آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بر اساس کیفیت خدمات آموزشی با میانجی¬گری توانمندی¬های کارآفرینی
الموضوعات : جنرال لواء
ابراهیم آریانی قیزقاپان
1
,
روناک شریفی
2
,
هیرو سلیمانی
3
1 - استادیار، گروه مهندسی عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
2 - کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
3 - کارشناسی ارشد رشته روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی مرکز مهاباد، مهاباد، ایران
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بر اساس کیفیت خدمات آموزشی با میانجیگری توانمندیهای کارآفرینی انجام گرفت. این پژوهش کمی و از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این تحقیق دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی 1399-1398 بودند. روش نمونه‌گیری از نوع اتفاقی (در دسترس) بود. حجم نمونه با توجه به مدل کرجسی- مورگان و با در نظر گرفتن خطای 05/0 =α، 120 نفر تعیین گردید. برای جمع‌آوری دادهها از پرسشنامههای کیفیت خدمات آموزشی پاراسورمان و همکاران (1985) (با پایایی 97/0 =α)، توانمندی کارآفرینی غفاری و یونسی (1390) (با پایایی 88/0 = α) و تحلیل رفتگی تحصیلی مسلش (2002) (با پایایی 74/0 = α) استفاده شد. روایی ابزارها با نظر اساتید علوم تربیتی و روانشناسی تأیید گردید. دادهها با دو نرمافزار Spss vs. 22 و lisrel. 8.50و با روش مدل معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که مدل ارائه شده از برازش مناسب و مطلوبی برخوردار است (94/2= ،x2/df، 93/0= GFI، 92/0= AGFI، 91/0= CFI، 94/0= NFI، 081/0= RMSEA) و مؤلفه کیفیت خدمات آموزشی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق مؤلفه توانمندی کارآفرینی بر کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تاثیر معنیدار دارد(05/0>p). بهبود کیفیت خدمات آموزشی میتواند گامی مؤثر در جهت یاری رساندن به بخش تحصیلات تکمیلی دانشگاهها برای انطباق هر چه بیشتر با انتظارات دانشجویان، برنامهریزی برای بهبود توانمندیهای کارآفرینی آنان و پیشگیری و کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان باشد که در نهایت، موجب ارتقای رتبه علمی آنها در محیط رقابتی دانشگاهها خواهد شد
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بر اساس کیفیت خدمات آموزشی با میانجیگری
توانمندیهای کارآفرینی
* ابراهیم آریانی قیزقاپان ** روناک شریفی *** هیرو سلیمانی
* استادیار، گروه مهندسی عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
e.aryani.sh@gmail.com
** کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
zhean13@gmail.com
*** کارشناسی ارشد رشته روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی مرکز مهاباد، مهاباد، ایران.
zhwan13@yahoo.com
تاریخ دریافت: 29/04/1400 تاریخ پذیرش: 25/08/1403
چکیده
پژوهش حاضر با هدف آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بر اساس کیفیت خدمات آموزشی با میانجیگری توانمندیهای کارآفرینی انجام گرفت. این پژوهش کمی و از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این تحقیق دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی 1399-1398 بودند. روش نمونه‌گیری از نوع اتفاقی (در دسترس) بود. حجم نمونه با توجه به مدل کرجسی- مورگان و با در نظر گرفتن خطای 05/0 =α، 120 نفر تعیین گردید. برای جمع‌آوری دادهها از پرسشنامههای کیفیت خدمات آموزشی پاراسورمان و همکاران (1985) (با پایایی 97/0 =α)، توانمندی کارآفرینی غفاری و یونسی (1390) (با پایایی 88/0 = α) و تحلیل رفتگی تحصیلی مسلش (2002) (با پایایی 74/0 = α) استفاده شد. روایی ابزارها با نظر اساتید علوم تربیتی و روانشناسی تأیید گردید. دادهها با دو نرمافزار Spss vs. 22 و lisrel. 8.50و با روش مدل معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که مدل ارائه شده از برازش مناسب و مطلوبی برخوردار است (94/2= ،x2/df، 93/0= GFI، 92/0= AGFI، 91/0= CFI، 94/0= NFI، 081/0= RMSEA) و مؤلفه کیفیت خدمات آموزشی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق مؤلفه توانمندی کارآفرینی بر کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تاثیر معنیدار دارد(05/0>p). بهبود کیفیت خدمات آموزشی میتواند گامی مؤثر در جهت یاری رساندن به بخش تحصیلات تکمیلی دانشگاهها برای انطباق هر چه بیشتر با انتظارات دانشجویان، برنامهریزی برای بهبود توانمندیهای کارآفرینی آنان و پیشگیری و کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان باشد که در نهایت، موجب ارتقای رتبه علمی آنها در محیط رقابتی دانشگاهها خواهد شد.
واژههای کلیدی: کیفیت خدمات آموزشی، توانمندی کارآفرینی، تحلیل رفتگی تحصیلی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی.
نوع مقاله: علمی
نویسنده عهدهدار مکاتبات: بهزاد معین Moein@znu.ac.ir
|
نویسنده عهدهدار مکاتبات: ابراهیم آریائی قیزقاپان E.aryani.sh@gmail.com چکیده
|
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 90 |
علاوه بر این دانشگاهها به منظور به انجام رساندن وظایف خطیر و پویا و همچنین ارتقای خود، نیازمند الگوی مناسب برای ارزیابی و اطمینان کیفی از خدمات آموزشی و فرایندهای مربوط و کارایی و اثربخشی دانش آموختگان خود هستند [2]. درواقع دانشگاه برای حفظ پویایی خود نیازمند برنامهریزیهای توسعهای و راهبردی بهبود فرایندها و روشها و کنترل مستمر کیفیت از طریق شناسایی تاثیر خدمات بر ویژگیهای مختلف دانشجویان همچون عملکرد تحصیلی، تحلیل رفتگی آموزشی و ... است. یکی از علل وجودی مؤسسات آموزشی، به ویژه دانشگاهها، قشری از جوانان هستند که متقاضی اجتماعی خدمات آموزشیاند و به نوعی این نیروی انسانی عظیم و با توان بالقوه از مشتریان دانشگاه محسوب میشوند. امروزه، به دلیل تقاضای اضافی، تقاضای گوناگون برای آموزش و منافع خصوصی بالای آموزش، در کنار دانشگاههای سراسری سایر بخشها نیز به عرضه آموزش پرداختهاند؛ دانشگاههای مختلف (پیام نور، غیر انتفاعی، دانشگاه آزاد و دانشگاه علمی کاربردی) هر کدام به نوعی سعی در جذب افراد بیشتری به عنوان مشتری در درون نظام خود دارند تا از مزایای حاصل از طرف دولت و از طرف متقاضیان بهرهمند شوند. در این زمینه موفقیت تمام سازمانها و مؤسسات، اعم از تولیدی یا خدماتی، انتفاعی یا غیر انتفاعی و دولتی یا غیر دولتی، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که یکی از مهمترین آنها رضایتمندی مشتریان از خدمات آموزشی به منظور نیل به تعالی در کسب و کار است. به بیانی بهتر تأمین رضایت مشتری از طریق کیفیت خدمات یکی از الزامات اساسی نظامهای مدیریت کیفیت و تعالی است [3]. در این راستا نظام آموزشی کشور در سال های اخیر دچار تغییرات سریع و بنیادی شده و این تغییرات هنوز هم در حال رشد است. در واقع آموزش همچون محصولی است که به مشتریان نظام آموزشی یا همان دانشجویان ارائه میشود و از اینرو، لازم است گامهایی به منظور هماهنگی با این تغییرات برداشته شود. یکی از این گامها سنجش کیفیت خدمات مؤسسات آموزشی به منظور برآورده سازی نیازهای مشتریان است [22]. اکنون که در کشور ما گسترش دانشگاهها از مرحله کمی به سمت کیفی سوق داده شده است و ضرورت انجام دادن چنین پژوهشهایی بیش از پیش احساس میشود؛ همچنین به دلیل آن که اغلب بین شناخت مدیریت از ادراکات دریافت کنندگان خدمت و ادراکات واقعی آنان تناسب وجود ندارد و این امر موجب صدمه دیدن کیفیت خدمات میشود، ارزیابی کیفیت و تأثیر کیفیت خدمات از دیدگاه دریافت کننده خدمت ضرورت مییابد.
