اثربخشی برنامة تنظیم هیجان به روش طرحواره درمانیِ هیجانی بر تاب‌آوریِ پریشانی و توانمندی مادرانِ دارای فرزند دچار اختلال درخودماندگی
الموضوعات :ناصر یوسفی 1 , آرمان عزیزی 2 , مسعود صادقی 3 , غفار نصیری هانیس 4 , لقمان باجلانی 5 , پیمان خورشیدی 6 , سیده سمیره حسینی 7
1 - دانشگاه کردستان
2 - دانشگاه اصفهان
3 - دانشگاه لرستان
4 - دانشگاه لرستان
5 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران
6 - دانشگاه کردستان
7 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان
الکلمات المفتاحية: تنظیم هیجان, تاب‌آوری پریشانی, توانمندی, درخودماندگی, ,
ملخص المقالة :
هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامۀ تنظیم هیجان به روش طرحواره رمانیِ هیجانی بر تاب‌آوری پریشانی و توانمندی در مادرانِ کودکان مبتلا به اختلال درخودماندگی است. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه گواه است. جامعة آماري اين پژوهش مشتمل بر همۀ مادران کودکان دچار اختلال درخودماندگی در شهر اصفهان بود. نمونه از 40 نفر تشکیل شد که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و به‌طور تصادفی، در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین گردیدند. متغیر مستقل، مداخلة تنظیم هیجان به روش طرحواره درمانی هیجانیِ لیهی است که در 8 جلسه، بر گروه آزمایش اجرا شد. ابزارهای پژوهش عبارتند از مقیاس توانمندی خانواده (FES) و مقیاس تاب‌آوری پریشانی (DTS). برای تحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می دهند که مداخلة تنظیم هیجانِ گروهی به روش طرحواره درمانیِ هیجانی در مادرانِ دارای فرزند دچار اختلال درخودماندگی، باعث افزایش توانمندی و تاب‌آوری پریشانی می‌شود (01/0P<).
آهنگرزاده ¬رضائی، سهیلا و خلیل¬ زاده، حمیده. (1384). بررسی میزان اضطراب و افسردگی در بین دختران دانش آموز سوم دبیرستان ارومیه، سال ۱۳۸۳. مجله پرستاری و مامایی، ۳ (۲)، 49-53.
اسماعیلی، لیلا؛ آقایی، اصغر؛ عابدی، محمدرضا؛ و اسماعیلی، مریم (1390). اثر بخشی آموزش تنظیم هیجان بر سلامت روان دختران مصروع. مجلة دانشگاه علوم پزشکی کرمان، 5 (20)، 31-42.
اشتری، نسیم؛ پورابراهیم، تقی؛ خدابخشی¬کولایی، آناهیتا؛ خوش ¬کنش، ابوالقاسم و خطیبان، مهناز. (1394). اثربخشی آموزش گروهی آگاهی افزایی از سندرم پیش از قاعدگی بر تاب آوری در برابر استرس و کیفیت زندگی دانش آموزان دختر دبیرستانی. مجله مراقبت پرستاری و مامایی ابن‌سینا، ۲۳ (۱)، 7۳-6۳.
حسنی، جعفر (1391). بررسي اعتبار و روایي فرم کوتاه پرسش نامه نظم¬ جویي شناختي هیجان. تحقیقات علوم رفتاری، 9(4). 229-240.
خلوتی، ملیحه؛ نافعی، ایوب؛ و سلطانی، محمود (1393). رابطه توانمندی خانواده با کنترل متابولیک و پایبندی به برنامه ¬های درمان در کودکان دچار فنیل¬ کتونوریا. ماهنامه علمی ـ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، 8(18)، 491-497.
رابرت ال. لیهی؛ دنیس، تیرچ؛ و لیزا، ا. ناپولیتا (1392) تکنیک ¬های تنظیم هیجان در روان درمانی: راهنمای کاربردی. ترجمه عبدالرضا منصوری راد. تهران: ارجمند. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2014)
عزیزی، آرمان؛ قاسمی، سیمین؛ قربانی، آزاد؛ شجاعی، فاطمه؛ و محمدی، فاروق (1396). مقایسه اثربخشی خانواده ¬درمانیِ کارکردی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و توانمندی خانواده های دارای فرزند با اختلال نارسایی توجه/ بیش ¬فعالی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 7(26)، 177-210.
عزیزی، آرمان؛ کریمی ¬پور، بنت ¬الهدی؛ رحمانی، شمس¬ الله؛ و ویسی، فرشید (1395). مقایسه تأثیر درمان رابطه والد –کودک و درمان متمرکز بر خانواده بر کارکرد خانواده ¬های دارای فرزند دچار اختلال نافرمانی مقابله¬ای. فصلنامه سلامت روان کودک، ۳ (۲)، 9-20.
