تقابل های دوگانه در اشعار دفاع مقدّس
الموضوعات :زیبا اسماعیلی 1 , معصومه خجسته 2
1 - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
2 - تربیت دبیر شهید رجایی
الکلمات المفتاحية: ساختارگرایی, تقابل دوگانه, شعر دفاع مقدّس,
ملخص المقالة :
تقابل های دوگانه از جمله عوامل زبانی است که با تأثیرگذاری در سطح نحوی و فکری یک اثر، ساختار آن را هنری تر می سازد و در بررسی های معناشناختی و ساختاری از عناصر بنیادین دستیابی به ساختار و جهان فکر و اندیشۀ آثار ادبی است. در این تحقیق که با روش کتابخانه ای و با هدف شناخت هر چه بهتر دنیای شعری شاعران دفاع مقدّس انجام پذیرفته است، تلاش شده تا اشعار این دوره با رویکرد توصیفی – تحلیلی، براساس تقابل‌های دوگانه بررسی گردد. بدین منظور1340 جفت واژه متقابل، همراه با بسامد آن ها در شعر سه تن از شاعران برجسته این دوره ( قیصرامین‌پور، عبدالجبارکاکایی و علیرضا قزوه) استخراج و بر اساس انواع تقابل‌ها طبقه‌بندی گردید. بررسی و تحلیل داده‌ها نشان داد که انواع تقابل‌ها (مدرّج، مکمّل، دوسویه، جهتی و غیره) در شعر این دوره یافت می شود و تقابل های مکمّل و ضمنی بیشترین بسامد را دارند. نتیجه دیگری که در بررسی این اشعار حاصل شد این است که در سطح محتوایی نیز مفاهیم و اندیشه‌هایی در تقابل با یکدیگر قرارگرفته اند و می توان گفت کاربرد تقابل ها به فرایند معناسازی و برجسته‌سازی مفاهیم مربوط به جنگ، دفاع مقدّس و مسایل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی مدنظر شاعران کمک شایانی کرده و توانسته است دغدغه های ذهنی شاعران را از طریق برجسته سازی منتقل کند. نکته قابل توجه دیگر در کاربرد تقابل ها این است که در ساختار صورخیال اشعار نیز تأثیر بسزایی دارند و پایه بعضی صنایع ادبی مانند تلمیح، تشبیه،جناس، استعاره و غیره قرارگرفته اند.
- آسمان، محمد جواد (1391). صبحتان بخیر مردم ( غزل های علیرضا قزوه )، تهران: نشرکتاب، چاپ اول.
- امین پور، قیصر (1398). مجموعه کامل اشعار، تهران: مروارید، چاپ هفدهم.
- برتنس، هانس (1387). مبانی نظریه ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی، چاپ دوم.
- بیگ زاده، خلیل؛ شاهرخی، فرنگیس (1397). «تحلیل تقابل واژگانی شعر رضوی شاعران دفاع مقدّس»، نشریۀ ادبیات پایداری، دانشگاه شهید باهنرکرمان، سال دهم، شماره 18، صص53-72.
- پارسی نژاد،کامران (1382). «ساختارگرایی و ساخت¬شکنی»، مجلّه ادبیات داستانی، شماره 69، صص35-38.
- پالمر، فرانک رابرت (1366). نگاهی تازه به معنی¬شناسی، ترجمۀ كوروش صفوی، تهران: مرکز، چاپ پنجم.
- چهري، طاهره و همکاران. (1392). «تحليل تقابل¬ها و تضادهاي واژگاني در شعرسنایی»، پژوهش-هاي ادب عرفاني (گوهر گويا)، سال هفتم. شمارة دوم. صص 141- 158 .
حیاتی، ز هرا (1388). «بررسی نشانه¬شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا»، فصلنامۀ نقد ادبی، سال دوم، شماره 6، صص7-24
- روحاني، مسعود ؛ عنايتي قاديکلايي، محمد (1395). «تقابل¬هاي دوگانه در غزليات عطار نيشابوري»، دوفصلنامة زبان و ادبيات فارسي، سال 24، شمارة81، ص201-221
- زارعی، حشمت الله (1392). بررسی انعکاس مسایل اجتماعی در شعر سه تن از شاعران دفاع مقدس(علیرضا قزوه، عبدالجبار کاکایی و قیصر امین پور) ، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهر کرد.
- سنگری، محمدرضا (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدّس، تهران: پالیزان، چاپ اول.
- صفوی ،کورش(1369). «نگاهی به تقابل معنایی»، نشریه دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه کرمان، سال اول، شماره 1، صص104-115.
- _________ (1397). درآمدی بر معنی شناسی، تهران: سوره مهر، چاپ ششم.
- قزوه، علیرضا (1393الف). این همه یوسف، تهران: سوره مهر، چاپ چهارم.
- ________ (1393ب). شبلی و آتش، تهران: سوره مهر، چاپ سوم .
- ________(1393 پ). قطار اندیمشک، تهران: سوره مهر، چاپ چهارم.
- ________ (1398). از نخلستان تا خیابان، تهران: سوره مهر، چاپ هفدهم
. - کاکایی، عبدالجبار( 1369). آوازهای واپسین، تهران :نشر همراه، چاپ اول.
- ___________( 1386). حق با صدای توست، تهران: تکا، چاپ اول.
- ___________(1388). فرصت نایاب، تهران: انجمن شاعران ایران، چاپ دوم.
- ___________(1393). باران های بی¬حاصل، تهران: نیماژ
- ___________ (1396). حبس سکوت، تهران: فصل پنجم، چاپ دوم.