ویژگیهای کارآفرینانه را در بین سیاستهای علمی خود قرار دادهاند [28]2. یکی از دلایل اصلی توسعه سریع فناوری در کشورهای توسعه یافته، توجه به تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی و ایدههای فناورانه و توانمندیهای کارآفرینانه است. بسیاری از تلاشها در کشور با صرف هزینههای بسیار به توسعه علمی و شاید فناورانه منجر میشوند اما اآنجا که باید به خلق ثروت بیانجامد با دشواریهای زیادی روبرو شده و متوقف میشوند[46]3 در این راستا تا مدتها دولت ایران برای حل مشکل بیکاری فارغ التحصیلان، اشتغال زایی مستقیم را در دستور کار خود قرار داده بود و از طریق تقویت بخش خصوصی سعی در کاهش آمار فراع التحصیلان بیکار داشت. اما امروزه دولت و مؤسسههای آموزش عالی، رویکرد خود را نسبت به مسأله اشتغال تحصیل کردگان تغییر داده و دریافتهاند که حل این معضل با ایجاد مستقیم شغل توسط دولت امکان پذیر نیست، بلکه مستلزم تغییر در رویکردهای آموزشی مؤسسههای آموزش عالی است. آموزش باید به گونهای باشد که دانشآموختگان قادر به کارآفرینی باشند. وضعیت اقتصادی و ترکیب جمعیتی امروز نیز بیش از پیش ما را نیازمند یافتن راه حلهایی برای مشکلات پیشرو میکند و در این راستا داشتن الگو و برنامههای مناسب برای آموزش، تربیت و استفاده بهینه از نیروی فعال و کارآفرین ضرورت دارد [13]. برنامههایی که ضمن تشویق دانشجویان به کارآفرین شدن باعث شناخت عوامل و فرایندهای تصمیمسازی و منجر به کارآفرین شدن آنها میشود [30]4. پژوهش بارباسانچز و ساهوکویلو5 (2021) نشان داد که آموزش کارآفرینی اثر میانجی در تاثیر انگیزههای کارآفرینانه بر قصد کارآفرینی دارد و انگیزههای کارآفرینانه و آموزشهای کارآفرینی تاثیر مثبتی بر قصد کارآفرینی دارند. در همین راستا اوتامی6 (2020) در
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 91 |
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 92 |
کارآفرینی و فعالیتهای کارآفرینانه تشویق و هدایت کنند [32].9 نگاهی به گذشته نشان میدهد سه شاخص تجربه و دانش انباشته، حمایت مالی، و کیفیت نیروی انسانی به عنوان عوامل موثر در پیشرفت علمی کشورها مطرح شده و نقش دانشگاههای نسل سوم به عنوان دانشگاه های آموزش‌محور، پژوهش محور، و کارآفرین به منظور ایجاد ارتباط پایدار صنعت و دانشگاه، ایجاد اشتغال، تولید ثروت و توسعه فناوری کشورها مورد تآکید قرار گرفته است 9]. علاوه بر این مؤسسات آموزشی در برنامههای آموزشی خود باید نیازهای دانشجویان در یادگیری مهارتهای حرفهای لازم در بازار کار را مدنظر قرار دهند، در این میان بسیاری از تحقیقات تأیید میکند که فرایند و برنامههای آموزشی دانشگاهها میتواند با تغییر بینش افراد و تجهیز آنها به دانش و مهارتهای خاص، راهی را که آنها احتمالا با سعی و خطا و با گذشت زمان طولانی به آن میرسند بسیار کوتاه نموده و به سرعت توانمندیهای کارآفرینی را در دانشجویان به بالفعل تبدیل کند. بدین منظور دانشگاههایی همچون استنفورد، کلمبیا، نیویورک، آکسفورد و دوک در 10 سال اخیر در برنامههای درسی و خدمات آموزشی و پژوهشی خود تغییراتی در این زمینه تدوین کردهاند تا دانشجویان این دانشگاهها باید نه تنها با مفهوم کارآفرینی آشنا باشند بلکه باید تواناییها، مهارتها و نگرش آنها نسبت به تفکر کارآفرینانه تقویت شود [42].10 در همین راستا قابل ذکر است که در طول دو قرن اخیر، دو انقلاب مهم آکادمیک اتفاق افتاده است. انقلاب اول در واخر قرن 19 و اوایل قرن 20 با ظهور دانشگاههای پژوهشی است که مأموریتهای تحقیقاتی را به کارکردهای معمول آموزشی خود افزودند و انقلاب دوم در دو دههی آخر قرن بیستم تکوین یافت و محور آن ظهور دانش کارآفرین بوده است. وقتی گروههای پژوهشی نقش ایجاد ارزش افزوده برای اقتصاد دانش را برعهده گرفتند، دانشگاههای پژوهشی به صورت کارآفرین به عرصه آمدند [25]. رویکرد به کارآفرینی دانشگاهی علاوه بر ایجاد فرصت مشارکت در توسعه برای دانشگاهها، تحت تاثیر نیاز روزافزون مالی آنها و امکان کسب درآمدهای بالقوه از فعالیتهای کارآفرینانه، است. به بیانی بهتر گرایش بخش دانشگاهی به کارآفرینی و توانمندیهای کارآفرینی تحت تاثیر محرک درونی آن و نیز انتظارات اجتماعی ناشی از ظهور نوآوری مبتنی بر دانش است و فعالیتهای کارآفرینی با هدف بهبود عملکرد اقتصاد ملی و ناحیهای به همراه کسب منافع مالی برای دانشجویان و اساتید و دانشگاهها صورت میگیرد [15].
نظر به این که کارآفرینی و تقویت توانمندیهای کارآفرینی دارای اهمیت والایی است ولی متأسفانه به دلایل متعددی این مقوله در کشور ما مورد توجه جدی قرار نگرفته و در جهت ایجاد بنیهی قوی و بهبود کیفیت تحقیقات و تقویت مهارتها و توانمندیهای کارآفرینی قشر دانشگاهی کشور، تلاش چندانی صورت نگرفته است؛ ضروری است به مطالعهی راههای گسترش دامنه توانمندیها و توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان و اثرات این توانمندیها بر پدیدههای تحصیلی همچون کاهش تحلیل رفتگی آموزشی و به تبع آن توسعهی علمی کشور پرداخته شود.
