شود که نظرات و پیشنهادهای آنان قابلیت کاربرد و اجرا را داشته باشند. علاوه بر این، یکی دیگر از معیارهای تعیین قابلیت اطمینان در روش دلفی، تعداد مشارکت‌کنندگان است؛ به‌گونه‌ای که برای اطمینان از نتایج دلفی، اعضای پانل باید تا حد امکان نماینده کاملی از جامعه مورد مطالعه باشند (وارنر و همکاران، 2016). بر این اساس، در پژوهش حاضر سعی شد که تا حد امکان افراد بیشتری در فرآیند جمع‌آوری داده‌ها مشارکت داده شوند.

4- یافته‌های پژوهش:

در دور اول، داده‌ها و اطلاعات حاصل از پژوهش در خصوص فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان با استفاده از فن تحلیل محتوا و مقایسۀ مستمر داده‌ها تجزیه‌وتحلیل شدند. در این دور درمجموع تعداد 55 فرصت برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان شناسایی شد (جدول 1) که در قالب پرسشنامه‌ای ساختارمند در اختیار اعضای پانل دلفی در دور دوم قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دور دوم مشخص شد که مشارکت‌کنندگان نسبت به 42 فرصت شناسایی‌شده در دور اول برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان اجماع نظر داشتند و تعداد 13 فرصت به دلیل عدم توافق، حذف شدند (جدول 2).

[1] Warner et al.

جدول 2. فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان (دور دوم)

ردیف	فرصت کسب‌وکار	درصد توافق
1	کشت گیاهان دارویی	95
2	گسترش باغات کنار (سدر)	95
3	کشت کلزا	70
4	کشت سیب‌زمینی	60
5	کاشت هندوانه	40
6	احداث باغ انگور	50
7	کاشت گیاه آلوئه ورا	80
8	پرورش قارچ	100
9	تولید ورمی‌کمپوست	70
10	تولید بذر محصولات	80
11	تهیه کمپوست از بقایای گیاهی و فضولات دامی	80
12	احداث و توسعه باغات	75
13	گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای	95
14	پرورش زالو	60
15	پرورش ماهیان زینتی	45
16	پرورش ماهیان گرمابی	65
17	پرورش مرغ تخم‌گذار	95
18	پرورش مرغ گوشتی	85
19	پرورش کبک، شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون	85
20	پرورش مرغ بومی	85
21	پرورش زنبورعسل	90
22	پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی	100
23	پرورش بز بومی	60
24	پرورش گوسفند بختیاری	70
25	پرورش گاو بومی	70
26	احداث شهربازی	80
27	احداث سالن‌های ورزشی	85
28	احداث سینما	80
29	خریدوفروش اینترنتی کالای محلی و تولیدات عشایر و روستاییان	90
30	فرآوری پوست دام	80
31	عکاسی صنعتی	60
32	تورلیدر	65
33	فراوری انواع میوه‏جات و سبزی‌ها به‌صورت خشک، کنسرو و ...	70
34	بسته‌بندی انواع تولیدات گلخانه‏ای	85
35	تولید ترشیجات و خیارشور	70
36	قالیبافی	95
37	بافت چوقا	90
38	گلیم‌بافی	95
39	کارگاه فرآوری سنگ	80
40	کارگاه قوطی سازی	60
41	کارگاه تولید درب و پنجره	75
42	گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی	95
43	گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم	95
44	کارگاه‏های تولید ادوات کشاورزی	75
45	برگزاری تورهای گردشگری یک‌روزه داخل شهرستان	85
46	برنامه‌نویسی رایانه	55
47	طراحی و توسعه‌دهنده وب	55
48	گرافیست	60
49	بسته‌بندی صنعتی گیاهان دارویی به‌صورت «تی‌بگ»	90
50	بسته‌بندی انواع گیاهان دارویی	95
51	سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی	95
52	فرآوری گیاهان دارویی	95
53	بسته‌بندی عسل	90
54	تولید خوراک دام و طیور	85
55	تولید و فرآوری لبنیات	85

به دلیل بافت گچی موجود در شهرستان ماسه‌شویی، کارخانه آسفالت، تولید آب‌معدنی و تولید تیرچه‌بلوک.

بر اساس نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دور سوم مشخص شد که مشارکت‌کنندگان نسبت به 48 فرصت شناسایی‌شده در دور دوم برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان اجماع نظر داشتند و تعداد 4 فرصت به دلیل عدم توافق، حذف شدند (جدول 3)؛ به‌عبارت‌دیگر، با توجه به اینکه میزان CVI (همان درصد توافق محاسبه‌شده) برای 48 فرصت راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان بیشتر از 70 درصد بود، لذا می‌توان گفت که کلیۀ افراد مورد مطالعه در مورد این فرصت‌های اجماع نظر دارند.

