بررسی و تحلیل باورهای عامیانه و اساطیری ایرانی در نفثه المصدور
الموضوعات :خدابخش اسداللهی 1 , علیرضا کاظمی ها 2
1 - دانشگاه محقّق اردبیلی
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی
الکلمات المفتاحية: نفثه المصدور, اساطیر, باورهای عامیانه, ایران, پژوهش های فرهنگی,
ملخص المقالة :
ایرانیان، از گذشته های کهن، باورهایی را به عنوان اعتقادات خود در جامعه و خانواده در ذهن داشته اند.این باورها، قطعاً سرچشمه هایی نیز داشته و علّتی برای تشکیل مطالبی در باب آن ها و شاخ و برگ دادن یا ندادن بدین مطالب، وجود داشته است. مثلاً می توان به موجودی موهوم همچون «سیمرغ» یا «اژدها» اشاره کرد که از روزگار پیش از هخامنشیان در ایران و حتّی سایر ملل رواج داشته و هم اکنون نیز متداول است. همانگونه که همگان نیز به خوبی بدین مسأله واقفند، غیر ممکن است که بتوان اثری از آثار ادبا را یافت که کاملاً خالی از این مطالب باشد اما یقیناً هرچه به گذشته های دورتر برویم، به دلیل کمبود وسایل پیشرفته- که امروزه بشر از آن برخوردار است- بیشتر و بیشتر، شاهد اشاعه ی باورهای عامیانه و گاه مطلقاً خرافی در باب برخی امور یا موجودات خواهیم بود. یکی از متونی که در آن می توان بدین باورها دست پیدا کرد، نفثه المصدور است. این اثر با تمام تصنّع و ثقالتی که در عبارات خود دارد، فاکتورها و عناصر و مواردی را درخود گنجانده است که یک یه یک، حاکی از وجود چنین باورهایی در باب موجودات موهوم و یا باورهایی اسطوره ای و عامیانه در باب موجوداتی حقیقی و واقعی است. لذا بر آن شدیم تا در این جستار به استخراج این فاکتورها از متن کتاب مذکور و بررسی و تحلیل و گاه تبیین ریشه ی آن ها بپردازیم.
منابع و مآخذ:
1- قرآن کریم.1376.ترجمه ی مهدی الهی قمشه ای. چاپ چهارم. تهران. مهشاد.
2- ابراهیمی،معصومه.1392.دیوشناسی ایرانی.تهران.فرهامه.
3- الیاس، الیاس انطون.1366.فرهنگ نوین( قاموس العصری). ترجمه ی سیّد مصطفی طباطبایی. چاپ هفتم. تهران. کتابفروشی اسلامیه.
4- امامی، صابر.1380.اساطیر در متون تفسیری فارسی. تهران.گنجینه ی فرهنگ.
5- اولانسی،دیوید.1385. پژوهشی نو در میتراپرستی. ترجمه ی مریم امینی. چاپ دوم. تهران. چشمه.
6- بهار، مهرداد.1362.پژوهشی در اساطیر ایران.پاره ی نخست.تهران. توس.
7- ــــــــــــــ .1376.از اسطوره تا تاریخ.تهران.چشمه.
8- تبریزی، محمدبن حسین بن خلف.1344. برهان قاطع. تصحیح محمّد عباسی. تهران. علمی.
9- الجرّ، خلیل.1973.لاروس(معجم العربی الحدیث).باریس.مکتبه لاروس.
10- حریری، قاسم بن علی.1364. مقامات الحریری.به کوشش علی رواقی. تهران. مؤسسه ی فرهنگی شهید رواقی.
11- حقایق، بابک.ریاحی پور، بابک.1387.دایره المعارف بزرگ زرّین.ج1. چاپ پنجم.تهران.زرّین.
12- دادگی، فرنبغ.1369. بندهش. گزارش مهرداد بهار. تهران. توس.
13- داعی الاسلام، سید محمّدعلی.1362. فرهنگ نظام.ج3.چاپ دوم. تهران.دانش.
14- دوستخواه، جلیل.1375.اوستا.ج1.چاپ سوم.تهران.مروارید.
15- دهخدا، علی اکبر. 1373. لغتنامه، جج 8 و 10. چاپ اول از سری جدید. تهران. دانشگاه تهران.
16- رامپوری، غیاث الدّین محمّدبن جلال الدّین بن شرف الدّین. 1363. فرهنگ غیاث اللّغات. به کوشش منصور ثروت. تهران. امیرکبیر.
17- رضی، هاشم.1384. جشن های آب. چاپ سوم. تهران. بهجت.
18- زیدری نسوی، شهاب الدّین محمّد خرندزی.1370. نفثه المصدور. تصحیح دکتر امیرحسن یزدگردی. چاپ دوم. تهران. ویراستار.
19- سروشیان، جمشید سروش. 1370. فرهنگ بهدینان. به کوشش دکتر منوچهر ستوده. تهران. دانشگاه تهران.
20- سعدی،مصلح بن عبدالله.1368.گلستان.تصحیح و شرح غلامحسین یوسفی.چاپ چهارم.تهران.خوارزمی.