منظور از تحلیل رفتگی حالتی ذهنی و هیجانی است که حاصل سندرم استرس مزمن مانند گرانباری نقش، فشار و محدودیت زمانی و فقدان منابع لازم برای انجام دادن وظایف و تکالیف محوله است [47].11 تحلیل رفتگی ابتدا در زمینه شغلی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. با این وجود تحلیل رفتگی منحصر به شغل و محیط شغلی نبوده و علائم آن در محیطهای دیگر همچون تحلیل رفتگی تحصیلی یا آموزشی دانشجویان مشاهده گردید 18]. تحلیل رفتگی آموزشی در میان دانشجویان اشاره به احساس فرسودگی به خاطر تقاضاها و الزامات تحصیل، داشتن یک حس بدبینانه و بدون علاقه به تکالیف درسی فرد (بی علاقگی) و احساس عدم شایستگی به عنوان یک دانشجو (کارآمدی پایین) دارد [45].12
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 93 |
تحلیل رفتگی تحصیلی یک سندرم فردیتزدایی و کمال شخصی کاهش یافته و ذهنی و هیجانی است [5]. از تحلیل رفتگیای که به موقعیتها و بافتهای آموزشی گسترش پیدا کرده، تحت عنوان تحلیل رفتگی تحصیلی یاد میشود. این پدیده در میان دانشجویان دانشگاه به احساس فرسودگی تحصیلی به خاطر تقاضاها و الزامات تحصیل، داشتن حس بدبینانه و بدون علاقه به تکلیف درسی و آموزشی، و احساس عدم شایستگی به عنوان یک دانشجو اشاره دارد [29].16 دوره تحصیلات دانشگاهی به واسطه حضور عوامل متعددی از جمله دوری از خانواده، سازگاری با محیطهای خوابگاهی، ناکامی تحصیلی، ناامیدی به آینده شغلی و ... یک دوره فشار روانی است. تحقیقات صورت گرفته در دانشجویان کشور ضمن ارائه یافتههای نه چندان خوشایند و قابل قبول در رابطه با وضعیت سلامت روانی دانشجویان عوامل فوق الذکر را به عنوان منابع استرسهای دوران دانشجویی ذکر میکنند 5]، از اینرو دانشجویان به نوعی مستعد تحلیل رفتگی تحصیلی هستند. اگر دانشجویان دچار تحلیل رفتگی تحصیلی جدی شوند ممکن است تحریک ناپذیر و ناامید شده و دچار تحلیل رفتگی تحصیلی شوند و عملکرد تحصیلی پایینتری پیدا کنند [50].17 همچنین نگرانی دانشجویان در به دست آوردن شغل و آینده شغلی و رضایت از محیط آموزشی و خدمات آموزشی نیز از جمله عوامل مؤثر در تحلیل رفتگی تحصیلی میباشند [40].18 لازم به ذکر است دلایل مختلفی وجود دارد که باعث شده تحلیل رفتگی تحصیلی از عرصههای مهم تحقیقاتی به شمار آید، از آن جمله میتوان به تأثیر تحلیل رفتگی تحصیلی بر عملکرد تحصیلی، تعهد دانشجویان به انجام امور آموزشی در دانشکده، علاقه به ادامه تحصیل و مشارکت علمی پس از فراغت از تحصیل اشاره کرد [12]. با توجه به مطالب گفته شده درباره تحلیل رفتگی تحصیلی و پیامدهای آن در میان دانشجویان دانشگاههای کشور، سرمایهگذاری و توجه به محتوا، خدمات آموزشی، منابع و انعطافپذیری در یادگیری و نیز شناخت دیگر عوامل و متغیرهای مؤثر بر بروز تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان میتواند باعث رشد و یادگیری بیشتر دانشجویان، کاهش بروز تحلیل رفتگی تحصیلی و در نتیجه ارتقا سلامت روانی آنان گردد. به طور خلاصه
میتوان گفت پژوهش درباره تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان و عوامل مژثر برآن در دانشگاه به دلایل زیر میتواند به عنوان یکی از حیطههای آیندهدار تحقیق در بخش آموزش عالی پدیدار گردد:
- تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان ممکن است یک عامل کلیدی در فهم دامنهی گستردهای از رفتارهای دانشجویان در طول سالهای تحصیلی آنها باشد (به عنوان مثال، انتخاب واحد و عملکرد تحصیلی)؛
- کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی میتواند بر روابط آتی دانشجویان با دانشگاه خود تأثیرگذار باشد ( به عنوان مثال، تعهد به دانشکده و مشارکتهای بالقوه به عنوان افراد فارغالتحصیل)؛
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 94 |
علیرغم مطالعات دامنهدار در مورد تحلیل رفتگی آموزشی در خارج کشور، مطالعه این پدیده در ایران جدید و نوپاست. برخی پژوهشهای انجام شده در ایران [7-6]. نشان میدهد که تحلیل رفتگی تحصیلی در مقطع کارشناسی نسبت به ارشد یا ارشد نسبت به دکترا بیشتر مشاهده میشود. یکی از نقدهای وارد بر پژوهشهای قبلی در مورد تحلیل رفتگی تحصیلی، عدم هم بینی عوامل اثرگذار و مطالعه عوامل مؤثر به صورت جداگانه و مجزا است؛ نظر به این که تحلیل رفتگی تحصیلی پدیدهای پیچیده و چندعاملی است، نیاز به مدلی علی جهت تعیین نقش عوامل مؤثر بر آن احساس میشود. تنها در صورت تعیین نقش هر یک از عوامل اثرگذار بر تحلیل رفتگی تحصیلی، امکان برنامهریزی درست و مواجه مؤثر با آن وجود دارد. از طرف دیگر، پیشگیری از تحلیل رفتگی یا درمان آن نه تنها برای دانشجویان بلکه برای اساتید دانشگاهها و نظام آموزش عالی ضروری و مفید است. دانشجویانی که با رغبت و انگیزه و اشتیاق و با اعتماد به نفس به فعالیت خود ادامه دهند، میتوانند سلامت روانی خویش را تضمین و با دیدی امیدوارانه به آینده نگریسته و هم با شور و شوق به کار و فعالیت بپردازند [18]. با توجه به موارد مذکور و همچنین نقش دانشگاهها و کیفیت برنامهها و خدمات آموزشی در بسترسازی مناسب به منظور ایجاد توانمندی لازم در دانشآموختگان برای کارآفرینی و متعاقبا اثرات آنها بر مؤلفههای آموزشی همچون کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی، مطالعه و واکاوی میزان اثرات هر یک از این عوامل یک ضرورت است. براین اساس در این پژوهش، الگوی نمودار1 برای مطالعهی اثرات کیفیت خدمات آموزشی از طریق توانمندی کارآفرینی بر کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی ارائه شده و محقق در پی پاسخگویی به این سؤال اساسی است که آیا کیفیت خدمات آموزشی از طریق توانمندی کارآفرینی بر کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تاثیر دارد؟
[1] . Karydis, Komboli, Panis
[2] . Clauss and et al
[3] . shen
[4] .Engle and et al
[5] . Barba-sanchez & Sahoquillo
[6] . Utami
[7] . Martin & mcnally
[8] . Nabi, Linan
[9] .Guo
[10] .Parker
[11] .Toppinen and et al
[12] . Schaufeli and et al
[13] . Santen, Holt, Kemp, Hemphill
[14] . Galan, Sanmartin, Polo, Giner
[15] . Adie. Wakefield
[16] . Demerouti, Bakker, Nachreiner, Schaufeli
[17] . Yang
[18] . Oliveira, Caregnato, Camara
نمودار1. مدل تاثیر و تاثر متغیرهای کیفیت خدمات آموزشی و توانمندی کارآفرینی بر کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی
2- روششناسی پژوهش
این پژوهش از نظر راهبرد اصلی، کمی، از نظر هدف، کاربردی، از نظر راهکار اجرایی، میدانی، از نظر تکنیک تحلیلی، توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی 1399-1398، تشکیل می‌داد. با رعایت ملاحظات اخلاقی از جمله اخذ رضایت از شرکت کنندگان جهت شرکت در تحقیق، محرمانه ماندن اطلاعات افراد، عدم اجبار در ادامه دادن روند کار، در دسترس بودن محقق جهت پاسخگویی به سؤالات و کسب مجوز اجرای پژوهش از دانشگاه محقق محقق اردبیلی به
توزیع پرسشنامه در بین دانشجویان، اقدام گردید. روش نمونه‌گیری از نوع اتفاقی (در دسترس) بود. حجم نمونه با توجه به جدول کرجسی و مورگان1 و با در نظر گرفتن خطای 05/0 =α، 120 نفر در نظر گرفته شد. در نهایت 110 پرسشنامه به صورت کامل پاسخ داده شده، گردآوری شد. بقیه پرسشنامهها به دلیل ناقص و مخدوش بودن جهت جلوگیری از هرگونه خطا، از فرایند پژوهش خارج شدند.