علاوه بر این، در دور دوم در قالب یک سؤال باز-پاسخ از مشارکت‌کنندگان درخواست شد که در صورت امکان، فرصت‌های دیگری را به لیست اضافه کنند. بر اساس نتایج تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات به‌دست‌آمده در خصوص این پرسش، تعداد ده فرصت جدید برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان شناسایی شد که عبارتند از: تولید، بسته‌بندی و توزیع نان محلی، بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محصولات مشابه، تولید جوانه شامل گندم، جو و برنج و...، کارخانه تولید کیسه ‌زباله، پلاستیک و نایلون، احداث سالن‌های مختلف برای فعالیـت‌های فرهنـگی هنـری، احـداث کارگـاه تولید گچ

جدول 3. فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان (دور سوم)

ردیف	فرصت کسب‌وکار	درصد توافق
1	کشت گیاهان دارویی	100
2	گسترش باغات کنار (سدر)	80
3	کشت کلزا	70
4	تولید، بسته‌بندی و توزیع نان محلی	95
5	بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محصولات مشابه	100
6	تولید جوانه شامل گندم، جو و برنج و...	75
7	کاشت گیاه آلوئه ورا	85
8	پرورش قارچ	85
9	تولید ورمی‌کمپوست	75
10	تولید بذر محصولات	75
11	تهیه کمپوست از بقایای گیاهی و فضولات دامی	85
12	احداث و توسعه باغات	80
13	گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای	100
14	کارخانه تولید کیسه‌زباله، پلاستیک و نایلون	80
15	احداث سالن‌های مختلف جهت فعالیت‌های فرهنگی هنری	65
16	کارگاه تولید گچ به دلیل بافت گچی موجود در شهرستان	85
17	پرورش مرغ تخم‌گذار	90
18	پرورش مرغ گوشتی	95
19	پرورش کبک، شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون	95
20	پرورش مرغ بومی	75
21	پرورش زنبورعسل	85
22	پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی	95
23	ماسه شویی	45
24	پرورش گوسفند بختیاری	90
25	پرورش گاو بومی	70
26	احداث شهربازی	65
27	احداث سالن‌های ورزشی	75
28	احداث سینما	75
29	خریدوفروش اینترنتی کالای محلی و تولیدات عشایر و روستاییان	85
30	فرآوری پوست دام	80
31	کارخانه آسفالت	95
32	تولید آب‌معدنی	85
33	فراوری انواع میوه‏جات و سبزی‌ها به‌صورت خشک، کنسرو و ...	80
34	بسته‌بندی انواع تولیدات گلخانه‏ای	75
35	تولید ترشیجات و خیارشور	90
36	قالیبافی	90
37	بافت چوقا	80
38	گلیم‌بافی	80
39	کارگاه فرآوری سنگ	85
40	تولید تیرچه‌بلوک	75
41	کارگاه تولید درب و پنجره	70
42	گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی	90
43	گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم	90
44	کارگاه‏ تولید ادوات کشاورزی	65
45	برگزاری تورهای گردشگری یک‌روزه داخل شهرستان	85
46	بسته‌بندی عسل	95
47	تولید خوراک دام و طیور	80
48	تولید و فرآوری لبنیات	85
49	بسته‌بندی صنعتی گیاهان دارویی به‌صورت «تی‌بگ»	85
50	بسته‌بندی انواع گیاهان دارویی	90
51	سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی	95
52	فرآوری گیاهان دارویی	90
ضریب توافق کندال=89/0 سطح معناداری= 001/0

شهربازی و کارگاه‏های تولید ادوات کشاورزی حذف شدند. در ادامه با توجه به اهداف پژوهش در جهت دسته‌بندی فرصت‌های شناسایی‌شده برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان اقدام شده است. پس از بررسی دقیق منشأ و ماهیت فرصت‌های شناسایی‌شده، آن‌ها به سه‌طبقه «فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی»، «فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه صنعتی» و «فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی» تقسیم‌بندی شدند (جدول 4).

ضریب توافق کندال برای این مرحله از دلفی 89/0 (89/0 kwndalls W=، 001/0 sig=) به دست آمد که نشان می‌دهد بیش از دوسوم (حدود 89 درصد) از پاسخگویان در رابطه با این فرصت‌ها توافق نظر دارند. علاوه بر این، در دور سوم در قالب یک سؤال باز-پاسخ از مشارکت‌کنندگان درخواست شد که در صورت امکان، فرصت‌های دیگری را به سیاهه اضافه کنند. بر اساس نتایج تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات به‌دست‌آمده در خصوص این پرسش، فرصت جدیدی شناسایی نشد و تنها چهار فرصت احداث سالن‌های مختلف جهت فعالیت‌های فرهنگی هنری، ماسه شویی، احداث شهربازی و

