تحلیل کمی و کیفی حدیث قرب نوافل از دیدگاه عارفان مسلمان
الموضوعات :
جلال یوسفی عنایت
1
(دانشگاه آزاد اسلامی)
علی حسین احتشامی
2
(گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران. )
محمدرضا فریدونی
3
(دانشگاه بوعلی سینا)
الکلمات المفتاحية: فهم حدیث, حدیث پژوهی, عرفان اسلامی, قرب نوافل,
ملخص المقالة :
کسب اطلاعات کمی و کیفی از احادیث کمک شایانی به فهم مبانی حدیثی دانشمندان اسلامی می‌کند. مسلک‌های مختلف اسلامی اهتمام ویژه ای به احادیث معصومین نشان داده اند. از جمله اهل عرفان نیز به این مهم پرداخته اند و در آثار خود با اشاره به احادیث معصومین (ع) اصول خود را بر این پایه بنا نهاده اند. ایشان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با علمای حدیث موجب گردیده گاهی اهل عرفان به جعل و تحریف احادیث منسوب شوند. به نظر می‌رسد تجزیه و تحلیل فراوانی احادیث مورد اهتمام اهل عرفان با روش‌های دقیق علمی راهگشای فهم مبانی و قواعد ایشان در مواجهه با احادیث باشد. این تحقیق به بررسی فراوانی حدیث «قرب نوافل» در 110 منبع عرفانی پرداخته است. تلاش شده است تاریخ بکارگیری و فراوانی این حدیث با بهره گیری از روش‌های علمی و نوین مورد تحلیل کمی و کیفی قرار گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در مقاطع مختلف تاریخی این حدیث مورد توجه اهل عرفان بوده است. این اطلاعات می‌تواند در بررسی اعتبار سند حدیث قرب نوافل راهگشا باشد.
قرآن کریم
ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم، دار سید الشهداء للنشر.
ابن عربی، محیی الدین (1422ق)، تفسیر ابن عربی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
--------------- (بی تا)، الفتوحات المکیة، بیروت، دار الصادر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
اسفراینی، نور الدین عبد الرحمن (1358ش)، كاشف الأسرار، تهران، موسسه مطالعات اسلامی.
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
آملی، سیدحیدر (1422ق)، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم، قم، نور علی نور.
امینی نژاد، علی (1390ش)، مبانی و فلسفه عرفان نظری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
اهوازی، حسین بن سعید (1404ق)، المؤمن، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی (عج).
بخاری، محمد بن اسماعیل (بی تا)، الجامع الصحیح، بیروت، دارالفکر.
تهرانی، سید محمد حسین (1426ق)، الله شناسی، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی.
جعفرى، یعقوب (1376ش)، تفسیر كوثر، قم، موسسه انتشارات هجرت.
حافظ برسی، رجب بن محمد (1422ق)، مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین علیه السلام، بیروت، اعلمی.
حر عاملی، محمد بن حسن (1380ش)، الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة (کلیات حدیث قدسی)، تهران، انتشارات دهقان.
حقى برسوى، اسماعيل بن مصطفى (1137ق)، تفسير روح البيان، بیروت، دار الفكر.
سبحانی تبریزی، جعفر (1421ق)، مفاهیم القرآن، قم، مؤسسة امام صادق(ع)، چاپ چهارم.
سمعانی، احمد (1384ش)، روح الأرواح فی شرح أسماء الملك الفتاح، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
سمنانی، علاء الدوله (1383ش)، مصنفات فارسی سمانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1377ش)، شرح مصباح الشریعة، ترجمه عبد الرزاق گیلانی، تهران، پیام حق.
شیخ بهایی، محمد بن حسین (1384ش)، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، تهران، حکمت.
صدوق، محمد بن على ابن بابويه (1398ق)، التوحيد، قم، نشر اسلامی.
صنعانی، عبد الرزاق (بی تا)، المصنّف، بیروت، المجلس العلمی.