پرسشنامهی تحلیل رفتگی تحصیلی(ABDQ): براي اندازه‌گيري سطح تحلیل تحصيلي از پرسشنامهی تحلیل رفتگی تحصيلي مسلش2 استفاده شد. اين پرسشنامه اصلاح شده مقياس تحلیل رفتگی مسلش فرم عمومي است، که سه حيطه تحلیل رفتگی تحصيلي يعني خستگي تحصيلي، بي علاقگي تحصيلي و ناكارآمدي تحصيلي را مي‌سنجد و ۱۵ سوال دارد و شامل سه خرده مقياس خستگي تحصيلي ٥ ماده (مطالب درسي خسته کننده هستند)، بي علاقگي تحصيلي ٤ ماده (احساس مي‌کنم نسبت به مطالب درسي علاقه‌اي ندارم) و ناكارآمدي تحصيلي 6 ماده (احساس مي‌کنم نمي توانم از عهده مشکلات درسي بر بيايم) میباشد. سطح اندازه‌گيري پرسشنامه ترتيبي و بر اساس مقياس 7 درجه‌اي ليکرت مي‌باشد. سؤالات اين پرسشنامه در جهت مثبت و بعضي در جهت منفي تنظيم شده است. روایی محتوایی این پرسشنامه با نظر سه تن از اساتید علوم تربیتی و روانشناسی بررسی و تأیید گردید. برای بررسی پایایی نیز از آلفای کرونباخ بهره گرفته شد که مقدار پایایی کلی پرسشنامه 74/0= α و مقدار پایایی مؤلفه خستگی تحصیلی 63/0= α، بی علاقگی تحصیلی 62/0= α و ناکارآمدی تحصیلی 71/0= α به دست آمد.
پرسشنامهی کیفیت خدمات آموزشی(QESQ): این پرسشنامه با استفاده از مدل سروکوال توسط پاراسورامان و همکاران3 (1985) طراحی شده است. این پرسشنامه در طیف لیکرت 5 درجهای قرار گرفته و ارزش یک به «کاملا مخالفم» و ارزش پنج به «کاملا موافقم» تعلق میگرفت. در مطالعه پاراسورامان، زیتهامل و مالهوترا4 (2005) پایایی پرسشنامه مذکور بالاتر از 94/0= α به دست آمد. در مطالعه حاضر روایی محتوایی این پرسشنامه با نظر سه تن از اساتید علوم تربیتی و روانشناسی بررسی و تایید گردید. برای بررسی پایایی نیز از آلفای کرونباخ بهره گرفته شد که در نهایت مقدار پایایی کلی پرسشنامه برابر با 97/0= α و مقدار پایایی در مولفه وضعیت ظاهری و امکانات در گویههای 1 تا 4 (سروکوال با پایایی 96/0= α)، قابلیت اطمینان در گویههای 5 تا 9 (سروکوال با پایایی 95/0= α)، رغبت برای پاسخگویی در گویههای 10 تا 13 (سروکوال با پایایی 95/0= α)، تضمین و تعهد در گویههای 14 تا 17 (سروکوال با پایایی 98/0= α)، و همدلی در گویههای 18 تا 20 (سروکوال با پایایی 97/0= α) به دست آمد.
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 95 |
لازم به ذکر است در هنگام تحلیل دادهها به منظور خنثیسازی اثر منفی طیفهای متفاوت پرسشنامههای استفاده شده؛ برای دادهها میانگین تعیین گردید و همچنین از روش تبدیل مفیاس لیکرت به درصد استفاده شد.
قبل از پرداختن به تحلیل اصلی، نرمال بودن توزیع دادهها با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنف تک نمونهای بررسی گردید (جدول 1).
[1] . Kregci-Morgan
[2] . maslach
[3] Parasuraman, and et al
[4] Zeithaml, & Malhotra
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 96 |
جدول 1. وضعیت نرمال بودن توزیع دادههای پژوهش
Sig | k-s | انحراف استاندارد | میانگین | متغیر | |
15/0 | 075/0 | 54/3 | 59/46 | تحلیل رفتگی تحصیلی | |
09/0 | 047/0 | 52/11 | 63/116 | توانمندی کارآفرینی | |
21/0 | 059/0 | 89/12 | 88/66 | کیفیت خدمات آموزشی | |
طبق جدول 1، آزمون K-S نشان داد که مقادیر سطح معنیداری برای متغیرهای پژوهش بزرگتر از سطح آزمون یعنی05/0 α= میباشند و توزیع دادهها نرمال است؛ همچنین نرمال بودن دادهها با ارزیابی چولگی و کشیدکی نیز مورد بررسی قرار گرفت. چولگی و کشیدگی متغیرها بین بازهی (2+ و 2-) بود که این امر حاکی از نرمال بودن دادهها بود. بنابراین هر سه متغیر دارای توزیع طبیعی بودند و تحلیل فرضیههای با استفاده از آزمونهای پارامتریک انجام گردید. در نهایت دادههای جمع آوری شده با استفاده از دو نرمافزار Spss vs. 22 و lisrel. 8.50 و با روش مدل معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل گردید.
3 - یافتههای پژوهش
از تعداد 110 نفر نمونه گیری شده، 1/39 درصد مونث (43 نفر) و 9/60 درصد مذکر (67 نفر) بودند که تعداد 54 نفر (1/49 درصد) در رشتههای علوم انسانی، 15 نفر(6/13 درصد) در رشتههای علوم ریاضی و فنی، 36 نفر (7/32 درصد) در رشتههای کشاورزی و 5 نفر(5/4 درصد) در رشتههای هنر و معماری مشغول به تحصیل بودند. همچنین تعداد 59 نفر (6/53 درصد) در مقطع کارشناسی ارشد و 51 نفر (4/46 درصد) در مقطع دکتری قرار داشتند.
جدول 2. شاخصهای توصیفی میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای اصلی تحقیق (110n=)
عامل کلی | میانگین | انحراف استاندارد | تعداد |
تحلیل رفتگی تحصیلی | 59/46 | 54/3 | 110 |
توانمندی کارآفرینی | 63/116 | 52/11 | 110 |
کیفیت خدمات آموزشی | 88/66 | 89/12 | 110 |
طبق جدول 2، ملاحظه میگردد که میانگین و انحراف استاندارد تحلیل رفتگی تحصیلی به ترتیب برابر 59/46 و 54/3، میانگین و انحراف استاندارد توانمندی کارآفرینی به ترتیب برابر 63/116 و 52/11 و میانگین و انحراف استاندارد کیفیت خدمات آموزشی به ترتیب برابر 88/66 و 89/12 بود. در بین سه مولفه مذکور، توانمندی کارآفرینی بالاترین میانگین و مولفه تحلیل رفتگی تحصیلی کم ترین میانگین را دارا بود.
جدول 3. ماتریس همبستگی بین مولفههای تحلیل رفتگی تحصیلی، کیفیت خدمات آموزشی و توانمندی کارآفرینی
متغیر | 1 | 2 | 3 |
1. تحلیل رفتگی تحصیلی | 1 |
|
|
2. توانمندی کارآفرینی | **34/0- | 1 |
|
3. کیفیت خدمات آموزشی | **54/0- | **37/0 | 1 |
*P< 05/0,**P< 01/0
نتایج ماتریس همبستگی در جدول 3 نشان میدهد که همبستگی بین توانمندی کارآفرینی با تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان (34/0-=r، 01/0≥p)، همبستگی بین کیفیت خدمات آموزشی با تحلیل رفتگی تحصیلی (54/0-=r، 01/0≥p) و همبستگی بین کیفیت خدمات آموزشی و توانمندی کارآفرینی دانشجویان (37/0=r، 01/0≥p) در سطح اطیمنان 99 درصد معنیدار است.