جدول 4. دسته‌بندی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان

ردیف	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان	طبقات
1	کشت گیاهان دارویی	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی
2	گسترش باغات کنار (سدر)
3	کشت کلزا
4	کاشت گیاه آلوئه ورا
5	پرورش قارچ
6	تولید جوانه شامل گندم، جو و برنج و...
7	احداث و توسعه باغات
8	گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای
9	تولید ورمی‌کمپوست
10	تولید بذر محصولات
11	تهیه کمپوست از بقایای گیاهی و فضولات دامی
12	پرورش مرغ تخم‌گذار
13	پرورش مرغ گوشتی
14	پرورش کبک، شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون
15	پرورش مرغ بومی
16	پرورش زنبورعسل
17	پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی
18	پرورش گوسفند بختیاری
19	پرورش گاو بومی
1	تولید، بسته‌بندی و توزیع نان محلی	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی
2	بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محصولات مشابه
3	احداث سالن‌های ورزشی
4	احداث سینما
5	بسته‌بندی انواع تولیدات گلخانه‏ای
6	بسته‌بندی عسل
7	برگزاری تورهای گردشگری یک‌روزه داخل شهرستان
8	سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی
9	خریدوفروش اینترنتی کالای محلی و تولیدات عشایر و روستاییان
10	بسته‌بندی انواع گیاهان دارویی
1	فرآوری گیاهان دارویی	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه صنعتی
2	تولید خوراک دام و طیور
3	گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی
4	گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم
5	بسته‌بندی صنعتی گیاهان دارویی به‌صورت «تی‌بگ»
6	قالیبافی
7	تولید ترشیجات و خیارشور
8	کارخانه تولید کیسه‌زباله، پلاستیک و نایلون
9	احداث کارگاه تولید گچ به دلیل بافت گچی موجود در شهرستان
10	تولید و فرآوری لبنیات
11	فرآوری پوست دام
12	کارخانه آسفالت
13	تولید آب‌معدنی
14	فراوری انواع میوه‏جات و سبزی‌ها به‌صورت خشک، کنسرو و ...
15	بافت چوقا
16	گلیم‌بافی
17	احداث کارگاه فرآوری سنگ
18	تولید تیرچه‌بلوک
19	احداث کارگاه تولید درب و پنجره

کمی از اعضای پانل دلفی درخواست شد که میزان اهمیت فرصت‌های شناسایی‌شده برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان را بر اساس دو معیار «قابلیت اجرا» و «سودآوری» در قالب طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای (1- خیلی کم تا 5- خیلی زیاد) اولویت‌بندی کنند.

بر اساس نتایج ارائه‌شده در جدول 3؛ مشاهده می‌شود که از 48 فرصت شناسایی‌شده 19 فرصت در دستۀ فرصت‌های کشاورزی، 10 فرصت در دستۀ فرصت‌های خدماتی و 19 فرصت در دستۀ فرصت‌های صنعتی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیـمان قرار دارند. در ادامـه در قالب یک مطالعه

جدول 5. اولویت‌بندی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی

ردیف	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی	میانگین	انحراف معیار	رتبه
1	کشت گیاهان دارویی	65/4	49/0	1
2	گسترش باغات کنار (سدر)	25/4	91/0	9
3	کشت کلزا	00/4	92/0	16
4	کاشت گیاه آلوئه ورا	25/4	97/0	10
5	پرورش قارچ	30/4	86/0	7
6	تولید جوانه شامل گندم، جو و برنج و...	00/4	86/0	15
7	احداث و توسعه باغات	25/4	02/1	11
8	گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای	45/4	51/0	3
9	تولید ورمی‌کمپوست	15/4	93/0	12
10	تولید بذر محصولات	10/4	85/0	13
11	تهیه کمپوست از بقایای گیاهی و فضولات دامی	30/4	86/0	7
12	پرورش مرغ تخم‌گذار	15/4	93/0	12
13	پرورش مرغ گوشتی	40/4	75/0	5
14	پرورش کبک، شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون	45/4	76/0	4
15	پرورش مرغ بومی	25/4	97/0	10
16	پرورش زنبورعسل	30/4	98/0	8
17	پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی	50/4	61/0	2
18	پرورش گوسفند بختیاری	35/4	67/0	6
19	پرورش گاو بومی	10/4	07/1	14

به‌صورت قفسی»، «گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای»، «پرورش کبک، شترمرغ، بلدرچین و بوقلمون» و «پرورش مرغ گوشتی» هستند.