طبرانی، سلیمان بن احمد (بی تا)، المعجم الکبیر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
طبری آملی، عماد الدین ابی جعفر (1376ش)، کامل بهایی، قم، مؤسسه طبع و نشر.
عطار نیشابوری، فرید الدین (1905م)، تذکره الأولیاء، لیدن، مطبعه لیدن.
غزالی، ابوحامد محمد (1386ش)، احیاء علوم الدین، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
فرغانی، سعید الدین (1379ش)، مشارق الدراری شرح تائیه ابن فارض، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
فروزانفر، بدیع الزمان (1361ش)، احادیث معنوی، تهران، امیرکبیر.
فضلی، علی (1384ش)، «ساختار عرفان اسلامی»، معارف عقلی، پیش شماره1.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1416ق)، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، قاهره، وزارة الاوقاف المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة.
فیض کاشانی، ملامحسن (1342ش)، کلمات مکنونه، تحقیق، عزیزالله عطاردی، تهران، فراهانی.
قیصری، داود (1375ش)، شرح فصوص الحکم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-------- (1381ش)، رسائل قیصری، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران، اسلامیه.
گنابادی، محمد بن حیدر سلطان علیشاه (1408ق)، بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، اعلمی.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی، ناصر (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
موصلی، ابو یعلی احمد بن علی (بی تا)، المسند، دمشق، دار المأمون.
مولوی بلخی، جلال الدین محمد (1386ش)، فیه ما فیه، تهران، انتشارات نگاه.
مولوی بلخی، جلال الدین محمد(1373ش)، مثنوی معنوی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
میبدی، احمد بن محمد (1371ش)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، امیر کبیر.
نسفی، عزیز الدین (1379ش)، بیان التنزیل، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
1- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(1368ش). عرفان3، قم، نور.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 284 ـ 259
تحلیل کمی و کیفی حدیث قرب نوافل از دیدگاه عارفان مسلمان
جلال یوسفی عنایت 1
علی حسین احتشامی 2
محمد رضا فریدونی 3
چکيده
کسب اطلاعات کمی و کیفی از احادیث کمک شایانی به فهم مبانی حدیثی دانشمندان اسلامی می‌کند. مسلک‌های مختلف اسلامی اهتمام ویژه ای به احادیث معصومین نشان داده اند. از جمله اهل عرفان نیز به این مهم پرداخته اند و در آثار خود با اشاره به احادیث معصومین (ع) اصول خود را بر این پایه بنا نهاده اند. ایشان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با علمای حدیث موجب گردیده گاهی اهل عرفان به جعل و تحریف احادیث منسوب شوند. به نظر می‌رسد تجزیه و تحلیل فراوانی احادیث مورد اهتمام اهل عرفان با روش‌های دقیق علمی راهگشای فهم مبانی و قواعد ایشان در مواجهه با احادیث باشد. این تحقیق به بررسی فراوانی حدیث «قرب نوافل» در 110 منبع عرفانی پرداخته است. تلاش شده است تاریخ بکارگیری و فراوانی این حدیث با بهره گیری از روش‌های علمی و نوین مورد تحلیل کمی و کیفی قرار گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در مقاطع مختلف تاریخی این حدیث مورد توجه اهل عرفان بوده است. این اطلاعات می‌تواند در بررسی اعتبار سند حدیث قرب نوافل راهگشا باشد.
واژگان کلیدی
فهم حدیث، حدیث پژوهی، عرفان اسلامی، قرب نوافل.
[1] . دانشجوی دوره دکترای تخصصی الهیات و معارف اسلامی، گرایش علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
Email: usofi@chmail.ir
[2] . استادیار علوم‌قرآن و حدیث، واحد تویسرکان، دانشگاه‌آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: ehteshamy@chmail.ir
[3] . استادیار گروه عرفان اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
Email: freydooni@chmail.ir
تاریخ دریافت: 1/5/1400 پذیرش نهایی: 17/7/1400