عزیزی، علیرضا؛ میرزایی، آزاده؛ و شمس، جمال (۱۳۸۹). بررسی رابطه تحمل آشفتگی و تنظیم هیجانی با میزان وابستگی دانشجویان به سیگار. مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم، ۱۳ (۱)، 18-۱۱.
علوی، خدیجه؛ مدرس¬غروی، مرتضی؛ امین¬یزدی، سید امیر؛ و صالحی ¬فدردی، جواد (1390). اثربخشی رفتار درمانی دیالکتیکی به شیوة گروهی (با تکیه بر مؤلفه¬ های هوشیاری فراگیر بنیادین، تحمل پریشانی، و تنظیم هیجانی) بر نشانه¬ های افسردگی در دانشجویان. مجله اصول بهداشت روانی، 13(50)، 124-135.
قدم ¬پور، عزت ¬اله؛ حسینی ¬رمقانی، نسرین ¬السادات، و مرادیانی ¬گیزه¬¬ رود، سیده¬ خدیجه (1397). اثربخشی طرحواره¬ درمانی هیجانی بر حساسیت اضطرابی و راهبردهای تنظیم هیجان دانش آموزان مضطرب اجتماعی. ارمغان دانش، ۲۳ (۵)، ۵۹۱-۶۰۷.
کلیشادی، فاطمه؛ و یزد خواستی، فریبا (1395). تأثیر ادراک طرد ـ پذیرش و کنترل والدین بر هوش اخلاقی و تحمل پریشانی. راهبرد فرهنگ، 9 (33)، 155-169.
محمدی، حانیه؛ سپهری، شاملو؛ و اصغری ¬ابراهیم ¬آباد، محمد جواد (1398). اثربخشی طرحواره¬ درمانی هیجانی گروهی بر کاهش پریشانی روان¬شناختی و دشواری تنظیم هیجان زنان مطلقه. اندیشه و رفتار در روان¬شناسی بالینی، 14(51)، 27-36.
مشایخ، مریم؛ برجعلی، احمد؛ دلاور، علی؛ و شفیع آبادی، عبداله (1390). مدل¬ یابی تاب آوری خانواده جانباز بر اساس متغیرهای شناختی، هیجانی. فصلنامة روانشناسی نظامی، 2(8)، 1-23.
میکائیلی، نیلوفر؛ گنجی، مسعود؛ و طالبی¬ جویباری، مسعود (1391). مقایسه تاب‌آوری، رضایت زناشویی، و سلامت روان در والدین با کودکان دارای ناتوانی یادگیری و عادی. ناتوانی های یادگیری، 2(1)، 120-137.
نصیری ¬هانیس، غفار؛ زاده¬محمدی، علی؛ و شهیدی، شهریار (۱۳۹۴). اثربخشی مداخله روانشناسیِ وحدت¬ مدار بر تنیدگی و رابطه مادر ـ کودک مادران کودکان اتیستیک، فصلنامه روان ¬شناسی کاربردی، ۹(۱)، ۲۳-۴۰.
AlHorany, A. K., Hassan, S. A., & Bataineh, M. Z. (2013). Do mothers of autistic children are at higher risk of depression? A systematic review of literature. Life Science Journal, (10), 3303-3308.
Blanchard, L. T., Gurka, M. J., & Blackman, J. A. (2006). Emotional, developmental, and behavioral health of American children and their families: A report from the 2003 National Survey of Children's Health. Pediatrics, 6 (117), e1202-e1212.
Brans, K., Koval, P., Verduyn, P., Lim, Y. L., & Kuppens, P. (2013). The regulation of negative and positive affect in daily life. Emotion, 13 (5), 926.
Brem, M. J., Florimbio, A. R, Elmquist, J., Shorey, R. C., and Stuart, G. L. (2018). Antisocial traits, distress tolerance, and alcohol problems as predictors of intimate partner violence in men arrested for domestic violence. Psychology of Violence, 8 (1),132.
Broder Fingert, S., Carter, A., Pierce, K., Stone, W. L., Wetherby, A., Scheldrick, C., Smith, Ch., Bacon, E., James, S. N., Ibañez, L., & Feinberg, E. (2019). Implementing systems-based innovations to improve access to early screening, diagnosis, and treatment services for children with autism spectrum disorder: An autism spectrum disorder pediatric, early detection, engagement, and services network study. Autism, 23 (3), 653-664.