‌

نتایج ارائه‌شده در جدول 5؛ نشان می‌دهد که مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی به ترتیب اولویت عبارت از «کشت گیاهان دارویی»، «پـرورش مـاهی در حـاشـیه سـدهای مسـجدسلـیمان

جدول 6. اولویت‌بندی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی

ردیف	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی	میانگین	انحراف معیار	رتبه
1	تولید، بسته‌بندی و توزیع نان محلی	30/4	57/0	4
1	بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محصولات مشابه	55/4	51/0	1
3	احداث سالن‌های ورزشی	00/4	97/0	8
4	احداث سینما	80/3	10/1	9
5	بسته‌بندی انواع تولیدات گلخانه‏ای	05/4	14/1	7
6	بسته‌بندی عسل	30/4	73/0	5
7	برگزاری تورهای گردشگری یک‌روزه داخل شهرستان	30/4	86/0	6
8	سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی	40/4	60/0	3
9	خریدوفروش اینترنتی کالای محلی و تولیدات عشایر و روستاییان	30/4	73/0	5
10	بسته‌بندی انواع گیاهان دارویی	45/4	82/0	2

انواع گیاهان دارویی»، «سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی»، «تولید، بسته‌بندی و توزیع نان محلی»، «بسته‌بندی عسل» و «خریدوفروش اینترنتی کالای محلی و تولیدات عشایر و روستاییان» هستند.

نتایج ارائه‌شده در جدول 6؛ نشان می‌دهد که مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی به ترتیب اولویت عبارت از «بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محـصولات مشـابه»، «بستـه‌بندی

جدول 7. اولویت‌بندی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه صنعتی

ردیف	فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه صنعتی	میانگین	انحراف معیار	رتبه
1	فرآوری گیاهان دارویی	50/4	83/0	3
1	تولید خوراک دام و طیور	15/4	87/0	11
3	گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی	70/4	66/0	1
4	گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم	65/4	67/0	2
5	بسته‌بندی صنعتی گیاهان دارویی به‌صورت «تی‌بگ»	35/4	87/0	6
6	قالیبافی	35/4	81/0	5
7	تولید ترشیجات و خیارشور	30/4	80/0	8
8	کارخانه تولید کیسه‌زباله، پلاستیک و نایلون	00/4	97/0	15
9	احداث کارگاه تولید گچ به دلیل بافت گچی موجود در شهرستان	40/4	88/0	4
10	تولید و فرآوری لبنیات	15/4	04/1	12
11	فرآوری پوست دام	25/4	91/0	9
12	کارخانه آسفالت	30/4	73/0	7
13	تولید آب‌معدنی	35/4	74/0	5
14	فراوری انواع میوه‏جات و سبزی‌ها به‌صورت خشک، کنسرو و ...	00/4	92/0	14
15	بافت چوقا	20/4	77/0	9
16	گلیم‌بافی	20/4	89/0	10
17	احداث کارگاه فرآوری سنگ	35/4	87/0	6
18	تولید تیرچه‌بلوک	00/4	86/0	13
19	احداث کارگاه تولید درب و پنجره	80/3	89/0	16

نتایج ارائه‌شده در جدول 7؛ نشان می‌دهد که مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه صنعتی به ترتیب اولویت عبارت از «گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی»، «گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم»، «فرآوری گیاهان دارویی»، «احداث کارگاه تولید گچ به دلیل بافت گچی موجود در شهرستان» و «تولید آب‌معدنی» هستند.

5- بحث و نتیجه‌گیری:

نتایج پژوهش نشان داد که مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی به ترتیب اولویت عبارت از «کشت گیاهان دارویی»، «پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی» و «گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای» بودند. اگرچه برخی از این اولویت‌ها با یافته‌های مطالعات بنی‌اسدی و همکاران (1401)، حیدری و همکاران (1400)، یوسفی و همکاران (1399)، حسینی نیا و همکاران (1398) و بخشی و همکاران (1396) مطابقت دارد، اما لازم به ذکر است که فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کشاورزی بسته به امکانات و شرایط هر منطقه متفاوت از سایر مناطق است. به‌عنوان‌مثال، پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی مختص این منطقه بوده و ممکن است در برخی مناطق این امکان وجود نداشته باشد. مهم‌ترین فرصت راه‌اندازی کسب‌وکارهای کشاورزی در شهرستان مسجدسلیمان از نگاه افراد مورد مطالعه، کشت گیاهان دارویی بود. در توضیح این یافته می‌توان گفت با توجه به اینکه گیاهان دارویی از ارزش خاصی در علوم زیستی، پزشکی و دام‌پزشکی به لحاظ پیشگیری و درمان بیماری برخوردار است، لذا در سال‌های اخیر استفاده از گیاهان دارویی به دلیل اثبات اثرات مفید آن، ارزان بودن، نداشتن اثرات جانبی و همچنین سازگار بودن با محیط‌زیست روزبه‌روز در حال افزایش است. در این راستا، ایجاد فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری جهت تولید بیشتر گیاهان دارویی در بخش کشاورزی حائز اهمیت بوده و لازم است در زمینۀ فرآورده‌های مختلف تولید این گیاهان به‌خصوص در ایران، تحقیقات گسترده‌ای انجام شود؛ چراکه باوجود شرایط جغرافیایی و تنوع آب و هوایی ایران و امکان رویش اکثر گیاهان دارویی در آن فرصتی طلایی نصیب کشور گشته است تا از آن به بهترین نحو استفاده نماید؛ بنابراین، کشت گیاهان دارویی و تولید فرآورده‌های آن می‌تواند به‌عنوان یک ضرورت ملی و در چارچوب یک برنامه مشخص و جامع، خودکفایی دارویی، اشتغال و توسعه بخش کشاورزی را به دنبال داشته و به‌عنوان عامل مهمی در ارزآوری برای کشور اثرگذار باشد (خسروی پور و همکاران، 1394).