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 97 |
جدول 4: مقدار آماره آزمون KMO و بارتلت
پرسشنامه تحلیل رفتگی تحصیلی | آزمون KMO | 94/0 | ||
آزمون بارتلت | χ2 | 07/1055 | ||
درجة آزادی | 105 | |||
Sig | 000/0 | |||
62/0 | ||||
آزمون بارتلت | χ2 | 87/2228 | ||
درجة آزادی | 105 | |||
Sig | 000/0 | |||
پرسشنامه کیفیت خدمات آموزشی | آزمون KMO | 88/0 | ||
آزمون بارتلت | χ2 | 05/1271 | ||
درجة آزادی | 105 | |||
Sig | 000/0 | |||
برای بررسی اعتبار و کفایت دادهها از شاخص KMO استفاده شد (جدول 4). مقدار این شاخص برای دادههای پژوهش به ترتیب برای پرسشنامه تحلیل رفتگی تحصیلی برابر با 94/0، پرسشنامه توانمندی کارآفرینی برابر با 62/0 و پرسشنامه کیفیت خدمات آموزشی برابر با 88/0 به دست آمد. این شاخص در دامنهی صفر تا یك قرار دارد، و هر چه مقدار این شاخص به یك نزدیكتر باشد اندازه نمونه مورد نظر برای تحلیل عاملی مناسبتر است. از آزمون بارتلت نیز برای بررسی چگونگی ماتریس همبستگی استفاده شد. آزمون بارتلت برای هر سه پرسشنامه همانگونه که در جدول 4 مشاهده میشود کوچکتر از مقدار 05/0 بوده و فرض یکه (واحد) بودن ماتریس همبستگی رد میشود.
به منظور تبیین الگوی ارتباطی بین کیفیت خدمات آموزشی و تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی با میانجیگری توانمندی کارآفرینی از روش مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شد. شکل 2 مدل آزمون شده تحقیق در حالت ضرایب استاندارد و شکل 3 مدل آزمون شده تحقیق در حالت ضرایب معنی داری (t-value) را نشان میدهد.
|
شکل 2. مدل آزمون شده تحقیق در حالت ضرایب استاندارد
|
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 98 |
شکل 3. مدل آزمون شده تحقیق در حالت ضرایب معنی داری (t-value)
در جدول 5 نتایج مربوط به پیشبینی تحلیل رفتگی تحـصیلی دانشـجویان توسـط کیفیـت خدمات آموزشی با
واسطه گری توانمندیهای کارآفرینی گزارش شده است.
جدول 5. ضرایب تأثیر کیفیت خدمات آموزشی بر تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان از طریق توانمندی کارآفرینی
مسیر فرضیه | ضریب استاندارد | آماره t | نتیجه |
کیفیت خدمات – روی- تحلیل رفتگی تحصیلی | 59/0- | 69/3- | رابطه معنادار و معکوس (منفی) است. |
کیفیت خدمات – روی – توانمندی کارآفرینی | 21/0 | 41/3 | رابطه معنادار و مثبت است. |
توانمندی کارآفرینی- روی – تحلیل رفتگی تحصیلی | 32/0- | 23/2- | رابطه معنادار و معکوس (منفی) است. |
طبق جدول 5 ملاحظه میگردد که کیفیت خدمات هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم، از طریق توانمندی کارآفرینی با تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان رابطه معنادار دارد (05/0>p).
نتایج مربوط به شاخصهای برازش الگوی ساختاری آزمون واسطهگری توانمندی کارآفرینی در رابطه بین کیفیت خدمات آموزشی و کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان برای هر یک از شاخصهای پیشنهادی هو و بنتلر1 (1999) شامل مجذور خی2 (x2)، مجذور خی2 بر
درجه آزادی (x2/df) شاخص نیکویی برازش3 (GFI)، شاخص نیکویی برازش انطباقی4(AGFI)، شاخص برازش مقایسهای5 (CFI)، شاخص نرم شده برازندگی (NFI) یا همان شاخص بنتلر-بونت6 و خطای ریشه مجذور میانگین تقریب7 (RMSEA) در جدول 6 ارائه شده است.
[1] . Hu, Bentler
[2] . Chi Square
[3] .Goodness of Fit Index (GFI)
[4] . Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI)
[5] . Comparative Fit Index (CFI)
[6] . Bentler-Bonett
[7] . Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 99 |
شاخصهای مربوط به برازش مدل | مقدار بهدست آمده | دامنه مورد قبول | نتیجه برازش |
مجذور خی | 7/308 (00/0 < P) | 3 ≤ (معنیدار نبودن از لحاظ آماری) | عدم تأیید |
خی دو بر درجه آزادی | 94/2 | 3>x2/df | تأیید مدل |
نیکویی برازش | 93/0 | GFI>0/90 | تایید مدل |
شاخص نیکویی برازش انطباقی | 92/0 | AGFI>0/90 | تآیید مدل |
شاخص برازش مقایسهای | 91/0 | CFI>0/90 | تأیید مدل |
شاخص برازش هنجار شده (بنتلر-بونت) | 94/0 | NFI>0/90 | تأیید مدل |
خطای ریشه مجذور میانگین تقریب | 081/0 | RMSEA≤0/10 | تأیید مدل |
مرور دقیق شاخصهای نیکویی برازش الگوی ساختاری درجدول 6، نشان میدهد که الگوی ساختاری آزمون واسطهگری توانمندی کارآفرینی در رابطهی بین کیفیت خدمات و کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان، از برازش مطلوبی برخوردار است؛ بنابراین متغیرهای آشکارساز توانایی لازم برای عملیاتی‌کردن متغیرهای مکنون را دارند.
4- بحث و نتیجهگیری
پژوهش حاضر با هدف آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی بر اساس کیفیت خدمات آموزشی با میانجیگری توانمندیهای کارآفرینی در بین جامعه آماری دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفت. در مطالعه حاضر قبل از تحلیل دادهها به کمک روش آماری مدلیابی معادلات ساختاری، همسو با پیشنهاد کلاین1 (2005)، مایرز، گامست و گورین2 (2006) مفروضههای بههنجاری تک متغیری3 – به کمک برآورد مقادیر چولگی4 و کشیدگی5 - بههنجاری چندمتغیری6 و مقادیر پرت- با روش فاصله ماهالانوبیس7 آزمون و تأیید شدند. علاوه بر این، نتایج مربوط به پراکندگی مشترک بین متغیرهای مشاهده شده که در جدول همبستگی (جدول 3) گزارش شده است، نشان میدهد که مفروضههای خطی بودن8 و هم خطی چندگانه9 رعایت شده است. در نهایت در مطالعه حاضر، برای مدیریت دادههای گمشده از روش بیشینه انتظار10 استفاده شد. همچنین برای برآورد مدل از روش بیشینه احتمال11 استفاده شد. لازم به ذکر است ماهیت پیچیده و چندبعدی مدل منتخب، استفاده از روش مدلیابی معادلات ساختاری را گریز ناپذیر میکند. طبق دیدگاه وستون و گور12(2006) اگرچه روش آماری معادلات ساختاری با دیگر روشهای کمی پرکاربردی مانند تحلیل رگرسیون و تحلیل واریانس قابل مقایسه است، اما در مقایسه با این روشها، تفاوتهایی هم دارد. اول، در حالی که در دیگر مدلهای خطی کلی، سازهها فقط به کمک یک مقدار ارائه میشوند و امکانی برای شمول خطای اندازه گیری ندارند، در روش معادلات ساختاری ضمن اینکه محقق از اندازههای چندگانه برای هر سازه واحد استفاده میکند، این روش امکان برآورد خطای ویژه هر اندازه را هم فراهم میکند. این تفاوت از این جهت مهم است که امکان آزمون روایی سازه را برای عوامل مختلف فراهم میآورد. دوم، در این روش، تفسیر معناداری نتایج نه تنها نیازمند برآورد آمارههای چندگانه است، بلکه قضاوت درباره برازندگی مدل مفروض با دادههای مشاهده شده استفاده از شاخصهای نیکویی برازش مختلف را هم گریز ناپذیر میکند.