21- شالیان، ژرار.1377.گنجینه ی حماسه های جهان.ترجمه و توضیح علی اصغر سعیدی.تهران.چشمه.
22- صفی پور، عبدالرحیم بن عبدالکریم. 1297ه.ق. منتهی الأرب فی لغه العرب.مجلد1و2(جج2و3).تهران. سنایی.
23- طباطبایی اردکانی، سید محمود.1390.گزیده ی متون تفسیری فارسی.چاپ شانزدهم. تهران. اساطیر.
24- عطایی، امید. 1372. نبرد خدایان.تهران.عطایی.
25- عفیفی، رحیم.1372. فرهنگنامه ی شعری.ج3.تهران. سروش.
26- فردوسی، ابوالقاسم.1387.شاهنامه(بر اساس نسخه ی مسکو).تهران.کتاب پارسه.
27- قلی زاده، خسرو.1388. فرهنگ اساطیر ایرانی( بر پایه ی متون پهلوی). چاپ دوم. تهران. کتاب پارسه.
28- قمی،حاج شیخ عبّاس.1364.منتهی الآمال(دوجلد در یک مجلّد).چاپ دوم.تهران.علمی.
29- قوجق، یوسف و همکاران.1385. نود افسانه. چاپ دوم. تهران. قدیانی.
30- کرباسیان،ملیحه.1384.فرهنگ الفبایی- موضوعی اساطیر ایران باستان.تهران. اختران.
31- کرتیس، وستا سرخوش.1373. اسطوره های ایرانی. ترجمه ی عبّاس مخبر. تهران. مرکز.
32- کریستی،آنتونی.1373. اساطیر چین.ترجمه ی باجلان فرّخی. تهران. اساطیر.
33- کویاجی، ج.ک.1362.آیین ها و افسانه های ایران و چین باستان. ترجمه ی جلیل دوستخواه.چاپ دوم.تهران. شرکت سهامی کتاب های جیبی.
34- گاتیلب، جرالد.1369.سفرهای شگفت آور اولیس. ترجمه ی م.آزاد.تهران.سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
35- گریمال، پی یر.1391. فرهنگ اساطیر یونان و رُم. ترجمه ی احمد بهمنش.ج1. چاپ پنجم.تهران. امیرکبیر.
36- محجوب، محمدجعفر.1386.ادبیات عامه ی ایران.به کوشش دکتر حسن ذوالفقاری(دو جلد در یک مجلد). چاپ سوم. ترهان. چشمه.
37- مصاحب، غلامحسین.1345.دایره المعارف فارسی. ج1. تهران. فرانکلین.
38- معین، محمّد. 1362. فرهنگ فارسی.ج5. چاپ پنجم. تهران. امیرکبیر.
39- مناسک،ج. م،سویمی.1354.اساطیر ملل آسیایی.ج 1(اساطیر پارسی و چینی). ترجمه ی محمود مصوّر رحمانی و خسرو پور حسینی.تهران. مازیار.
40- منشی، ابوالمعالی نصرالله. 1387. کلیله و دمنه. تصحیح مجتبی مینوی. چاپ دوم. تهران. بهزاد.
41- نظامی، الیاس بن یوسف.1377. هفت پیکر. تصحیح و شرح بهروز ثروتیان.تهران. توس.
42- نفیسی، علی اکبر(ناظم الأطباء).1324. فرنودسار(فرهنگ نفیسی).ج4. تهران. شرکت سهامی چاپ رنگین.
43- نوا، ورا اسمیر.1383.قهرمانان یونان باستان.ترجمه ی روحی ارباب.چاپ چهارم.تهران. علمی فرهنگی.
44- وراوینی،سعدالدّین.1389.مرزبان نامه. شرح دکتر خلیل خطیب رهبر. چاپ پانزدهم.تهران. صفیعلیشاه.
45- هینلز، جان راسل.1385. شناخت اساطیر ایران.ترجمه باجلان فرّخی. چاپ دوم. تهران. اساطیر.
46- ــــــــــــــــــــ .1373. شناخت اساطیر ایران. ترجمه ی ژاله آموزگار و احمد تفضّلی. چاپ سوم. تهران. آویشن و چشمه.
47- یاحقّی، محمّدجعفر.1375. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. چاپ دوم. تهران. سروش.
منابع خارجی:
1- THE ENCYCLOPEDIA AMERICANA.1963.VOLUME 9. PRINTED IN U.S.A.
2- THE NEW ENCCYCLOPEDIA BRITANNICA.1976.VOLUME 3.PRINTED IN U.S.A.
3- THE WORLD BOOK ENCYCLOPEDIA.1970.VOLUME 5. PRINTED IN U.S.A.
4- ENCCYCLOPEDIA INTERNATIONAL.1966. VOLUME 6. PRINTED IN U.S.A.
5- GRAND LAROUSSE ENCYCLOPEDIQUE. 1961.VOLUME 4.PARIS . LIBRAIRIE LAROUSSE.
6- MODERN REFERENCE LIBRARY.1971.VOLUME 11. PRINTED IN U.S.A.