پرورش ماهی در حاشیه سدهای مسجدسلیمان به‌صورت قفسی، به لحاظ اولویت دومین فرصت راه‌اندازی کسب‌وکارهای کشاورزی در شهرستان مسجدسلیمان از نگاه افراد مورد مطالعه بود. در توضیح اهمیت این فرصت می‌توان گفت که آمار و اطلاعات جهاني حاكي از آن است كه تقاضا براي مصرف آبزيان در سراسر دنيا رو به افزايش است. در كشور ايران نيز كه بيشتر جمعيت آن در نواحي دور از دريا زيست می‌کنند، با توجه به رشد آگاهي مردم و انتشار اطلاعات درباره خواص استفاده از آبزيان مصرف آن رو به گسترش است. نكاتي مانند بالا رفتن رفاه عمومي و رشد تقاضاي دسترسي به مواد و غذاهاي متنوع‌تر و نيز مسائل اقتصادي در توليد و مصرف گوشت احشام و ماكيان باعث شده است به‌تدریج و با شيب ملايمي مصرف ماهي و ساير آبزيان رو به توسعه باشد. به دليل محدوديت منابع آبي در آب‌های داخلي و كاهش صيد برخي از گونه‌های دريايي، پرورش ماهيان و ديگر آبزيان دريايي به‌عنوان راهكار مطمئن و مقرون‌به‌صرفه در تأمین پروتئين مورد نياز معرفي شده است. قابليت توليد منظم، شرايط مناسب پرورشي، عدم آلوده‌سازی محيط، هزينه سرمایه‌گذاری نسبتاً كم و بازدهي اقتصادي مناسب از ديگر مشوق‌های اين امر هستند. به لحاظ تجاري نيز اين روش می‌تواند محصول خود را با كميت و كيفيت مطلوب به بازار عرضه كند. پرورش ماهي در قفس به دلايل مختلف از قبيل وجود توان عظيم از سدهاي مختلف در استان‌های كشور، وجود فنّاوری لازم در كشور براي پرورش ماهي در قفس، سهولت ساخت و نصب آن بر روي درياچه و امكان جابه‌جایی مزرعه، نياز به سرمایه‌گذاری اوليه و ثابت كمتر و بازگشت سريع سرمايه، امكان ايجاد اشتغال براي بخش وسيعي از مردم می‌تواند نقش مهمي در افزايش توليد ملي آبزيان و ايجاد اشتغال مولد داشته باشد (رضانژاد و همکاران، 1392).

گلخانه مدرن و صنعتی برای تولید محصولات گلخانه‏ای، سومین اولویت راه‌اندازی کسب‌وکارهای کشاورزی در شهرستان مسجدسلیمان از نگاه افراد مورد مطالعه بود. در تشریح اهمیت این فرصت می‌توان گفت با توجه به تغییرات دنیای امروز، گلخانه‌های صنعتی از ضرورت‌های صنعت کشاورزی هر کشور می‌باشند. در بسیاری از کشورهای دنیا به‌خصوص کشورهای کوچک، دولت‌ها با مشکل کمبود زمین مناسب برای کشاورزی مواجه هستند. لذا ساخت گلخانه یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از مشکل کمبود و قحطی غذا هست. همچنین، گلخانه دیگر محدودیت‌های کشت در فضای باز یا همان کشت سنتی را ندارد و می‌شود انواع محصولات را پرورش داد؛ اما احداث گلخانه‌های معمولی مانند گلخانه‌های خانگی نمی‌تواند دردی از اقتصاد یا کشاورزی کشور دوا کند. به‌طورقطع نیاز است گلخانه صنعتی جایگزین گلخانه‌های متراژ پایین را بگیرد و از سامانه‌های نوین کشت مانند کشت ایروپونیک یا هیدروپونیک استفاده کرد تا بیشترین محصول را در هر مترمربع تولید کرد.