Desrosiers, A., Vine, V., Curtiss, J., & Klemanski, D. H. (2014). Observing none reactively: A conditional process model linking mindfulness facets, cognitive emotion regulation strategies, and depression and anxiety symptoms. Journal of Affective Disorders, 165, 31-37.
Diefendorff, J. M., Richard, E. M., & Yang, J. (2008). Linking emotion regulation strategies to affective events and negative emotions at work. Journal of Vocational Behavior, 73 (20), 498–508. doi: 10.1097/MD. 0000000000016794.
Drogomyretska, K., Fox, R., & Colbert, D. (2020). Brief report: Stress and perceived social support in parents of children with ASD. Journal of Autism and Developmental Disorders, 50 (11), 4176-4182.
Fassbinder, E., Schweiger, U., Martius, D., Brand-de Wilde, O., & Arntz, A. (2016). Emotion regulation in schema therapy and dialectical behavior therapy. Frontiers in Psychology, 7, 1373.
Garnefski, N., Van-Der-Kommer, T., Kraaj, V., Teerds, J., Lederstee, J., & Tein, E. O. (2002). The relationship between cognitive emotion regulation strategies and emotional problems:Comparison between a clinical sample. European Journal of Personality, 403.
Gebauer, L., Foster, N. E. V., Vuust, P., & Hyde, K. L. (2015). Is there a bit of autism in all of us? Autism spectrum traits are related to cortical thickness differences in both autism and typical development. Research in Autism Spectrum Disorders, 13, 8-14.
Germann, F., Van-Der-Linden, M., d'Acremont, M., & Zermatten, A. (2006). Cognitive Emotion Regulation Questionnaire (CERQ): Confirmatory factor analysis and psychometric properties of the french translation. Europa Journal Psychology Assessmen, 22 (2), 126-131.
Goedeke, S., Shepherd, D., Landon, J., & Taylor, S. (2019). How perceived support relates to child autism symptoms and care-related stress in parents caring for a child with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 60, 36-47.
Gomes, P. T., Lima, L. H., Bueno, M. K, Araújo, L. A., & Souza, N. M. (2015). Autism in Brazil: A systematic review of family challenges and coping strategies. Journal de Pediatria, 91 (2), 111-121.
Haynos, A. F., Hill, B., & Fruzzetti, A. E. (2016). Emotion regulation training to reduce problematic dietary restriction: An experimental analysis. Appetite, 103, 265-274.
Kandel, I., & Merrick, J. (2003). The birth of a child with disability: Coping by parents and sibling . The Scientific World Journal, 3, 741-750.
Keen, D., Couzens, D., Muspratt, S., & Rodger, S. (2010). The effects of a parent-focused intervention for children with a recent diagnosis of autism spectrum disorder on parenting stress and competence. Research in Autism Spectrum Disorders, 2 (4), 229-24.
Koren, P. E., DeChillo, N. & Friesen, B. J. (1992).Measuring empowerment in families whose children have emotional disabilities: A brief questionnaire. Rehabilitation Psychology, 37 (4), 305-321.
Kraaij, V., Van, E. A., Garnefski, N., Schroevers, M. J., Lo-Fo-Wong, D., Van, E. P. (2010). Effects of a cognitive behavioral self-help program and a computerized structured writing intervention on depressed mood for HIV-infected people: A pilot randomized controlled trial. Patient Education Counseling, 2 (80), 200-4.
Leahy, R. L. (2002) A model of emotional schemas. Cognitive and Behavioral Practice; 9, 177-190.
Leahy, R. L. (2010). Emotional schema therapy. In J, Herbert ., E, Forman, (eds), Acceptance and mindfulness in cognitive behavior therapy: Understanding and applying the new therapies. New York: Wiley.
Leahy, R. L., Tirch, D., & Napolitano, L. A. (2011). Emotion regulation in psychotherapy: A practitioner's guide. New York: Guilford Press.
Lindahl, K., Bregman, H., & Malik, N. (2012). Family boundary structures and child adjustment: The indirect role of emotional reactivity. Journal of Family Psychology, 26, 839-847.
Liu, J., Wan, G. B., Huang, M. S., Agyapong, G., Zhang, X. Y., Liu, Y. W., ... & Kong, X. J. (2019). Probiotic therapy for treating behavioral and gastrointestinal symptoms in autism spectrum disorder: A systematic review of clinical trials. Current Medical Science, 39 (2), 173-184.
Macks, R. J., & Reeve, R. E. (2007). The adjustment of non-disabled siblings of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 6 (37), 1060-1067.
Magai, D. N., Malik, J. A. & Koot, H. M. (2018). Emotional and behavioral problems in children and adolescents in central Kenya. Child Psychiatry & Human Development, 48, 1-13.