نتایج تحلیل دادهها نشان داد که کیفیت خدمات آموزشی به صورت منفی و معنیدار بر تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تاثیر دارد. این یافته با نتایج پژوهش حياتي و همکاران (1391) مبنی بر اینکه بین ابعاد کيفيت تجارب يادگيري و احساس خودکارآمدي با تحلیل رفتگی تحصيلي فراگیران دانشگاه علامه طباطبايي رابطه معنی دار وجود دارد؛ با یافته نصیری و همکاران (1394) مبنی بر اینکه یکی از عوامل مرتبط با تحلیل رفتگی آموزشی، درک دانشجویان از کیفیت خدمات آموزشی دانشگاه میباشد؛ با نتایج نعامي (1388) مبنی بر اینکه بين کيفيت تجارب يادگيري با تحلیل رفتگی تحصيلي روابط منفي معني‌داري وجود دارد؛ با نتایج پژوهش آراسته و همکاران (1387) مبنی بر اینکه کیفیت در محورهای تسلط علمی و فنی استادان، مناسب بودن محتوای علمی درسی استادان، تناسب شیوههای تدریس و دسترسی به منابع علمی و فضای فیزیکی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاههای تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی، تربیت معلم، الزهرا و شاهد رابطه معنیدار دارد؛ با نتایج مطالعه سالماآرو، ساوولانن و هالوپینن13 (2008) مبنی بر اینکه حمايت اجتماعي به عنوان متغير دروني و بيروني با تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجويان رابطه معنیدار دارد؛ همخوان و همسو است. میتوان گفت مشابهت جامعه آماری، روش پژوهش یکسان و نیز وجود جو و سطح خدمات تقریبا همسان در جوامع دانشگاهی پژوهشهای مذکور در مقایسه با تحقیق حاضر، دلیلی بر همخوانی مشاهده شده میباشد؛ از اینرو همخوانی مشاهده شده معقول و منطقی به نظر میرسد. در راستای تبیین یافتههای حاضر میتوان گفت تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان اطمینان فرد به خستگی تحصیلی، بی علاقگی و بدبینی و ناکارآمدی خود در تحصیل است. این باور موجب میشود انتظار موفقیت در دانشجویان کاهش یافته و به مرور انگیزش آنها را برای موفقیت کاهش دهد. در واقع تحلیل رفتگی تحصیلی یک باور فردی در بین دانشجویان است که متاثر از عوامل محیطی در فرد شکل میگیرد. بنابراین ممکن است که عوامل محیطی باعث افزایش تحلیل رفتگی تحصیلی یا باعث کاهش آن شوند. همانطور که یافتهی تحقیق حاضر نشان داد کیفیت خدمات آموزشی در ابعاد پنچگانه خدمات
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 100 |
همچنین نتایج نشان داد که توانمندی کارآفرینی بر تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان اثر منفی و معنی دار دارد. این یافته با نتایج پژوهش ادیه و واکفیلد (2011) مبنی بر اینکه حمایت از استقلال و خود کنترلی (به عنوان جنبههایی از توانمندی کارآفرینی) میتواند تحلیل رفتگی آموزشی را پیشبینی کنند، همسو و همخوان است. به نظر میرسد مشابهت روش پژوهش و ابزار پژوهش و نیز جامعه آماری مشابه تحقیق مذکور در مقایسه با تحقیق حاضر؛ دلیلی بر همخوانی به دست آمده باشد. از اینرو همخوانی به دست آمده معقول و منطقی به نظر میرسد. در تبیین این یافته میتوان گفت توانمندی کارآفرینی شامل استقلال طلبی، ریسک پذیری، کنترل درونی، توقیق طلبی یا انگیزه پیشرفت و در نهایت خلاقیت است که بر اساس قضاوتهای قبلی ادراکات و بازخوردهای دیگران و خود فرد و افراد مهم در زندگی شکل میگیرد. دانشجویان با توانمندی کارآفرینی بالا معتقدند که پرورش هوش و توان شناختی به وسیله تلاش فردی صورت میگیرد و باور دارند علیرغم همه محدودیتهای ذاتی میتوانند با چالشهای موجود در محیط آموزشی سازگار و عملکرد خود در تحصیل را بهبود بخشند، مسیر تحصیلی خود را هموار و تحلیل رفتگی تحصیلی خود را کاهش دهند. در واقع افراد با توانمندی کارآفرینی بالا از تمام توان خود برای دستیابی به شرایط تحصیلی رضایت بخش استفاده میکنند [15].14
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 101 |
یافته دیگر تحقیق حاضر عبارت بود از اینکه؛ کیفیت خدمات آموزشی بر توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان اثر مثبت و معنیدار دارد. این یافته با نتایج پژوهش غفاری و یونسی (1390) مبنی بر اینکه کیفیت آموزش دانشگاهی در پرورش توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان اثرگذار نبوده است؛ با یافته بدری و همکاران (1385) مبنی بر اینکه آموزشهای دانشگاهی در پرورش و افزایش توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان مؤثّر نبوده است، ناهمخوان است. به نظر میرسد تفاوت در جوامع آماری و نیز فاصله زمانی زیاد پژوهشهای نام برده با پژوهش حاضر و تغییرات پیچیده در درون دانشگاهها در فاصله چند سال گذشته، دلیلی بر ناهمخوانی مشاهده شده باشد. همچنین یافتهی حاضر با نتایج پژوهش مردانشاهی و دولتی (1394) مبنی بر اینکه ضعف توانمندی کارآفرینی دانشجویان نمایانگر ضرورت
برنامهریزی و توجه بیشتر به تقویت مولفههای موثر بر توانمندی کارآفرینی در برنامههای آموزشی و کمک آموزشی است؛ با یافته شجاع قلعه دختر و همکاران (1393) مبنی بر اینکه که اصلاح و بازنگری در
برنامههای آموزشی برای تقویت توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان بایستی بیشتر مورد توجه دانشگاهها قرار گیرد و آموزش کارآفرینی در برنامههای درسی قرار داده شود، همسو و همخوان است. به نظر می رسد روش پژوهشی یکسان، ابزار پژوهش مشابه و نیز فاصله اندک زمانی بین انجام تحقیقات مذکور و تحقیق حاضر دلیل همخوانی به دست آمده باشد. بنابراین همخوانی به دست آمده معقول و منطقی به نظر میرسد. در راستای تبیین رابطه
معنیدار بین کیفیت خدمات آموزشی و توانمندی کارآفرینی دانشجویان میتوان گفت تلاشهاي صورت گرفته در چند سال اخیر در پاركهاي علم و فناوري بیشتر معطوف به نیازمندي پژوهشی و اتصال دانشگاه با کارآفرینی است. به نظر میرسد با توجه به نتایج این تحقیق چنانچه تغییرات اساسی در زمینهي توسعه اشتغال، کارآفرینی و رشد تولید در کشور مد نظر باشد؛ توجه به کیفیت خدمات آموزشی در نظام آموزش عالی و به تعبیري نظام آموزشی براي ایجاد فرهنگ کارآفرینی متناسب با نیازهاي کارآفرینانه در کشور لازم و ضروری است؛ به نحوي که دانشجویان پس از فارغ التحصیلی درایده پردازي و تبدیل خلاقیتها در زمینههاي اقتصادي و اجتماعی موفق باشند. از این رو ایجاد فرهنگ کارآفرینانه نیازمند زمینههاي فرهنگی براي رشد خلاقیت است. شواهد حاکی از آن است که خلاقیتها در بستر فرهنگی جامعهاي نقدپذیر و مبتکر به وجود میآید. در جامعهاي که خلاقیت داراي بار ارزشی مثبت باشد افراد خلاق از جایگاه بالاتري برخوردارند و کارآفرینی رشد خواهد نمود و این خود نیازمند فرهنگ و ساختارهاي مناسب در نظام آموزشی دانشگاهی و آموزش عالی است. علاوه بر موارد مذکور به نظر میرسد تلاش هر چند جزئی در راستای تنظیم برنامه آموزشی دانشجویان به گونهاي که زمان لازم براي پیگیري فعالیتهاي کارآفرینانهشان را در اختیار داشته باشند، انعقاد تفاهمنامه همکاري بین مراکز با واحدهاي تولیدي و
دستگاههاي اجرایی مبنی بر امکان استفاده دانشجویان از فضاي آموزشی، دایر شدن پارکهای علوم و فناوری در دانشگاهها و تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه در چند سال گذشته؛ سبب ارتقاي نقش آموزش عالی و خدمات آموزشی و دانشگاهی در افزایش توانمندیهای دانشجویان در حوزه کارآفرینی شده است.