بر اساس نتایج پژوهش اولویت‌های برتر در زمینه فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی در شهرستان مسجدسلیمان شامل: «بسته‌بندی محصولات دامی همچون کشک و دیگر محصولات مشابه»، «بسته‌بندی انواع گیاهان دارویی» و «سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی» بودند. این یافته هم‌راستا با نتایج مطالعات شیری و همکاران (1400) و حسینی‌نیا و همکاران (1398) است. مطابق با نتایج این مطالعه، حسینی نیا و همکاران (1398) نیز با بهره‌گیری از ماتریس اولویت‌بندی تاپ سیس به بسته‌بندی گیاهان دارویی و احداث سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی به‌عنوان فرصت‌های مهم راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی اشاره کرده‌اند. در توضیح و تشریح اهمیت این فرصت‌ها می‌توان گفت که بسته‌بندی در انواع صنایع اهمیت خود را دارا است، اما بسته‌بندی محصولات دامی و کشاورزی باعث نگهداری و حفاظت کالا در برابر عوامل محیطی و همچنین پل ارتباطی میان مصرف‌کننده و تولیدکننده محصول است. بسته‌بندی مناسب محصولات کشاورزی نقش مهمی در تصمیم‌گیری مشتریان در زمان خرید خواهد داشت و می‌تواند بهترین معرف برای محصول باشد. در مورد اهمیت بسته‌بندی فرآورده‌های دامی و کشاورزی باید گفت که کیفیت این بسته‌بندی باعث می‌شود که محصولات کشاورزی و دامی از فساد، له‌شدگی، آسیب‌دیدگی و ... در امان بمانند. نکتۀ قابل‌توجه آنکه بسته‌بندی مرغوب محصولات دامی و کشاورزی یکی از مهم‌ترین ارکان صادرات این محصولات محسوب می‌شود. ضمن اینکه بسته‌بندی سبب می‌شود که حمل‌ونقل محصول نیز آسان‌تر بوده و در مسافت‌های طولانی بدون نگرانی از هدر رفت محصولات انجام گیرد. در خصوص احداث سردخانه محصولات کشاورزی و غذایی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه خدماتی در شهرستان مسجدسلیمان نیز لازم به ذکر است که ساخت و توسعه سردخانه‌های کشاورزی از عواملی است که می‌تواند از هدر رفت محصولات کشاورزی جلوگیری کرده و زمینه‌ساز رونق اقتصادی باشد. به دلیل کمبود سردخانه و صنایع تبدیلی در ایران، سالانه بیش از 29 میلیون تن محصولات باغی و زراعی از بین می‌رود. همچنین، کمبود سردخانه در نقاط مختلف کشور، دلیلی بر حضور بیشتر دلالان در بازار محصولات کشاورزی شده است. بسیاری از کشاورزان برای جلوگیری از فساد محصولات خود، مجبور هستند ثمره ماه‌ها تلاش خود را به قیمت ناچیز در اختیار دلالان قرار دهند. در برخی از مناطق کشور به دلیل نبود سردخانه، همه محصولات به یک‌باره وارد بازار منطقه می‌شود. به دلیل اشباع ناگهانی بازار و نبود قدرت جذب لازم، قیمت محصولات کشاورزی در منطقه با کاهش همراه بوده و این موجب زیان دوباره کشاورزان و باغداران می‌شود (مجله کسب‌وکار سندبادسل، 1400). از بیان آنچه گذشت می‌توان به‌خوبی به اهمیت احداث سردخانه برای نگهداری از محصولات کشاورزی و غذایی پی‌ برد و به‌درستی پاسخگویان نیز به این فرصت مهم اشاره کرده‌اند.

بر اساس نتایج پژوهش اولویت‌های برتر در زمینه فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه صنعتی در شهرستان مسجدسلیمان شامل: «گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی»، «گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم» و «فرآوری گیاهان دارویی» بودند. در صنایع پتروشیمی در سال‌های گذشته، تأکید بیشتر در صنایع بالادستی بوده و به صنایع پایین‌دستی پتروشیمی توجه کافی نشده است. در حال حاضر حدود ۶۰ میلیارد دلار در صنایع بالادستی سرمایه‌گذاری شده است که با توجه به جمعیت شاغل در آن، به معنی ایجاد اشتغال در این صنعت با یک‌میلیون دلار به ازای هر یک نفر شغل هستند. درحالی‌که در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی می‌توان با هر ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان یک شغل ایجاد کرد. در صنایع پتروشیمی ۲۰ میلیارد دلار صادرات داریم که با توجه به اینکه همگی آن‌ها در صنایع بالادستی هستند، به ازای هر یک کیلو تنها یک دلار عایدی داریم، این در حالی است که ارزش‌افزوده صنایع پایین‌دستی پتروشیمی ۲۰ برابر صنایع بالادستی است و واردات ما ۴ تا ۵ میلیون تن مواد پتروشیمی پایین‌دستی به ۲۰ میلیارد دلار می‌رسد که کیلویی ۴ دلار برای کشور تمام می‌شود که این موضوع آشکار می‌کند که سرمایه‌گذاری‌ها باید به‌سوی صنایع پایین‌دستی سوق داده شود (تاج‌الدینی، 1399)؛ بنابراین، با توجه به سرمایه‌گذاری کلان کشور در صنایع بالادست و وجود بستری مناسب در صنایع پایین‌دست، به دلیل نقش حساس این صنایع در ارزآوری و همچنین با عنایت به اهمیت صنایع پایین‌دستی به‌عنوان پل ارتباطی میان صنایع پتروشیمی و سایر صنایع، پاسخگویان نیز به‌درستی به دو فرصت مهم در بخش صنایع شهرستان مسجدسلیمان یعنی گسترش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی و گسترش صنایع پایین‌دستی کارخانه آلومینیوم اشاره کردند. فرآوری گیاهان دارویی، سومین اولویت راه‌اندازی کسب‌وکارهای صنعتی در شهرستان مسجدسلیمان از نگاه افراد مورد مطالعه بود. در تشریح اهمیت این فرصت می‌توان گفت ایران با داشتن چندین هزار گونه گیاه دارویی ازلحاظ تنوع گیاهی در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند ظرفیت قابل‌توجهی براي به دست آوردن بازارهاي جهانی در این زمینه داشته باشد اما کارشناسان با توجه به کاستی‌ها و مشکلاتی که در این