Martin, J., Péloquin, K., Vachon, M.F., Duval, M., & Sultan, S. (2016). Systemic aspects of conjugal resilience in couples with a child facing cancer and marrow transplantation. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 11(1), 32423.
Masten, A. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, (56), 227-228.
Mazahery, H., Conlon, C. A., Beck, K. L., Mugridge, O., Kruger, M. C., Stonehouse, W., Camargo Jr, C. A., Barbara, J. Meyer., Jones. B., & von Hurst, P. R. (2019). A randomised-controlled trial of vitamin d and omega-3 long chain polyunsaturated fatty acids in the treatment of core symptoms of autism spectrum disorder in children. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49 (5), 1778-1794
McKee, S. L., Liu, X., Truong, D. M., Meinert, A. C., Daire, A. P., & Mire, S. S. (2020). The Family Adjustment Measure: Identifying Stress in Parents of Youth with Autism. Journal of Child and Family Studies, 29 (2), 592-604.
Minjarez M. B., Williams S. E., Mercier E. M., Hardan A. Y. (2010). Pivotal Response Group Treatment Program for Parents of Children with Autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41, 92-101.
Miranda, A., Mira, A., Berenguer, C., Rosello, B., & Baixauli, I. (2019). Parenting stress in mothers of children with autism without intellectual disability. Mediation of behavioral problems and coping strategies. Frontiers in Psychology, 10, 464.
Neece, C. L., Green, S. A., & Baker, B. L. (2012). Parenting stress and child behavior problems: A transactional relationship across time. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 117, 48–66.
Ostberg, M., Hagekull, B., & Hagelin, E. (2007). Stability and prediction of parenting stress. Journal of Infant and Child Development, 16, 207-223.
Reichman, N. E., Corman, H., & Noonan, K. (2008). Impact of child disability on the family. Maternal and Child Health Journal, 6 (12), 679-683.
Rudy, L. J. (2007). Depression in mothers of children with autism. University of North Carolina. verywellhealth.com.
Samadi, S. A., Mahmoodizadeh, A., & McConkey, R. (2012). Anational study of the prevalence of autism among five-year-old children in Iran. Autism, 16 (1), 5-14.
Samadi, S. A., McConkey, R., & Mahmoodizadeh, A. (2020). Identifying children with autism spectrum disorders in Iran using the Autism Diagnostic Interview-Revised. Autism, 25 (4),1009-1019. doi: 10.1177/ 1362361320974558. Epub 2020 Nov 27.
Silk, J. S., Vanderbilt-Adriance, E., Shaw, D. S., Forbe, E. E., Whalen, D. J., Ryan, N. D., & Dahl, R. E. (2007). Resilience among children and adol-escents at risk for depression: Mediation and moderation across social and neurobiological contexts. Development and Psychopathology, 19, 841-865.
Simons, J. S., Gaher, R. M. (2005). The Distress Tolerance Scale: Development and validation of a self-report measure. Motivation and Emotion, 29 (2), 83-102.
Solomon, A. H., & Chung, B. (2012). Understanding autism: How family therapists can support parents of children with autism spectrum disorders. Family Process, 51 (2), 250-264.
Trentacosta, C., Hyde, L., Goodlett, B. & Shaw, D. (2013). Longitudinal prediction of disruptive behavior disorders in adolescent males from multiple risk domains. Child Psychiatry and Human Development, 18, 561–572.
Wahlin, I. & Idvall, E. (2006). Patient empowerment in intensive care: An interview study. Intensive Critical Care Nursing, 22 (6), 370-377.
Wainer, A. L., Hepburn, S., & McMahon Griffith, E. (2016). Remembering parents in parent-mediated early intervention: An approach to examining impact on parents and families. Autism, March 7(Online), 1-13.
Wang, Y., Wang, M. J., Rong, Y., He, H. Z., & Yang, C. J. (2019). Oxytocin therapy for core symptoms in autism spectrum disorder: An updated meta-analysis of randomized controlled trials. Research in Autism Spectrum Disorders, 64, 63-75.
Wu, L., Tan, Y., and Liu, Y. (2017). Factor structure and psychometric evaluation of the Connor-Davidson resilience scale in new employee population of China. BMC Psychiatry, 17 (1),49. doi: 10.1186/s12888-017-1219-0 pmid: 28152997.
Zhou, W., Liu, D., Xiong, X., & Xu, H. (2019). Emotional problems in mothers of autistic children and their correlation with socioeconomic status and the children's core symptoms. Medicine, 98 (32), e16794.
Zvolensky, M. J, Bernstein, A., & Vujanovic, A.A. (2011). Distress tolerance: Theory, research, and clinical applications. New York: Guilford Press.