به طور کلی نتایج تحلیل دادهها نشان داد کیفیت خدمات آموزشی هم به صورت مستقیم و هم با
میانجیگری توانمندی کارآفرینی بر تحلیل رفتگی تحصیلی دانشجویان تاثیر معنیدار دارد. با توجه به تاثیر کیفیت خدمات آموزشی بر توانمندی کارآفرینی و نیز تاثیر توانمندی کارآفرینی بر تحلیل رفتگی تحصیلی؛ این نتیجه نیز قابل تبیین میباشد.
با نظر به اثر معنیدار کیفیت خدمات آموزشی بر توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان و کاهش تحلیل رفتگی تحصیلی آنان؛ پیشنهاد میشود مسئولان دانشگاه تمهیدات لازم برای افزایش میزان کیفیت خدمات آموزشی از جمله بهبود وضعیت ظاهری وامکانات (خدمات ملموس)، بهبود وضعیت قابلیت اعتماد، پاسخگویی در قبال خواسته و نیازهای دانشجویان، تعهد و همدلی با دانشجویان را افزایش دهند و با فراهم کردن زمینه مناسب همچون ایجاد و توسعه پارکهای علم و فناوری، ایجاد دورههای کارآموزی، تدوین و توسعه سند همکاری بین دانشگاه و صنعت، حمایت از پژوهشهای دانشجویی کارآفرینانه، توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان را افزایش دهند تا تحلیل رفتگی تحصیلی آنان کاهش پیدا کند و به عبارتی بهتر پل ارتباطی بین دانشگاه و صنـعت با هدف کاربـردی سـاختن درسهـای
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 102 |
همچنین حمایت مالی از طرحها و پژوهشهای دانشجویی و سوق دادن پروژهها و تحقیقات به سوی تولید و اشتغال دانش بنیان را در این راستا در دستور کار قرار دهند.
در نهایت میتوان گفت با توجه به رسالت دانشگاه و مسئلهی رقابت در بازارهای داخلی و جهانی در عرضه آموزش و رشد سریع مقوله جهانی شدن و از همه مهمتر وجود طیف گستردهای از جوانان خواستار تحصیلات در آموزش عالی، نتایج این پژوهش میتواند گامی مؤثر در جهت یاری رساندن به بخش تحصیلات تکمیلی
دانشگاهها برای انطباق هر چه بیشتر با انتظارات دانشجویان و بهبود خدمات آموزشی، برنامهریزی برای بهبود توانمندیهای کارآفرینی دانشجویان، پیشگیری و کاهش تحلیل رفتگی آموزشی دانشجویان باشد که در نهایت، موجب ارتقای رتبه علمی آنها در محیط رقابتی دانشگاهها خواهد شد.
لازم به ذکر است از جمله محدودیتهای اصلی این پژوهش در جریان جمع آوری دادهها، عدم اعتقاد و علاقهی برخی از دانشجویان به تحقیق و موضوع تحقیق بود و همین امر روندگردآوری دادهها را کند ساخت. علاوه بر این فرایندگردآوری دادهها در بازه زمانی گسترش ویروس کرونا و غیرحضوری بودن آموزشهای دانشگاهی بود، از اینرو از روش نمونه گیری تصادفی دردسترس استفاده گردید.
تشکر و قدردانی
در پایان از دانشجویانی که با همکاری صمیمانه خود، امکان انجام تحقیق حاضر را فراهم نمودند و از داوران گرامی نیز که وقت ارزشمند خود را صرف مطالعه و بررسی این مقاله مینمایند و نظرات سودمند خود را در راستای غنای مقاله ارائه مینمایند، تشکر و قدردانی مینماییم.
منابع
1. آراسته، حمید رضا، سبحانی نژاد، مهدی، و رضا همايي. "وضعیت دانشگاه های شهر تهران در عصر جهانی شدن از دیدگاه دانشجویان". فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، 4. 4 (1396): 47-66.
2. ایزدی، صمد، صالحی، ابراهیم، و محمد مهدي قره باغی. "بررسی میزان رضایتمندی دانشجویان با توجه به معیار نتایج مشتری مدل EFQM (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه مازندران)". فصلنامه آموزش عالی ایران، 30 (1399): 27-58.
3. حاتمیفر، خدیجه، کاکوجویباری، علی اصغر، و محمدرضا سرمدی. "مطالعه رضایتمندی دانشجویان از ارائه خدمات دانشجویی در دانشگاه پیام نور". فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، 70 (1392): 117-139.
4. حیاتی، داوود، عگبهی، عبدالحسین، حسینی آهنگری، سیدعابدین، و محسن ابرقویی. "بررسی رابطه ابعاد کیفیت تجارب یادگیری و احساس خودکارآمدی با فرسودگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی". فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور، 3. 4 (1391): 18-29.
5. خزائی، طاهره، توکلی، محمدرضا، جابری درمیان، ماندانا و ميتر یعقوبی پور. "فرسودگی تحصیلی و ارتباط
آن با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند". دو فصلنامه آموزش پزشکی، 3. 2 (1394): 46-51.
6. دادور، سمانه. " رابطه بین اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی با دستاورد آموزشی در میان دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهراء تهران. 1393.
7. ساویز، مرضیه. "بررسی رابطه بین کمال گرایی، فرسودگی تحصیلی، کیفیت تجارب یادگیری و پیشرفت تحصیلی در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه یزد". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد. 1391.
8. سعیدی کیا، مهرزاد. "اصول کارآفرینی"، تهران: انتشارات کیا. 1391
9. سیف، محمدسعید، و سعيد جهانگیری. "ضرورت و روشهای توسعه تعامل و همکاری دانشگاه و صنعت". نشریه صنعت و دانشگاه، 47. 13 (1399): 57-74.
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 103 |
11. شجاع قلعه دختر، لیلا، رحیمیان، حمید، و ليدا جراحی. "ارزیابی میزان توانمندی های کارآفرینی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد". مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی یزد، 9.3 (1393): 2-9.
12. شریفیفرد، فاطمه؛ نوروزی، کیان، حسینی، محمدعلی، آسایش، حمید و مهدي نوروزی. "عوامل مرتبط با فرسودگی تحصیلی در دانشجویان پرستاری و پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی قم". فصلنامه آموزش پرستاری، 3. 3 (1393): 59-68.
13. طیبی، سید کمیل، و مريم فخری. "آثار جهانی شدن و تجارت بین الملل بر توسعه کارآفرینی ( مطالعه موردی: کشورهای OECD)". فصلنامه توسعه کارآفرینی، 3.9(1390): 55-79.
14. طیبی، سید کمیل، و رضا نصراصفهانی. "ارزیابی تاثیر دوره آموزش کارآفرینی بر ضریب کارآفرینی"، مجله ایرانی تحقیقات اقتصادی، 3. 18(1389): 16-27.
15. صمدی میارکلانی، حسین، و حمزه صمدی میارکلانی. "در مسیر دانشگاه کارآفرین؛ دانشگاه کارآفرین از تئوری تا عمل"، نشریه صنعت و دانشگاه، . 13. 47(1399):149-166.
16. غفاری، هادی، و یونسی، علی، "بررسی قابلیتهای کارآفرینی دانشجویان دانشگاه پیامنور اراک". فصلنامه‌ی انجمن آموزش عالی ایران، 3.3 (1390): 115-135.
17. فعلی، سعید، بیگلری، نگین، و غلامرضا پزشکی راد. "رضایت مندی دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس از کیفیت خدمات آموزشی ارایه شده به آنها با استفاده از مدل کیفیت خدمات سرکوال". مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، .2. 42(1390): 199-207.
18. فلسفی نژاد، محمدرضا، عزیزی ابرقوئی، محسن، ابراهیمی قوام آبادی، صغری، و فريبرز درتاج. "تدوین مدل علی فرسودگی تحصیلی با توجه به نقش واسطه ای خودکارآمدی در دانشجویان دوره کارشناسی". فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 6.24. (1394): 1-27.
19. فنایی، محمدمهدی. "ارتباط صنعت و دانشگاه: درسهای آموخته و تجربههای اندوخته". نشریه صنعت و دانشگاه، 47.13.(1399):1-4.
20. مردانشاهی، محمدمهدی. "بررسی سطح خلاقیت و ریسک پذیری دانشجویان رشته های کشاورزی"، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. .3. 3(1392): 1-21.
21. مردانشاهی، محمدمهدی، و انسيه دولتی. "مقایسه توانمندی کارآفرینی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران". مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 15.48(1394): 380-390.
22. میرفخرالدینی، سیدحیدر، اولیا، محمدصالح، و رضا جمالی. "مهندسی مجدد مدیریت کیفیت در موسسات آموزش عالی (مطالعه موردی: دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه یزد)". فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، . 53.3(1389): 131-157.
23. نصیری، فخرالسادات، قنبری، سیروس، اردلان، محمدرضا، و ايمان کریمی. "تأثیر کیفیت آموزش و خدمات آن بر تحلیل رفتگی آموزشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی". فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، 21(1394): 71-95.
24. نعامی، عبدالزهرا. "رابطه بین کیفیت تجارب یادگیری با فرسودگی تحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز". مجله مطالعات روانشناختی، . 3. 5(1388): 3-12.
25. نیرو، محمد، و سيد احمد صالحی مرند. "نقش تحصیلات تکمیلی پژوهش محور در توسعه کارآفرینی دانش بنیان (مطالعه موردی: جهاد دانشگاهی)". اولین همایش ملی دانشگاه کارآفرین، صنعت دانش محور، بابلسر، دانشگاه مازندان، 1392: 259-275.
26. Adie, J., & Wakefield, C. Perceptions of the teaching environment, engagement and burnout among University students on a sports-related degree programme in the UK. Journal of Hospitality, Leisure, Sport and Tourism Education, 10.2.(2011): 74-84.
27. Barba-Sanchez, V., & Atienza-Sahuquillo, C. Entrepreneurial motivation and self-employment: Evidence from expectancy theory. International Entrepreneur-ship and Management Journal, 13.4.(2021): 1097-1115.
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی.../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 104 |
29.Demerouti, E., Bakker, A. B., Nachreiner, F., Schaufeli, W. B. The Job demands-resources model of burnoutApplied, journal of Psychology, 86.2.(2001):499-512.
30. Engle, R. L., Dimitriadi, N., Gavidia, J.V., Schlaegel, C., Delanoe, S., Alvarado, I., et al. Entrepreneurial intent: A twelve-country evaluation of Ajzen model of planned behavior. International journal of entrepreneurial behavior and research. 16.1.(2010): 35-57.
31. Galan, F., Sanmartin, A., Polo, J., & Giner, L. Burnout risk in medical students in Spain model in educational settings. Personality and Individual Differences, 50(2011): 274-278.
32. Guo, L. Entrepreneurship management in health service: an integrative model. journal of Health Hum Serv Adm. 28.4.(2006): 504-30.
33. Karydis, A., Komboli, M., & Panis, V. Expectations’ and perceptions of Greek patient’s regardingthequality of dental health care. journal of For Quality in HealthCare, 13(2018): 409-416.
34. Kline, R. B. Principles and practices of structural equationg modeling (2nd eds). New York: Guilford.2005.
35. Martin, B. C., McNally, J. J. Examining the formation of human capital in entrepreneurship: A meta-analysis of entrepreneurship education outcomes. Journal of Business Venturing, 37.2.(2020): 210-223.
36. Martin, A.J., Marsh, H. W. Academic resilience and academic buoyancy: M multidimensional and hierarchical conceptual framing of causes, correlates and cognate constructs Oxford review of Education, 35(2009): 353 – 370.
37. Maslach, C. Job Burnout, Annual Review of Psychology,52.4.(2001): 397-420.
38. Meyers, L.S., Gamest, G., Goarin, A.J. Applied multivariate research, design and interpretation. Thousand Oaks. London. New Delhi: Sage Pablication; 2006.
39.Nabi, G., Liñán, F. Graduate entrepreneurship in the developing world: intentions, education and development. Education and Training. 53(2011): 325 – 334.
40. Oliveira, R. d., Caregnato, R. C. A., Camara, S. G. Burnoutsyndrome in senior undergraduate nursing. Acta Paulista de Enfermagem. 25(2012):54-60
41.Parasuraman, A., Zeithaml, V. A., & Malhotra, A. E-S-QUAL: A Multiple-Item Scale for Assessing Electronic Service Quality. Journal of Service Research, 7.4.(2005):1—21.
42. Parker, S. C. Intrapreneurship or entrepreneur ship? Journal of Business Venturing, 26(2011): 19-34.
44. Santen, S. A., Holt, D. B., Kemp, J. D., & Hemphill, R. R. Burnout in medical students: Examining the prevalence and associated factors. Southern Medical Journal, 103 (2010): 758-763.
آزمون الگویِ عِلّی تحلیل رفتگی تحصیلی .../ ابراهیم آریایی قیزقاپان و همکاران 105 |
46. Shen, Y.-C. Identifying the key barriers and their interrelationships impeding the university technology transfer in Taiwan: a multi-stakeholder perspective. Quality & Quantity, 51(2020): 2865-2884.
47. Toppinen_Tanner, S., Ojaarvi, A., Vaananen, A., Kalimo, R., Jappinen, P. Burnout as a predictor of medically certified sickleave absences and their diagnosed causes, Behavioral Medicine, 31 (2005):18-27.
48. Utami, C. W. Attitude, subjective norm, perceived behaviour, entrepreneurship education and self efficacy toward entrepreneurial intention university student in Indonesia. European Research Studies Journal, 20.2(2020): 475-495.
49. Westo, R., Gor, P.A. A brief guide to structural equation modelling. The counseling psychologist, 34 (2006): 719-751.
Yang, H. J. Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical–vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24.4 (2004):283-301.
[1] . Kline
[2] . Meyers, Gamest, Goarin
[3] . Univariate normality
[4] . skew
[5] . kurtosis
[6] . Multivariate normality
[7] . Mahalanobis
[8] . linearity
[9] . Multicolliniearity
[10] . Expectation maximization
[11] . Maximum likelihood
[12] . Weston,Gore
[13] . Salmela- Aro, Savolainen, Holopainen
[14] . Miera, Dastin