بخش وجود دارد، سهم ایران از تجارت جهانی گیاهان دارویی را کمتر از دو درصد برآورد می‌کنند. این در حالی است که برخی از کارشناسان ادعا می‌کنند که توسعه کشت و تولید گیاهان دارویی و مهم‌تر از آن فرآوری گیاهان دارویی می‌تواند جایگزین صنعت نفت شود (آهنگر و عصری، 1392). لذا به نظر می‌رسد تبادل فنّاوری با کشورهاي توانمند در امر فرآوري گیاهان و خدمات انتقال فنّاوری می‌تواند تا حدود زیادی به توسعه فرآوری گیاهان دارویی در کشور و به‌طور خاص در شهرستان مسجدسلیمان منجر شود.

بر اساس نتایج این پژوهش مهم‌ترین فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی، خدماتی و صنعتی در شهرستان مسجدسلیمان شناسایی و معرفی شدند. لذا سیاست‌گذاران، مدیران و افراد جویای کار و کارآفرینان بالقوه در شهرستان مسجدسلیمان می‌توانند از این فرصت‌ها در جهت راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه بهره گیرند. در این راستا، پیشنهاد می‌شود که سازمان‌هایی نظیر پارک علم و فناوری، سازمان صنعت، معدن و تجارت و همچنین، جهاد کشاورزی در طی فراخوان‌هایی از سرمایه‌گذاران و افراد علاقه‌مند به اشتغال در شهرستان مسجدسلیمان دعوت کنند و آنان را در راستای سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه حمایت کنند. همچنین، لازم است این سازمان‌ها با تهیه و تدارک کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی مختلف به این افراد در راستای اشتغال در کسب‌وکارهای موردنظر کمک کنند. در نهایت، با توجه به اینکه در شهرها و استان‌های مختلف کشور، توان‌ها و قابلیت‌های متفاوتی وجود دارد، لذا قابلیت استفاده از نتایج این پژوهش در سایر مناطق کشور مورد تردید است؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود که این مطالعه در سایر مناطق کشور به‌منظور شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه با هدف بهبود و ارتقای وضعیت اشتغال، کارآفرینی و در نهایت توسعه اقتصادی کشور طراحی و اجرا گردد.

منابع

1. احمدی، ف، نصیریانی، ن؛ و اباذری، پ. (1387). فن دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8 (1): 185-175.

2. اکبری، مرتضی، رشادی، مریم سادات. پاداش، حمید، کریمیان راوندی، محمد. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کسب‌وکار در منطقه آزاد تجاری ارس. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 51 (2)، 306-291.

3. آهنگر، سمیه، عصری، فریدون. (1392). اهمیت و جایگاه فراوری گیاهان دارویی در ایران. سومین همایش ملی گیاهان دارویی، آمل، https://civilica.com/doc/288297

4. بخشی، محمدرضا، فلکی، ملیحه، سیاهی، راضیه. (1396). بررسی فرصت‌ها و زمینه‌های کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان فردوس. اولین همایش ملی فرصت‌های نوین تولید و اشتغال بخش کشاورزی در شرق کشور (در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی)، بیرجند.

5. بنی‌اسدی، ندا.، ثمری، داود.، فرج‌اله حسینی، سید جمال. و امیدی نجف‌آبادی، مریم. (1401). نقش دانش بومی در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما با رویکرد مدیریت جامع نوآوری در استان کرمان. نوآوری و ارزش‌آفرینی، 21 (11): 150= 135.

6. پاشایی زاده، ح. (1386). نگاهی اجمالی به روش دلفی. پیک نور، 6 (2): 79-63.

7. تاج‌الدینی، امیرحسین. (1399). صنایع پایین‌دستی پتروشیمی و اهمیت آن. پایگاه خبری تحلیل آینه جم، منتشر شده در اول اردیبهشت 1399.

8. حسینی نیا، غلامحسین، مقدس فریمانی، شهرام، جلالوند، میلاد. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کارآفرینی در بخش کشاورزی (مورد مطالعه: شهرستان گلباف از توابع استان کرمان). کارآفرینی در کشاورزی، 6 (1): 68-53.

9. حیدری، ساناز، مراد نژادی، همایون، صیمحمدی، سمیره. (1400). شناسایی فرصت‌های کسب‌وکارهای خدماتی بخش کشاورزي (مورد مطالعه: تعاونی‌های روستایی استان ایلام). کارآفرینی در کشاورزی، 8 (1)، 16-1.

10. خسروی پور، بهمن، سیاه‌پوش، عبدالرضا، مهدی کربلایی، زینب. (1394). اهمیت کشت گیاهان دارویی و تولید فرآورده‌های آن در کشاورزی. اولین همایش گیاهان دارویی و داروهای گیاهی، تهران،https://civilica.com/doc/433399

11. رضانژاد، رضا، رفيعي، غلامرضا، بهراميان، مهدي. (1392). پرورش ماهي قزل‌آلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss) در قفس رهيافتي جهت افزايش توليد ملي آبزيان. دومين همايش ملي توسعه و پرورش ماهيان سرد آبی، 10 و 11 اردیبهشت، شهرکرد.

12. ساروخانی، ب. (1383). دلفی کیفی، ابزار پژوهش در علوم اجتماعی. مطالعات زنان، 2 (4): 121- 85.

13. سامگیس، بنفشه. (1398). سوختن پایتخت نفت ایران در شعله‌های فقر به روایت آمار. ویژه‌نامه نوروزی روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار 08/01/1398، شناسه مطلب: 7306.

14. شیری، نعمت اله. (1399). شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام. طرح پژوهشی خاتمه یافته گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام.

15. شیری، نعمت‌اله.، مرادنژادی، همایون.، مهدی‌زاده، حسین. و صی‌محمدی، سمیره. (1400). فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام: راهنمایی برای توسعه تعاونی‌های کشاورزی و خدماتی. تعاون و کشاورزی. 10 (39): 96-75.

16. مجله کسب‌وکار سندبادسل. (1400). سردخانه، معضل بخش کشاورزی. انتشاریافته در دوم مردادماه 1400.

17. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری کشور 1395. ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

18. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری کشور 1395. ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

19. نیک‌رفتار، طیبه، نصرتی فر، زهرا. (1396). تحلیل فرصت‌های کارآفرینی در گردشگری روستایی استان البرز. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6، 58-45.

20. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. (1396). خلاصه مدیریتی مطالعات استانی طرح توسعه کسب‌وکار و اشتغال پایدار (تکاپو) استان خوزستان. معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال، دبیرخانه طرح تکاپو، کد گزارش 1019-96.

21. یوسفی، علی.، همایون‌فر.، مهدی.، پقه، عبدالعزیز. و اخوان‌فر، امیر. (1399). ارائه مدل زنجیره تأمین سبز محصولات لبنی با تأکید بر رضایت مشتریان: ترکیب رویکردهای مدلسازی ساختاری تفسیری و فرآیند تحلیل شبکه. نوآوری و ارزش‌آفرینی، 18 (9): 196-179.

22. Bosma, N. & Kelly, D. (2018/2019). GEM Global Report 2018/2019. Available at: https://www.gemconsortium.org/report (accessed February 7, 2019).

23. Gartner, W. B. Carter, N. & Hills, G. E. (2003).The Language of Opportunity. in: Steyaert, C.& Hjorth, D. (Ed). Northampton New Movements of Entrepreneurship, MA: Edward Elgar, 103–124.

24. Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Global Report (2016/2017).

25. Hellman, M. E. (2002). An overview of public key cryptography. IEEE Communications Magazine, 40 (5): 42−49.

26. Hsu, C. C. and Sandford, B. (2007). The delphi technique: making sense of consensus. Practical assessment, research and evaluation, 12 (10): 1-8.

27. Kirzner, Israel M. (2009). The alert and creative entrepreneur: a clarification. Small Business Economics, 32 (2), 145-152.

27. Munhall. P. L. (2011). Nursing research: a qualitative perspective. 5t ed. Sudbury, MA: Jones & Bartlett Learning.

28. Porter, M. E. (1985). The Competitive advantage: Creating and sustaining superior performance. NY: Free Press.

29. Rais, M, Acharya, S, and Sharma, N. (2014). Food processing industry in India: S&T capability, skills and employment opportunities. Journal of Rural Development, 32(4): 451-478.

30. Tersoo, P. (2014). Agribusiness as a veritable tool for rural development in Nigeria. International Letters of Social and Humanistic Sciences, (14): 26-36.

31. Warner, L. A, Stubbs, E, Murphrey, T. P. and Huynh, P. (2016). Identification of the Competencies Needed to Apply Social Marketing to Extension Programming: Results of a Delphi Study. Journal of Agricultural Education, 57(2): 14-32.

32. Woodenberg, F. (1991). An evaluation of Delphi. Technological Forecasting and Social Change Journal, 40:131-150.

شارک

عنوان URL للمقالة

شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی کسب‌وکارهای کارآفرینانه در شهرستان مسجدسلیمان

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية